1, 2. 1) ¿Kʼu yuʼun chʼayem tajek yoʼontonik li yajchankʼoptak Jesuse? 2) ¿Kʼusi jtosukal stsobbel sat yakal chalbe skʼoplal li Jesuse?

 CHʼAYEM tajek kʼot yoʼontonik li yajchankʼoptak Jesuse, yuʼun xi laj yale: «Toyo muyel asatik xchiʼuk kʼelo avilik li osiltike, yuʼun sakubem xa ta takijel li kʼusitik tsʼunbile, yorail xa chichʼ tsobbel sat». Tskʼelik batel ti bu yakʼoj batel sat li Jesuse, pe li kʼusi noʼox chilike jaʼ ti muʼyuk bu sakubem ta takijel li osiltike, yuʼun yox to xvinaj li sevada ti jaʼtik to yakal chlokʼ tale. Xuʼ van xi tsnopike: «¿Kʼusi ti chichʼ tsobbel sate? Skʼan to jayibuk u xlik yichʼ tsobbel sat li kʼusitik tsʼunbile» (Juan 4:35).

² Pe li Jesuse maʼuk yakal chalbe skʼoplal li sbatsʼi tsobbel sat kʼusitik tsʼunbile. Moʼoj, li kʼusi laj yale jaʼ yakal tstunes sventa chakʼbe xchan yajchankʼoptak li chaʼtos kʼusitik tsots skʼoplal ta sventa li stsobbel sat kʼusitik ta mantale: li stsobel krixchanoetike. ¿Kʼusi li chaʼtos ti laj yakʼ ta chanele? Sventa ta jnaʼtike, jchanbetik lek skʼoplal li loʼil taje.

3. 1) ¿Kʼusi van tijbat-o yoʼonton Jesus ta yalel liʼe: «Li osiltike [...] sakubem xa ta takijel li kʼusitik tsʼunbile, yorail xa chichʼ tsobbel sat»? (Kʼelo tsʼib ta yok vun.) 2) ¿Kʼuxi la sjambe skʼoplal Jesus li kʼusi laj yale?

³ Te nopol xil steklumal Sikar ta Samaria ti bu la xchiʼin ta loʼil yajchankʼoptak li Jesuse, jaʼo li ta slajebaltik xa sjabilal 30 ta jkʼakʼaliltike. Kʼalal ochik batel ta jteklum li yajchankʼoptake, li Jesuse te kom ta stsʼel jun poso, te la xcholbe mantal jun ants ti anil noʼox laj yaʼibe smelolal ti tsots skʼoplal li kʼusi chakʼ ta chanele. Kʼalal sutik tal yoʼ bu oy Jesus li yajchankʼoptake, li antse bat ta anil ta jteklum Sikar sventa chbat yalbe slakʼnatak li kʼusitik labal sba la xchane. Toj lek laj yaʼiik li kʼusi laj yal li antse, vaʼun ep slakʼnatak batik ta anil sventa chojtikinik Jesus ti te oy ta stsʼel posoe. Kʼalal la skʼel batel osiltik li Jesuse xchiʼuk ti laj yil ti te xtal epal jsamariaetik ta stojolale, xuʼ van jaʼo laj yal liʼe: «Toyo muyel asatik xchiʼuk kʼelo avilik li osiltike, yuʼun sakubem xa ta takijel li kʼusitik tsʼunbile, yorail xa chichʼ tsobbel sat». a Vaʼun sventa tsjambe smelolal ti maʼuk yakal chalbe skʼoplal li sbatsʼi tsobbel sat kʼusitik tsʼunbile, ti jaʼ yakal chalbe skʼoplal stsobbel sat kʼusitik ta mantale, xi to laj yale: «Li buchʼu tstsobbe sat kʼusi tsʼunbile [...] yakal xa tstsobbe sat sventa kuxlejal sbatel osil» (Juan 4:5-30, 36).

4. 1) ¿Kʼusi chaʼtos tsots skʼoplal laj yakʼ ta chanel ta sventa stsobbel sat kʼusitik li Jesuse? 2) ¿Kʼusi sjakʼobiltak ta jchanbetik batel skʼoplal?

⁴ Li Jesuse chaʼtos kʼusi tsots skʼoplal laj yakʼ ta chanel ta sventa li stsobbel sat kʼusitik ta mantale. ¿Kʼusitik taje? Baʼyel, anil skʼan  pasel li abtelale. Kʼalal xi laj yale: «Li osiltike [...] sakubem xa ta takijel li kʼusitik tsʼunbile, yorail xa chichʼ tsobbel sat», yakal chal ti skʼan x-abtejik li yajtsʼaklomtake. Sventa jech xaʼiik ek ti anil skʼan pasele, xi to laj yale: «Yakal xa chichʼ stojol li buchʼu tstsobbe sat kʼusi tsʼunbile». Jech ta melel, lik xaʼox yichʼ tsobbel sat li kʼusitik tsʼunbile, mu xuʼ xchʼayik kʼakʼal. Xchibal, xkuxet noʼox yoʼontonik li j-abteletike. Li jtsʼunolajel xchiʼuk li buchʼu tstsobbe sate «jmoj xkuxet yoʼontonik», xi li Jesuse (Juan 4:35 xchaʼvokʼal, 36). Jech kʼuchaʼal xkuxet noʼox yoʼonton Jesus kʼalal laj yil ti «ep jsamariaetik laj yakʼ xchʼunel yoʼontonik ta [stojolale]», jaʼ jech li yajchankʼoptak eke xkuxet noʼox van yoʼontonik ti ta sjunul yoʼonton ch-abtejik ta stsobbel sat li kʼusitik ta mantale (Juan 4:39-42). Li loʼil ti laj yichʼ alel ta baʼyel siglo taje toj tsots skʼoplal chkaʼitik li avie, yuʼun chakʼ ta ilel li kʼusi yakal chkʼot ta pasel avi ti jaʼ li yorail stsobbel sat kʼusitik ta mantal ti muʼyuk toʼox jech ilbile. ¿Bakʼin lik li stsobbel sat kʼusitik ta jkʼakʼaliltike? ¿Buchʼutik ch-abtejik? ¿Kʼusitik kʼotem ta pasel?

5. 1) ¿Buchʼu jbabe li ta stsobbel sat kʼusitik tsʼunbil ta spʼejel Balumile? 2) ¿Kʼuxi chakʼ ta ilel li kʼusi akʼbat yil Juan ti anil skʼan pasel li abtelale?

⁵ Li kʼusi akʼbat yil yuʼun Dios li jtakbol Juane, te chakʼ ta ilel Jeova ti laj yakʼ ta jbabe Jesus ta stsobel krixchanoetik ta spʼejel Balumile (kʼelo Apokalipsis 14:14-16). Li kʼusi akʼbat yil Juane, te chvinaj ti jaʼ Jesus ti oy jun skorona xchiʼuk stsakoj sjose. Kʼalal chal ti oy «skoronail sjol [Jesus] ti pasbil ta oroe» jaʼ chakʼ ta ilel ti yichʼoj yabtel ta Ajvalile. Kʼalal chal ti «stsakoj jun jos ti tsʼubtsʼub sniʼe» chakʼ ta ilel ti yichʼoj yabtel ta stsobbel sat kʼusitik tsʼunbile. Kʼalal chal tal Jeova ta stojolal jun anjel ti «lek xa yij li kʼusitik tsʼunbil ta balumile», jaʼ skʼan xal ti anil skʼan pasel li abtelale. Ta melel, «kʼot xa yorail chichʼ tsobbel sat li kʼusitik chlokʼe», ¡mu xuʼ xichʼ chʼayel kʼakʼal! Ta skoj ti xi ch-albat yuʼun Dios li Jesuse: «Tikʼo ochel ajos», x-utate, li Jesuse tstikʼ ochel li sjose, vaʼun chichʼ tsobbel sat li kʼusitik tsʼunbile, jaʼ xkaltik, chichʼ tsobel li krixchanoetik ta balumile. Li kʼupil sba kʼusi laj yichʼ akʼel ta ilel taje, jaʼ tsvules ta joltik noxtok liʼe: «Li osiltike [...] sakubem xa ta takijel li kʼusitik tsʼunbile, yorail xa chichʼ tsobbel sat». Li kʼusi laj yichʼ akʼel ta ilele, ¿mi ta van skoltautik sventa jnaʼtik bakʼin lik li stsobbel sat kʼusitik tsʼunbile? ¡Tana!

6. 1) ¿Bakʼin lik li «yorail chichʼ tsobele»? 2) ¿Bakʼin lik yichʼ tsobel «li kʼusitik tsʼunbil ta balumile»? Albo smelolal.

⁶ Ta skoj li kʼusi akʼbat yil Juan ti te chal ta Apokalipsis ta kapitulo 14, ti oy skorona chvinaj li Jesuse (versikulo 14), li buchʼu tstsobbe sat kʼusitik tsʼunbile, chakʼ ta ilel ti laj xaʼox yichʼ vaʼanel ta Ajvalil ta 1914 (Dan. 7:13, 14). Kʼalal echʼem xaʼox kʼuk sjalil ti kʼot ta pasel taje, li Jesuse laj yal mantal ti akʼo lik yichʼ tsobbel sat li kʼusitik tsʼunbile (versikulo 15). Jaʼ jech xchapet chichʼ albel skʼoplal ek li kʼusitik chichʼ pasel li ta lokʼolkʼop laj yal Jesus ta sventa li stsobel trigoe, ti bu xi laj yale: «Li stsobel kʼusitik tsʼunbile jaʼ skʼoplal kʼalal poʼot xa xlaj skotol li kʼusitik oy ta balumile». Jech oxal chaʼa, li yorail stsobbel sat kʼusitik tsʼunbil xchiʼuk ti kʼalal poʼot xa xlaj skotol li kʼusitik oy ta balumile jmoj yorail chlik: ta 1914. Ta tsʼakale  li ta «yorail chichʼ tsobele», lik yichʼ tsobel ta melel (Mat. 13:30, 39). Ta skoj ti echʼem xa kʼuk sjalil ti kʼot ta pasele, xuʼ xkakʼtik venta ti oy xaʼox kʼuk sjalil ochem ta Ajvalil Jesus kʼalal lik yichʼ tsobbel sat li kʼusitik tsʼunbile. Baʼyel, ta 1914 kʼalal ta slikebaltik 1919, li Jesuse la slekubtas ta mantal li yajtsʼaklomtak ti tʼujbilike (Mal. 3:1-3; 1 Ped. 4:17). Vaʼun, ta 1919, lik yichʼ tsobel «li kʼusitik tsʼunbil ta balumile». Li Jesuse muʼyuk bu la xchʼay kʼakʼal, yuʼun la stunes ta ora li tukʼil mosoil ti achʼ toʼox laj yichʼ biiltasel sventa tskolta yermanotak ta yakʼel venta ti anil skʼan pasel li abtelal ta xcholel mantale. Jchanbetik skʼoplal li kʼusi kʼot ta pasele.

7. 1) ¿Kʼusi la xchanbeik skʼoplal ermanoetik sventa chakʼik venta ti anil skʼan xcholik mantale? 2) ¿Kʼusi tijbat yoʼontonik ta spasel li kermanotaktike?

⁷ Xi laj yal Li Jkʼel osil ta toyole ta julio ta 1920: «Kʼalal ta jchanbetik skʼoplal li Skʼop Diose jamal ta aʼibel smelolal ti yakʼojbe jun matanal sventa chcholbe skʼoplal ajvalilal li chʼulnae», jaʼ xkaltik, li stsobobbail yajtsʼaklom Kristoe. Jech kʼuchaʼal liʼe, li albil kʼop laj yal Isaiase la skolta ermanoetik sventa chakʼik venta ti skʼan cholbel skʼoplal ta spʼejel Balumil li Ajvalilale (Is. 49:6; 52:7; 61:1-3). Mu toʼox snaʼik kʼuxi chkʼot ta pasel li albil kʼop taje, pe spatoj yoʼontonik ta stojolal Jeova ti jaʼ chjambat sbeik sventa spas yuʼunike (kʼelo Isaías 59:1). Ta skoj ti jamal laj yaʼibeik smelolal ti anil skʼan xcholik mantale, laj yichʼ tijbel yoʼontonik sventa chepajes yabtelik ta cholmantal li kermanotaktike. ¿Kʼu yelan laj yaʼiik li ermanoetike?

8. ¿Kʼusi chaʼtos sventa cholmantal laj yaʼibeik smelolal ta 1921 li ermanoetike?

⁸ Xi laj yal Li Jkʼel osil ta toyole ta disiembre ta 1921: «Li kʼusitik kʼotem ta pasel li ta jabil liʼe muʼyuk bu jech ilbil-o, li ta 1921 epal krixchanoetik yaʼiojbeik skʼoplal kʼusi melel ti muʼyuk bu jech ilbil-o ta yan jabil echʼem tale». Xi to laj yal li revistae: «Ep to kʼusi skʼan pasel. [...] Muyubajuk koʼontontik ta spasel». Kʼelo avil kʼu yelan laj yaʼibeik smelolal ermanoetik li chaʼtos kʼusitik tsots skʼoplal ta sventa li abtelal ta cholmantal ti laj yakʼbe xchan yajtakboltak li Jesuse: anil skʼan pasel li abtelale xchiʼuk xkuxet noʼox yoʼontonik li j-abteletike.

9. 1) ¿Kʼusi laj yal ta sventa li stsobbel sat kʼusitik tsʼunbil ta 1954 Li Jkʼel osil ta toyole xchiʼuk kʼu yuʼun? 2) ¿Kʼu yelan epajem tal jcholmantaletik li 50 jabil jelavem tale? (Kʼelo li rekuadro « Epajem ta spʼejel Balumil».)

⁹ Li ta 1930 xtale, kʼalal yaʼiojbeik xaʼox smelolal ermanoetik ti oy epal krixchanoetik ti te skʼoplalik ta yan chijetik ti chchʼamik li  aʼyej sventa Ajvalilale, mas to tsatsaj yip li abtelal ta cholmantale (Is. 55:5; Juan 10:16; Apok. 7:9). ¿Kʼusi kʼot ta pasel? Epaj ti jayib jcholmantaletike, ta sjabilal 1934 oy toʼox 41 mil, vaʼun li ta sjabilal 1953 kʼot ta 500 mil. Xi lek jamal laj yal Li Jkʼel osil ta toyole ta 1 yuʼun disiembre ta 1954: «Jaʼ koliyal li xchʼul espiritu Jeova xchiʼuk li stsatsal Skʼop ti kʼotem ta pasel li mukʼta abtelal sventa stsobbel sat kʼusitik tsʼunbile» (Zac. 4:6). b

10, 11. ¿Kʼusitik tsots skʼoplal chichʼ alel li ta lokʼolkʼop ta sventa li xchʼiel bekʼ mostasae?

¹⁰ Li ta lokʼolkʼopetik ta sventa Ajvalilal laj yal Jesuse kʼupil sba kʼu yelan laj yal chkʼot ta pasel ta sventa li stsobbel sat kʼusitik tsʼunbile. Jkʼelbetik skʼoplal li lokʼolkʼop ta sventa li bekʼ mostasa xchiʼuk li levadurae. Jaʼ mas ta jkʼelbetik skʼoplal kʼuxi kʼotem ta pasel li ta slajebal kʼakʼale.

¹¹ Li lokʼolkʼop sventa bekʼ mostasae. Jun vinike tstsʼun jpʼej bekʼ mostasa. Vaʼun chkʼot ta jpets teʼ ti te chtal saʼ yaxibik li mutetike (kʼelo Mateo 13:31, 32). ¿Kʼusitik tsots skʼoplal chichʼ alel ta lokʼolkʼop ta sventa li xchʼiel bekʼ mostasae? 1) Ti kʼu snatil chchʼie toj labal sba. «Li bu mas bikʼit ta skotol li bekʼ [tsʼunobiletike]» chkʼot ta jpets teʼ ti «mukʼtik [skʼobkʼobtake]» (Mar. 4:31, 32). 2) Jpʼel skʼoplal ti ta xchʼie. «Kʼalal mi laj xaʼox yichʼ tsʼunele, chjav tal.» Muʼyuk bu xi laj yal li Jesuse: «Xuʼ van chjav tal». Moʼoj, yuʼun xi laj yale: «Chjav tal». Mu stakʼ pajesbel li xchʼiele. 3) Li teʼ ti yakal chchʼie chakʼ yaxinal. «Chtal li mutetik chvil ta vinajele» xchiʼuk «te chtal xkuxik ta yaxinal». Li oxtos kʼusitik taje, ¿kʼuxi kʼotem ta pasel ta jkʼakʼaliltik ta sventa li stsobbel sat kʼusitik ta mantale?

12. ¿Kʼu yelan kʼotem ta pasel ta jkʼakʼaliltik li lokʼolkʼop sventa bekʼ mostasa li ta stsobbel sat kʼusitik tsʼunbile? (Kʼelo xtok li bu chal « Ti kʼu yepal epajem tal li chanubtaseletik ta Vivliae».)

¹² 1) Bu to kʼalal chchʼi: Li lokʼolkʼope jaʼ mas chalbe skʼoplal ti chchʼi yaʼyejal li Ajvalilale xchiʼuk li stsobobbail yajtsʼaklomtak Kristoe. Leʼ toʼox tal ta 1919, li j-abteletik ti ta sjunul yoʼonton ch-abtejike yichʼojik tsobel li ta stsobobbail yajtsʼaklomtak Kristo ti lekubtasbile. Li vaʼ kʼakʼale, toj jutuk toʼox li j-abteletike, pe anil noʼox chʼi tal. Ta melel, toj labal sba kʼotem ta pasel li xchʼiel bekʼ tsʼunobile, ti lik chʼiuk tal ta 1900 kʼalal to ta jkʼakʼaliltike (Is. 60:22). 2) Jpʼel skʼoplal: Li xchʼiel stsobobbail yajtsʼaklomtak Kristoe muʼyuk bu pajem-o. Akʼo mi xkoʼolaj kʼuchaʼal ton li yajkontratak Dios ti chichʼ akʼbel ta sba uni bekʼ tsʼunobile, yakal-o chchʼi batel, chchʼak batel li kʼusitik chmakvan ta bee (Is. 54:17). 3) Yaxinal: «Li mutetik chvil ta [vinajel]» ti tsta yaxibik li ta jpets teʼe jaʼ skʼoplal li smiyonal noʼox buchʼutik tukʼ yoʼontonik ti oyik te van ta 240 mukʼtik lumetik ti xchʼamojik li lekil aʼyej ta sventa li Ajvalilale xchiʼuk ti te xa skʼoplalik ta stsobobbail yajtsʼaklom Kristoe (Ezeq. 17:23). Jaʼ te tstaik veʼlil ta mantal, siketel yoʼontonik xchiʼuk chabiel (Is. 32:1, 2; 54:13).

13. ¿Kʼusitik tsots skʼoplal chichʼ alel li ta lokʼolkʼop sventa levadurae?

¹³ Li lokʼolkʼop sventa levadurae. Kʼalal chakʼbe slevadurail votsʼbil arina li jun antse tsitʼ yuʼun skotol (kʼelo Mateo 13:33). ¿Kʼusitik tsots skʼoplal chichʼ alel li ta lokʼolkʼop liʼe? Jchanbetik skʼoplal  chaʼtos. 1) Chjel kʼalal chʼiem xaʼoxe. Li levadurae chpuk batel jaʼ to mi «la sitʼes skotol li arinae». 2) Chchʼi skotol. Li levadurae tsitʼes skotol li «arina ti oxpʼis spʼisol ti lek mukʼtike», jaʼ xkaltik, skotol li votsʼbil arinae. Li chaʼtos kʼusitik taje, ¿kʼuxi kʼotem ta pasel ta jkʼakʼaliltik ta sventa li stsobbel sat kʼusitik ta mantale?

14. ¿Kʼu yelan kʼotem ta pasel ta jkʼakʼaliltik li lokʼolkʼop sventa levadura li ta stsobbel sat kʼusitik tsʼunbile?

¹⁴ 1) Chjel batel: Li levadurae jaʼ skʼoplal li aʼyej sventa Ajvalilale, li votsʼbil arinae jaʼ skʼoplal skotol li krixchanoetike. Jech kʼuchaʼal chjel yuʼun arina li levadura kʼalal chichʼ votsʼel xchaʼtosale, jaʼ jech ek li aʼyej sventa Ajvalilale tsjelbe yoʼonton li buchʼutik chchʼamik li aʼyej taje (Rom. 12:2). 2) Skotol: Ti chpuk batel li levadurae jaʼ skʼoplal ti chpuk batel skʼoplal li aʼyej sventa Ajvalilale. Li levadurae chpuk batel ta skotol li votsʼbil arinae. Jaʼ jech ek li aʼyej sventa Ajvalilale chpuk batel skʼoplal «kʼalal to ta namal balumil» (Ech. 1:8). Li kʼusi skʼan xal xtok li lokʼolkʼop taje jaʼ ti manchuk mi mu xakʼik jpasbetik yabtel Dios ta junantik lume, ta onoʼox xpuk batel skʼoplal li Ajvalilale, akʼo mi muʼyuk bu mas chichʼ aʼibel skʼoplal kabteltik ta cholmantal li ta lumetik taje.

15. ¿Kʼuxi kʼotem ta pasel li kʼusi chal Isaías 60:5, 22? (Kʼelo xtok li rekuadro « Xuʼ yuʼun spasel li Jeovae» xchiʼuk « Kʼuxi kʼotem ‹ta jun mucʼta lum› ti ‹solel muʼyuc epic› toʼoxe».)

 ¹⁵ Kʼalal skʼan toʼox van vaxakibuk sien jabil xal Jesus li lokʼolkʼopetik taje, li Jeovae ta kʼupil sba albil kʼopetik laj yal ta stojolal Isaias ti bu to kʼalal chkʼot li stsobbel sat kʼusitik ta mantal li ta jkʼakʼaliltike xchiʼuk ti kʼu yelan xkuxet yoʼontonik li j-abteletike. c Li Jeovae laj yal ti «ta nom [Ch]» to chlik tal krixchanoetik sventa chtalik li ta s-organisasione. Xi chalbe li «Jerusalén [Jerusalen]», ti jaʼ skʼoplal avi li skomenal buchʼutik tʼujbilik ti liʼ to oyik ta Balumile: «Toj xcuxet noʼox avoʼnton; mu cʼusi xtal ta avoʼnton chavaʼay. Xchʼay avoʼnton yuʼun cʼalal chavil chichʼic tal ta atojol scʼulejal li lumetic ta tiʼtiʼ nabe xchiʼuc scʼulejal li yantic banamile» (Is. 60:1, 4, 5, 9). ¡Jaʼ jech kʼotem ta pasel ta melel! Li avie, li yajtuneltak Dios ti ep xa sjabilal chtunik ta stojolale xkuxet noʼox yoʼontonik ti chilik kʼu yelan epajem tal jcholmantaletik ta slumalike, ti jayvoʼuk toʼox ta slikebale, pe ti ta smilal xa noʼox li avie.

16, 17. ¿Kʼusi srasonal ti «jmoj xkuxet yoʼontonik li buchʼu tstsʼunolaje xchiʼuk li buchʼu tstsobbe sat kʼusi tsʼunbile»? (Kʼelo xtok li rekuadro « Chaʼlik tratado chkʼot ta yoʼonton chaʼvoʼ krixchano ta Amazonia».)

¹⁶ Xvul van ta ajol li kʼusi xi laj yalbe yajtakboltak li Jesuse: «Li buchʼu tstsobbe sat kʼusi tsʼunbile [...] yakal xa tstsobbe sat sventa kuxlejal sbatel osil, sventa jmoj xkuxet yoʼontonik li buchʼu tstsʼunolaje xchiʼuk li buchʼu tstsobbe sat kʼusi tsʼunbile» (Juan 4:36). ¿Kʼuxi «jmoj xkuxet [koʼontontik]» li ta stsobbel sat kʼusitik tsʼunbil ta spʼejel Balumile? Ep kʼutik yelan. Jchanbetik skʼoplal oxtosuk.

¹⁷ Baʼyel, xkuxet koʼontontik kʼalal chkiltik kʼusi tspas Jeova li ta abtelale. Kʼalal ta jcholbetik skʼoplal li aʼyej sventa Ajvalilale, ta jtsʼuntik li sbekʼ tsʼunobile (Mat. 13:18, 19). Kʼalal oy buchʼu ta jkoltatik sventa chkʼot ta yajchankʼop Kristoe jaʼ yakal ta jtsobbetik sat li kʼusi tsʼunbile. Vaʼun xkuxet koʼonton jkotoltik kʼalal chkiltik kʼu yelan chakʼ chʼiuk Jeova li sbekʼ tsʼunobil sventa Ajvalilal yoʼ «chjav xchiʼuk toyol chchʼi[e]» (Mar. 4:27, 28). Jaypʼejuk sbekʼ tsʼunobil ti ta jtsʼuntike chjav ta tsʼakal, vaʼun yan ermanoetik tstsobbeik li sate. Xuʼ van jech kʼotem ta atojolal kʼuchaʼal jun ermana ta Gran Bretaña ti Joan sbi ti laj yichʼ voʼ leʼ xa ta 60 jabile. Xi chale: «Kojtikinoj krixchanoetik ti laj yalbeikun ti voʼon la jtsʼunbe ta yoʼontonik li sbekʼ [kʼusi melel] kʼalal la jcholbeik mantal leʼ xa ta jayibuk jabile. Mu toʼox jnaʼ mi lik xchanik Vivlia xchiʼuk yan stestigotak Jeova xchiʼuk ti koltaatik sventa xkʼotik ta yajtuneltak Jeovae. Xkuxet tajek koʼonton ti chʼi xchiʼuk ti laj yichʼ tsobbel sat li sbekʼ kʼusi la jtsʼune» (kʼelo 1 Korintios 3:6, 7).

18. ¿Kʼusi srasonal kuʼuntik ti xkuxet koʼontontik jech kʼuchaʼal chal 1 Korintios 3:8?

¹⁸ Xchibal, xkuxet-o koʼontontik kʼalal te oy ta joltik li kʼusi xi laj yal li Pabloe: «Chichʼ smotonik ta sventa li yabtelik ta jujuntale» (1 Kor. 3:8). Jaʼ jech jmotontik chkichʼtik ti kʼu yelan kabteltike, maʼuk ti kʼusi chkʼot ta pasel yuʼun li kabteltike, jaʼ xkaltik, ti jayvoʼ krixchanoetik la jkoltatik ta mantale. ¡Tstsatsubtasbe tajek yoʼontonik li buchʼutik chcholik mantal ti bu mu masuk skʼanik mantal li krixchanoetike! Ta sat Diose, skotol li yajtunel ti ta sjunul yoʼonton tstsʼunbe sbekʼ li kʼusi melele ep tsatinik, jaʼ yuʼun oy srasonal yuʼunik sventa xkuxet yoʼontonik (Juan 15:8; Mat. 13:23).

19. 1) ¿Kʼuxi snitojbe sba skʼoplal li albil kʼop ta Mateo 24:14 xchiʼuk ti xkuxet koʼontontike? 2) ¿Kʼusi skʼan teuk ta joltik manchuk mi muʼyuk bu chkʼot ta yajchankʼop Kristo li krixchanoe?

 ¹⁹ Yoxibal, xkuxet koʼontontik ti chkʼot ta pasel yuʼun albil kʼopetik li kabteltike. Jnoptik li kʼusi la stakʼbe yajtakboltak Jesus kʼalal xi jakʼbate: «[¿]Kʼusi senyail ti liʼ xa oyote xchiʼuk ti kʼalal poʼot xa xlaj skotol li kʼusitik oy ta balumile?». Li jun senyail ti laj yale jaʼ ti chichʼ cholel mantal ta spʼejel Balumile. ¿Mi jaʼ yakal chalbe skʼoplal li abtelal ta spasel ta yajchankʼoptak li krixchanoetike? Moʼoj. Xi laj yale: «Li lekil aʼyejetik ta sventa li Ajvalilal liʼe ta xichʼ cholel ta spʼejel balumil sventa xaʼi skotol li jteklumetike» (Mat. 24:3, 14). Jaʼ yuʼun chaʼa, li xcholbel skʼoplal Ajvalilale —li stsʼunel bekʼ tsʼunobile— jaʼ jtos li senyail taje. Jech oxal, kʼalal yakal ta jcholtik mantale teuk me ta joltik ti manchuk mi muʼyuk bu chkʼot ta yajchankʼop Kristo li krixchanoe yakal ta jcholtik mantal «sventa xaʼi». d Jech ta melel, mu ventauk kʼu yepal krixchano chchʼam, yakal chijkoltavan sventa chkʼot ta pasel li albil kʼop laj yal Jesuse xchiʼuk jaʼ jun matanal ti «[yajkoltavanejutik] ta abtel [...] li Diose» (1 Kor. 3:9). ¡Xkuxet tajek koʼontontik!

20, 21. 1) ¿Kʼu yelan yakal chkʼot ta pasel li kʼusi chal Malaquías 1:11? 2) ¿Kʼusi jpʼel-o ta avoʼonton chapas ta sventa li stsobbel sat kʼusitik tsʼunbile xchiʼuk kʼu yuʼun?

²⁰ Li ta baʼyel sigloe, li Jesuse la skolta yajtakboltak sventa chakʼik venta ti anil skʼan pasel li abtelal ta stsobbel sat kʼusitik tsʼunbile. Leʼ xtal ta 1919, li Jesuse skoltaoj yajtsʼaklomtak ta jkʼakʼaliltik yoʼ xaʼibeik smelolal ek. Ta skoj taje li steklumal Diose mas to yakʼojbe yipal ta spasel li abtelal taje. Jech kʼuchaʼal laj yal li j-alkʼop Malaquiase, li abtelal ta cholmantale yakal chichʼ pasel «ta sloqʼuem cʼacʼal cʼalal to ta smaleb cʼacʼal» (Mal. 1:11). Jech ta melel, ta slokʼeb Kʼakʼal kʼalal to ta smaleb Kʼakʼal —manchuk mi buyuk noʼox oyik ta Balumil— li jtsʼunolajeletik xchiʼuk li buchʼutik tstsobbeik sate jmoj xkuxet yoʼontonik. Ta slokʼeb Kʼakʼal kʼalal to ta smaleb Kʼakʼal —sjunul kʼakʼal— te oyuk-o ta joltik ti anil skʼan jpastik li abtelale.

²¹ Kʼalal ta jkʼeltik li kʼusitik kʼotem ta pasel li sien jabil echʼem tale xchiʼuk ti kʼu yelan kʼotem ta «jun mucʼta lum» li uni jtsop toʼox yajtuneltak Diose, ta melel «toj xcuxet noʼox [koʼontontik]» (Is. 60:5, 22). Ta skoj ti xkuxet koʼontontik xchiʼuk ti jkʼanojtik li Jeovae, «li Yajval [abtelale]», ¡akʼo stij koʼontontik sventa xij-abtejutik-o li ta mukʼta abtelal ta stsobbel sat kʼusitik tsʼunbil ti muʼyuk bu jech ilbil-oe! (Luk. 10:2.)