1. ¿Kʼusi laj yil Ezequiel ti toj labal sba chkiltike?

 NOPO avaʼi ti jechuk chkʼot ta atojolal ek li kʼusi laj yil j-alkʼop Ezequiel leʼ xa van ta 2,500 jabile. Chanopaj batel ta jun mukʼta templo ti kʼupil sbae. Te oy jun tsatsal anjel ti chakʼbot avil li templo ti toj labal sbae. Chamuy batel li ta svukkojal tekʼobal yoʼ chakʼot li bu oy oxib tiʼ nae. ¡Toj labal sba chavil li ochebal ti te van 30 metrouk stayleje! Li ta jujun ochebale te chavil ti oy oxib kuartoetik ta jujujot sventa jchabivanejetike. Li ta yoyaltake te lokʼtabil kʼupil sba teʼel xan (Ezeq. 40:1-4, 10, 14, 16, 22; 41:20).

2. 1) ¿Kʼusi skʼoplal li albil temploe? (Kʼelo xtok li tsʼib ta yok vune.) 2) ¿Kʼusi xuʼ jchantik ta sventa li jujutos kʼusitik ta yochebal temploe?

² Taje jaʼ skʼoplal li albil templo ta mantale. Ep kʼusitik laj yalbe skʼoplal Ezequiel ta sventa taje, yuʼun li sloʼile chlik ta kapitulo 40 kʼalal to ta kapitulo 48 li ta slivroe. Li temploe jaʼ skʼoplal li kʼusi xchapanoj Jeova sventa chichʼ ichʼel ta mukʼe. Li jujutos taje oy kʼusi skʼan xal ta sventa ti kʼu yelan chkichʼtik ta mukʼ Dios li ta slajebal kʼakʼal liʼe. a ¿Kʼusi smelolal li ochebal ti toj toyole? Jaʼ tsvules ta joltik ti skʼan jechuk xkuxlejalik kʼuchaʼal chal smantaltak Dios li buchʼutik chichʼik ta mukʼ Jeova jech kʼuchaʼal xchapanoj stuke. Xkoʼolaj smelolal xtok li jaypets xan ti lokʼtabil ta spakʼbal temploe, yuʼun bakʼintik li xane chichʼ tunesel ta Vivlia sventa chichʼ albel skʼoplal tukʼilal (Sal. 92:12). ¿Kʼusi smelolal li kuartoetik sventa jchabivanejetike? Ta melel, li buchʼutik muʼyuk bu chichʼik ta mukʼ li smantaltak Diose mu x-akʼat ochikuk li ta sbelel kʼupil sba yichʼel ta mukʼ Dios ti chakʼ kuxlejale (Ezeq. 44:9).

3. ¿Kʼu yuʼun tunem-o tal yuʼun lekubtasel li yajtsʼaklomtak Kristoe?

³ ¿Kʼu yelan kʼotem ta pasel li kʼusi akʼbat yil yuʼun Dios li Ezequiele? Jech kʼuchaʼal la jchantik ta kapitulo 2, li Jeovae la stunes Jesus sventa tslekubtas steklumal li ta 1914 kʼalal ta slikebaltik 1919. ¿Mi te noʼox laj-o skʼoplal li lekubtasele? ¡Mi jutebuk! Li ta siglo echʼ tale, li Kristoe spakojbe tal skʼoplal li xchʼul mantaltak Jeova sventa talelalile. Jech oxal chaʼa, tunem-o tal yuʼun lekubtasel li yajtsʼaklomtake. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun li Kristoe slokʼesoj tal yajtsʼaklomtak li ta balumil ti chopol stalelale xchiʼuk li Satanase muʼyuk bu yiktaoj-o sba ti chikʼ sutel li ta mulivajele (kʼelo 2 Pedro 2:20-22). Jchanbetik skʼoplal oxtos kʼu yelan nopajtik noʼox yichʼoj lekubtasel tal li melel yajtsʼaklomtak  Kristoe. Baʼyel ta jchanbetik skʼoplal jayibuk lekubtasel ta sventa li talelale, ta xchibale ta jchanbetik skʼoplal jtos kʼusi toj tsots skʼoplal yoʼ sakuk-o li tsobobbaile, ta slajebal une ta jchanbetik skʼoplal li kʼusi chapanbil ta utsʼ alalile.

4, 5. ¿Kʼusi voʼne xa stunesoj tal li Satanase xchiʼuk kʼusi kʼotem ta pasel yuʼun?

⁴ Li steklumal Diose oy onoʼox ta yoʼontonik ti lekuk tajek stalelalike. Jaʼ yuʼun, xchʼunojik onoʼox mantaletik ti lek jamal chalbe skʼoplal taje. Jchanbetik skʼoplal jayibuk skʼelobil.

⁵ Mulivajel. Ti kʼu yelan laj yakʼ Jeova ti akʼo xchiʼin sbaik ta vayel jun vinik xchiʼuk jun antse jaʼ ti lekuk xchiʼuk ti kʼupiluk sbae. Pe li Satanase chopol kʼu yelan tstunes li kʼupil sba matanal taje, yuʼun jaʼ chakʼ-o ta preva li yajtuneltak Jeova sventa mu xa lekuk x-ilatike. Li ta skʼakʼalil Balaame kʼot ta pasel yuʼun li kʼusi tskʼan Satanase xchiʼuk mas to yakal tstunes avi ta slajebal kʼakʼal ti muʼyuk toʼox bu jech ilbile (Núm. 25:1-3, 9; Apok. 2:14).

6. 1) ¿Kʼusi ti laj yakʼ yeik spasel ti laj yichʼ pukbel skʼoplal ta revista Li Jkʼel osil ta toyole? 2) ¿Kʼu yelan laj yichʼ tunesel xchiʼuk kʼu yuʼun laj skʼoplal? (Kʼelo xtok li tsʼib ta yok vune.)

⁶ Sventa mu stsalatik yuʼun li kʼusi tskʼan Satanase, Li Jkʼel osil ta toyole ta 15 yuʼun junio ta 1908, xi la spukbe skʼoplal jtos ti kʼusi laj yakʼ yeik spasele: «Skotol ora xchiʼuk ta buyuk noʼox lek ta jpas jtalelal xchiʼuk li buchʼu maʼuk jchiʼil ta antsil o ta vinikal akʼo mi jtuk oyunkutik o ta yeloval krixchanoetike». b Akʼo mi mu persauk ti jech chakʼ yeike ep buchʼutik jech la spasik xchiʼuk laj yakʼ sbiik sventa xichʼ pukel li ta revista Li Jkʼel osil ta toyole. Kʼalal echʼ xaʼox jayibuk jabile, akʼo mi oy sbalil li vaʼ kʼakʼale, laj yakʼik venta ti muʼyuk xa noʼox mas smelolal ti kʼu yelan tspasike, vaʼun te laj skʼoplal. Manchuk mi jech, jtunel-o li beiltaseletik sventa talelal ti te tsakal skʼoplale.

7. ¿Kʼusi vokolil laj yalbe skʼoplal ta 1935 li revista Li Jkʼel osil ta toyole xchiʼuk kʼusi beiltasel tey-o skʼoplal?

⁷ Mas to la stsak yip li kontrainel chakʼ Satanase. Li Jkʼel osil ta toyole ta 1 yuʼun marso ta 1935, jamal laj yalbe skʼoplal jtos vokolil ti yakal chchʼi batel li ta steklumal Diose. Oy junantike tsnopik ti ta skoj ti chcholik mantale mu xa la persauk chakʼ ta xkuxlejalik li smantaltak Jeova sventa talelal kʼalal stuk oyike. Xi laj yal li revistae: «Skʼan me jvules ta joltik ti mu baluk noʼox ti ta jcholtik mantale. Jaʼ yajkʼopojeltak Jeova li stestigotake, vaʼun jaʼ oy ta sbaik ti lekuk skʼoplal yuʼunike xchiʼuk li ajvalilal yuʼune». Ta tsʼakal li mantal taje laj yakʼ tojobtaseletik ti lek jamalik chalbe skʼoplal li nupunele xchiʼuk li chiʼinejbail ta vayele, ti la skolta steklumal Dios sventa «[xjatavik] lokʼel ta stojolal li mulivajele» (1 Kor. 6:18).

8. ¿Kʼu yuʼun nopolik noʼox chalbe skʼoplal kʼusi lek smelolal li jpʼel kʼop ta griego sventa mulivajel Li Jkʼel osil ta toyole?

⁸ Leʼ to ta sjaylajunebal jabil xtale, Li Jkʼel osil ta toyole nopolik noʼox yalojbe skʼoplal li kʼusi sbatsʼi melolal li jpʼel kʼop ta Tsʼibetik ta Griego sventa li mulivajele: pornéia. Yaloj ti maʼuk noʼox smakojbe skʼoplal li chiʼinejbail ta vayele. Moʼoj, te smakojbe skʼoplal ep ta tos mulivajel, ti jaʼtik onoʼox chichʼ pasel li ta snail bu chchon sbaike. Li yajtsʼaklomtak Kristoe chabibilik tal ta stojolal  li tsatsal mulivajeletik ti sokesoj epal krixchanoetik li avie (kʼelo Efesios 4:17-19).

9, 10. 1) ¿Kʼusi mantal sventa talelal laj yalbe skʼoplal ta 1935 Li Jkʼel osil ta toyole? 2) ¿Kʼusi chchanubtasvan Vivlia ta sventa li yuchʼel pox ti oy noʼox smelolale?

⁹ Yuchʼel ep pox. Li revista Li Jkʼel osil ta toyole ta 1 yuʼun marso ta 1935, xi laj yalbe skʼoplal yan kʼusi ta sventa li talelale: «Ilbil xtok ti oy buchʼutik yuchʼojik pox kʼalal chcholik mantal o kʼalal tspasik yan abtelaletik li ta organisasione. ¿Bakʼin xuʼ xkuchʼtik jutuk pox jech kʼuchaʼal chal Vivliae? ¿Mi lek van ti chkuchʼtik pox ti mu xa xakʼ jpas kabteltik ta s-organisasion Kajvaltike?».

¹⁰ Li stakʼobil laj yal li revista taje te laj yal ti kʼu yelan skʼan oyuk noʼox spʼisol ta yuchʼel pox jech kʼuchaʼal chal li Skʼop Diose. Li Vivliae chal ti muʼyuk bu chopol kʼalal oy noʼox spʼisol chichʼ uchʼel vino xchiʼuk yan kʼusitik ti yichʼoj poxe, pe chal ti jaʼ jun tsatsal mulil li yakubele (Sal. 104:14, 15; 1 Kor. 6:9, 10). Ti kuchʼojtik pox kʼalal ta jpasbetik xchʼul abtel li Diose, li yajtunelutike vulesbil ta joltik li loʼil ti chal kʼusi kʼot ta pasel ta stojolal li xnichʼnab Aarone, ti lajik ta milel yuʼun Dios ta skoj ti la xchikʼik pom ta skajleb smoton Dios ti maʼuk ta sbaik spasele. Mu jaluk yechʼele, li loʼile laj yakʼ ta ilel li kʼusi van tijbat yoʼontonik sventa la spasik li kʼusi toj chopol taje, yuʼun li Diose laj yal jun mantal ti akʼo mu xuchʼik pox li paleetik kʼalal yakal tspasik chʼul abtelale (Lev. 10:1, 2, 8-11). Sventa chkakʼ ta jkuxlejaltik avi li beiltasel ti toj tsots skʼoplale, li yajtsʼaklomutik Kristoe ta jkʼel jbatik ti muʼyukuk kuchʼojtik pox kʼalal ta jpastik chʼul abtelale.

11. ¿Kʼu yuʼun jaʼ jun bendision sventa steklumal Dios ti yaʼiojbe tal lek smelolal li skʼoplal yuchʼel poxe?

¹¹ Leʼ to ta sjaylajunebal jabil xtale, li yajtsʼaklomtak Kristoe staojik mas bendision ta yaʼibel smelolal ta sventa li yuchʼel poxe, jaʼ xkaltik, li yuchʼilanel poxe o ti meʼinem kuʼuntik ta yuchʼele. Koliyal ti ta yorail noʼox chlokʼ veʼlil ta mantale ep buchʼutik stukʼibtasojik xchiʼuk slekubtasojik xa yan velta li xkuxlejalike. Ep buchʼutik yiktaojik ta j-echʼel li yuchʼel poxe. Ta skoj li yuchʼel poxe oy buchʼutik ti muʼyuk xa sbalil chaʼi sbaik o chakʼ ta vokol li yutsʼ yalalike, mu jechuk xkʼot ta jtojolaltik. Pe li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti mu xakʼ ta vokol ti jtaoj jmotontik ta yichʼel ta mukʼ li chʼul Jeovae.

12. ¿Kʼu yelan laj yilik stunesel moy li yajtsʼaklomtak Kristo kʼalal skʼan toʼox xlik tal li slajebal kʼakʼale?

¹² Stunesel moy. Li yajtuneltak Diose laj yalbe yantik ti akʼo mu stunesik moy kʼalal skʼan toʼox xlik tal li slajebal kʼakʼale. Ep xa jabile, jun ermano ti ep xa sjabilal ti Charles Capen sbie, vul ta sjol li kʼusi kʼot ta pasel kʼalal laj yojtikin ta sba velta Charles Taze Russell li ta slajebal sbalunlajunebal sigloe. Li ermano Capen ti yichʼoj oxlajuneb jabil xchiʼuk jun sbankil xchiʼuk chaʼvoʼ yitsʼinabe, te oyik ta s-eskalerail Casa Bíblica ta Allegheny (Pensilvania, Estados Unidos). Kʼalal jaʼo te echʼ ermano Russell ti bu oyike, xi la sjakʼe: «¿Mi yakal chasikʼolajik? Yikʼ xchʼailal moy chkaʼi». Pe jpʼel laj yalik ti muʼyuk yakal tsikʼolajike. Ta melel, laj van yakʼik venta ti kʼusi tsnop ta sventa li sikʼolajele. Xi laj yalbe  skʼoplal ermano Russell li 2 Korintios 7:1 li ta revista Li Jkʼel osil ta toyole ta 1 yuʼun agosto ta 1895: «Mu xkil kʼu yelan tskʼupil kʼopta Dios, mi jaʼuk kʼu yelan tsta-o slekilal ti tstunesuk moy junuk yajtsʼaklom Kristoe. [...] Mu xnop kuʼun chkaʼi ti yikʼ moy li Kajvaltike o ti tstikʼ ta ye jtosuk kʼusi ti tsokesat-oe».

13. ¿Kʼusi lekubtasel sventa talelal lokʼ li ta 1973?

¹³ Ta 1935, Li Jkʼel osil ta toyole «chopol tsʼiʼlel» laj yalbe skʼoplal li moye xchiʼuk laj yal ti buchʼutik la tsmatsʼik o tsikʼolanike mu xuʼ xtunik ta Betel o ta yajkʼopojel s-organisasion Dios kʼuchaʼal prekursoretik o ta jkʼelvanejetik ta sirkuito. Pe tal to yan lekubtasel sventa talelal li ta 1973. Li revista Li Jkʼel osil ta toyole ta 1 yuʼun junio li vaʼ jabile laj yal ti mi junuk stestigo Jeova lek oy ta tsobobbail mi jech-o tsikʼolaje, yuʼun chmilvan, ch-ikʼubtasvan xchiʼuk chakʼ ta ilel ti mu xkʼanvane. Li buchʼutik muʼyuk laj yiktaik sikʼolanel moye laj yichʼik lokʼesel ta tsobobbail. c Kʼalal jech la spas li Kristoe oy kʼusi tsots skʼoplal la spas sventa tslekubtas li yajtsʼaklomtake.

14. ¿Kʼusi mantal yakʼoj Dios ta sventa li chʼichʼe xchiʼuk kʼuxi lik yichʼik chʼichʼ ta spʼejel Balumil?

¹⁴ Chopol chichʼ tunesel chʼichʼ. Li ta skʼakʼalil Noee, li Diose laj yal ti chopol ta tiʼel li chʼichʼe. Jaʼ jech laj yal noxtok li ta Mantal ti laj yakʼbe j-israeletike xchiʼuk jech laj yalbe xtok li stsobobbail yajtsʼaklomtak Kristo kʼalal laj yalbe ti akʼo «stsʼik sbaik [...] ta sventa li chʼichʼe» (Ech. 15:20, 29; Gén. 9:4; Lev. 7:26). Muʼyuk bu labal sba chkaʼitik ti chakʼbe yipal sventa mu jchʼunbetik smantal Dios ta jkʼakʼaliltik li Satanase. Li ta sbalunlajunebal sigloe, li doktoretike lik spasik preva ta stikʼel chʼichʼ kʼalal chpoxtavanike, pe kʼalal laj xaʼox xchanbeik skʼoplal jaychopuk chʼichʼe, mas to lik stunesik. Ta 1937, lik skʼanik chʼichʼ sventa tskʼejik, vaʼun ep tajek laj yichʼ tunesel ta skoj li Xchibal Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile. Ta anil noʼox jech lik spasik ta spʼejel Balumil.

15, 16. 1) ¿Kʼusi tsnopik ta sventa yichʼel chʼichʼ li stestigotak Jeovae? 2) ¿Kʼu yelan skoltaoj tal yajtsʼaklomtak Jesus ta sventa ti mu xichʼik chʼichʼe xchiʼuk kʼusi kʼotem ta pasel?

¹⁵ Ta slikebaltik 1944, li revista Li Jkʼel osil ta toyole laj yal ti koʼol sba li stiʼel chʼichʼ xchiʼuk ti kʼalal chichʼ ichʼele. Jun jabil ta tsʼakale, mas to la stsak yip xchiʼuk laj yichʼ albel smelolal. Ta 1951, laj yichʼ pukel sjakʼobiltak xchiʼuk stakʼobiltak ti tskolta steklumal Dios kʼalal chchiʼinik ta loʼil li doktoretike. Li yajtsʼaklomtak Kristo ta spʼejel Balumil ti tukʼ yakʼoj sbaike tsots yoʼonton laj yakʼ sbaik, manchuk mi laj yichʼik naʼleel, ilbajinel xchiʼuk kontrainel. Pe li Kristoe la stijbe-o yoʼonton s-organisasion sventa chakʼ li koltael ti jtunel yuʼunike. Laj yichʼ pukel foyetoetik xchiʼuk yan mantaletik ti lek chalbe skʼoplal xchiʼuk lek sabil smelolal ta sventa li chʼichʼe.

¹⁶ Ta 1979, jlom moletike lik svulaʼanik ospitaletik sventa chalbeik doktoretik yoʼ chaʼibeik smelolal kʼu yuʼun ti jech ta jnoptike, li kʼusi chal Vivliae xchiʼuk ti kʼusitik yan poxtael xuʼ jchʼamtike. Ta 1980, li moletik ta 39 jteklumetik ta Estados Unidose laj yichʼik lek chanubtasel ta sventa taje. Ta tsʼakale, li Jtsop  Jbeiltasvaneje laj yal ti akʼo yichʼ vaʼanel ta spʼejel Balumil Komiteetik ti Tsbeiltasvan batel ta Ospitaletike. ¿Mi oy koltavanem ti kʼu sjalil lik tal taje? Li avie, ta smilal xa noʼox doktoretik, ti te tsakal skʼoplal li jatvanejetik xchiʼuk li j-alubtasvanejetike, yakal tskoltaik li buchʼutik chpoxtaik ti jaʼik stestigotak Jeovae, ti jaʼ jech chichʼik ta mukʼ li kʼusi ta jnoptik ti muʼyuk chkichʼtik chʼichʼe. Yantik ch-epaj li ospitaletik ti chpoxtautik ti muʼyuk tstikʼbutik chʼichʼe xchiʼuk ep buchʼutik chalik ti jaʼ li poxtael mas leke. ¿Mi mu tauk stsatsubtas koʼontontik ti kʼu yelan xchabioj tal yajtsʼaklomtak Jesus ta skoj ti yakʼojbe yipal ta yikʼubtasel li Satanase? (Kʼelo Efesios 5:25-27.)

17. ¿Kʼu yelan xuʼ xkakʼtik ta ilel ti ta jkʼuxubintik ti slekubtasoj tal yajtsʼaklomtak li Kristoe?

¹⁷ Lek ti xi jakʼbe jbatike: «¿Mi ta jkʼuxubintik ti kʼu yelan slekubtasoj tal yajtsʼaklomtak li Kristoe, ti xchanubtasojutik tal sventa ta jchʼunbetik smantaltak Jeova ti tsotsik skʼoplal sventa talelale?». Mi jaʼ jeche, teuk me ta joltik ti tskʼan tsnamajesutik ta stojolal Jeova xchiʼuk Jesus li Satanase, yuʼun tskʼan ti akʼo mu xkichʼtik ta mukʼ li smantaltak Dios sventa talelale. Sventa ta jtsaltik taje, li s-organisasion Jeovae ta slekil yoʼonton nopolik noʼox tspʼijubtasutik xchiʼuk tsvules ta joltik ti chopol stalelal li  balumile. Vikʼiluk-o me jsatik xchiʼuk jchʼuntik li tojobtaseletik ti jtunel kuʼuntike (Prov. 19:20).

18. ¿Kʼusi tsvules ta joltik li kʼusi akʼbat yil Ezequiel ta sventa li buchʼutik yalel tstoy sbaik ta stojolal smantaltak Diose?

¹⁸ Li xchibal kʼusi laj yichʼ lekubtasel sventa talelale jaʼ ti oy kʼusi chichʼ pasel sventa sakuk-o li tsobobbaile. Kʼux ta alel ti mu skotolikuk tukʼ-o yoʼonton chakʼ sbaik li buchʼutik chchʼambeik smantaltak Dios sventa talelal xchiʼuk ti chakʼ xkuxlejalik ta stojolale. Junantike chjel yoʼontonik xchiʼuk tstoy sbaik ta stojolal li mantaletik taje. ¿Kʼusi chichʼik pasbel li buchʼutik jechike? Li ta slikebal kapitulo liʼe, ti bu laj kaltik kʼusi akʼbat yil yuʼun Dios li Ezequiel ta sventa li templo ta mantale, te ta jtabetik li stakʼobile. Vuleso ta ajol ti toj toyolik li jujun ochebale. Oy kuartoetik sventa jchabivanejetik li ta jujun ochebale. Chchabiik templo li vaʼ jchabivanejetike, yaʼeluke jaʼ sventa mu x-ochik li buchʼutik «muʼyuc yichʼojic circuncisión ta [yoʼontonike]» (Ezeq. 44:9). Taje jaʼ tsvules ta joltik ti jaʼ noʼox li buchʼutik chakʼbeik yipal ta xchʼunel li xchʼul mantaltak Jeova ta sventa talelale tsta smotonik ta yichʼel ta mukʼ li Diose. Jaʼ jech ek, mu skotolikuk xuʼ xkʼot ta smotonik ti chchiʼinik yan yajtsʼaklomtak Kristo kʼalal chichʼik ta mukʼ Dios li avie.

19, 20. 1) Li Kristoe, ¿kʼu yelan skoltaoj tal yajtsʼaklomtak sventa tslekubtasik ti kʼu yelan chchapanik tsatsal muliletike? 2) ¿Kʼusi oxib srasonal ti chichʼik lokʼesel li buchʼutik mu sutes yoʼontonike?

¹⁹ Ta 1892, Li Jkʼel osil ta toyole laj yal ti «oy ta jbatik slokʼesel li yajtsʼaklomtak Kristo ti jamal chalik o mi moʼoj, ti muʼyuk la laj yakʼ sba Kristo kʼuchaʼal pojelal sventa jkotoltike» (kʼelo 2 Juan 10). Ta 1904, li livro The New Creation (La nueva creación) laj yal ti buchʼutik mu skʼan sjel xchopol talelalike xibal sba tsokesbeik stalelal li tsobobbaile. Li vaʼ kʼakʼale, sjunul li tsobobbaile jaʼ «chchapanik» li tsatsal muliletike. Akʼo mi jech, muʼyuk mas jech chkʼot ta pasel taje. Ta 1944, Li Jkʼel osil ta toyole laj yakʼ ta ilel ti jaʼ noʼox xuʼ xchapanik li buchʼutik oy ta sbaike. Ta 1952, laj yichʼ alel kʼu yelan skʼan chapanel kʼusitik jech kʼuchaʼal chal Vivlia ti laj yichʼ alel ta revista Li Jkʼel osil ta toyole, ti laj yalbe jun srasonal tsots skʼoplal ti kʼu yuʼun chichʼ lokʼesel li buchʼu mu sutes yoʼontone: ti sakuk li tsobobbaile.

²⁰ Ti te lik tal li vaʼ jabile, li Kristoe skoltaoj tal yajtsʼaklomtak ta yaʼibel smelolal xchiʼuk slekubtasel ti kʼu yelan chchapanik li tsatsal muliletike. Li moletik ta tsobobbaile lek chapanbilik sventa jechuk xchapanvanik jech kʼuchaʼal tskʼan li Jeovae, ti akʼo yakʼik ta ilel li kʼusi tukʼe xchiʼuk li xkʼuxul oʼontonale. Li avie lek jamal xkiltik ti oy oxib srasonal kʼu yuʼun chichʼ lokʼesel ta tsobobbail li jpasmulil ti mu sutes yoʼontone: 1) sventa mu xichʼ ikʼubtasbel li sbi Jeovae, 2) sventa mu sok li tsobobbail ta skoj li tsatsal mulile, xchiʼuk 3) sventa tstijbe yoʼonton jpasmulil yoʼ sutes yoʼonton.

21. ¿Kʼuxi kʼotem ta jun bendision sventa steklumal Dios ti chichʼik lokʼesel ta tsobobbail li jpasmuliletike?

²¹ ¿Mi chavakʼ venta kʼu yelan kʼotem ta jun bendision sventa yajtsʼaklomtak Kristo avi ti kʼalal chichʼik lokʼesel ta tsobobbail li  buchʼutik mu sutes yoʼontonike? Li ta voʼneal Israele ep ta velta la sokesik jteklum li buchʼutik tspasik kʼusitik chopole, bakʼintike mas to epik, ti jaʼ mu sta li buchʼutik skʼanojik Jeovae xchiʼuk ti tspasik li kʼusi leke. Jaʼ yuʼun, nopajtik noʼox chikʼubtasbeik li sbi Jeovae xchiʼuk muʼyuk xa lek ch-ilatik (Jer. 7:23-28). Pe li avie oy jvokʼ viniketik xchiʼuk antsetik ti chchʼunbeik smantal li Jeovae. Ta skoj ti chichʼik lokʼesel li jpasmuliletike mu xuʼ xtunesatik-o yuʼun Satanas sventa chilbajinik li tsobobbaile xchiʼuk ti chilbajinik ti lek chil sbaik xchiʼuk Jeovae. Vaʼun, ta skoj ti muʼyuk mas tsokesvanike, lek ch-ilat-o yuʼun Jeova li tsobobbaile. Jvules ta joltik ti xi laj yal li Jeovae: «Muʼyuc spasojic jchopuc abtejebal ti xuʼ chayulesot oe» (Is. 54:17). ¿Mi ta sjunul koʼonton ta jkoltatik li moletik ti yichʼoj tsots yabtelik xchapanel li tsatsal muliletike?

22, 23. ¿Kʼu yuʼun ta jtojbetik ta vokol li kermanotaktik ta slikebaltik siglo 20, pe kʼusi chakʼ ta ilel ti skʼan ox oyuk mas spʼisol yuʼunik ta sventa li utsʼ alalile?

²² Li yoxibal kʼusi nopajtik noʼox chichʼ lekubtasel ti staojbeik sbalil li yajtsʼaklomtak Kristoe jaʼ li ta nupunel xchiʼuk ta utsʼ alalile. ¿Mi lekubtasbil tal kʼu yelan chkiltik utsʼ alalil li jayib jabil jelavem tale? Lekubtasbil ta melel. Liʼe jaʼ jun skʼelobil, kʼalal ta jchanbetik skʼoplal yajtuneltak Dios ta slikebaltik li siglo 20, toj labal sba chkiltik ti laj yakʼ svokolike. Ta jtojtik tajek ta vokol ti mas toj tsots skʼoplal laj yil li xchʼul abtelike, ti jaʼ mu sta li kʼusi ta xkuxlejalike. Pe jech noxtok, xkakʼtik venta ti skʼan ox oyuk mas spʼisol yuʼunike. ¿Kʼu yuʼun?

²³ Ep ermanoetike chchʼamik abtelaletik sventa cholmantal o sventa jkʼelvanejetik ta sirkuito ti persa chiktaik jayibuk u yutsʼ yalalike. Ep ta veltae, chichʼ chibajesbel yoʼontonik sventa mu xnupunik li ermanoetike, manchuk mi mu jechuk chal li Vivliae, xchiʼuk toj jutuk kʼusitik chichʼ alel sventa tsotsuk snupunelik li yajtsʼaklomtak Kristoe. ¿Mi jech chkʼot ta pasel avi li ta utsʼ alaliletike? ¡Mi jutebuk!

24. Li Kristoe, ¿kʼu yelan la skolta steklumal ti tukʼ yakʼoj sba sventa mas oyuk spʼisol yuʼunik kʼu yelan chilik li nupunel xchiʼuk utsʼ alalile?

²⁴ Li avie, muʼyuk chichʼ akʼel ta vokol utsʼ alalil ta skoj ti ta jkʼan ta jtatik junuk abtelal ta steklumal Diose (kʼelo 1 Timoteo 5:8). Jech xtok, li Kristoe oy kʼusi spasoj sventa nopolik noʼox xichʼik tojobtasel ta Vivlia li yajtsʼaklomtak ta Balumil ti tukʼ yakʼoj sbaike, ti jtunel yuʼunik ta snupunelik xchiʼuk ta yutsʼ yalalike (Efes. 3:14, 15). Jech oxal, lokʼ ta 1978 li livro Cómo lograr felicidad en su vida familiar. Te van vaxaklajuneb jabil ta tsʼakale lokʼ li livro Ti kʼuyelan ta tael muyubajel ta utsʼ-alalile (ta español). Jech xtok, li ta revista Li Jkʼel osil ta toyole yichʼoj pukel ep mantaletik sventa tskolta nupultsʼakaletik yoʼ xakʼ ta xkuxlejalik li beiltaseletik ta Vivliae.

25-27. ¿Kʼu yelan akʼbil kʼusitik chtun yuʼun li ololetik xchiʼuk li kerem tsebetik li jabiletik echʼem tale?

²⁵ ¿Kʼusi xuʼ xkaltik ta stojolal li ololetik xchiʼuk li kerem tsebetike? Ti jayib jabil echʼem tale, kʼelbil mas skʼoplal li kʼusitik chtun yuʼunike. Li s-organisasion Jeovae yakʼoj tal ep kʼusitik lek sventa li ololetik ti jeltos sjabilalike, pe mas to ep li avie ti jaʼ  mu sta li jabiletik echʼem tale. Jech kʼuchaʼal liʼe, ta 1919 kʼalal ta 1921, lokʼ ta revista The Golden Age (ti ¡Despertad! sbi avie) jvokʼ mantal ti jaʼ sbi: «Juvenile Bible Study» (Xchanel Vivlia sventa kerem tsebetik). Ta 1920, lokʼ jlik foyeto ti oy slokʼol ti jaʼ sbi The Golden Age ABC xchiʼuk li ta 1941, lokʼ li livro Children (Alab nichʼnabiletik). Ta 1970 kʼalal ta 1979, lokʼ li livroetik Escuchando al Gran Maestro, Tu juventud... aprovechándola de la mejor manera xchiʼuk Jlivro ti chal loʼiletik ta Vivliae (ta español). Ta 1982, lik lokʼanuk ta ¡Despertad! li jvokʼ mantal ti «Los jóvenes preguntan» sbie, jaʼ yuʼun ta 1989, lokʼ li livro Lo que los jóvenes preguntan. Respuestas prácticas.

²⁶ Li avie, oy kuʼuntik chib volumen ti achʼubtasbil xa li livro Los jóvenes preguntan, xchiʼuk yakal-o chichʼ akʼel li ta jpajinatik ta Internet ta jw.org. Jech xtok, oy kuʼuntik li livro Jchanbetik li Mukʼta Jchanubtasvaneje. Li jpajinatik ta Internete yichʼoj ep kʼusitik sventa li kerem tsebetike. Jech kʼuchaʼal liʼe, tarjetaetik sventa Vivlia, kʼusitik stakʼ chanel ta Vivlia xchiʼuk ololetik ti mukʼtik xa xchiʼuk ti bikʼitik toe, rompekabesa, videoetik, loʼiletik ta  Vivlia ti oy sdivujoale xchiʼuk kʼusitik chlik xchanik ta Vivlia ti jaʼ sventa ololetik ti oxib sjabilalike o ti mu to stae. Jamal xkiltik ti muʼyuk bu jelem kʼu yelan chil ololetik li Kristoe, yuʼun jaʼ jech-o stalelal ti kʼalal la spet li ololetik ta baʼyel sigloe (Mar. 10:13-16). Li Jesuse tskʼan ti kʼanbilik xaʼi sbaik li ololetik xchiʼuk li kerem tsebetike xchiʼuk ti lekuk makʼlinbilik ta mantale.

²⁷ Li Jesuse tskʼan xtok ti akʼo yichʼ chabiel li ololetike. Ta skoj ti mas to tsok batel stalelal li balumile, xuʼ mas to staik utsʼintael li ololetike. Jech oxal, pukbil mantaletik ti jamal chalbe skʼoplal kʼusitik xuʼ xkoltaat totil meʼiletik sventa xchabi yalab xnichʼnabik ta sventa li kʼusitik toj chopole. d

28. 1) ¿Kʼusi skʼan ta jpastik mi ta jkʼan chkichʼtik ta mukʼ Dios jech kʼuchaʼal akʼbat yil Ezequiel ta sventa li temploe? 2) ¿Kʼusi jpʼel ta avoʼonton chapas?

²⁸ ¿Mi mu labaluk sba chkiltik ti kʼu yelan slekubtasoj tal yajtsʼaklomtak li Kristoe, ti stojobtasoj sventa chichʼik ta mukʼ li smantaltak Jeovae, ti xakʼ ta xkuxlejalik xchiʼuk ti stabeik sbalile? Nopbo skʼoplal yan velta li templo akʼbat yil Ezequiele. Vuleso ta ajol ti toj toyol li ochebaletike. Melel onoʼox ti mu xkil ta jsatik li temploe, ti jaʼ jun templo ta mantale. Akʼo mi jech, ¿mi jchʼunojtik ti oy ta melele? Maʼuk noʼox chij-och te kʼalal chijbat ta Salon sventa Tsobobbaile, kʼalal ta jamtik jlikuk Vivlia o kʼalal ta jtijtik junuk tiʼ na ta cholmantale. Yuʼun li kʼusitik taje xkil ta jsatik, xuʼ jpik ta jkʼobtik. Li buchʼu tskuy noʼox sbae xuʼ spas li kʼusitik taje pe xuʼ van muʼyuk bu yakal ch-och li ta stemplo Jeovae. Pe mi ta jpastik li kʼusitik taje xchiʼuk chkakʼ ta jkuxlejaltik xtok li smantaltak Jeova sventa talelale xchiʼuk lek jtalelaltik chkichʼtik ta mukʼ Diose, lij-och xaʼox me li ta templo taje xchiʼuk lijtun xaʼox me li bu mas chʼule, jaʼ xkaltik, li kʼusi xchapanoj Jeova sventa chichʼ ichʼel ta mukʼe. Jkʼuxubintik-o me li kʼupil sba matanal jtaojtike. ¡Kakʼbetik yipal bu kʼalal xuʼ kuʼuntik sventa chkakʼtik ta ilel ti chʼul li Jeova kʼalal ta jpakbetik skʼoplal li stukʼil mantaltake!