1, 2. ¿Kʼusi jel li ta revista Li Jkʼel osil ta toyole sventa enero ta 1895, xchiʼuk kʼu yelan laj yilik li ermanoetike?

 KʼALAL laj yil srevista Li Jkʼel osil ta toyole sventa enero ta 1895 li John Bohnet ti jaʼ jun tukʼil Jchanolajel ta Vivliae solel xmuyubaj noʼox. Li revistae achʼ kʼu yelan xvinaj li ta baʼyel spajinail ti labal sbae: jun tayal kʼelob osil ti oy slusal ta sjol ti chojobaj ta ikʼ osile xchiʼuk ti joyol ta nab ti xyukʼlajet tajeke. Li ta revistae te chal jun aʼyej ti la skoʼoltas ta achʼ kʼuʼil ti kʼu yelan pasbil li achʼ revistae.

² Ta skoj ti labal sba laj yil revista li ermano Bohnete la stakbe batel jlik karta li ermano Russell ti xi laj yalbe batele: «Toj kʼupil sba chkil ti kʼu yelan xvinaj li TAYAL KʼELOB OSILE. Toj lek sta-o». Yan Jchanolajel ta Vivlia ti tukʼ yakʼoj sbae xi laj yale: «Labal sba xvinaj ti lek tsots snakleb li tayal kʼelob osile xchiʼuk ti lek tsots vaʼal akʼo mi xyukʼlajet li nabe xchiʼuk mi oy ikʼaloʼe». Oy jayibuk kʼusi jel li vaʼ jabile, maʼuk noʼox ti achʼub kʼu yelan xvinaj li revistae. Oy to kʼusi tsots skʼoplal jel li ta noviembree; labal sba ta aʼiel ti jaʼtik onoʼox skʼoplal nab ti xyukʼlajet tajeke.

3, 4. ¿Kʼusi kʼopal laj yalbe skʼoplal Li Jkʼel osil ta toyole ta 15 yuʼun noviembre ta 1895, xchiʼuk kʼusi laj yal chjel ti tsots skʼoplale?

³ Li ta revista Li Jkʼel osil ta toyole ta 15 yuʼun noviembre ta 1895, lokʼ jun mantal ti laj yalbe lek skʼoplal jtos vokolile: oy kʼusitik yakal chkʼot ta pasel ti xkoʼolaj ta nab ti xyukʼlajet tajeke, yakal tsokes ti oy jun oʼontonal ta s-organisasion li Jchanolajeletik ta Vivliae. Yantik ch-epaj ti tsvulilan sbaik ta skoj ti buchʼu sta-o ch-och yuʼunik ta jnitvanej li ta tsobobbaile. Sventa tskoltaik snaʼel ti kʼusi skʼan spasik yoʼ mu jechuk stsal sbaike, li mantal taje la skoʼoltas ta jun varko li organisasione. Vaʼun jamal laj yal ti muʼyuk xchapanojik organisasion li jbabeetik sventa xkuch yuʼun li ikʼaloʼe. ¿Kʼusi van skʼan pasel?

⁴ Li mantale laj yalbe skʼoplal ti jun lekil kapitane ta skʼel lek mi oy kʼuxitik xuʼ xkolik-o kʼalal mi oy kʼusi chkʼot ta pasel ta varkoe xchiʼuk ti chapalikuk yaj-abteltak sventa smakik stiʼtak varko mi tal ikʼaloʼe. Li buchʼutik jbabeetik ta tsobobbail eke, skʼan skʼelik ti skotoluk tsobobbail chapalikuk kʼalal tsnuptanik li vokoliletike. Sventa spas yuʼunik taje, li revistae oy kʼusi laj yal chjel ti tsots skʼoplale. Te laj yal ti anil noʼox «skʼan xichʼ tʼujel moletik ta tsobobbailetik ti xuʼ sbainik skʼelel li chijetike» (Ech. 20:28).

5. 1) ¿Kʼu yuʼun ta yorail noʼox vul ti laj yichʼ vaʼanel moletik ta tsobobbaile? 2) ¿Kʼusi sjakʼobiltak ta jchanbetik batel skʼoplal?

 ⁵ Li kʼusi baʼyel laj yichʼ pasele jaʼ ti laj yichʼ vaʼanel moletik ta tsobobbaile, ta yorail noʼox laj yichʼ pasel xchiʼuk jaʼ koltavan sventa lekuk tsots li tsobobbaile. Vaʼun, li kermanotaktike kuch yuʼunik li vokoliletik ta Baʼyel Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumil ti xkoʼolaj ta nab ti xyukʼlajet tajeke. Li sjaylajunebal xa jabil jelav tale, oy to kʼusitik lekub tal sventa mas lek xtunik ta stojolal Jeova li steklumal Diose. ¿Kʼusi albil kʼop ta Vivlia laj onoʼox yal ti chlekub batele? ¿Kʼusitik aviloj jelem li ta organisasione? ¿Kʼuxi ataojbe sbalil?

6, 7. 1) ¿Kʼusi smelolal li Isaías 60:17? 2) ¿Kʼusi chakʼ ta aʼiel ti laj yichʼ albel skʼoplal ti «chaspasot o ta mantal» xchiʼuk «chasventainot o» xie?

⁶ Jech kʼuchaʼal la jchantik ta kapitulo 9, laj onoʼox yal Isaias ti chakʼ epajuk steklumal li Jeovae, ti chakʼbe sbendisione (Is. 60:22). Pe oy to kʼusi mas yaloj tspas li Jeovae, xi yaloj li ta albil kʼop taje: «Cʼanal taqʼuin chacacʼbot ta xqʼuexol li broncee; saquil taqʼuin chacacʼbot ta xqʼuexol li tsatsal taqʼuine; bronce taqʼuin chacacʼbot ta xqʼuexol li teʼe; tsatsal taqʼuin chacacʼbot ta xqʼuexol li tone. Ta xcacʼ ti jun avoʼnton, ti muʼyuc xa pleito chavaʼay oe, xchiʼuc ta xcacʼ o ta atojol li cʼusi tuqʼue; jaʼ chaspasot o ta mantal, jaʼ chasventainot o» (Is. 60:17). ¿Kʼusi skʼan xal li albil kʼop taje? ¿Kʼuxi te tsakal jkʼoplaltik?

⁷ Li albil kʼop yuʼun Isaiase laj yal ti chichʼ kʼextael li jujutos kʼusitik laj yalbe skʼoplale. Pe jech kʼuchaʼal chkakʼtik ventae maʼuk chichʼ jelel ta skoj ti chopole, yuʼun chichʼ jelel sventa xlekub mas. Ti chichʼ jelel ta oro li kovree mas to chlekub, jaʼ jech xtok li yan kʼusitik ti te chichʼ albel skʼoplale. Jaʼ yuʼun li Jeovae tstunes li skʼelobil taje sventa chakʼ kiltik ti ta kʼunkʼun tslekubtas batel li steklumale. ¿Kʼusitik chlekub ti chalbe skʼoplal li albil kʼop taje? Kʼalal laj yal «chaspasot o ta mantal» xchiʼuk «chasventainot o» xie, li Jeovae jaʼ chalbe skʼoplal ti kʼunkʼun chlekub batel ti kʼu yelan chchabi xchiʼuk chchapan li steklumale.

8. 1) ¿Buchʼu chakʼ kʼotuk ta pasel li kʼusi chlekub chal ta albil kʼop yuʼun Isaiase? 2) ¿Kʼuxi ta jtabetik sbalil li kʼusitik chlekub taje? (Kʼelo xtok li rekuadro « Bikʼit laj yakʼ sba, yuʼun laj yakʼ sba ta tukʼibtasel».)

⁸ ¿Buchʼu jech chakʼ kʼotuk ta pasel taje? Xi chal li Jeovae: «Cʼanal taqʼuin chacacʼbot [...]; saquil taqʼuin chacacʼbot» xchiʼuk «ta xcacʼ ti jun [avoʼontone]». Jamal xkiltik ti maʼuk ta yabtel krixchanoetik ti chlekub batel li tsobobbaile, moʼoj, jaʼ ta yabtel stuk Jeova. Ti kʼu xa sjalil ochem ta ajvalil li Jesuse jaʼ tunesbil yuʼun Jeova sventa tslekubtas li tsobobbaile. ¿Kʼuxi ta jtabetik sbalil li kʼusitik jelemike? Te onoʼox li ta albil kʼop taje chal ti chakʼ jun oʼontonal xchiʼuk kʼusi tukʼ li kʼusi chlekub batele. Kʼalal ta jchʼuntik li beiltasel chakʼ Diose xchiʼuk ti chkakʼ ta jkuxlejaltike, jun koʼontontik, jech xtok ti jkʼanojtik li kʼusi tukʼe jaʼ tstij koʼontontik sventa xijtun ta stojolal Jeova, ‹li Dios ti chakʼ jun oʼontonal› xi laj yalbe skʼoplal li jtakbol Pabloe (Filip. 4:9).

9. ¿Kʼusi chakʼ ti xchapetuk xichʼ pasel skotole xchiʼuk ti tsoboluk li tsobobbaile, xchiʼuk kʼu yuʼun?

⁹ Xi onoʼox laj yalbe skʼoplal Jeova xtok li Pabloe: «Li Diose jaʼ jun Dios ti chakʼ jun oʼontonale xchiʼuk xchapet lek tspas skotol li kʼusitike» (1 Kor. 14:33). Jech kʼuchaʼal chkiltike maʼuk laj yakʼ ta ilel  sjelbenal ti lek xchapet tspas skotol li kʼusitike xchiʼuk ti mu lekuk xchapete, moʼoj, li kʼusi laj yakʼ ta ilele jaʼ ti oy sjelbenal ti lek xchapet tspas skotol li kʼusitike xchiʼuk li jun oʼontonale. ¿Kʼu yuʼun? Jnopbetik skʼoplal liʼe: mu onoʼox skotoluk velta oy jun oʼontonal kʼalal lek xchapet chichʼ pasel li kʼusitike. Jech kʼuchaʼal liʼe, akʼo mi lek xcholet chbatik jtsop soltaroetik ti bu chbat stsak sbaik ta kʼope, jaʼ sventa chbat spasik kʼop, maʼuk tsaʼik jun oʼontonal. Jaʼ yuʼun, oy me kʼusi tsots skʼoplal skʼan jvules ta joltik li yajtsʼaklomutik Kristoe: kʼusiuk noʼox xichʼ likesel ti mi muʼyuk jun oʼontonale ta onoʼox xkʼot yorail ti chjin o chlaj skʼoplale. Toj jelel tajek li jun oʼontonal chakʼ Diose, yuʼun chjalij ti lek xcholet chichʼ pasel skotole. Jech oxal, ta jtojtik tajek ta vokol ti tsbeiltas xchiʼuk tslekubtas j-organisasiontik «li Dios ti chakʼ jun oʼontonale» (Rom. 15:33). Li jun oʼontonal taje jaʼ chakʼ ti xchapetuk xichʼ pasel skotole xchiʼuk ti tsobolutikuk ta melel ta skotol li tsobobbailetik ta spʼejel Balumile, ti ta jtojtik tajek ta vokole (Sal. 29:11).

10. 1) ¿Kʼusitik lekub talel ta j-organisasiontik kʼalal jaʼtik toʼox slikel tale? (Kʼelo li rekuadro « Lekubem tal li ventainvanele».) 2) ¿Kʼusi sjakʼobiltak ta jchanbetik batel skʼoplal?

¹⁰ Li rekuadro « Lekubem tal li ventainvanele» chakʼ kiltik li kʼusitik jelem ti oy sbalil xchiʼuk ti lek xchapet laj yichʼ pasel ta j-organisasiontik kʼalal jaʼtik toʼox lik tale. Pe achʼtik toe, ¿kʼusi sjeloj Jeova ti jaʼ stunesoj li Ajvalil kuʼuntik ti xkoʼolaj laj yakʼ oro ta xkʼexol li kovree? ¿Kʼuxi epajem yuʼun ti jun yoʼontonik xchiʼuk ti jmoj oyik li tsobobbailetik ta spʼejel Balumil li kʼusitik jelem ta sventa li buchʼutik oyik ta jbabee? ¿Kʼuxi tskoltaot sventa xatun ta stojolal «li Dios ti chakʼ jun oʼontonale»?

11. 1) ¿Kʼusi yaʼiobil jel ta skoj ti la xchanik lek li Vivliae? 2) ¿Kʼusi jpʼel ta yoʼonton tspasik li ermanoetik ta jtsop jbeiltasvaneje?

¹¹ Li ta 1964 kʼalal ta 1971, li jtsop jbeiltasvaneje la skʼel ti skʼan xichʼ chanbel lek skʼoplal Vivlia ti jaʼ laj yalbe skʼoplal kʼu yelan ch-abtej li tsobobbail ta baʼyel sigloe xchiʼuk ti chalbe skʼoplal xtok yan kʼusitike. a Ta sventa ti kʼu yelan chapanbil li organisasione, laj yakʼik venta ti oy jtsop moletik ti jaʼ oy ta sbaik skʼelel li tsobobbail ta baʼyel sigloe, ti maʼuk noʼox jun mol o jkʼelvaneje (kʼelo Filipenses 1:1; 1 Timoteo 4:14). Kʼalal laj yaʼibeik lek smelolal taje, li jtsop jbeiltasvaneje laj yakʼ venta ti jaʼ yakal chbeiltasvan li Ajvalil yuʼunike, li Jesuse, sventa xlekub ti kʼu yelan chapanbil li steklumal Diose, vaʼun la snopik ti chchʼunik li beiltasel yuʼun Ajvalile. Ti bu skʼan jelel laj yilike ta anil noʼox la sjelik sventa jechuk xichʼ pasel kʼuchaʼal chal Vivlia ta sventa ti kʼu yelan chichʼ biiltasel o vaʼanel li moletike. ¿Kʼusitik laj yichʼ jelanel li ta slikebaltik sjabilal 1970 xtale?

12. 1) ¿Kʼusi jel li ta jtsop jbeiltasvaneje? 2) Albo skʼoplal ti kʼu yelan chapalik li ta Jtsop Jbeiltasvaneje (kʼelo li rekuadro « Tskʼelik kʼusitik yuʼun Ajvalilal li Jtsop Jbeiltasvaneje»).

¹² Li kʼusi baʼyel jele jaʼ kʼot ta stojolal li jtsop jbeiltasvaneje. Li vaʼ jabil toʼoxe oy vukvoʼ tʼujbil ermanoetik li ta jtsop direktor sventa Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. Pe li ta sjabilal 1971, epajik li jtsop jbeiltasvaneje, ti vukvoʼik toʼoxe kʼotik ta buluchvoʼ xchiʼuk maʼuk xa tspasik li yabtelik jtsop  direktore. Li buchʼutik oyik ta jtsop jbeiltasvaneje muʼyuk tsnopik ti jun noʼox buchʼu mas tsots skʼoplale, jech xtok, chjelilan jujun jabil li buchʼu chetʼes li stsobajelik ti xcholet ch-echʼ sbiik jech kʼuchaʼal xcholet chbat li letraetike.

13. 1) ¿Kʼusi toʼox chapanbil ti jalij 40 jabile? 2) ¿Kʼusi la spas Jtsop Jbeiltasvanej li ta 1972?

¹³ Li yan kʼusi jele jaʼ kʼot ta stojolal skotol li tsobobbailetike. ¿Kʼuxi? Li ta 1932 xchiʼuk 1972, li buchʼu tskʼel jujun tsobobbaile oy toʼox ta sba jun ermano. Li ermano taje direktor sventa cholmantal sbi toʼox li ta sjabilal 1936. Ta mas tsʼakale la sjelik, kʼot ta siervo de compañía, laje ta jtunel ta tsobobbail, vaʼun ta mas tsʼakale ta jkʼelvanej ta tsobobbail. Li ermanoetik taje oy tajek ta yoʼonton chchabiik ta mantal li chijetike. Pe li jkʼelvanej ta tsobobbaile jutuk mu skotoluk velta jaʼ tsnop stuk li kʼusitike, muʼyuk tsjakʼbe li yan ermanoetik ti biiltasbilike. Akʼo mi jech, ta sjabilal 1972, li Jtsop Jbeiltasvaneje la xchapanbe sbelel jtos kʼusi chjel ti muʼyuk bu jech ilbil-oe. ¿Kʼusitik te tsakal skʼoplal li vaʼ kʼusi jele?

14. 1) ¿Kʼusi achʼ lik yichʼ pasel ta 1 yuʼun oktuvre ta 1972? 2) ¿Kʼuxi chakʼ ta xkuxlejal jbabe yuʼun jtsop moletik li tojobtasel chal ta Filipenses 2:3?

¹⁴ Ti vaʼ orae jun toʼox ermano ch-abtej ta jkʼelvanej ta tsobobbail. Pe mu xa jechuk, yuʼun xuʼ xa xichʼik biiltasel yan ermanoetik kʼuchaʼal chal li Vivliae; vaʼun jech chkʼotik ta jtsop moletik ti tskʼelik jujun tsobobbaile. Ti vaʼ yelan achʼ kʼu yelan chichʼ pasele lik ta 1 yuʼun oktuvre ta 1972. Li jbabe yuʼun moletik avie  maʼuk mas tsots skʼoplal chaʼi sba kʼuchaʼal li yan moletike, moʼoj, yuʼun «bikʼit chakʼ sba» (Luk. 9:48). Li ermanoetik ti bikʼit yakʼoj sbaik taje jaʼik jun bendision sventa skotol li ermanoetik ta spʼejel Balumile (Filip. 2:3).

15. 1) ¿Kʼusi sbalil tabil ti kʼu yelan ch-abtejik li jtsop moletike? 2) ¿Kʼuxi chakʼ ta ilel ti pʼij li Ajvalil kuʼuntik li kʼusi la spase?

¹⁵ Ti koʼol tskolta sbaik ta spasel abtelaletik ta tsobobbail ta jujuntal li buchʼutik oyik ta jtsop moletike, jaʼ skʼelobil ti chlekub batel xtoke. Jchanbetik skʼoplal oxtos sbalil: li baʼyel xchiʼuk ti mas tsots skʼoplale jaʼ ti snaʼojik ti jaʼ Jolil ta tsobobbail Jesus skotol li moletik ta tsobobbaile, mu ventauk mi toj tsots skʼoplal li yabtelike (Efes. 5:23). Xchibal, jech kʼuchaʼal chal ta Proverbios 15:22, «ti bu oy ep jtojobtasvanejetique, jun noʼox yoʼntonic». Kʼalal tsnopbeik skʼoplal slekilal ta mantal tsobobbail li moletike jmoj tsnopik xchiʼuk tsjakʼbe sbaik ta jujuntal, vaʼun mas kʼun chaʼiik snopel kʼusi tspasik jech kʼuchaʼal chal li beiltaseletik ta Vivliae (Prov. 27:17). Chakʼbe sbendision Jeova li kʼusi chkʼot ta nopel yuʼunike xchiʼuk lek kʼusi chkʼot ta pasel. Yoxibal, kʼalal oy ep ermanoetik ti xuʼ xtunik ta moletike, li organisasione jech oy yuʼun ti kʼu yepal chtun ta jkʼelvanejetike xchiʼuk ti oyuk buchʼutik tsvulaʼanik ermanoetik li ta tsobobbailetike (Is. 60:3-5). Nopbo avaʼi skʼoplal liʼe: epajem li tsobobbailetik ta spʼejel Balumile, li ta 1971 oy toʼox 27 mil, pe li ta 2013 jaʼ xa 113 mil  tsobobbailetik. Jamal xkiltik ti toj pʼij li Ajvalil kuʼuntik ti yakʼoj tal ta yorail jchabichijetik ti kʼu yepal chtune (Miq. 5:5).

16. 1) ¿Kʼusi sbainojik spasel li moletike? 2) ¿Kʼu yelan laj yaʼiik Jchanolajeletik ta Vivlia li tojobtasel laj yakʼ Jesus ta sventa li skʼelel chijetike?

¹⁶ Kʼalal achʼ toʼox slikelik li Jchanolajeletik ta Vivliae, xaʼibeik xa onoʼox smelolal li moletik ti oy ta sbaik skoltael xchiʼilik ta chʼunolajel ti xtunik-o ta stojolal Diose (kʼelo Galatas 6:10). Ta 1908, li ta revista Li Jkʼel osil ta toyole lokʼ jun mantal ti laj yalbe skʼoplal li kʼusi xi laj yal Jesuse: «Chabio li kuni chijtake» (Juan 21:15-17). Li mantal taje xi laj yalbe li moletike: «Skʼan tsotsuk skʼoplal xkaʼitik li kabteltik laj yakʼbutik Kajvaltik ta sventa li skʼelel chijetike, ti jaʼuk matanal xkiltik ti ta jmakʼlintike xchiʼuk ti ta jkoltatik li yajtsʼaklomtak Kajvaltike». Ta 1925, Li Jkʼel osil ta toyole laj yalbe lek skʼoplal xtok ti tsots skʼoplal ti ch-abtejik ta jchabichij li moletike, xi la svulesbe ta sjolike: «Jaʼ yajval xchʼulna li Diose [...], xchiʼuk jaʼ ch-ichʼbat yeik li kʼusi la spasik li buchʼutik staoj smoton ti chtunik ta stojolal li yermanotakike».

17. ¿Kʼuxi yichʼojik koltael sventa xtojobik mas kʼuchaʼal jchabichijetik ta mantal li moletike?

¹⁷ ¿Kʼuxi skoltaoj moletik li s-organisasion Jeova sventa xtojobik mas ta xchabiel li chijetike, ti xkoʼolaj jel ta plata li tsatsal takʼine? Jaʼo kʼalal chapanatik ta spasele. Echʼ ta baʼyel velta ta 1959 li Chanob vun sventa j-abteletik yuʼun Ajvalilal yuʼun Diose. Ta jun chanune laj yichʼ albel skʼoplal «Kʼuxi xuʼ xichʼik koltael ta jujuntal», xchiʼuk albatik ti «xchapanbeik yorail sventa tsvulaʼanik ta sna jcholmantaletik» li ermanoetik ti oy ta sbaik spasele. Ep kʼusitik laj yichʼ alel te sventa stsatsubtas ermanoetik kʼalal chichʼik vulaʼanele. Ta 1966, achʼub li Chanob vun sventa j-abteletik yuʼun Ajvalilal yuʼun Diose. Te laj yichʼ alel ti «Tsots skʼoplal li svulaʼanel chijetike». ¿Kʼusi ti mas laj yalbeik skʼoplal li  ta chanob vun taje? Jaʼ ti «skʼan xkʼuxubinbeik xchijtak Dios [li jbabeetike], pe ti tstsakik ta venta xtok li yutsʼ yalalike xchiʼuk ti xlokʼik ta cholmantale». Leʼ xa jayibuk jabil xtale echʼem xa mas chanunetik sventa moletik. ¿Kʼusi kʼotem ta pasel ta skoj ti nopajtik yakʼoj chapanel li s-organisasion Jeovae? Li avie ta smilal xa noʼox oy jchabichijetik ta mantal ti lek xtojobik ta stsobobbail yajtsʼaklom Kristoe.

18. 1) ¿Kʼusi abtelal tsots skʼoplal akʼbilik li moletike? 2) ¿Kʼu yuʼun kʼanbilik yuʼun Jeova xchiʼuk Jesus li baxbol moletike?

¹⁸ Li Jeovae stunesoj Ajvalil Jesus sventa tsbiiltas li moletik ti jaʼik yajtsʼaklom Kristo sventa tspasik jun abtelal ti tsots skʼoplale. ¿Kʼusi abtelal? Jaʼ ti tsbeiltasbeik xchijtak Dios kʼalal mas xa toj tsots vokolil chil li krixchanoetik avie (Efes. 4:11, 12; 2 Tim. 3:1). Skʼanojik tajek moletik li Jeova xchiʼuk Jesus ta skoj ti baxbolik ta xchʼunel li tojobtasel ta Vivlia liʼe: «Jechukoxuk me kʼuchaʼal jchabichij ti chachabibeik li jtsop xchij Dios ti oy ta abaike, [...] ta slekiluk me avoʼontonik xapasik ta stojolal Dios; [...] ta sjunuluk me avoʼonton xapasik; [...] akʼo yilik ti lek ta chanel atalelalik li jtsop chije» (1 Ped. 5:2, 3). Jchanbetik skʼoplal chaʼtos stalelal jchabichijetik ti xuʼ xchanbeik li chijetike xchiʼuk ti kʼuxi chakʼik ti oyuk jun oʼontonale xchiʼuk ti oyuk muyubajel li ta tsobobbaile.

19. ¿Kʼu yelan chkiltik li moletik ti chchiʼinutik ta cholmantale?

¹⁹ Baʼyel, chchiʼinik ta cholmantal li ermanoetik ta tsobobbaile. Xi laj yalbe skʼoplal Jesus li jtsʼibajom yuʼun Evanjelio ti Lukas sbie: «Lik xanavuk ta jujun jteklum xchiʼuk ta jujun bikʼtal lumetik, chchol batel mantal xchiʼuk chalbe batel skʼoplal li lekil aʼyejetik sventa Ajvalilal yuʼun Diose. Te xchiʼuk batel li lajchaʼvoʼe» (Luk. 8:1). Jech kʼuchaʼal la xchiʼin ta cholmantal yajtakboltak li Jesuse, jech ek li moletik ti lek ta chanbel stalelalike, chakʼik persa chchiʼinik ta cholmantal li yermanotakike. Chakʼik  venta ti jaʼ chkoltavan yoʼ lekuk noʼox tsobobbail kʼalal jech tspasike. ¿Kʼu yelan chilik moletik li ermanoetike? Xi chal Jeannine ti oy xa van 90 sjabilale: «Kʼalal chlokʼ jchiʼin ta cholmantal jun mole xuʼ jchiʼin lek ta loʼil xchiʼuk xuʼ xkojtikin mas». Xi chal Steven ti mas xa ta 30 sjabilale: «Kʼalal chlokʼ xchiʼinun ta cholmantal ta naetik junuk mole, chkaʼi ti oy ta yoʼonton tskʼan tskoltaune. Ximuyubaj tajek kʼalal tskoltaune».

20, 21. Li moletike, ¿kʼu yelan chchanbeik stalelal li jchabichij ta lokʼolkʼop laj yal Jesuse? Albo junuk skʼelobil (kʼelo xtok li rekuadro « Oy sbalil ti chvulaʼanvanik jujun xemanae»).

²⁰ Xchibal, li s-organisasion Jeovae tstojobtas moletik sventa xakʼik ta ilel ti oy ta yoʼontonik li buchʼutik namajemik ta tsobobbaile (Evr. 12:12). ¿Kʼu yuʼun skʼan skoltaik buchʼutik kʼunibemik ta mantal li moletike, xchiʼuk kʼu yelan skʼan spasik? Te ta jtabetik stakʼobil li ta lokʼolkʼop laj yal Jesus ta sventa li jchabichij xchiʼuk li chʼayemal chije (kʼelo Lukas 15:4-7). Kʼalal chakʼ venta jchabichij ti skʼan to jkot xchije, chbat saʼ, xkoʼolaj jaʼ noʼox jkot oy yuʼun yaʼeluk. ¿Kʼu yelan chchanbeik stalelal jchabichij li moletike? Li buchʼutik namajemik ta steklumal Diose oy-o sbalil chilik, jech kʼuchaʼal oy-o sbalil chil xchij li jchabichije. Li buchʼu kʼun ta mantale xkoʼolaj chilik kʼuchaʼal chʼayemal chij, maʼuk ti muʼyuk xa xchapanobil chilike. Jech xtok, jech kʼuchaʼal li jchabichij ti «chbat saʼ tal li jkot ti chʼayeme, ti jaʼ to chlaj yoʼonton mi la stae», li moletike oy ta yoʼontonik ta saʼel xchiʼuk skoltael li buchʼutik kʼunik ta mantale.

²¹ ¿Kʼusi tspas kʼalal tsta xchij li jchabichij ta lokʼolkʼope? Ta slekil yoʼonton tspet, vaʼun «tskajan ta snekeb» xchiʼuk chikʼ batel li bu oy yan xchijtake. Jaʼ jech ek, kʼalal ta slekil xchiʼuk ta sjunul yoʼonton tskʼopon li buchʼu kʼun ta mantal li jun mole, xuʼ me stsatsubtasbe yoʼonton xchiʼuk tskolta sventa tsut tal li ta tsobobbaile. Taje jaʼ jech kʼot ta stojolal Victor, jun ermano ta África ti muʼyuk xaʼox chkʼot ta tsobajeletike. Xi laj yale: «Ti oy van vaxakibuk jabil laj kikta jba ta mantale, laj onoʼox yakʼik persa tskoltaikun li moletike». ¿Kʼusi van mas tijbat-o yoʼonton sventa sut li ta tsobobbaile? Xi chale: «Jun kʼakʼale, li John, ti jaʼ jun mol ti koʼol li-aykutik ta Chanob vun sventa Abtelal ta Prekursore, ay svulaʼanun xchiʼuk laj yakʼ kil fotoetik ti jaʼo la jlokʼta jbakutik li ta chanune. Ep kʼusitik kʼupilik sba la svules ta jol, vaʼun lik jvules ta jol ti ximuyubaj toʼox tajek kʼalal chitun toʼox ta stojolal Jeovae». Kʼalal jutuk toʼox yechʼel ti ay vulaʼanatuk yuʼun John li Victore, sut li ta tsobobbaile, vaʼun li avie yakal xa chtun yan velta ta prekursor. Ta melel, kʼalal lek chchabivanik li moletik ta tsobobbaile ta jta-o tajek jmuyubajeltik (2 Kor. 1:24). b

22. ¿Kʼuxi tstsatsubtas ti jmoj oyuk tsobobbail li tukʼilale xchiʼuk li jun oʼontonale? (Kʼelo xtok li rekuadro « Labal sba laj kaʼikutik».)

²² Jech kʼuchaʼal laj yichʼ alel lek ta baʼyele, yaloj xa onoʼox Jeova ti nopajtik noʼox ch-epaj batel ta steklumal li tukʼilale  xchiʼuk li jun oʼontonale (Is. 60:17). Jaʼ tstsatsubtas ti jmoj oyikuk ta tsobobbail li chaʼtos talelal taje. ¿Kʼu yelan? Ta sventa li tukʼilale «jun noʼox, muʼyuc yan» Dios kuʼuntik (Deut. 6:4, Ch). Li stukʼil mantaltake muʼyuk chjel ta jujun tsobobbail li ta jujun lumetike. Moʼoj, jtos noʼox smantalil yuʼun ta sventa li kʼusi lek xchiʼuk kʼusi chopole, taje jaʼ onoʼox xtok li mantaletik ti chchʼunik «skotol li tsobobbailetik yuʼun li buchʼutik chʼule» (1 Kor. 14:33). Jaʼ yuʼun chaʼa, jaʼ noʼox me lek chbat li jun tsobobbail mi chchʼunbeik li smantaltak Diose. Ta sventa li jun oʼontonale, maʼuk noʼox tskʼan ti jkʼupintik ti jun koʼontontik ta tsobobbail li Ajvalil kuʼuntike, tskʼan xtok ti jechukutik kʼuchaʼal li buchʼutik «mu snaʼ saʼik kʼope» (Mat. 5:9). Jaʼ yuʼun, jaʼ ta «jpastik-o li kʼusi jaʼ chakʼ jun oʼontonale». Oy ta koʼontontik ta jchapantik li kʼopetik ti chlik kuʼuntik bakʼintik xchiʼuk li kermanotaktike (Rom. 14:19). Kʼalal jech ta jpastike, jech ta jkolta jbatik sventa junuk koʼontontik xchiʼuk jmojuk oyutik li ta jtsobobbailtike (Is. 60:18).

23. ¿Kʼusi chakʼ muyubajkutik avi li yajtunelutik Jeovae?

²³ Kʼalal laj yal ta baʼyel velta li revista Li Jkʼel osil ta toyole ta noviembre ta 1895 ti kʼu yelan chbiiltasatik li moletike, li ermanoetik ti oy ta sbaik li abtelale laj yakʼik ta ilel ti oy ta yoʼontonik ta melele. ¿Kʼu yelan? La skʼanbeik ta orasion Jeova ti akʼo skolta steklumal li kʼusi achʼ laj yichʼ chapanel sventa «xichʼ tael noʼox ta anil ti jmojuk oyik ta sventa li xchʼunel yoʼontonike». Kʼalal chkiltik kʼusi kʼot ta pasel leʼ xa ta sjaylajunebaluk jabil xtale xchiʼuk ti kʼunkʼun lekubem tal ti kʼu yelan chchabivanike, ti jaʼ stunesoj tal Ajvalil kuʼuntik li Jeovae, tstsatsubtas ta melel ti jmoj oyutik ta yichʼel ta mukʼ li Diose (Sal. 99:4). Ta skoj taje, li avie xijmuyubaj jkotoltik ti oyutik ta steklumal Jeovae, yuʼun ‹koʼol jnopbentik›, ‹koʼol li kʼusi ta jpastike, vaʼun jech xuʼ koʼol chijtunutik› ta stojolal «li Dios ti chakʼ jun oʼontonale» (2 Kor. 12:18; kʼelo Sofonías 3:9).