KʼALAL liʼ toʼox oy ta balumil li Jesuse jamal laj yakʼ ta ilel kʼu yelan stalelal li Stote, xi laj yale: «Li kʼusitik yakal chkalboxuke jaʼ jech chkal kʼuchaʼal la xchanubtasun li Totile. [...]Yuʼun jaʼ onoʼox ta jpas li kʼusi lek chile» (Juan 8:28, 29; Kolosenses 1:15). Ti kʼuxi la stsak ta venta antsetik li Jesuse, te chkiltik ti jaʼ jech tstsak ta venta li Diose xchiʼuk tskʼan ti jechuk jpastik eke.

Ti kʼu yelan laj yil antsetik li Jesuse, mu xkoʼolaj xchiʼuk li yan viniketik vaʼ kʼakʼale, ¿kʼu yuʼun? Li chanubtaseletik laj yal Jesuse, ¿mi jtunel van yuʼunik li antsetik avie?

Epal jnitvanejetik li ta srelijion judaetike chalik ti mu stakʼ xchiʼinik ta loʼil li viniketik ta eloval o ta setlebale xchiʼuk persa skʼan smak sjolik kʼalal chlokʼ batel ta snaike. Li Jesuse jamal laj yakʼ ta ilel ti jaʼ chopol kʼusi tsnop li viniketike. Li kʼusi la spase jaʼ ti la xchanubtasan li viniketik ti akʼo mu xpichʼ oʼontaik li antsetike xchiʼuk ti akʼo stsakik ta ventae (Mateo 5:28).

Xi laj yal li Jesuse: «Tsloʼla snup xchiʼil li buchʼu tsutes-o yajnil xchiʼuk ti chikʼ yan antse» (Markos 10:11, 12). Jamal xvinaj li Jesuse mu koʼoluk kʼusi tsnop xchiʼuk li jchanubtasvanejetik ta relijion ti «stakʼ sutes-o yajnil li jun vinik ta skoj kʼusiuk noʼoxe» (Mateo 19:3, 9). Li jchanubtasvanejetik ta srelijion judaetike chchanubtasvanik ti mi la xchiʼinik ta vayel yan ants li viniketik ti maʼuk yajnilike, maʼuk la tsatsal mulil, pe mi jaʼ la xchiʼin ta vayel yan vinik li antse jaʼ la tsatsal mulil. Jun li buchʼu xchanojbe skʼoplal Vivliae xi laj yale: «Kʼalal laj yal Jesus ti skʼan mu sloʼla snup xchiʼilik li viniketik eke, jamal laj yakʼ ta aʼyel ti skʼan xichʼ tsakel ta venta li antsetike».

Li kʼusi laj yakʼ ta chanel Jesuse jtunel-o yuʼunik li antsetik avie: Li ta tsobobbailetik yuʼun stestigotak Jeovae, li antsetike xuʼ jmoj xichʼik ta mukʼ Jeova xchiʼuk xuʼ xloʼilajik xchiʼuk li viniketike. Pe taje maʼuk skʼan xal ti yan xa sba ti kʼu yelan tskʼelik li antsetike o ti kʼu yelan tskʼoponike. Li viniketik ti jaʼik stestigotak Jeovae tstsakik ta venta li kʼusi chal ta 1 Timoteo 5:⁠2, ti xi chale: «Li antsetik ti mas xa oy sjabilalike jechuk xakʼanbe vokol jech kʼuchaʼal ameʼ, li tsebal antsetike jechuk xakʼanbe vokol jech kʼuchaʼal avix avixlel, sakuk atalelal».

Li jchanubtasvanejetik ta relijion li vaʼ orae, muʼyuk tstsakik ta venta li antsetike. Pe mu jechuk la spas li Jesuse, yuʼun laj yalbe Maria ti akʼo xkom xchiʼuk ti akʼo xchikinta li kʼusi yakal chchanubtasvane, laj yakʼ ta ilel ti maʼuk noʼox yajval na li antsetike (Lukas 10:38-42). Ti kʼu yelan la stakʼbe Jesus li Marta kʼalal chamem xa ox li Lasaro, jamal vinaj ti la stabe sbalil li chanubtaseletik laj yakʼ Jesuse (Juan 11:21-27).

Li Jesuse la xchikintabe li kʼusi tsnop li antsetik eke. Li ta skʼakʼalil Jesuse jutuk mu skotoluk li antsetik ti jaʼik judaetike tsnopik ti jaʼ to la xmuyubajik kʼalal chvokʼ jun skeremik xchiʼuk mi tsots skʼoplal bate, mas to mi kʼot ta j-alkʼope. Jaʼ yuʼun, kʼalal xi albat yuʼun jun antse: «Xmuyubaj noʼox li ants ti la svokʼesote», li Jesuse te laj yalbe li ants ti jaʼ mas tsots skʼoplal ti jchʼunbetik smantal li Diose (Lukas 11:27, 28). Jaʼ jech laj yakʼ ta ilel Jesus ti sventa xmuyubaj li antsetike skʼan ti lek xil sbaik xchiʼuk li Diose maʼuk ti oy jun skeremike (Juan 8:32).

Li kʼusi laj yakʼ ta chanel Jesuse jtunel-o yuʼunik li antsetik avie: Ta jtabetik sbalil kʼalal chakʼ sloʼilik li ermanaetik li ta tsobajel yuʼun stestigotak Jeovae. Li moletik ta tsobobbaile lek tstsakik ta venta li antsetik ti yijik ta mantale, yuʼun lek snaʼ xchanubtas yalabik xchiʼuk lek snaʼ xakʼik chanubtasel ta Vivlia. Jech xtok, lek ta chanbel stalelalik li ta tsobobbaile (Tito 2:⁠3). Li moletik ta tsobobbaile yakʼojik venta ti jaʼ mas ep chcholik mantal li antsetike (Salmo 68:11; kʼelo rekuadro « ¿Mi laj yal Pablo ti mu stakʼ xkʼopojik li antsetike?», ta pajina 9).

Li ta skʼakʼalil Jesuse jaʼ mas tsots skʼoplal chalik li keremetike. Jech kʼuchaʼal laj yal li Talmude: «Xmuyubaj noʼox li buchʼu oy skereme, jaʼ abul sba li buchʼu oy stsebe». Li totil meʼil ti oy stsebe jaʼ jun alal ikatsil chaʼiik, yuʼun skʼan sabeik snup xchiʼil, ti xakʼbeik stojol li kereme xchiʼuk muʼyuk tspat yoʼonton ti chchabiatik mi mol meʼelik xa oxe.

Pe li Jesuse koʼol tsots kʼoplal laj yil li jun kerem xchiʼuk jun tsebe, yuʼun la xchaʼkuxesbe stseb li Jairo xchiʼuk la xchaʼkuxesbe skerem li jun ants ta Nain ti chamem smalale (Markos 5:35, 41, 42; Lukas 7:11-15). Jun velta xtoke, la xpoxta «jun ants ti oy xa ta 18 jabil ip ta skoj ti uʼuninbil yuʼun jun pukuje» xchiʼuk laj yalbe «ti jaʼ stseb [Abraane]», jpʼel kʼop ti muʼyuk mas ojtikinbil li ta vunetik yuʼun li judaetike (Lukas 13:10-16). Ti jech ta slekil yoʼonton laj yalbe skʼoplale, chakʼ ta ilel ti tsots skʼoplalik li antsetik eke xchiʼuk la stsakbe ta venta li xchʼunel yoʼontonike (Lukas 19:9; Galatas 3:⁠7).

◼ Li kʼusi laj yakʼ ta chanel Jesuse jtunel-o yuʼunik li antsetik avie: Jech kʼuchaʼal junantik lumetik ta Asiae chalik ti jecheʼ chʼay kʼakʼal li stsʼitesel tsebetike, pe li totil meʼiletik ti jaʼik yajtuneltak Jeovae, muʼyuk jech tsnopik. Yuʼun skʼan xkʼuxubinik skotol li yalab xnichʼnabike akʼo mi kerem o mi tseb, skʼan skʼel ti xchanunajik xchiʼuk ti xichʼik poxtaele.

Li ta nail chapanobbail yuʼun judaetike, muʼyuk sbalil chilik li yaʼyej antsetike. Jech kʼuchaʼal chʼabal sbalil li yaʼyej jun mosoe. Li j-al loʼil Josefoe laj yal «ti mu stakʼ jchʼuntik li kʼusi chal antsetike, yuʼun toj echʼem xloʼilajik».

Pe li Jesuse toj jelel, yuʼun la stʼuj antsetik sventa xalbeik skʼoplal li xchaʼkuxesele (Mateo 28:1, 8-10). Akʼo mi laj yilik kʼu yelan cham xchiʼuk ti laj yichʼ mukel li Jesuse, li jtakboletike mu xchʼunik kʼalal oy kʼusi laj yal li antsetike (Mateo 27:55, 56, 61; Lukas 24:10, 11). Pe kʼalaluk la stʼuj antsetik sventa jaʼ baʼyel xilik ti chaʼkuxiem xa ox li Jesuse, laj yakʼ ta ilel ti koʼol sbalilik ti xuʼ xkʼotik ta yajchankʼoptak eke (Echos 1:8, 14).

Li kʼusi laj yakʼ ta chanel Jesuse jtunel-o yuʼunik li antsetik avie: Li moletik ta tsobobbaile chakʼik ta ilel ti tstsakik ta venta li antsetik kʼalal chchikintabeik li kʼusi chalike. Kʼalal jech ta spasike, jaʼ jech chkoltaatik sventa lek kʼusi xkʼot ta nopel yuʼunik xchiʼuk chakʼik ta ilel ti tstsakik ta venta li antsetike. Jech xtok, li malaliletike jech chichʼik ta mukʼ yajnilik kʼalal chchikintabeik li kʼusi chale (1 Pedro 3:7; Jenesis 21:12).

Li buchʼutik chchanbeik stalel li Kristoe jaʼ jech chichʼik ta mukʼ li antsetik jech kʼuchaʼal onoʼox tskʼan Dios ta slikebale (Jenesis 1:27, 28). Li yajtuneltak Diose maʼuk ti jpʼel xa xalik ta stojolal li yajnilike, yuʼun chchʼunik li beiltaseletik ta Vivliae, vaʼun jech xmuyubaj noʼox yuʼun li yajnilike (Efesios 5:28, 29).

Kʼalaluk lik xchan Vivlia li Yelenae, chopol toʼox kʼusitik tspasbat yuʼun li smalale. Yuʼun li smalale te nakal ta jun lum ti bu yan sba majbaile, ti chelkʼanik noʼox li buchʼu tskʼan chikʼike xchiʼuk tsmajik li antsetike, xi chal li Yelenae: «Jaʼuk li Vivliae laj yakʼbun tajek kipal, te la jchan ti skʼanojun tajek li Diose, ti tsvul yoʼonton ta jtojolale xchiʼuk ti ep jbalil chilune. Jech xtok, laj kakʼ venta ti mi lik xchan Vivlia li jmalale xuʼ xjel li stalelale». Li kʼusi toʼox tskʼan li Yelenae kʼot ta pasel, yuʼun laj yichʼ voʼ xchiʼuk kʼot ta stestigo Jeova li smalale. Xi to chale: «Lek ta chanbel stalel, yuʼun snaʼ spajesel sba xchiʼuk tal bat ta jpasbe jbakutik perton. Kakʼoj venta ti skoltaojun tal li beiltaseletik sventa kʼanbiluk xkaʼi jba xchiʼuk chabibiluk xkaʼi jba li ta jnupunele» (Kolosenses 3:13, 18, 19).

Maʼuk noʼox stuk ti jech staojbe sbalil li Yelenae, yuʼun ta smiyonal xa noʼox antsetik xmuyubajik xchiʼuk smalalik ti chakʼ yipalik sventa xchʼunik li beiltaseletik ta Vivliae. Jech xtok, tsta spatobil yoʼontonik, ichʼbil ta mukʼ chaʼi sbaik xchiʼuk ta sjunul yoʼontonik chchiʼinik ta loʼil li yermanotakike (Juan 13:34, 35).

Skotol li yajchankʼoptak Kristoe snaʼojik ti maʼuk tukʼil krixchanoutike xchiʼuk ti jpas mulilutike xchiʼuk te tsakal skʼoplalik ti «muʼyuk stu kʼot li kʼusitik pasbile», akʼo mi jech, xchʼunojik lek ti xuʼ xnopajik ta stojolal li jkʼanvanej Dios ti jaʼ Totile, ti chichʼik «koltael ta mosoil» xchiʼuk ti xuʼ skʼupinik «li jun yutsil kolebal jech kʼuchaʼal tstaik li xnichʼnab Diose». Lek tajek kʼusi smalaojik li buchʼutik chakʼ sbaik ta stojolal li jun jkʼanvanej Diose (Romanos 8:20, 21).