1, 2. ¿Kʼu yuʼun chkaltik ti jaʼ jun kʼupil sba matanal li Vivliae?

¿KʼU YELAN chavaʼi aba kʼalal chakʼbot amoton junuk avamigoe? ¿Mi mu jechuk ti chakʼel xa avaʼi li amotone? Jech, xamuyubaj tajek ti oyot ta yoʼonton li avamigoe. Jaʼ yuʼun, chatojbe ta vokol.

² Li Vivliae jaʼ jun kʼupil sba matanal yakʼojbutik Dios ti mu kʼusi xkoʼolaj-oe. Oy kʼusitik chalbutik skʼoplal ti mu xuʼ jtatik ta yan vunetike, yuʼun chal ti jaʼ la smeltsan vinajel xchiʼuk balumil li Diose, jaʼ la spas li baʼyel vinik xchiʼuk li baʼyel antse. Pe maʼuk noʼox, yuʼun yichʼoj tojobtaseletik ti jtunel kuʼuntik kʼalal chkil jvokoltike. Chalbutik xtok ti tslekubtas balumil li Diose xchiʼuk chal ti kʼuxi tspase.

3. ¿Kʼusi chavakʼ venta kʼalal chachan batel li Vivliae?

³ Mi la achan batel li Vivliae chavakʼ venta ti oy ta yoʼonton Dios ti xakʼot ta yamigoe. Mas nopol chavaʼi aba ta stojolal kʼalal mas chavojtikin batele.

4. ¿Kʼusitik labal sba xuʼ xaval ta sventa li Vivliae?

⁴ Avie oy xa mas ta 2,600 jeltos kʼopetik li Vivliae xchiʼuk ta smiyonal xa noʼox yichʼoj pasel imprimir. Ta smiyonal noʼox krixchanoetik ta spʼejel balumil chchanik Vivlia ta skʼopik. Jech xtok, jujun xemana chichʼ pukel mas ta jun miyon ta lik li Vivliae. Jamal xvinaj ti muʼyuk yan livro kʼuchaʼal li Vivliae.

5. ¿Kʼuxi ti jaʼ «laj yakʼ ta naʼel Dios» li Vivliae?

⁵ Li Vivliae jaʼ «laj yakʼ ta naʼel Dios» (kʼelo 2 Timoteo 3:16). Pe xuʼ van oy buchʼu xi chale: «¿Kʼuxi ti likem talel ta stojolal Dios ti viniketik la stsʼibae?». Xi tstakʼ li Vivliae:  «Likem talel ta stojolal Dios li kʼusi laj yal li viniketik kʼalal tijbat yoʼontonik yuʼun li chʼul espiritue» (2 Pedro 1:21). ¿Kʼuxi beiltasatik yuʼun li Diose? Xi jkoʼoltastike. Jnopbetik skʼoplal jun mukʼtotil ti tskʼanbe smom ti akʼo stsʼiba jlikuk kartae. Jech oxal, ¿buchʼu yuʼun li kartae? ¿Mi jaʼ van snopben li mukʼtotile o mi jaʼ li momile? Jamal xvinaj ti jaʼ li mukʼtotile. Jaʼ jech la spas li Dios eke, yuʼun jaʼ la sbeiltas viniketik sventa jaʼuk stsʼibaik li kʼusi tsnope. Jech oxal, jamal ta kʼelel ti jaʼ ‹skʼop Dios› li Vivliae (1 Tesalonisenses 2:13; kʼelo nota 2).

6, 7. ¿Kʼu yuʼun chkaltik ti koʼol kʼusi chalbe skʼoplal li Vivliae?

⁶ Mas ta 1,600 jabil jalij stsʼibael li Vivliae xchiʼuk jelajtik  skʼakʼalil kuxiik li jtsʼibajometike. Junantike lek chanunajemik, pe junantike muʼyuk. Jun jtsʼibajome jaʼ toʼox doktor, yantike jaʼik j-abteletik ta osiltik, jtsakchoyetik, jchabichijetik, j-alkʼopetik, jchapanvanejetik xchiʼuk ajvaliletik. Akʼo mi jelajtik yabtel li buchʼutik la stsʼibaik li Vivliae, pe koʼol kʼusi chalbe skʼoplal sliklej. *

⁷ Li baʼyel kapituloetik ta Vivliae chakʼ ta aʼiel kʼuxi lik talel li vokoliletik ta balumile. Li ta slajeb kapituloetik ta Vivliae chal kʼuxi chchapan Jeova li vokoliletik xchiʼuk ti tskʼatajes ta paraiso li balumile. Li Vivliae chalbe skʼoplal kʼu yelan echʼem talel xkuxlejal krixchanoetik ti ta smilal xa noʼox jabiletik taleme xchiʼuk chakʼ ta ilel ti chkʼot ta pasel skotol li kʼusi chal Jeovae.

8. ¿Kʼuxi chvinaj ti lek jamal chalbe skʼoplal kʼusitik ta sventa siensia li Vivliae?

⁸ Li Vivliae maʼuk laj yichʼ tsʼibael yoʼ xijchanubtasvan ta siensia o sventa xijchanubtasvan ta junuk eskuela. Akʼo mi jech, lek jamal chalbe skʼoplal kʼusitik ta sventa siensia. Taje jaʼ ta skoj ti likem tal ta stojolal li Diose. Kalbetik junuk skʼelobil. Li ta slivroal Levitikoe li Jeovae laj yakʼbe mantaletik j-israeletik sventa snaʼik kʼusi skʼan spasik yoʼ mu spuk sba batel li chameletike. Li vaʼ kʼakʼale, li krixchanoetike mu toʼox snaʼik ti oy bakteriaetik xchiʼuk virusetik ti xuʼ xij-ipaj-o yuʼune. Jech xtok, li Vivliae jamal chal ti «muʼyuk kʼusi la stʼuyan-o» balumil li Jeovae (Job 26:7). Ta mas voʼnee, li krixchanoetike tsnopik toʼox ti pachʼal li balumile, pe li Vivliae yaloj xa onoʼox ti volvole (Isaias 40:22).

9. ¿Kʼusi chakʼ ta ilel kʼalal jamal kʼusi la stsʼibaik li jtsʼibajometik ta Vivliae?

 ⁹ Li Vivliae jamal laj yalbe skʼoplal li loʼiletik ta mas voʼnee. Pe li yan livroetik ti jaʼ stsʼibaoj viniketike muʼyuk jamal laj yalik li kʼusi la spasike, yuʼun kʼalal tspasik toʼox kʼope muʼyuk chalik mi jaʼ laj yichʼik tsalel. Pe li buchʼutik la stsʼibaik li Vivliae jamal laj yalik kʼalal laj yichʼik tsalel li j-israeletike xchiʼuk jamal la stsʼibaik komel li kʼusi mu jechuk bat ta pasel yuʼunike. Te ta jtatik jun skʼelobil li ta slivroal Numerose, yuʼun jamal la stsʼiba komel Moises ti tsots la saʼ smule xchiʼuk ti akʼbat stoj smul yuʼun li Diose (Numeros 20:2-12). Ti jamal la stsʼibaik komel skotol li jtsʼibajometike chakʼ ta ilel ti likem talel ta stojolal Dios li Vivliae xchiʼuk ti xuʼ jpat koʼontontik ta stojolale.

10. ¿Kʼu yuʼun jtunel-o kuʼuntik li tojobtaseletik oy ta Vivliae?

¹⁰ Jaʼ «laj yakʼ ta naʼel Dios skotol li Tsʼibetike xchiʼuk toj jtunel sventa chanubtasel, tukʼibtasel, beiltasel» (2 Timoteo 3:16). Li tojobtaseletik ti te oy ta Vivliae jtunel-o kuʼuntik li avi kʼakʼale, yuʼun jaʼ yakʼoj ta naʼel li Jeovae. Ta skoj ti jaʼ spasbenutike xaʼibe lek smelolal kʼu yelan chkaʼi jbatik xchiʼuk li kʼusi ta jnoptike. Li Jeovae oy ta yoʼonton ti akʼo xijmuyubaje xchiʼuk jaʼ noʼox stuk ti mas lek xojtikinutike. Jech oxal, snaʼoj kʼusi jaʼ sventa jlekilaltik xchiʼuk kʼusi xuʼ xakʼ jvokoltik.

11, 12. 1) ¿Kʼusi lekil tojobtaseletik laj yal Jesus li ta Mateo kapitulo 5 kʼalal ta 7? 2) ¿Kʼusi yan beiltaseletik oy li ta Vivliae?

¹¹ Li Jesuse laj yakʼ lekil tojobtaseletik ta Mateo kapitulo 5 kʼalal ta 7. Te laj yal kʼusi skʼan jpastik yoʼ xijmuyubaje, ti kʼuxi xuʼ lek xkil jbatik xchiʼuk li yantike, ti kʼuxi skʼan jpastik orasione xchiʼuk ti kʼu yelan skʼan xkiltik li  saʼel takʼine. Akʼo mi oy xa ta chaʼmil jabil ti laj yal li tojobtaseletik taje, pe jtunel-o kuʼuntik li avi kʼakʼale.

¹² Li Vivliae yichʼoj beiltaseletik xtok sventa oyuk muyubajel li ta utsʼ alalile, sventa baxbolutik ta abtele xchiʼuk ti kʼuxi xuʼ jun koʼontontik xijkuxi xchiʼuk li yantike. Li beiltaseletik yichʼoj li Vivliae jtunel kuʼuntik mu ventauk buchʼuutik, bu nakalutik xchiʼuk kʼusi vokolil yakal ta jnuptantik (kʼelo Isaias 48:17; kʼelo nota 3).

13. ¿Kʼusi laj yal Isaias ti chkʼot ta stojolal li jteklum Babiloniae?

¹³ Epal albil kʼopetik ti te chvinaj ta Vivliae kʼotemik xa ta pasel. Kalbetik junuk skʼelobil, li j-alkʼop Isaiase laj yal ti chichʼ lajesel li Babiloniae xchiʼuk ti kʼuxi chichʼ lajesele (Isaias 13:19). Li Babiloniae joyobtabil toʼox ta ukʼum xchiʼuk mukʼtik tajek stiʼ li jteklume. Pe li Isaiase laj yal ti jamal chkom stiʼ li jteklume xchiʼuk ti tstakijesik li ukʼume. Laj yal noxtok ti muʼyuk tspasik kʼop li jkontrainvanejetik yoʼ x-och ta kʼabal li Babiloniae xchiʼuk laj yal ti Siro sbi li buchʼu tslajes li jteklume (kʼelo Isaias 44:27-45:2; kʼelo nota 4).

14, 15. ¿Kʼuxi kʼot ta pasel li albil kʼop laj yal Isaiase?

¹⁴ Kʼalal jelav xa ox van chib sien jabil ti la stsʼiba albil kʼop li Isaiase, laj yichʼ joyobtael ta soltaroetik li Babiloniae xchiʼuk och ta kʼabal. ¿Buchʼu la sbeiltas batel li soltaroetike? Jaʼ li ajvalil ta Persia ti Siro sbie. Skotol taje yaloj xa onoʼox li Isaiase xchiʼuk chapal xa ox yoʼ xkʼot ta pasel skotol li albil kʼope.

¹⁵ Li akʼobal ti och ta kʼabal li Babiloniae yakalik toʼox ta spasel kʼin. Li jnaklejetike yalojik ti muʼyuk kʼusi tsnuptanik ta skoj ti lek mukʼ li smuroaltak li jteklume  xchiʼuk ti joyol ta ukʼume. Pe ta spat jteklume te oy li Siro xchiʼuk li yajsoltarotake, te lik skʼejbeik batel yok li ukʼume, vaʼun kʼalal yal yok li ukʼume la xtuchʼik jelavel. Pe ¿kʼuxi laj yutik yoʼ xjelavik ta sba li smuroaltake? Li albil kʼope chal ti chʼay ta yoʼontonik smakel li stiʼ jteklume. Jaʼ yuʼun, te ochik li soltaroetike xchiʼuk mu persauk la spasik kʼop.

16. 1) ¿Kʼusi to yan laj yal Isaias ta sventa li Babiloniae? 2) ¿Kʼuxi jnaʼojtik ti kʼot ta pasel li albil kʼop laj yal Isaiase?

 ¹⁶ Li Isaiase laj yal noxtok ti muʼyuk xa buchʼu tsnaklebin ta jelavel li Babiloniae, yuʼun xi laj yale: «Muʼyuk xa chichʼ-o naklebinel, muʼyuk chbat nakiikuk te li jaykʼol kuxlejal chjelave» (Isaias 13:20). ¿Mi kʼot ta pasel li albil kʼop taje? Kʼot ta pasel. Li jteklum Babiloniae te van 80 kilometro xil sural li jteklum ti Bagdad (Irak) sbi avie. Pe avie, jaʼ xa noʼox oy sjinemal li Babiloniae xchiʼuk chʼabal jnaklejetik te. Xi onoʼox laj yal li Vivliae: «Ta xkakʼbe slajeb ta j-echʼel» li Babiloniae (Isaias 14:22, 23). *

17. ¿Kʼu yuʼun xuʼ jchʼuntik ti chkʼot ta pasel skotol li kʼusi yaloj Diose?

¹⁷ Kʼotemik xa ta pasel epal albil kʼopetik ta Vivlia. Jaʼ yuʼun, xuʼ jpat koʼontontik ti chkʼot ta pasel skotol li kʼusi yaloj Vivliae. Xuʼ jpat koʼontontik ti tspas onoʼox ta  paraiso li balumile (kʼelo Numeros 23:19). Li Diose yalojbutik ti xuʼ xijkuxi ta sbatel osile xchiʼuk mu snaʼ sjut kʼop li stuke (Tito 1:2). *

18. ¿Kʼusi laj yal Pablo ta sventa li «skʼop Diose»?

¹⁸ Laj xa avakʼ venta ti muʼyuk kʼusi xkoʼolaj-o li Vivliae. Laj kiltik ti koʼol kʼusi chalbe skʼoplale, ti tukʼ kʼusi chal ta sventa li kʼusitik ta siensiae xchiʼuk ti jamal chal skotol li kʼusitik kʼotem ta pasele. Jech xtok, yichʼoj lekil tojobtaseletik xchiʼuk epal albil kʼopetik ti kʼotemik xa ta pasele. Pe maʼuk noʼox, yuʼun xi laj yal li jtakbol Pabloe: «Kuxul li skʼop Diose, oy sjuʼel». ¿Kʼusi skʼan xal taje? (Kʼelo Ebreos 4:12).

19, 20. 1) ¿Kʼuxi xuʼ skoltaot Vivlia sventa xavojtikin aba? 2) ¿Kʼuxi xuʼ xavakʼ ta ilel ti chatoj ta vokol li matanal taje?

¹⁹ Li Vivliae xuʼ sjel li akuxlejale xchiʼuk xuʼ tskoltaot sventa xavakʼ venta ti kʼu avelane. ¿Kʼusi skʼan xal taje? Jaʼ ti xuʼ skoltaot sventa xavaʼibe smelolal li kʼusi chanope xchiʼuk ti kʼu yelan chavaʼi abae. Jnopbetik skʼoplal liʼe, li voʼotike xuʼ van xkaltik ti jkʼanojtik li Diose, pe sventa xvinaj ti jaʼ jech ta melele skʼan jchʼuntik li kʼusi chal Vivliae.

²⁰ Jamal xvinaj ti jaʼ yakʼoj ta naʼel Dios li Vivliae, oy ta yoʼonton ti xachane, ti xakʼelbe lek skʼoplale xchiʼuk ti xakʼuxubine. ¿Kʼuxi xuʼ xavakʼ ta ilel ti chatoj ta vokol li matanal taje? Jaʼ ti mu xavikta aba ta xchanele, yuʼun jaʼ to jech chavakʼ venta li kʼusi oy ta yoʼonton tspas Dios ta jtojolaltike. Li ta yan xchanobile ta jkʼelbetik mas skʼoplal li kʼusi oy ta yoʼonton tspas li Jeovae.