1, 2. ¿Kʼu yelan la stunes vokoliletik xchiʼuk chamel li Satanás sventa mu xa tukʼuk yoʼonton li Jobe?

LI JOBE jaʼ toʼox jun vinik ti lek xmuyubaj li yutsʼ yalale. Li Vivliae chalbe skʼoplal ti «jaʼ noʼox stuc ven jcʼulej te ta sloqʼueb cʼacʼal yoʼ bu nacalique». Oy toʼox lajunvoʼ xnichʼnab, vukvoʼ skerem xchiʼuk oxvoʼ stseb. Jech noxtok muʼyuk vokol laj yaʼi ta yakʼbel kʼusitik chtun yuʼun li yutsʼ yalale, yuʼun ep kʼusitik yuʼun. Li kʼusi mas tsots skʼoplale, jaʼ ti jbabe ta spasel li kʼusitik sventa mantale xchiʼuk laj yat yoʼonton sventa lekuk x-ilat yuʼun Jeova li xnichʼnabtake. Skotol taje jaʼ tun sventa lekuk tajek xil sbaik xchiʼuk xmuyubaj li yutsʼ yalale (Job 1:1-5).

² Ti kʼuyelan oy li Jobe laj yakʼ venta li Satanase, li smukʼta kontra Jeova Diose. Li Satanás ti tsaʼilan kʼuyelan mu xa tukʼuk yoʼonton li yajtuneltak Diose, laj yilbajin Job kʼalal la slajesbe skʼoplal li yutsʼ yalal ti xmuyubaj noʼoxe. Te une «laj yacʼ tsacatuc ta jun chopol chʼinin. Ilic ta yacan, ilocʼ cʼalal ta sjol». Jaʼ jech la stunes vokoliletik xchiʼuk chamel li Satanase sventa mu xa tukʼuk yoʼonton li Jobe (Job 2:6, 7).

3. ¿Kʼu yelan li chamel laj yaʼi Jobe?

³ Li Vivliae muʼyuk chal kʼusi sbi li xchamel Jobe, pe chal kʼuyelan li chamele. Li sbekʼtale noj ta xuvit xchiʼuk lik kʼaʼuk li spakʼ chinale. Toj tu yikʼ li yee xchiʼuk li sbekʼtale. Ikʼot kʼalal to ta sbakil li xkʼuxule (Job 7:5; 19:17; 30:17, 30). Chlaj xa yaʼi, la xchotan sba ta tantik xchiʼuk chjuxilan sba ta svokʼolil pʼin (Job 2:8). ¡Toj kʼux ta aʼiel!

4. ¿Kʼusi chkʼot ta stojolal skotol utsʼ-alalil bakʼintik?

 ⁴ ¿Kʼusi van cha pas ti jech xa stsakot tsatsal chamel kʼuchaʼal taje? Li Satanase muʼyuk jech chilbajin ta chamel li yajtuneltak Dios avi jech kʼuchaʼal la spasbe Jobe. Akʼo mi jech, ta skoj li mulil jkuchojtike, li vokoliletik jujun kʼakʼale xchiʼuk ti yantik sok batel li Balumile, xuʼ van x-ipaj junuk kutsʼ kalaltik bakʼintik. Manchuk mi ta jchabi jbatik, jkotoltik xuʼ stsakutik chamel, akʼo mi jutukik ti buchʼutik chil tajek svokolik kʼuchaʼal Jobe. Kʼalal oy buchʼu ch-ipaj ta kutsʼ kalaltike xuʼ chakʼ ep jvokoltik. Jkʼeltik kʼuyelan tskoltautik Vivlia sventa jtsaltik li kajkontratik taje ti te onoʼox oy ta stojolal li krixchanoetike (Eclesiastés 9:11; 2 Timoteo 3:16).

5. ¿Kʼusitik onoʼox tspas li utsʼ-alaliletik kʼalal tsnuptanik junuk chamel ti mu toj jaluke?

⁵ Ti chjel kʼuyelan nopemutik ta jkuxlejaltik jujun kʼakʼale, kʼusuk noʼox ti srasonale, ta onoʼox xakʼ vokoliletik, mas to mi jaʼ ta skoj junuk chamel ti mu ta orauk noʼox xpoxtaje. Yuʼun akʼo mi jaʼ noʼox junuk chamel ti muʼyuk toj tsotse persa onoʼox skʼan kʼusi ta jel ta jkuxlejaltik xchiʼuk ti jtsʼik jbatik ta spasel kʼusitike. Li buchʼutik muʼyuk ipik ta utsʼ-alalile skʼan van skʼel sbaik sventa tsʼijilikuk noʼox yoʼ xkux yoʼonton li buchʼu ipe. Xuʼ van chiktaik spasel jlomuk kʼusitik. Ta melel, yuʼun jutuk mu skotoluk li utsʼ-alaliletike, kʼalal to ta ololetik chkʼuxubaj ta yoʼontonik li xchiʼilik ta vokʼel xchiʼuk li stot o smeʼik ti ip chaʼie, akʼo mi skʼan onoʼox vulesbel ta sjolik bakʼintik ti skʼan stsakik ta ventae (Colosenses 3:12). Ta sventa li chameletik ti te noʼox kʼuk sjalile, stalel onoʼox ti oy ta yoʼonton spasel kʼusiuk li utsʼ-alalile. Jech xtok, li jujunik ta utsʼ-alalile jech van tskʼan akʼo xkʼelatik ek mi ipajike (Mateo 7:12).

6. ¿Kʼu yelan chaʼi sba bakʼintik jun utsʼ-alalil kʼalal tsnuptanik junuk tsatsal chamel o ti chjalije?

 ⁶ Pe ¿kʼusi chkʼot ta pasel mi jaʼ jun tsatsal chamel ti jal xchiʼuk vokol ti kʼuyelan chjel batel li jkuxlejaltik jech kʼuchaʼal kʼalal oy buchʼu ch-alub jlomuk sbekʼtale, ti tstsakat ta kansere o yan chamel ti ta kʼunkʼun tslubtsanat batele? Yan kʼusitik chakʼ vokoliletik xtoke jaʼ li chameletik ta jchinabtik jech kʼuchaʼal li esquizofrenia chamele. Stalel onoʼox ti chlik kʼuxubajuk ta koʼontontik xchiʼuk chkat koʼontontik ta skoj ti yakal chil tajek svokol jun kutsʼ kalaltike. Pe oy to van kʼusitik chlik kaʼi ta koʼontontik xtok. Kʼalal chlik yil kʼuyelan chjelbat xkuxlejal li utsʼ-alalile, ti mu xa masuk kʼusi xuʼ spas ta skoj li j-ipajele, yikʼaluk van oy buchʼu chbikʼtaj yoʼonton xchiʼuk xi tsjakʼbe sbae: «¿Kʼu yuʼun ti jech chkʼot ta jtojolale?».

7. ¿Kʼu yelan laj yaʼi sba yajnil Job ta skoj li xchamel smalale xchiʼuk kʼusi chʼay ta sjol yaʼeluk?

⁷ Yaʼeluke jaʼ jech la snop ek li yajnil Jobe. Jvules ta joltik ti chamem xaʼox li yalabe. Ta melel, ti jech xcholet noʼox vokoliletik la snuptane mas to laj yat-o yoʼonton. Kʼalal laj yil li smalal ti baxbol toʼox ta abtel xchiʼuk ti ep toʼox yipale, pe ti chil xa svokol ta skoj ti toj kʼux xchiʼuk toj ibal sba li xchamele, yaʼeluke chʼay ta sjol ti kʼusi mas tsots skʼoplal ti jaʼ xkom to ta be skotol  li svokolike: jaʼ ti lek xil sbaik xchiʼuk Diose. Xi chal li Vivliae: «Jech iʼalbat yuʼun li yajnile: —¿Me yoquel to staoj yav jun avoʼnton o? Tuchʼo ta utel li Diose, chaman xa», xi (Job 2:9).

8. Kʼalal tsots ch-ipaj junuk kutsʼ kalaltike, ¿kʼusi tekstoal chkoltaatik sventa lekuk noʼox kʼusi tsnopik li yantike?

⁸ Ep ti buchʼu chopol chaʼi xchiʼuk ch-ilin xtok ta skoj ti chjelbat tajek xkuxlejal kʼalal oy buchʼu ch-ipaje. Akʼo mi jech, li yajtsʼaklom Cristo ti srasonaj ta sventa taje skʼan me xakʼ venta ti jaʼ yorail sventa chakʼ ta ilel ti chkʼanvan ta melele. Li melel kʼanelale «oy smucʼul yoʼnton, lec yoʼnton [...] [xchiʼuk] muc jaʼuc noʼox tsaʼ cʼusi lec chaʼay stuc. [...] Li bochʼo chcʼanvane chchʼay noʼox ta yoʼnton scotol. Ta xchʼun scotol ti jaʼ melel cʼusi ch-albate, tsmala noʼox yil scotol, tstsʼic yuʼun scotol» (1 Corintios 13:4-7). Mu xkakʼ akʼo stsalutik li kʼusitik chkaʼi ta koʼontontik ti muʼyuk lekike, moʼoj, skʼan xkakʼbetik yipal ta spajesel (Proverbios 3:21).

9. ¿Kʼusitik spatobil oʼontonal xuʼ xkoltavan ta mantal xchiʼuk ta koʼontontik kʼalal oy buchʼu tsots ch-ipaj ta kutsʼ kalaltike?

⁹ ¿Kʼusi stakʼ pasel sventa lekikuk ta mantal xchiʼuk ti kʼusi oy ta yoʼontonik li utsʼ-alalil kʼalal oy buchʼu tsots ip yuʼunike? Stalel onoʼox ti jelel kʼuyelan ta kʼelel xchiʼuk ta sabel xpoxil li jujutos chamele, jaʼ yuʼun li livro liʼe muʼyuk lek mi chal kʼusi jtosuk poxtael chichʼ chʼamel o ti kʼuyelan ta kʼelel li buchʼu ipe. Akʼo mi jech, li Jeovae «[tstoy] liquel [ta mantal] li bochʼotic jecheʼ xa nijajtique» (Salmo 145:14). Xi la stsʼiba li ajvalil Davide: «Xcuxet noʼox yoʼnton li bochʼo oy ta yoʼnton meʼonetique, yuʼun jaʼ chcoltaat yuʼun Mucʼul Dios ti cʼalal yorail oy svocole. Jaʼ chchabiat yuʼun li Mucʼul Diose, ta xʼacʼbat xcuxlejal [...]. Jaʼ ta xcoltaat yuʼun Mucʼul Dios ti cʼalal mochol ta svayab oy cʼusi cʼux chaʼye», xi (Salmo 41:1-3). Li Jeovae kuxul-o  yuʼun ta mantal li yajtuneltake, manchuk mi chichʼ akʼel ta preva li kʼusi chaʼi ta yoʼontonik ti mu xa van xkuch yuʼun stuk chaʼiike (2 Corintios 4:7). Epal krixchanoetik ti snuptanoj tsatsal chameletik ta yutsʼ yalalike jaʼ jech snopojik ek kʼuchaʼal laj yal li jtsʼibajom yuʼun salmoe: «Mucʼul Dios, batsʼi toj tsots li jvocole; cuxesbun coʼnton jech chac cʼu chaʼal avaloje» (Salmo 119:107).

10, 11. 1) ¿Kʼusi tsots skʼoplal skʼan oy yuʼun li utsʼ-alalil sventa xkuch batel yuʼun li chamele? 2) ¿Kʼuxi tsal yuʼun jun ants ti ipaj smalale?

¹⁰ «Li stsatsal coʼntontique chiscoltautic ti cʼalal oy jchameltique —xi chal jun pʼijil loʼil ta Vivliae—, pero me muʼyuc stsatsal coʼntontique ¿bochʼo xuʼ chijyacʼbutic?» (Proverbios 18:14.) Ta skoj li chamele maʼuk noʼox xuʼ tslajesbe stsatsal li buchʼu ipe, yuʼun tslajesbe xtok li utsʼ-alalile. Pe «me mucʼ noʼox coʼntontique jaʼ slequilal li jbecʼtaltique» (Proverbios 14:30). Sventa chkuch batel yuʼunik kʼalal oy buchʼu ch-ipaj ta utsʼ-alalile, akʼo mi tsots o mi moʼoj, jaʼ me ta skoj ti kʼuyelan snopbenike, jaʼ xkaltik, ti kʼuyelan stalelalik ta jujuntale (koʼoltaso xchiʼuk Proverbios 17:22).

¹¹ Kʼalal naka toʼox vakib jabil nupuneme, jun ants yajtsʼaklom Cristoe laj yil svokol ta skoj ti ipaj smalal ti mu xa xbakʼ kom ta skoj jun chamel apoplejía sbie. «Li jmalale jutuk xa tajek xkʼopoj kom, vokol ta chiʼinel ta loʼil —xi tsvules ta sjole—. Skʼan ta xkakʼbe tajek yipal sventa xkaʼibe smelolal li kʼusi chalbune.» Xchiʼuk mu me xchʼay ta joltik li mukʼta at-oʼonton xchiʼuk ti mu van kʼusi xuʼ yuʼun spasel laj yaʼi li smalale. ¿Kʼusi la spas li nupultsʼakal taje? Akʼo mi nom xil li tsobobbaile, li ermanae laj yakʼbe yipal sventa tsotsuk-o ta mantal xchiʼuk muʼyuk bu xikta sba ta skʼelel li vunetik ti mas achʼik to sventa li steklumal  Diose, jech kʼuchaʼal li veʼlil ta mantal ti chlokʼilan ta revista ¡Despertad! xchiʼuk Li Jkʼel osil ta toyole. Taje jaʼ tsatsubtasat-o ta mantal sventa xuʼ xchabi-o li smalal jaʼ to kʼalal chame, ti kʼot ta pasel chanib jabil ta mas tsakale.

12. ¿Kʼusi xuʼ skolta-o sba li buchʼu ip jech kʼuchaʼal la spas Jobe?

¹² Li ta stojolal Jobe, jaʼ stuk li buchʼu chil svokol ti tsots laj yakʼ sbae. Xi la sjakʼbe li yajnile: «¿Cʼusi lec ta jpastic? Me lec laj caʼitic cʼalal laj yacʼbutic cʼusi lec li Diose, ¿cʼu yuʼun mu lecuc chcaʼitic noxtoc cʼalal chijyacʼbutic cʼusi chopole?», xut (Job 2:10). Jaʼ yuʼun mu labaluk ta ilel ti laj yal ta mas tsʼakal li yajtsʼaklom Cristo Santiago ti jaʼ la jun slekil kʼelobil li Job sventa oyuk smalaobil xchiʼuk ti xkuchuk kuʼuntike. Ta Santiago 5:11 xi chale: «Li voʼoxuque avaʼyojic cʼu xʼelan icuch yuʼun vocol li Jobe, xchiʼuc xanaʼic noxtoc ti cʼu xʼelan laj yichʼ cʼuxubinel ta tsʼacal yuʼun Cajvaltique [li Jeovae]. Yuʼun li Cajvaltique oy slequil yoʼnton, jaʼ stalel Jcʼuxubinvanej o». Jaʼ jech li avi eke, kʼalal oy stsatsal yoʼonton li buchʼu ipe, jaʼ skoltaoj ep ta velta li yantik ta utsʼ-alalil sventa lekuk li kʼusi tsnopike.

13. ¿Kʼusi skʼan mu skoʼoltas-o sba li jun utsʼ-alalil mi oy buchʼu tsots ip yuʼune?

¹³ Jutuk mu skotolikuk li buchʼutik ipajem yutsʼ yalalike koʼol snopojik ti stalel onoʼox ti mu kʼunuk ta chʼamel ta slikebal li kʼusitik yakal xkʼot ta pasele. Jech noxtok chalik ti toj tsots skʼoplal ti kʼuyelan chilik li kʼusitike. Li kʼusitik chjel batel ta xkuxlejal jujun kʼakʼal li utsʼ-alalile xuʼ van tsots chaʼiik ta slikebal. Pe mi chkakʼbetik yipale, xuʼ me xi jnop batel ta sventa li kʼusi chkʼot ta jkuxlejaltike. Kʼalal chkakʼbetik yipal stsalel taje, skʼan me mu jkoʼoltas jbatik ti kʼuyelan xkuxlejal li yantik ti muʼyuk ip yutsʼ yalalike, ti jnoptik ti chʼabal svokolike xchiʼuk ti mu sta-o li  kʼusi kʼot ta jtojolaltike. Ta melel, muʼyuk buchʼu xojtikinbe li svokol yantike. Li kʼusi xi laj yal Jesuse tspatbe yoʼonton skotol li yajtsʼaklomtake: «Laʼic ta jtojol acotolic, voʼoxuc ti lubenoxuc yuʼun li tsatsal abtele, xchiʼuc li alal icatsile, vuʼun ta xcacʼ acux avoʼntonic» (Mateo 11:28).

14. ¿Kʼusitik baʼyel skʼan xichʼ nopbel skʼoplal?

¹⁴ Kʼalal oy buchʼu tsots ipe, li utsʼ-alalile skʼan me svules ta sjol li kʼusi xi yaloj Diose: «Me oy ep bochʼotic chtojobtasvanique, oy lec stu chcʼot li cʼusi chichʼ nopele» (Proverbios 15:22). Li buchʼutik ta utsʼ-alalile skʼan me stsob sbaik xchiʼuk skʼelbeik lek skʼoplal li kʼusi skʼan spasik ta skoj chamele. Toj lek me ti spasik orasion xchiʼuk ti saʼik beiltasel ta sKʼop Diose (Salmo 25:4). ¿Kʼusi van skʼan sloʼiltaik? Skʼan snopbeik lek skʼoplal li poxtael chichʼe, ti kʼuyepal chlaj takʼine xchiʼuk ti skʼelbeik skʼoplal li utsʼ-alalile. ¿Buchʼu ti baʼyel oy ta sba skʼelel li buchʼu ipe? ¿Kʼuxi chkoltavan li yantik ta utsʼ-alalile? ¿Kʼusi xuʼ xkʼot ta stojolal skotol li utsʼ-alalil ta sventa li kʼusi chkʼot ta nopele? ¿Kʼuxi chichʼ akʼbel li kʼusitik chtun yuʼun ta mantal xchiʼuk ta yan kʼusitik li yutsʼ yalal buchʼu chchabi li j-ipajele?

15. ¿Kʼu yelan tskolta utsʼ-alaliletik Jeova kʼalal tsnuptanik tsatsal chamele?

¹⁵ Kʼalal ta sjunul koʼontontik ta jkʼanbetik Jeova ti akʼo sbeiltasutike, ti jnopbetik skʼoplal li sKʼope xchiʼuk ti jpʼel jchʼuntik batel li be chakʼ kiltik Vivliae ta onoʼox xakʼ bendisionetik ti muʼyuk bu jmalaoj jech ta jtatike. Xuʼ van mu xchʼay ta j-echʼel xchamel li buchʼu ipe. Pe mi ta jpat koʼontontik ta stojolal Jeovae jaʼ onoʼox me li kʼusi mas lek chkʼot ta pasele (Salmo 55:22). Xi laj yal li jtsʼibajom yuʼun salmoe: «Ta sventa  slequil avoʼnton tal avicoun, Mucʼul Dios. Cʼalal ilubtsaj xa jol ta scoj ti toj ep chloʼilaj coʼntone, voʼot laj amuqʼuibtasbun coʼnton; laj avacʼbun xcuxetel coʼnton», xi (Salmo 94:18, 19; kʼelo xtok Salmo 63:6-8).

16, 17. ¿Kʼusi xuʼ xichʼ chapbel li alab-nichʼnabiletik ta sventa li xchamel xchiʼilik ta vokʼele?

¹⁶ Li tsatsal chamele xuʼ xlik-o kʼop yuʼun ta stojolal li alab-nichʼnabiletike. Tsots skʼoplal ti skolta ta yaʼibel smelolal yalab xnichʼnabik li totil-meʼiletik ti kʼot vokol ta stojolalike xchiʼuk ti kʼuxi xuʼ xkoltavanike. Mi jaʼ jun olol ti buchʼu ipaje, skʼan me xichʼik koltael ta yaʼibel smelolal li xchiʼiltak ta vokʼel ti maʼuk skʼan xal ti yuʼun jaʼ mas kʼanbil ta skoj ti jaʼ mas chichʼ kʼelel xchiʼuk chabiel li buchʼu ipe. Li totil-meʼiletike skʼan me mu xakʼik akʼo xlik stsal sbaik o chilta sbaik li yalab xnichʼnabike, yuʼun skʼan skoltaik sventa lek xil sbaik xchiʼuk skʼan sbaik ta jujuntal, xchiʼuk ti skolta sbaik ta xchapanel li vokol ta skoj chamele.

¹⁷ Li bikʼit ololetike mas lek chaʼiik mi tstsakbatik ta venta ti kʼuyelan chaʼi sbaike, jaʼ muʼyuk mi jal chichʼik chapbel o mi tsots ta aʼibel smelolal ta sventa li chamele, akʼo mi xuʼ xichʼ albel jutuk li kʼusi chaʼi li jchamele. Mi laj yakʼik venta li yan alab-nichʼnabiletik ti mu spas yuʼun ta skoj xchamel li kʼusitik kʼun chaʼiik ta spasel stukike, xuʼ van mas to ta skʼanik xchiʼuk ta xkʼuxubinik (1 Pedro 3:8).

18. ¿Kʼuxi xuʼ xichʼ koltael li alab-nichʼnabiletik ti mukʼtik xa sventa xaʼibeik smelolal li vokoliletik chakʼ li chamele xchiʼuk ti kʼuxi xuʼ stabeik sbalil taje?

¹⁸ Li alab-nichʼnabiletik ti mukʼtik xae skʼan xichʼik koltael sventa xaʼibeik smelolal ti oy kʼusi tsots kʼot ta pasel ti jaʼ yuʼun skʼan oy kʼusi stsʼik sbaik spasel skotol li utsʼ-alalile. Ta skoj ti skʼan tojel li doktore  xchiʼuk li poxiletike, li totil-meʼiletike xuʼ van mu xuʼ yuʼunik ta yakʼbel li kʼusi tskʼan chakʼbeik li yan yalab xnichʼnabike. ¿Mi chopol van chaʼiik xchiʼuk mi ta van snopik ti muʼyuk ch-akʼbat li sparteike? ¿O mi ta van xaʼibeik smelolal xchiʼuk ti ta sjunul yoʼonton ta stsʼik sbaik ta kʼusitike? Taje jaʼ me te chvinaj ti kʼuyelan chapbile xchiʼuk ti kʼuyelan snopben li utsʼ-alalile. Jech onoʼox ta melel, ta epal utsʼ-alaliletik ti bu oy buchʼu ip yuʼunike skoltaoj sventa chichʼik beiltasel-o alab-nichʼnabiletik li ta mantal laj yakʼ Pablo ti xie: «Mu me cʼusi xapasic ta sventa yuʼun chacʼan chatsalvanic, xchiʼuc ta sventa chatoy abaic. Biqʼuit xavacʼ abaic, oyuc me stu ta avoʼntonic ec li achiʼilique. Mu me jaʼuc noʼox xbat asat ta aventa atuquic, acʼo oyuc ta avoʼntonic noxtoc li yantique» (Filipenses 2:3, 4).

19, 20. 1) ¿Kʼusi oy ta sba li jolil ta utsʼ-alalil kʼalal oy buchʼu ch-ipaje? 2) Manchuk maʼuk slivroal poxiletik li Vivliae, ¿kʼusi beiltaseletik chakʼ sventa chichʼ tsalel li chamele?

¹⁹ Li yajtsʼaklomtak Cristo ti snaʼik lek snopele muʼyuk tspʼajik li poxtael mi muʼyuk skontrainoj li kʼusi chal smantal Diose. Kʼalal ch-ipaj junuk yutsʼ yalalike, anil noʼox tsaʼik poxil sventa xpaj li kʼusi kʼux chaʼie. Xuʼ van skʼan snopbeik skʼoplal kʼusi skʼan spasik ta skoj ti jeltos kʼusi tsnop li doktoretike. Jech noxtok, leʼ xa ta jayib jabil xtale vinajem tal achʼ chameletik ti muʼyuk onoʼox xpoxil ti lek chʼambile. Bakʼintik xtoke tsots ta naʼel kʼusi chamelal. ¿Kʼusi skʼan spas li yajtsʼaklom Cristo mi jech kʼot ta pasel taje?

²⁰ Manchuk mi jaʼ toʼox doktor li jun jtsʼibajom yuʼun Vivliae xchiʼuk ti laj yalbe kʼusi xuʼ xpoxta-o sba li yamigo Pablo ti Timoteo sbie, maʼuk chalbe skʼoplal poxiletik, yuʼun li Vivliae jaʼ jun beiltasel  sventa talelal xchiʼuk ta mantal (Colosenses 4:14; 1 Timoteo 5:23). Li jolil ta utsʼ-alalile jaʼ oy ta sba stuk ti oyuk noʼox smelolal li kʼusi chkʼot ta nopel yuʼun ta sventa li poxtaele. Xuʼ van tskʼan snaʼ li kʼusi tsnopik yan doktoretike (koʼoltaso xchiʼuk Proverbios 18:17). Ta melel, ta van skʼan ti bu mas lek chichʼ poxtael li jchamel yuʼune, yuʼun jutuk mu skotoluk jaʼ chbat saʼik ta stojolal li doktoretike. Yantik xtoke jaʼ mas lek chaʼiik mi chbat saʼik yantik poxtael ti maʼuk ta stojolal jun doktore. Liʼe jaʼ me skʼan snop stukik xtok. Akʼo mi jech, kʼalal oy buchʼu ch-ipaje, li yajtsʼaklomtak Cristoe jaʼ chakʼik ti jaʼuk kʼuchaʼal lus li skʼop Diose xchiʼuk ti jaʼuk kʼuchaʼal toj ti chbeiltasatik batele (Salmo 119:105). Jaʼ chchʼunik batel li beiltaseletik ta Vivliae (Isaías 55:8, 9). Jaʼ yuʼun, muʼyuk chchʼamik kʼusiuk ti chtun sventa tsnaʼik kʼusi chamelal staojik  ti te snitojbe sba skʼoplal xchiʼuk espiritismoe mi jaʼuk yan poxtaeletik ti skontrainoj li beiltaseletik ta Vivliae (Salmo 36:9; Hechos 15:28, 29; Apocalipsis 21:8).

21, 22. ¿Kʼusi la snop jun tseb ta Asia lum ta sventa li jun beiltasel ta Vivliae xchiʼuk kʼusi sbalil la stabe li kʼusi la snope?

²¹ Jaʼ jech ikʼot ta stojolal jun ants ta Asia lum. Kʼalal mu toʼox jaluk likem xchan Vivlia xchiʼuk yajrextikotak Jeovae, vokʼ jun stseb ti muʼyuk to tsʼakal yuilale, 1 kilo xchiʼuk 470 gramo yalal. La svul tajek yoʼonton kʼalal albat yuʼun jun doktor ti jech ip-o sjol xchiʼuk ti muʼyuk bu chanav-o li yole. Li doktore laj yalbe ti akʼo xakʼ batel li yuni tseb ta jun xchabiobil ololetik ti ipike. Li smalale mu snaʼ kʼusi tspas. ¿Buchʼu van xuʼ skʼanbe koltael?

²² Xi chal li antse: «Vul ta jol ti la jchan ta Vivlia ti “col jnichʼontic chijyacʼbutic Mucʼul Diose jaʼ jcʼulejaltic, jaʼ jun mucʼ bendición chquichʼtic”» (Salmo 127:3). Jaʼ yuʼun la snop ti chikʼ batel ta sna sventa chchabi li kʼulejal taje. Muʼyuk bu kʼun laj yaʼi li ta slikebale, pe koliyal ti koltaat yuʼun li yamigotak ta tsobobbail te noʼox bu nakale, li antse tsal yuʼun xchiʼuk laj yakʼbe li koltael tsots skʼoplal chtun yuʼun li stsebe. Kʼalal echʼ xaʼox lajcheb jabile, li tsebe chbat xaʼox ta tsobajel ta Salon sventa Tsobobbail xchiʼuk tskʼupin xchiʼinel li yan kerem-tsebetike. Li smeʼe xi chale: «Xi muyubaj ti la stijbun koʼonton li beiltaseletik ta Vivlia sventa akʼo jpas li kʼusi skʼan jpase. Li Vivliae la skoltaun sventa lekuk sak li jol koʼonton ta stojolal li Jeova Diose xchiʼuk sventa mu chopoluk xkaʼi jba ta sjunul jkuxlejal ta skoj ti muʼyuk lek kʼusi kʼot ta nopel kuʼun jechuke».

23. ¿Kʼusi spatobil yoʼonton ch-akʼbatik yuʼun Vivlia li buchʼutik ipike xchiʼuk li buchʼu chchabivane?

²³ Mu sbateluk osil te oy-o ta jtojolaltik li chameletike.  Li j-alkʼop Isaiase laj yal ti chkʼot yorail ti mu «jbejuc ta na jech chal: “Toj ipun”», xie (Isaías 33:24). Li kʼusi laj yal Dios taje chkʼot ta pasel li ta achʼ balumil ti nopol xae. Akʼo mi jech, yoʼ to mu xtal li balumil taje, skʼan xkuch kuʼuntik li chameletik xchiʼuk li lajelale. Xi jmuyubaj, yuʼun li sKʼop Diose chakʼ li koltael xchiʼuk beiltasel ti chtun kuʼuntike. Li mantaletik sventa talelal chakʼ Vivliae muʼyuk slajeb xchiʼuk jaʼ mas toyol skʼoplal, jaʼ muʼyuk li jelajtik snopben jsaʼ mulil krixchanoetike. Ta sventa taje, li pʼijil krixchanoe jech tsnop kʼuchaʼal la stsʼiba li jtsʼibajom yuʼun salmo liʼe: «Li smantal Mucʼul Diose toj lec, yuʼun chisjelbutic coʼntontic; [li] taqʼuiel yuʼun Mucʼul Diose mu xjel o, lec chbijub li bochʼo mu cʼusi snaʼe. [...] Li chapanel yuʼun Mucʼul Diose puru melel, yuʼun lec tucʼ chchapan [...]; toj lec chibat yuʼun me ta jchʼune» (Salmo 19:7, 9, 11).