1, 2. ¿Kʼu yelan laj yakʼ ta ilel Jesus ti jaʼ jun pʼijil jbeiltasvaneje?

 NOPO noʼox avaʼi ti oy buchʼu lek xtojob yakal tsbeiltasot sventa chakʼ avojtikin junuk jteklum ti lek kʼupil sbae. Li voʼot xchiʼuk achiʼiltake mu xavojtikinik li jteklume, jaʼ yuʼun lek chachikinta batel li kʼusitik chale. Bakʼintike, oy kʼusitik chajakʼbe abaik ti muʼyuk to avilojik li ta jteklume. Akʼo mi chajakʼbe li jbeiltasvaneje, muʼyuk bu chalbot jaʼ to mi kʼot yorail chile, ti jaʼtik to onoʼox chal kʼalal jutuk xa skʼan xakʼelike. Ta tsʼakale, mas to van labal sba chavilbe spʼijil li jbeiltasvanej avuʼunike, yuʼun jaʼo chalboxuk li kʼusitik kʼalal jaʼo yorail skʼan xanaʼike.

² Taje jaʼ jech kʼotem ta pasel ta jtojolaltik li melel yajtsʼaklomutik Kristoe. Yakal ta jchanbetik skʼoplal li jteklum ti mas to kʼupil sbae, «li jteklum ti oy lek sbatsʼi naklebe»: jaʼ li Ajvalilal yuʼun Diose (Evr. 11:10). Kʼalal liʼ toʼox oy ta Balumil li Jesuse jaʼ la sbeiltas stuk li yajtsʼaklomtake, laj yakʼbe yojtikinik kʼusitik tsots ta aʼibel smelolal ta sventa li Ajvalilale. ¿Mi la stakʼanbe skotol li kʼusitik la sjakʼike xchiʼuk mi laj yalbe skotol li kʼusitik tskʼan snaʼik ta sventa Ajvalilal vaʼ kʼakʼale? Moʼoj. Xi laj yale: «Oy to ep kʼusitik ta jkʼan chkalboxuk, pe mu stsʼik avuʼunik li avie» (Juan 16:12). Ta skoj ti jaʼ li jbeiltasvanej mas pʼij li Jesuse, muʼyuk bu laj yakʼbe snaʼ yajtsʼaklomtak li kʼusitik mu to stsʼik yuʼunike.

3, 4. 1) Li Jesuse, ¿kʼuxi xchanubtasoj batel sventa Ajvalilal yuʼun Dios li steklumal ti tukʼ yakʼoj sbae? 2) ¿Kʼusi ta jchanbetik skʼoplal li ta kapitulo liʼe?

³ Li kʼusi laj yal Jesus ta Juan 16:12, jaʼo laj yal li ta slajeb xa akʼobal kuxul liʼ ta Balumile. Kʼalal mi chamem xaʼoxe, ¿kʼuxi van chchanubtas to batel ta sventa Ajvalilal li steklumal ti tukʼ yakʼoj sbae? Xi la spatbe yoʼonton li yajtakboltake: «Li chʼul espiritu ti chakʼ ta naʼel li kʼusi melele [...] tsbeiltasoxuk batel ta skotol li kʼusi melele» (Juan 16:13). a Xuʼ xkoʼolaj ta jun jbeiltasvanej ti oy smalael yuʼun li chʼul espiritue. Taje jaʼ li kʼusi tstunes Jesus sventa chakʼbe xchan kʼusiuk noʼox ta sventa Ajvalilal li yajtsʼaklomtake, ti jaʼo yorail skʼan snaʼike.

⁴ Jkʼelbetik skʼoplal kʼu yelan sbeiltasojbe yajtsʼaklomtak Kristo li xchʼul espiritu Jeova sventa ep kʼusitik xojtikinik ta sventa li Ajvalilale. Baʼyel, ta jkʼeltik kʼu yelan kaʼiojbetik smelolal bakʼin lik ventainvanuk li Ajvalilal yuʼun Diose. Vaʼun ta jkʼeltik buchʼutik ti chventainvanik ta Ajvalilale xchiʼuk li spatobil yoʼontonike; jech  xtok, ta jkʼeltik buchʼutik ti tsventainike xchiʼuk li spatobil yoʼontonik eke. Ta slajeb une, ta jkʼeltik kʼuxi kaʼiojbetik lek smelolal li kʼusi smakoj ti tukʼ koʼontontik ta stojolal li Ajvalilale.

5, 6. 1) ¿Kʼusi toʼox tsnopik li Jchanolajeletik ta Vivlia ti mu jechuk ta sventa li svaʼanel Ajvalilale xchiʼuk li stsobel tsʼunobile? 2) ¿Kʼu yuʼun skʼan mu jnoptik ti muʼyuk bu yakal tsbeiltas yajtsʼaklomtak Jesus ta skoj ti mu jechuk li kʼusi kʼot ta nopel yuʼunike?

⁵ Jech kʼuchaʼal la jchantik ta kapitulo 2 li ta livro liʼe, li Jchanolajeletik ta Vivliae oy van sjaylajunebaluk jabil laj yalik ti jaʼ jun jabil toj tsots skʼoplal sventa chkʼot ta pasel albil kʼopetik ta Vivlia li 1914. Pe li vaʼ kʼakʼale xchʼunojik toʼox ti liʼ xaʼox oy ta 1874 li Jesuse, ti lik la ajvalilajuk ta 1878, xchiʼuk ti jaʼ to la ta oktuvre ta 1914 lek vaʼanbil chkom li Ajvalilale. Li stsobel tsʼunobile la snopik ti lik la yichʼ pasel ta 1874 kʼalal ta 1914, vaʼun jaʼo la chlaj kʼalal mi tsobbil xaʼox ta vinajel li buchʼutik tʼujbilike. ¿Mi ta van jnoptik ti muʼyuk bu yakal tsbeiltas Jesus ta stojolal chʼul espiritu li buchʼutik tukʼ yakʼoj sbaik ta skoj ti mu jechuk li kʼusi kʼot ta nopel yuʼunike?

⁶ ¡Mi jaʼuk jnoptik jech! Jnoptik xtok ta sventa li skʼelobil laj kaltik ta slikebale. Muʼyuk ta jnoptik ti mu xtojob lek li buchʼu chbeiltasvan ta skoj noʼox ti oy kʼusi baʼyel tsnopik xchiʼuk oy kʼusitik tsjakʼilanik li jvulaʼaletike. Jaʼ noʼox jech ek, akʼo mi yakʼoj ta yoʼonton chaʼibe smelolal bakʼintik li kʼusitik tskʼan tspas Jeova kʼalal maʼuk to yorail chbeiltasat yuʼun chʼul espiritu sventa chaʼi li kʼusitik melel li steklumal Diose, jamal xvinaj ti beiltasbilik yuʼun Jesuse. Jaʼ yuʼun, li buchʼutik tukʼ yakʼoj sbaike chakʼik ta ilel ti oy ta yoʼontonik chichʼik tukʼibtasele xchiʼuk bikʼit chakʼ sbaik sventa tstukʼibtas ti kʼu yelan yaʼiojbeik smelolale (Sant. 4:6).

7. ¿Kʼusi xojobal lus ta mantal akʼbat kʼuchaʼal bendision li steklumal Diose?

⁷ Li jabiletik xtal kʼalal echʼem xaʼox li 1919, li steklumal Diose la sta tal mas bendision ta sventa li xojobal lus ta mantale (kʼelo Salmo 97:11). Ta 1925, lokʼ jun mantal tsots skʼoplal ti xi sbi li ta revista Li Jkʼel osil ta toyole: «Ayan jun Jteklum». Li mantal taje jamal laj yakʼ ta ilel ti jech chal Vivlia ti ayan ta 1914 li Ajvalilal yuʼun Mesiase, ti jech kʼot ta pasel yuʼun li albil kʼop ta sventa li «ants» ti jaʼ yajnil Dios ta vinajel ti ayan yole, jech kʼuchaʼal chal ta kapitulo 12 ta Apokalipsise. b Li mantal taje laj yakʼ ta ilel ti kontrainel xchiʼuk li vokoliletik ti la snuptan steklumal Jeova ti kʼu sjalil oy paskʼope, jamal laj yakʼ ta ilel ti laj yichʼ jipel lokʼel ta vinajel li Satanase, vaʼun «oy tajek skʼakʼal yoʼonton ta skoj ti snaʼoj ti toj komkom xa li yoraile» (Apok. 12:12).

8, 9. 1) ¿Kʼuxi laj yichʼ akʼel ta ilel ti tsots skʼoplal li Ajvalilale? 2) ¿Kʼusitik sjakʼobil ta jchanbetik skʼoplal?

⁸ Toj tsots skʼoplal li Ajvalilale. Yuʼun ta 1928 Li Jkʼel osil ta toyole, lik yal ti jaʼ mas tsots skʼoplal li Ajvalilale, ti jaʼ mu tsotsuk skʼoplal li jkolebaltik ti ta jtatik-o ta skoj li pojelale. Jech ta melel, li Jeovae tstunes li Ajvalilal yuʼun Mesias sventa chchʼultajes-o li sbie, tspakbe skʼoplal li mukʼul pasmantal yuʼune xchiʼuk chkʼot ta pasel yuʼun li kʼusi tskʼan tspas ta sventa li krixchanoetike.

⁹ ¿Buchʼutik chventainvanik xchiʼuk Kristo li ta Ajvalilale? ¿Buchʼutik van tsventain li Ajvalilal taje? ¿Kʼusi abtelal skʼan spasik li yajtsʼaklomtak Kristoe?

10. ¿Kʼusi voʼne xa yaʼiojbe tal skʼoplal steklumal Dios ta sventa li 144 mile?

¹⁰ Kʼalal skʼan toʼox jaylajunebuk jabil xkʼot li 1914, li Jchanolajeletik ta Vivliae xaʼibeik xa onoʼox smelolal ti 144 mil ch-ajvalilajik xchiʼuk Kristo ta vinajele, ti jaʼik yajtsʼaklomtak ti tukʼ yakʼoj sbaike. c Laj yakʼik venta xtok ti batsʼi jech yepale xchiʼuk ti lik yichʼ tsobel tal ta baʼyel siglo ta jkʼakʼaliltike.

11. ¿Kʼuxi laj yaʼibeik tal smelolal ta sventa kʼusi skʼan spasik liʼ ta Balumil li buchʼutik xuʼ van xkʼotik ta slekom Kristoe?

¹¹ Pe, ¿kʼusi van akʼbil spasik yoʼ to liʼ oyik ta Balumil li buchʼutik xuʼ van xkʼotik ta slekom Kristoe? Laj yakʼik venta ti tsots skʼoplal laj yil cholmantal li Jesuse xchiʼuk laj yal ti xkoʼolaj ta stsobbel sat li kʼusitik tsʼunbile (Mat. 9:37; Juan 4:35). Jech kʼuchaʼal la jchantik ta kapitulo 2, te van kʼuk sjalil laj yalik ti 40 jabil chjalij li stsobbel sat kʼusitike, ti jaʼo la chlaj kʼalal mi laj yichʼik tsobel ta vinajel skotol li buchʼutik tʼujbilike. Pe ta skoj ti jech-o oy abtelal kʼalal echʼem xaʼox 40 jabile, skʼan xichʼ jambel mas smelolal. Li avie jnaʼojtik xa ta melel ti jaʼo lik ta 1914 li stsobbel sat kʼusitike. Jaʼ xaʼox yorail sventa chichʼ chʼakel lokʼel ta chopol tsʼiʼlel li trigoe, jaʼ xkaltik, chichʼ chʼakel li buchʼutik tʼujbilik ti tukʼ yakʼoj sbaike xchiʼuk li buchʼutik naka noʼox tskuy sbaik ta yajtsʼaklom Kristoe. ¡Kʼot xaʼox yorail sventa chichʼ tsobel li skomenal buchʼutik chbatik ta vinajele!

12, 13. ¿Kʼu yelan kʼotem ta pasel ta slajebal kʼakʼal li lokʼolkʼop laj yal Jesus ta sventa li lajunvoʼ tojol tsebetike xchiʼuk ta sventa li talentoetike?

¹² Leʼ xtal ta 1919, li Kristoe sbeiltasoj tal li tukʼil xchiʼuk pʼijil mosoil sventa chal ti tsots skʼoplal li cholmantale. Li Jesuse ta baʼyel siglo onoʼox laj yal li mantal taje (Mat. 28:19, 20). Jech xtok, laj yal kʼusitik talelal skʼan oyuk yuʼunik sventa spas yuʼunik li cholmantale. ¿Kʼu yelan? Li ta lokʼolkʼop laj yal ta sventa li lajunvoʼ tojol tsebetike, laj yakʼ ta ilel ti skʼan onoʼox julavemikuk li buchʼutik tʼujbilike, ti vikʼiluk satik ta mantal mi yuʼun tskʼan te skʼoplalik li ta kʼin nupunel ta vinajel kʼalal chikʼ «jnupunel tseb» li Kristoe, jaʼ xkaltik, li 144 mile (Apok. 21:2). Vaʼun li ta lokʼolkʼop sventa talentoetike, li Jesuse laj yakʼ ta chanel ti baxbolik ta cholmantal li yajtuneltak ti tʼujbilike, ti jaʼ li abtelal akʼbil ta sbaike (Mat. 25:1-30).

¹³ Li buchʼutik tʼujbilike yakʼojik ta ilel ti vikʼil satik xchiʼuk ti baxbolik li sien jabil echʼem xa tale. ¡Ta melel, tsta smotonik ta  skoj ti vikʼil satike! Pe li ta mukʼta abtelal ta sventa stsobbel sat kʼusi tsʼunbile, ¿mi jaʼ noʼox van skʼan xichʼ tsobel li skomenal 144 mil ti ch-ajvalilajik xchiʼuk Kristoe?

14, 15. ¿Kʼusi ti chanvokʼ skʼoplal laj yichʼ alel li ta The Finished Mystery?

¹⁴ Li viniketik xchiʼuk antsetik ti tukʼ yakʼoj sbaike voʼne xa onoʼox tskʼan tsnaʼik buchʼu skʼoplal li «epal krixchanoetik» chal ta Apokalipsis 7:9-14. Mu labaluk chkaʼitik chaʼa ti kʼalal muʼyuk toʼox bu kʼotem yorail yuʼun Kristo sventa chichʼ albel lek skʼoplal buchʼu li epal krixchanoetike, toj jelel tajek ti kʼu toʼox yelan chichʼ aʼibel smelolale. Pe li avie kʼun xchiʼuk jamal ta aʼibel skʼoplal kʼusitik melel ti xkojtikintik xa xchiʼuk ti ep sbalil chkiltike.

¹⁵ Ta 1917, li livro The Finished Mystery (Li kʼusi muʼyuk nabil ti lajem xae), jpʼel laj yal ti oy «chaʼtos kolebal ta vinajele xchiʼuk ti oy chaʼtos kolebal ta Balumile». ¿Buchʼutik skʼoplal li chanvokʼ ti jelajtik kʼu yelan spatoj-o yoʼontonik chkolike? Baʼyel, te oy li 144 mil ti ch-ajvalilajik xchiʼuk Kristoe. Xchibal, jaʼ li epal krixchanoetike. Li vaʼ kʼakʼale, xchʼunojik toʼox ti jaʼ skʼoplalik yajtsʼaklomtak Kristo ti te to oyik ta relijionetik ti skuyoj sbaik ta yajtsʼaklom Kristoe. Oy la jutuk xchʼunel yoʼontonik, pe mu la xkoltaatik xtok sventa tukʼ chakʼ sbaik ta stojolal Dios. Jaʼ yuʼun bikʼit la skʼoplal yabtel ch-akʼbatik li ta vinajele. Jech xtok, laj toʼox yichʼ nopel ti oy yan jvokʼ li ta Balumile, ti jaʼ li yoxvokʼale, ti jaʼik la «krixchanoetik ta voʼne ti staik-oe», ti tukʼ yoʼontonik jech kʼuchaʼal Abraan, Moises xchiʼuk yan krixchanoetik ti jaʼ tsventainik li xchanvokʼale, jaʼ xkaltik, skotol li krixchanoetike.

16. ¿Kʼusitik laj yichʼ akʼel ta naʼel ta sventa mantal li ta 1923 xchiʼuk ta 1932?

¹⁶ ¿Kʼuxi la sbeiltas yajtsʼaklomtak Kristo li chʼul espiritu sventa chaʼibeik smelolal li kʼusitik melel ti jnaʼojtik avie? Ta kʼunkʼun xojobaj tal kʼuchaʼal lus li kʼusi melele. Ta slikebal 1923, Li Jkʼel osil ta toyole laj yalbe skʼoplal jvokʼ krixchanoetik ti muʼyuk bu spatoj yoʼonton chbatik ta vinajele, ti liʼ chkuxiik ta Balumil ti jaʼ chventainatik yuʼun li Ajvalilal yuʼun Kristoe. Ta 1932, Li Jkʼel osil ta toyole laj yalbe skʼoplal Jonadab, ti la xchiʼin li ajvalil Jehú ta Israel ti tʼujbil yuʼun Dios sventa tslajesbeik skʼoplal li yichʼel ta mukʼ jecheʼ diosetike (2 Rey. 10:15-17). Li xchanobil taje laj yal ti oy la jvokʼ krixchanoetik ta jkʼakʼaliltik ti jechik kʼuchaʼal Jonadabe, ti kuxul chikʼ jelavel Jeova «ta mukʼta tsatsal vokolil ta Armajedon» sventa chkuxiik liʼ ta Balumile.

17. 1) ¿Kʼusi laj yichʼ akʼel ta naʼel sventa mantal li ta 1935? 2) ¿Kʼu yelan laj yaʼiik yajtsʼaklomtak Kristo li kʼusi achʼ laj yaʼibeik smelolal ta sventa li epal krixchanoetike? (Kʼelo li rekuadro « Xkuxet to tajek yoʼonton laj yaʼiik».)

¹⁷ Oy kʼusi toj tsots skʼoplal laj yichʼ akʼel ta naʼel ta mantal li ta 1935. Li ta asamblea laj yichʼ pasel ta Washington (Estados Unidos), laj yichʼ alel ti jaʼ li jvokʼ chkuxiik liʼ ta Balumil li epal krixchanoetike, ti jaʼ skʼoplal li chijetik laj yal ta slokʼolkʼop Jesus ta sventa li chijetik xchiʼuk tentsunetike (Mat. 25:33-40). Li epal krixchanoetike te tsakal skʼoplalik li ta yan chijetike, jaʼ li xi laj yalbe skʼoplal li Jesuse: «Persa chkikʼik tal ek» (Juan 10:16). Kʼalal xi la sjakʼ li ermano Rutherford ti jaʼ laj yetʼes mantale: «Avokolikuk, ¿mi xuʼ xavaʼiik akotolik li buchʼutik apatoj avoʼontonik chakuxiik sbatel osil liʼ  ta Balumile?», vaʼiik mas ta oʼlol li buchʼutik te oyike. Xi laj yale: «¡Kʼelo avilik! ¡Li epal krixchanoetike!». Ep buchʼutik muyubajik ta skoj ti laj yaʼibeik smelolal li spatobil yoʼontonike.

18. ¿Kʼu yelan yakʼoj ta yoʼontonik cholmantal li yajtsʼaklomtak Kristoe xchiʼuk kʼusi kʼotem ta pasel?

¹⁸ Li vaʼ kʼakʼale, li Kristoe te xa onoʼox lik sbeiltas tal steklumal sventa chakʼ ta yoʼontonik stsobel li buchʼutik xuʼ van te tsakal skʼoplalik li ta epal krixchanoetik ti chkolik xchiʼuk ti kuxul ch-echʼik li ta mukʼta tsatsal vokolile. Ta slikebale mu toj labaluk sba yileluk li abtelal taje. Xi laj yal jun velta li ermano Rutherford: «Yileluke muʼyuk onoʼox bu toj ep jnaʼ li ‹epal krixchanoetike›». Pe ta melel, li avie jnaʼojtik ti yakʼojbe epal bendision Jeova li abtelal ta stsobel li epal krixchanoetike. Ta skoj ti beiltasbilik yuʼun Jesus xchiʼuk chʼul espiritu li buchʼutik tʼujbilik xchiʼuk li xchiʼiltakik ti jaʼ li yan chijetike, jaʼ jech kʼotem skʼoplalik kʼuchaʼal laj yal Jesus ti «jtsop noʼox» chtunik ti «jun jchabichij» yuʼunike.

19. ¿Kʼu yelan xuʼ xijkoltavan sventa x-epaj li epal krixchanoetike?

¹⁹ Jutuk mu skotoluk li krixchanoetik ti tukʼ yakʼoj sbaike, chkuxiik ta sbatel osil li ta Paraiso ta Balumil ti ventainbil yuʼun Kristo xchiʼuk li 144 mil ti jmoj ch-ajvalilajik xchiʼuke. ¿Mi mu tauk xijmuyubaj ti kʼu yelan sbeiltasoj tal steklumal Kristo sventa chaʼibeik smelolal li spatobil oʼontonal ta jtatik ta Vivlia ti chkʼot ta pasel ta tsʼakal, ti lek jamal ta aʼiele? ¡Jaʼ jun mukʼta matanal jtaojtik ti xuʼ xkalbetik yantik ta cholmantal li spatobil oʼontonal taje! Kakʼbetik yipal bu kʼalal xuʼ kuʼuntik sventa x-epaj batel li epal krixchanoetike, jech mas to chichʼ-o kʼupil kʼoptael li sbi Jeovae (kʼelo Lukas 10:2).

20. 1) ¿Kʼusitik te tsakal skʼoplal li ta s-organisasion Satanase? 2) ¿Kʼuxi xuʼ chakʼ ta vokol ti tukʼ yoʼonton chakʼ sba li yajtsʼaklom Kristoe?

²⁰ Ti jech chchanbeik tal skʼoplal Ajvalilal li steklumal Diose, skʼan xaʼibeik smelolal xtok ti kʼusi smakoj ti tukʼ yoʼonton chakʼ sbaik ta stojolal li Ajvalilal ta vinajele. Ta sventa taje, ta 1922 Li Jkʼel osil ta toyole laj yal ti yakal ch-abtej chib organisasione: jun yuʼun Jeova, jun yuʼun Satanas. Li yuʼun Satanase te tsakal skʼoplal manolajel xchiʼuk pʼolmajel, relijionetik xchiʼuk kʼusitik sventa politika. Li buchʼutik tukʼ yoʼontonik ta stojolal li Ajvalilal yuʼun Dios ti jaʼ akʼbil sventain li Kristoe skʼan me mu stikʼ sbaik ta kʼusitik sventa s-organisasion Satanas sventa mu xakʼik ta vokol li stukʼil yoʼontonike (2 Kor. 6:17). ¿Kʼusi skʼan xal taje?

21. 1) ¿Kʼu yelan pʼijubtasbil yuʼun tukʼil mosoil li steklumal Dios ta sventa li manolajel xchiʼuk pʼolmajele? 2) ¿Kʼusi laj yakʼ ta ilel ta sventa Mukʼta Babilonia ta 1963 Li Jkʼel osil ta toyole?

²¹ Li veʼlil ta mantal chakʼ li tukʼil mosoile nopolik noʼox chalbe skʼoplal ti xuʼ jtatik loʼlael li ta manolajel xchiʼuk pʼolmajele, jech xtok spʼijubtasoj li steklumal Dios sventa mu stsʼuj li ta saʼel kʼulejale (Mat. 6:24). Jech noxtok, yalojbe skʼoplal relijion ti jaʼ jvokʼ s-organisasion Satanase. Ta 1963, Li Jkʼel osil ta toyole jamal laj yakʼ ta ilel ti maʼuk noʼox skʼoplal buchʼutik tskuy sbaik ta yajtsʼaklomtak Kristo «li Mukʼta Babiloniae», te tsakal skʼoplal ek skotol li jecheʼ relijionetik ta balumile. Jaʼ jech, kʼuchaʼal ta jkʼelbetik lek skʼoplal ta kapitulo 10, li steklumal Dios ta skotol lumetik xchiʼuk ta jeltos stalel xkuxlejalike koltabilik sventa xlokʼik ta  stojolal li Mukʼta Babiloniae, ti akʼo sakubtas sbaik ta skotol li kʼusitik chopol tspas li jecheʼ relijione (Apok. 18:2, 4).

22. Li ta Baʼyel Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile, ¿kʼu yelan ep buchʼutik ta steklumal Dios jelel laj yaʼibeik smelolal li kʼusi chal Romanos 13:1?

²² ¿Kʼusi xuʼ xkaltik ta sventa li jvokʼ s-organisasion Satanas ti jaʼ li politikae? ¿Mi xuʼ van stikʼ sbaik ta paskʼop xchiʼuk ta yantik skʼop lumetik li melel yajtsʼaklomtak Kristoe? Li ta Baʼyel Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile li Jchanolajeletik ta Vivliae xaʼibeik xa onoʼox smelolal ti skʼan mu xmilvanike (Mat. 26:52). Pe ep buchʼutik jelel laj yaʼibeik smelolal li kʼusi chal Romanos 13:1 ti akʼo yichʼ chʼunbel smantal li «buchʼutik oy yabtelik ti mas mukʼ skʼoplalike», yuʼun la snopik ti jaʼ skʼan xal ti akʼo x-ochik ta soltaroale, ti akʼo slapbeik li s-uniformeale xchiʼuk ti akʼo stom stukʼike. Pe kʼalal tskʼan tsmil li skontraike, skʼan ta vinajel tstʼomes batel li stukʼike.

23, 24. 1) ¿Kʼuxi toʼox laj kaʼibetik smelolal Romanos 13:1 kʼalal yakal li Xchibal Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile? 2) ¿Kʼusi laj kichʼtik lek jambel mas smelolal li ta tsʼakale?

²³ Kʼalal jaʼo yakal chlik li Xchibal Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumil ta 1939, li ta revista Li Jkʼel osil ta toyole lokʼ jun mantal ti lek laj yalbe skʼoplal ti skʼan mu stikʼ sbaik ta paskʼop xchiʼuk ta yantik skʼop lumetik ta sbalumil Satanas. ¡Ta yorail noʼox kʼot li beiltasel taje! Li yajtsʼaklomtak Kristoe laj yichʼik chabiel sventa mu xkuchinik li smalel chʼichʼ ti jech la spasik li lumetik ta paskʼop taje. Pe li ta slikebal 1929, li jvuntike laj yal noxtok ti jaʼ la skʼoplal Jeova xchiʼuk Jesus li buchʼutik oy yabtelik ti mas mukʼ skʼoplalik ti chal ta Romanos 13:1, ti maʼuk la skʼoplal li ajvalil krixchanoetike. Skʼan toʼox jambel mas lek smelolal.

²⁴ Li chʼul espiritue la sbeiltas yajtsʼaklomtak Kristo sventa chalbeik mas smelolal ta 1962 kʼalal lokʼ mantaletik ti tsotsik skʼoplal  ta sventa Romanos 13:1-7 li ta revista Li Jkʼel osil ta toyole ta 15 yuʼun noviembre xchiʼuk 1 yuʼun disiembre li ta jabil taje. Jaʼ to laj yaʼibe smelolal steklumal Dios li beiltasel ta sventa ti oy noʼox spajeb ta chʼunbel smantal krixchano ti laj yalbe skʼoplal Jesus ti xie: «Tojbeik ta persa Sesar li kʼusitik jaʼ yuʼun Sesare, yan li kʼusitik jaʼ yuʼun Diose tojbeik Dios» (Luk. 20:25). Li melel yajtsʼaklomtak Kristoe xaʼibeik xaʼox smelolal ti jaʼ skʼoplal ajvaliletik ta balumil li buchʼutik oy yabtelik ti mas mukʼ skʼoplalike xchiʼuk ti skʼan xchʼunbeik smantale. Pe oy noʼox spajeb ti chichʼ chʼunbel smantalike. Kʼalal chalik j-abteletik ti akʼo mu jchʼunbetik smantal li Jeovae, jech ta jtakʼtik kʼuchaʼal laj yalik li jtakboletike: «Jaʼ skʼan ta jchʼunbekutik smantal kʼuchaʼal ajvalil li Diose, maʼuk li krixchanoetike» (Ech. 5:29). Li ta kapitulo 13 xchiʼuk 14, ta jchanbetik mas skʼoplal kʼu yelan yakʼoj ta xkuxlejal steklumal Dios li beiltasel ta sventa ti mu stikʼ sba ta paskʼop o ta politikae.

25. ¿Kʼu yelan chavaʼi aba yuʼun li beiltasel chakʼ chʼul espiritu sventa chkaʼibetik smelolal li Ajvalilal yuʼun Diose?

²⁵ Nopo avaʼi li kʼusitik chanubtasbilik ta sventa Ajvalilal li yajtsʼaklomtak Kristo leʼ xa tal ta sien jabile. Jchanojtik xa bakʼin laj yichʼ vaʼanel ta vinajel li Ajvalilal yuʼun Diose xchiʼuk ti kʼu yuʼun tsots skʼoplale. Xkaʼibetik xa lek smelolal li chib spatobil oʼontonal ta sventa li buchʼutik tukʼ chakʼ sbaike: ta vinajel xchiʼuk ta Balumil. Jech xtok, jnaʼojtik xa kʼuxi skʼan xkakʼtik ta ilel ti tukʼ koʼontontik ta stojolal Ajvalilal yuʼun Dios xchiʼuk ti ta jchʼunbetik smantal xtok li buchʼutik oy yabtelik ta balumile. Xi jakʼbe jbatike: «¿Mi ta van xkaʼibe smelolal jechuk li kʼusitik melel ti kʼupilik sba ti muʼyukuk la sbeiltas Jesus li tukʼil mosoil liʼ ta Balumil sventa chaʼibe smelolal xchiʼuk ti chakʼ ta chanele?». ¡Jaʼ jun bendision ti tsbeiltasutik Kristo xchiʼuk chʼul espiritue!