1, 2. 1) ¿Kʼusi ti xmuyubajik onoʼox spasel li yajtuneltak Jeovae? 2) ¿Kʼusi ti ep sbalil chil Jeovae?

 LI TUKʼIL yajtuneltak Jeovae xmuyubajik onoʼox ta svaʼanel ti kʼusitik tsmukʼibtasbe sbi li Diose. Jech kʼuchaʼal liʼe, li j-israeletike xmuyubajik noʼox kʼalal la svaʼanik li karpanae xchiʼuk ta sjunul yoʼonton laj yakʼik li kʼusitik chtune (Éx. 35:30-35; 36:1, 4-7).

² Ta sat Jeovae maʼuk mas chmukʼibtasbat skʼoplal li kʼusitik laj yichʼ tunesel sventa laj yichʼ vaʼanel ti bu chichʼ ichʼel ta mukʼe xchiʼuk maʼuk li kʼusi mas ep sbalil chile (Mat. 23:16, 17). Li kʼusi mas ep sbalil chil Jeovae jaʼ ti ch-ichʼat ta mukʼ yuʼun li yajtuneltake, ti te tsakal skʼoplal ti oy ta yoʼontonik chkoltavanike xchiʼuk ti ta sjunul yoʼonton ch-abtejike, taje jaʼ li matanal ti chmukʼibtasbat skʼoplal ti muʼyuk kʼusi xkoʼolaj-oe (Éx. 35:21; Mar. 12:41-44; 1 Tim. 6:17-19). Tsots skʼoplal maʼ taje. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun mu ta sbateluk osil te oy li kʼusi chichʼ vaʼanele, jech kʼuchaʼal kʼot ta pasel ta stojolal li karpana xchiʼuk temploe. Akʼo mi laj skʼoplal li karpana xchiʼuk temploe, muʼyuk bu xchʼayoj ta sjol Jeova li kʼusitik laj yakʼik li tukʼil yajtuneltake xchiʼuk ti koltavanik ta svaʼanele (kʼelo 1 Korintios 15:58; Evreos 6:10).

3. ¿Kʼusi ta jchanbetik skʼoplal li ta kapitulo liʼe?

³ Li yajtunelutik Jeova avi eke tsots chij-abtejutik sventa ta jvaʼantik kʼusitik ti chtun ta yichʼobil ta mukʼ li Diose. Xchiʼuk toj labal sba li kʼusitik kʼotem ta pasel kuʼuntik koliyal ti tsbeiltasutik li Ajvalil Jesukristoe. Lek jamal xvinaj ti yakʼojbe sbendision Jeova li kʼusi kakʼojbetik yipal spasele (Sal. 127:1). Li ta kapitulo liʼe ta jkʼelbetik skʼoplal jayibuk noʼox li kʼusitik jpasojtike xchiʼuk ti kʼu yelan smukʼibtasojbe skʼoplal li Jeovae. Jech xtok, ta jkʼeltik kʼusi yalojik junantik ermanoetik ti koltavanemik ta spasel li abtelal taje.

4. 1) ¿Kʼu yuʼun skʼan vaʼanel mas ti butik chkichʼtik ta mukʼ Diose? 2) ¿Kʼu yuʼun laj yichʼ pasel ta jun xa noʼox li Beteletike? (Kʼelo xtok li rekuadro « Svaʼanel Beteletik: chichʼ pasel kʼuchaʼal chtun kuʼuntike».)

⁴ Jech kʼuchaʼal la jchantik ta kapitulo 16, li kʼusi tskʼan yoʼonton Jeovae jaʼ ti akʼo jtsob jbatik sventa chkichʼtik ta mukʼe (Evr. 10:25). Maʼuk noʼox tstsatsubtas xchʼunel koʼontontik li tsobajeletike, moʼoj, yuʼun chakʼ ti oyuk mas ta koʼontontik xtok li cholmantale. Ta skoj ti mas to chnopaj tal li slajebal kʼusitike, li Jeovae  chakʼ ti mas to aniluk xichʼ cholel li mantale. Jaʼ yuʼun, ta sien milal xa noʼox krixchanoetik chtalik ta s-organisasion Dios jujun jabil (Is. 60:22). Kʼalal ch-epaj li buchʼutik chventainatik yuʼun Ajvalilal yuʼun Diose, skʼan x-epaj xtok li imprentaetik sventa xichʼ pasel vunetik ti lokʼemik ta Vivliae. Jech xtok, skʼan vaʼanel mas ti bu chkichʼtik ta mukʼ Diose.

5. ¿Kʼu yuʼun sta-o li biil Salon sventa Ajvalilal xie? (Kʼelo xtok li rekuadro « Xchʼulna Achʼ Lus».)

⁵ Kʼalal jaʼtik toʼox slikel tal steklumal Jeova ta jkʼakʼaliltike, li Jchanolajeletik ta Vivliae laj yakʼik venta ti skʼan oyuk bu stsob sbaik ti jaʼuk yuʼun stukike. Yaʼeluke, jun ta skotol taje laj yichʼ vaʼanel ta 1890 ta Virginia Occidental (Estados Unidos). Ta sjabilal 1930 batele ep xaʼox la svaʼanik o la xchaʼmeltsanik, pe skʼan xichʼ akʼbel junuk sbi ti chichʼ-o ojtikinele. Ta 1935, la svulaʼan Hawái li ermano Rutherforde, te yakal tsvaʼanik achʼ Betel xchiʼuk jun salon sventa tsobajeletik. Li vaʼ kʼakʼale, oy jun ermano ti la sjakʼbe ermano Rutherford kʼusi sbi chakʼbe li na yakal tsvaʼanike, vaʼun xi la stakʼe: «¿Mi mu jechuk xanaʼ ti ‹Salon sventa  Ajvalilal [Salon sventa Tsobobbail yuʼun Stestigotak Jeova]› skʼan xkakʼbetik sbie? Yuʼun jaʼ onoʼox li kʼusi yakal ta jpastike, yakal ta jcholbetik skʼoplal li lekil aʼyejetik sventa Ajvalilale» (Mat. 24:14). ¡Sta-o tajek li sbie! Maʼuk noʼox jech la sbiin li salon taje, yuʼun ta tsʼakale jaʼ jech la sbiin ek li salonetik tstunesik steklumal Jeova ta spʼejel Balumile.

6, 7. ¿Kʼusi kʼotem ta pasel yuʼun li kʼusi chapanbil ti anil noʼox chichʼ vaʼanel Salonetik sventa Tsobobbaile?

⁶ Ta 1970 batele ta anil noʼox epaj ti chtun Salonetik sventa Tsobobbaile. Ta skoj taje, li ermanoetik ta Estados Unidose oy kʼusi lik xchapanik sventa tsvaʼanik salonetik ti kʼupilik sba xchiʼuk ti lek jtunelike, ti chvaʼi ta jayibuk noʼox kʼakʼale. Vaʼun ta 1983, ta Estados Unidos xchiʼuk Canadae laj xaʼox svaʼanik te van chib sien salonetik ti jech la spasik kʼuchaʼal xchapanojike. Sventa chichʼ pasel li abtelal taje lik svaʼanik komiteetik sventa svaʼanel salonetik ta jvokʼ lum li ermanoetike. Li kʼusi la xchapanike toj lek kʼusitik kʼot ta pasel yuʼun, jaʼ yuʼun li Jtsop Jbeiltasvaneje lik stunes li ta 1986; vaʼun li ta 1987 oy xaʼox 60 Komiteetik sventa Svaʼanel Salonetik ta Jvokʼ Lum ta Estados Unidos. a Jech oxal ta 1992, oy xaʼox komiteetik ta Alemania, Argentina, Australia, Brasil, España, Francia, Italia, Japón, México, Noruega, Sudáfrica xchiʼuk ta Suecia. Ta melel, sta-o ta jkoltatik li ermanoetik ti chakʼbeik yipal ta svaʼanel Salonetik sventa Tsobobbail xchiʼuk sventa Asambleaetike, yuʼun chʼul abtelal li kʼusi tspasike.

⁷ Ti anil noʼox chichʼ vaʼanel salonetike toj lek albil skʼoplal li ta lumetik bu chichʼ vaʼanele. Jech kʼuchaʼal liʼe, lokʼ jun aʼyej ta  jlik periodiko ta España ti xi sbie: «Li xchʼunel oʼontonale tsjelbe yavil vitsetik». Taje jaʼ skʼoplal svaʼanel jun Salon sventa Tsobobbail ta steklumal Martos, vaʼun xi la sjakʼe: «¿Kʼuxi xa noʼox ti ta jun balumil ti bu jaʼ noʼox skʼanoj sba stukik li krixchanoetike, oy ep krixchanoetik ta yantik lum [ta España] chbatik ta Martos, ti ta sjunul yoʼonton chbatik xchiʼuk ti muʼyuk tojbilik tspasik [...] jun abtelal ti muʼyuk buchʼu staojbe yoke, ti toj lek pasbile xchiʼuk ti lek chapanbile?». Sventa chichʼ takʼele, li periodikoe la stsʼiba li kʼusi laj yal jun ermano ti muʼyuk chichʼ stojol ta abtele: «Jaʼ ta skoj ti chanubtasbilunkutik yuʼun Jeovae».

8. ¿Kʼusi programail laj yal ta 1999 li Jtsop Jbeiltasvanej ti xuʼ xichʼ pasele, xchiʼuk kʼu yuʼun?

⁸ Li ta slajebaltik xaʼox sbalunlajunebal sigloe ochik ta s-organisasion Jeova epal krixchanoetik ta lumetik ti abol noʼox sbaike. Li tsobobbailetik ta lumetik taje laj yakʼbeik yipal bu kʼalal xuʼ yuʼunik ta svaʼanel salonetik ti bu xuʼ stsob sbaike, pe bakʼintike persa skʼan stsʼik yuʼunik kʼexlal xchiʼuk ti chopol kʼusi tsnopik ta stojolalik ta skoj ti abol noʼox sba li salonik kʼalal chichʼ koʼoltasel xchiʼuk yantik yichʼobil ta mukʼ Diose. Pe li ta sjabilal 1999, li Jtsop Jbeiltasvaneje laj yal ti xuʼ xichʼ pasel jun programa sventa anil chichʼ vaʼanel Salonetik sventa Tsobobbail ta lumetik ti abol noʼox sbaike. Vaʼun sventa «koʼol» kʼusi yuʼunike, laj yichʼ akʼel takʼin ti jaʼ yakʼojik tal li lumetik ti mas jkʼulejike (kʼelo 2 Korintios 8:13-15). Jech xtok, oy ermanoetik ta yantik lumetik ti laj yalik ti tskʼan ch-abtejik ta motone.

9. ¿Kʼusi abtelal ti solel mu xa noʼox spas yilele, pe kʼusi kʼot ta pasel?

 ⁹ Ta slikebale, solel mu xa noʼox spas yilel li abtelale. Jun aʼyej ti laj yichʼ alel ta 2001, laj yakʼ ta ilel ti skʼan to mas ta 18,300 salonetik ta 88 lumetik ti abol noʼox sbaike. Pe koliyal ti chkoltavan li chʼul espiritu xchiʼuk li Ajvalil kuʼuntike, li Jesukristoe, xuʼ kuʼuntik spasel skotol (Mat. 19:26). Te van voʼlajunebuk jabile, ti lik ta 1999 kʼalal ta 2013, li steklumal Diose svaʼanoj 26,849 salonetik ti stunesoj li programa taje. b Yakʼojbe-o bendision cholmantal li Jeovae, jaʼ yuʼun li ta 2013, skʼan to van 6,500 Salonetik sventa Tsobobbail li ta lumetik taje xchiʼuk ta jujun jabile ta sienal noʼox skʼan vaʼanel mas salonetik.

10-12. ¿Kʼu yelan smukʼibtasojbe skʼoplal Jeova li svaʼanel salonetike?

¹⁰ ¿Kʼu yelan tsmukʼibtasbe skʼoplal Jeova li svaʼanel achʼ salonetike? Xi tstakʼ jun aʼyej ti likem tal ta Betel ta Zimbabue: «Kʼalal jun to noʼox u vaʼanbil junuk Salon sventa Tsobobbaile, stalel onoʼox ti chib to velta mas yepal chkʼot krixchanoetik ti kʼuchaʼal toʼoxe». Ta epal lumetike, yaʼeluk li krixchanoetike vokol chaʼiik chbat xchiʼinutik ta tsobajel mi muʼyuk lek pasbil ti bu ta jtsob jbatike. Pe kʼalal chichʼ vaʼanel jun Salon sventa Tsobobbaile ta anil noʼox chnoj, vaʼun skʼan vaʼanel yan. Akʼo mi jech, li krixchanoetike maʼuk noʼox chnopajik ta stojolal Jeova ta skoj ti lek xvinaj spat xokon li salone. Ti skʼanoj sbaik ta melel kʼuchaʼal yajtsʼaklomtak Kristo li buchʼutik tsvaʼanike jaʼ chilik-o kʼu yelan s-organisasion Jeova li krixchanoetike. Jchanbetik jayibuk skʼelobil.

¹¹ Indonesia. Jun vinik ti te tskʼelilan kʼu yelan tsvaʼanik Salon sventa Tsobobbaile, xi laj yal kʼalal laj yaʼi ti muʼyuk chichʼ stojol skotol li j-abteletike: «¡Toj labal abaik chkil! Kiloj kʼu yelan ta sjunul avoʼonton cha-abtejik ta jujuntal xchiʼuk ti xamuyubajik noʼoxe, akʼo mi muʼyuk bu tojbiloxuk. Chkale chʼabal yan relijion jech kʼuchaʼal avuʼunike».

¹² Ucrania. Jun ants ti te ch-echʼilan skotol kʼakʼal ta xokon ti bu oy kʼusi yakal tsvaʼanike, la snop ti jaʼik stestigotak Jeova li j-abteletike xchiʼuk la snop ti jaʼ jun Salon sventa Tsobobbail li kʼusi yakal tsvaʼanike. Xi laj yale: «Ta skoj ti jaʼ xaʼox stestigo Jeova li jmuke, laj kojtikinbe jutuk yabtelik li stestigotak Jeovae. Kʼalal laj kil ti yakal ch-abtejike, kʼot ta nopel kuʼun ti ta jkʼan te jkʼoplal ek li ta utsʼ alalil ta mantal taje. Kiloj ti skʼanoj sbaike». La xchʼam jun chanubtasel ta Vivlia ta tsʼakal, vaʼun laj yichʼ voʼ ta 2010.

13, 14. 1) ¿Kʼusi xuʼ jchantik ta sventa ti kʼusi laj yal jun nupultsʼakal kʼalal laj yilik ti chichʼ vaʼanel jun salone? 2) ¿Kʼuxi xuʼ xakoltavan sventa tsmukʼibtasbe sbi Jeova li asalone?

¹³ Argentina. Jun nupultsʼakale nopaj batel ta stojolal li ermano ti oy ta sba skʼelel li svaʼanel Salon sventa Tsobobbaile. Xi laj yal li malalile: «Kilojkutik tal ti oy kʼusi yakal chavaʼanike xchiʼuk [...] la jnopkutik ti ta jkʼan ta jchanbekutik smantal Dios liʼe». Vaʼun xi la sjakʼe: «¿Kʼusi skʼan jpaskutik sventa xitalkutik ta tsobajeletik liʼe?». La xchʼam jun chanubtasel ta Vivlia li nupultsʼakale, pe laj yal ti jaʼ noʼox la chchʼamik mi chichʼ chanubtasel skotol li yutsʼ yalale. Li ermanoetike xmuyubajik noʼox laj yalbeik ti leke.

 ¹⁴ Xuʼ van muʼyuk bu la ata amoton ti lakoltavan ta svaʼanel li Salon sventa Tsobobbail bu chakʼot ta tsobajele; akʼo mi jech, xuʼ xakoltavan sventa tsmukʼibtasbe sbi Jeova li asalone. Ti kʼu yelan xuʼ xakoltavane jaʼ ti ta sjunuluk avoʼonton xavalbe krixchanoetik ti akʼo xbatik ta tsobajeletike, jech kʼuchaʼal liʼe, li buchʼutik ta jchanubtastik ta Vivliae o li buchʼutik laj yakʼik ta ilel ti oy ta yoʼontonik mantale. Jech xtok, xuʼ xakoltavan sventa lekuk noʼox oy xchiʼuk ti lekuk chʼubabil li salone. Mi chachʼak kʼuk yepal atakʼine, xuʼ xavakʼ sventa lekuk noʼox oy li salon bu chakʼot ta tsobajele o sventa chichʼ vaʼanel mas yichʼobil ta mukʼ Dios ta yantik lumetik (kʼelo 1 Korintios 16:2). Tsmukʼibtasbe sbi Jeova skotol li abtelaletik taje.

15-17. 1) ¿Buchʼutik tspasik jutuk mu skotoluk li abtelal ta svaʼanel kʼusitike? 2) ¿Kʼusi ta jchantik ta sventa li kʼusi yalojik li nupultsʼakaletik ti abtejemik ta svaʼanel kʼusitik ta yan lumetike?

¹⁵ Ep li abtelal chichʼ pasel ta svaʼanel Salonetik sventa Tsobobbaile, Salonetik sventa Asamblea xchiʼuk Beteletike jaʼ tspasik li ermanoetik ti te noʼox nopol nakalike. Jutuk mu skotoluk veltae, chkoltaatik yuʼun ermanoetik ti likemik ta yan lumetik ti lek chanemik ta svaʼanel kʼusitike. Junantik j-abteletik ti muʼyuk tojbilike xchapanoj sbaik sventa chkoltavanik ta svaʼanel kʼusitik ta yan balumil jayibuk xemana; yantike yakʼoj ta yoʼontonik chtunik ep jabil xchiʼuk xtal xbatik ta yantik lumetik.

¹⁶ Li abtelal ta svaʼanel kʼusitik ta yantik balumile chakʼ vokoliletik ti mu kʼusi xkoʼolaj-oe, pe ep kʼusitik lek chakʼbutik xtok. Jech kʼuchaʼal liʼe, li Timo xchiʼuk Linae, ayemik ta slumal Asia, Europa xchiʼuk Sudamérica sventa tsvaʼanik Salonetik sventa Tsobobbail, Salonetik sventa Asamblea xchiʼuk Beteletik. Xi chal li Timoe: «Li 30 jabil echʼem tale sjelojbeikun kabtel te van ta chabchabuk jabil». Xi chal Lina ti nupun xchiʼuk Timo leʼ xa  van ta 25 jabile: «Jmoj tunemunkutik ta lajuneb lumetik. Skʼan oyuk lek jtsatsalkutik xchiʼuk jkʼakʼalkutik sventa xnop xkaʼikutik ta slajesel li veʼliletike, ti xinopkutik ta kʼixin o sikil osile, li skʼopike, ti bu chichʼ cholel mantale xchiʼuk ti jsaʼ achʼ kamigotakutike». c ¿Mi staojbeik sbalil li kʼusi yakʼojbeik yipal spasele? Xi chal li Linae: «Tsots jvokolkutik yilel li ta slikebale, pe ta mas tsʼakale jaʼ xa bendisionetik chkilkutik. Kilojkutik ti skʼanojunkutik xchiʼuk ti chchʼamunkutik ta snaik li ermanoetike xchiʼuk ti xkʼuxubinojunkutik li Jeovae. Jech xtok, kilojkutik ti kʼotem ta pasel li kʼusi laj yalbe yajtsʼaklomtak Jesus ti te ta jtatik ta Markos 10:29, 30. Sien to ta velta mas jtaoj kermanotakutik xchiʼuk jmeʼkutik ta mantal». Xi to chal li Timoe: «Solel jun tajek koʼontonkutik ti xuʼ jtunes kʼusitik xitojobkutik spasel sventa jpaskutik li kʼusi mas toj leke: ti x-epaj batel li kʼusitik yuʼun li Ajvalilale».

¹⁷ Li Darren xchiʼuk Sarah ti abtejemik ta svaʼanel kʼusitik ta África, Asia, Centroamérica, Europa, ta sural Pacífico xchiʼuk ta Sudamericae, xchʼunojik ti x-echʼ to kʼusi yichʼojike, ti jaʼ mu sta ti kʼu yepal yakʼojike. Manchuk mi oy kʼusi vokol chaʼiik spasel, xi chal li Darrene: «Jaʼ jun matanal ti ta jchiʼin ta abtel ermanoetik ti likemik tal ta yantik lume. Ta skoj ti komon jkʼanojtik li Jeovae kiloj ti jmoj tsobolutik ta spʼejel Balumile». Xi chal Sarah: «Ep tajek kʼusitik jchanojbe li ermanoetik ti yantik stalelal xkuxlejalike. Kʼalal chkil li kʼusitik yiktaoj ta xkuxlejalik sventa chtunik ta stojolal Jeovae tstij koʼonton sventa chkakʼ li kʼusi mas lek oy kuʼune».

18. ¿Kʼu yelan yakal chkʼot ta pasel li albil kʼop ta Salmo 110:1-3?

¹⁸ Li ajvalil Davide laj yal ta jun albil kʼop ti akʼo mi tsnuptanik vokoliletik li buchʼutik ventainbilik yuʼun Ajvalilal yuʼun Diose ta «yutsil yoʼnton chacʼ sbaic» sventa tspukbeik skʼoplal li kʼusitik sventa Ajvalilale (kʼelo Salmo 110:1-3). Skotol li buchʼutik chkoltavanik ta spasel li abtelal sventa Ajvalilale yakal chkʼot ta pasel ta stojolalik li albil kʼop taje (1 Kor. 3:9). Li epal Betele, li sienal noʼox Salonetik sventa Asamblea xchiʼuk li smilal noʼox Salonetik sventa Tsobobbail ta spʼejel Balumile lek jamal chakʼ ta ilel ti melel li Ajvalilal yuʼun Diose xchiʼuk ti yakal xa chventainvane. ¡Jaʼ jun mukʼta matanal ti chijtun ta stojolal li Ajvalil Jesukristo ta jun abtelal ti tsmukʼibtasbe skʼoplal Jeova ti sta-o tajeke!