1, 2. ¿Kʼu yuʼun xuʼ xkaltik ti jaʼ jun matanal yakʼojbutik Dios li Vivliae?

¿MI XVUL to ta ajol junuk kʼupil sba matanal ti laj yakʼbot junuk avamigoe? Ta melel lamuyubaj van yuʼun xchiʼuk toj lek laj avil. Kʼalal jech la spas li avamigoe, laj yakʼ ta ilel ti lek chaʼi ti avamigo abaike, jaʼ yuʼun laj van atojbe ta vokol.

² Li Vivliae jaʼ jmotontik yuʼun Dios ti skʼan jtojbetik ta vokole. Mu kʼusi xkoʼolaj-o, yuʼun yichʼoj aʼyejetik ti muʼyuk bu xuʼ jtatik ta yan livroe. Yuʼun tsloʼiltabutik kʼu yelan laj yichʼ pasel li vinajel xchiʼuk li kʼanaletike, li Balumile xchiʼuk li baʼyel vinik xchiʼuk li baʼyel antse. Jech xtok, li Vivliae tsbeiltasutik sventa xkuch kuʼuntik li vokoliletike xchiʼuk li kʼusitik chkat-o koʼontontike. Jech xtok chalbe smelolal kʼu yelan chkʼot ta pasel yuʼun li kʼusi tskʼan Diose, ti oyuk mas lekilal li ta Balumile. ¡Jaʼ jun matanal ti toj echʼ noʼox lek tajeke!

3. ¿Kʼusi laj yakʼ ta ilel Jeova kʼalal laj yakʼbutik li Vivliae, xchiʼuk kʼu yuʼun tstij koʼontontik li matanal taje?

³ Li Vivliae jaʼ jun matanal ti stij koʼontontike, yuʼun oy kʼusi chakʼ jchantik ta sventa li buchʼu laj yakʼbutike, li Jeova Diose. Ti jech laj yakʼbutike, laj yakʼ ta ilel ti tskʼan akʼo xkojtikintik  lek li Diose. Li Vivliae tskoltautik sventa xijnopaj ta stojolal li Jeovae.

4. ¿Kʼusi toj labal sba chavaʼi ta sventa li spukel Vivliae?

⁴ Mu atukuk mi oy jlikuk Avivliae. Yuʼun pukbil ta jvokʼ o ta sjunul, tetik van ta 2,600 jeltos kʼopetik, jech oxal mas to ta 90% ta skotol li krixchanoetike oy yuʼunik. Jujun xemanae ta xichʼ pukel te van mas ta jun miyon Vivliaetik. Jutuk mu skotoluk li epal miyon Vivliaetike pasbil ta sjunul o ta jvokʼ noʼox. Ta melel, li Vivliae jaʼ jun livro ti stuk noʼox jeche.

5. ¿Kʼusi skʼan xal ti «laj yakʼ ta naʼel Dios» li Vivliae?

⁵ Jech xtok, li Vivliae «laj yakʼ ta naʼel Dios» (kʼelo 2 Timoteo 3:16). ¿Kʼusi skʼan xal li jaypʼel kʼop taje? Xi tstakʼ stuk li Vivliae: «Likem talel ta stojolal Dios li kʼusi laj yal li viniketik kʼalal tijbat yoʼontonik yuʼun li chʼul espiritue» (2 Pedro 1:21). Xkoʼolaj kʼuchaʼal jun yajval abtel ti chalbe yajsekretaria ti akʼo stsʼiba jlikuk kartae. Ta skoj ti yuʼun jaʼ snopbentak xchiʼuk smantaltak li yajval abtele, jaʼ yuʼun li kartae, maʼuk yuʼun li sekretariae. Jaʼ noʼox jech li Vivlia eke, li kʼusitik te chale maʼuk yuʼun li krixchanoetik ti la stsʼibaike, jaʼ yuʼun li Diose. Jech oxal, li Vivliae jaʼ li «skʼop Diose» (1 Tesalonisenses 2:13).

6, 7. ¿Kʼu yuʼun xvinaj ta melel ti parejo li kʼusitik tsʼibabil ta Vivliae?

⁶ Li Vivliae 1,600 jabil sjalil laj yichʼ tsʼibael, jaʼ la stsʼibaik krixchanoetik ti jeltos skʼakʼalil kuxiike xchiʼuk ti jelajtik xkuxlejalike: oy j-abteletik ta osiltik, jtsakchoyetik, jchabichijetik, j-alkʼopetik, jchapanvanejetik xchiʼuk ajvaliletik. Jech xtok, li jtsʼibajom yuʼun jun Evanjelioe, li Lukase, jaʼ toʼox doktor. Pe manchuk mi jelajtik xchʼielik tal ta xkuxlejalik li krixchanoetike, li Vivliae parejo kʼusi chchanubtasvan ta slikeb xchiʼuk kʼalal to ta slajeb. *

⁷ Li baʼyel slivroal Vivliae tsloʼilta kʼu yelan lik tal svokol li krixchanoetike. Li slajeb slivroale chakʼ ta ilel ti chkʼataj ta jun paraiso o nichimaltik spʼejel li Balumile. Sliklej li Vivliae smakoj tal ep ta mil sjabilal loʼiletik, li kʼusi yichʼoj tale jaʼtik onoʼox chalbutik smelolal kʼu yelan chkʼot ta pasel li kʼusi tskʼan Diose. Toj labal sba ti parejo kʼusi chalbe skʼoplale, jaʼ onoʼox jech ta jkʼantik, yuʼun jaʼ jun livro ti likem tal ta stojolal Diose.

8. ¿Kʼusitik lek tukʼ yaloj xa onoʼox Vivlia kʼalal mu toʼox snaʼik li sientifikoetike?

⁸ Ta sventa li kʼusi xchanojik li sientifikoetike, lek tukʼ kʼusi chal li Vivliae. Jech, oy xa onoʼox kʼusitik yaloj ti muʼyuk toʼox snaʼojik li sientifikoetike. Jech kʼuchaʼal liʼe, li slivroal Leviticoe te chal mantaletik sventa voʼneal Israel ta sventa li buchʼutik chʼakbilik batel ta skoj chamel xchiʼuk ta sventa ti lek sakuk skʼuʼik, snaik xchiʼuk sbekʼtalik ti mu toʼox snaʼik li lumetik ti oy ta sjoylebal slumal Israele. Jech xtok, kʼalal jelel toʼox kʼusi snopojik ta sventa ti kʼu yelan li Balumile, li Vivliae lek tukʼ laj yal ti ta jech noʼox tʼuyule (Job 26:7). Ta melel, li Vivliae maʼuk slivro sientifikoetik, pe kʼalal chalbe skʼoplal li kʼusitik mu toʼox snaʼik li sientifikoetike, lek tukʼ chalbe skʼoplal. ¿Mi mu jaʼuk onoʼox jech ta jkʼantik ti tukʼ xkʼopoj li jlik livro ti likem tal ta stojolal Diose?

9. 1) ¿Kʼu yelan chakʼ ta ilel stuk Vivlia ti lek tukʼ xchiʼuk xuʼ jpat-o koʼontontik yuʼun kʼalal chchapbe mas skʼoplal li loʼiletike? 2) ¿Kʼu yuʼun lek jamal laj yalik li kʼusi la stsʼibaik li jtsʼibajometik yuʼun Vivliae?

 ⁹ Kʼalal chchapbe mas skʼoplal loʼiletik li Vivliae, lek tukʼ xchiʼuk xuʼ jpat koʼontontik yuʼun. Muʼyuk bu te xmaket li sloʼile, mu jaʼuk noʼox chalbe sbi li buchʼutik te albilik skʼoplale, yuʼun chalbe skʼoplal ek li smoltotakike. * Mu jechuk kʼuchaʼal li j-al-loʼiletik ti tsmukik kʼalal chlaj ta tsalel li slumalike, li jtsʼibajometik yuʼun Vivliae lek jamal laj yalik, yuʼun kʼalal to ta smul stukik xchiʼuk smul slumalik la stsʼibaik komel. Jech kʼuchaʼal liʼe, te ta slivroal Numerose li jtsʼibajom Moisese la stsʼiba komel stuk li tsatsal mulil la spase xchiʼuk ti laj yichʼ akʼbel tsots mantal ta skoj taje (Números 20:2-12). Li loʼil ti jamal kʼusi chale muʼyuk bu chichʼ tael ta buyuk noʼox svunal loʼiletik, kʼajomal noʼox ta jtatik li ta Vivliae, yuʼun likem tal ta stojolal Dios.

10. ¿Kʼu yuʼun mu labaluk sba ti jaʼ jun livro ti yichʼoj lekil beiltaseletik li Vivliae?

¹⁰ Ta skoj ti jaʼ laj yakʼ ta naʼel Dios li Vivliae, «toj jtunel sventa chanubtasel, tukʼibtasel, beiltasel» (2 Timoteo 3:16). Jaʼ jun livro ti chbeiltasvane. Ta sliklej Vivlia xvinaj ti xaʼibe lek smelolal kʼu yelan oy krixchanoetik li Yajval Vivliae. Muʼyuk bu labal sba maʼ taje, yuʼun jaʼ Yajval Vivlia li Jeova Diose, li Jpasvanej kuʼuntike. Li stuke jaʼ mas lek xaʼibe smelolal li kʼusi ta jnoptike xchiʼuk li kʼu yelan chkaʼi jbatike. Jech xtok, snaʼoj kʼusi chtun kuʼuntik sventa xijmuyubaj xchiʼuk snaʼoj li kʼusi mu stakʼ jpastike.

11, 12. 1) ¿Kʼusitik laj yalbe skʼoplal Jesus kʼalal laj yal li Mantaletik ta Vitse? 2) ¿Kʼusitik yan lekil beiltaseletik chal li Vivliae, xchiʼuk kʼu yuʼun mu onoʼox xlaj skʼoplal li beiltaseletik chale?

¹¹ Nopo avaʼi ta sventa li kʼusi laj yal Jesus ta Mantaletik ta  Vits ti te chal ta kapitulo 5 kʼalal ta 7 yuʼun Mateo. Mu kʼusi xkoʼolaj-o li kʼusi laj yakʼ ta chanele, ep ta tos kʼusitik laj yalbe skʼoplal, ti kʼuxi xuʼ xijmuyubaje, ti kʼuxi xuʼ jchapan jkʼoptike, ti kʼuxi ta pasel orasion xchiʼuk ti mu jaʼuk xbat ta koʼontontik saʼel li kʼusitike. Li kʼusitik laj yal li Jesuse jech-o tsots skʼoplal xchiʼuk toj jtunel kuʼuntik li avie.

¹² Oy junantik beiltaseletik ta Vivlia ti jaʼ sventa utsʼ alalile, sventa kabteltik xchiʼuk ti kʼu yelan xkil jbatik xchiʼuk yantike.  Jaʼ sventa skotol krixchanoetik li beiltaseletike xchiʼuk jaʼ onoʼox sventa jlekilaltik. Li pʼijilal chalbe skʼoplal Vivliae xi chichʼ alel ta jaypʼeluk noʼox kʼop jech kʼuchaʼal laj yal Jeova ta stojolal li j-alkʼop Isaiase: «Vuʼun li Mucʼul Diosun avuʼune, vuʼun ta jchanubtasot cʼusi lec ta pasel ta sventa alequilal» (Isaías 48:17).

13. ¿Kʼusitik akʼbat snaʼ yuʼun Jeova li j-alkʼop Isaias ta sventa li Babiloniae?

¹³ Li Vivliae chal epal albil kʼopetik ti ep xa kʼotemik ta pasele. Jkʼeltik junuk. Ta stojolal li j-alkʼop Isaias ti jaʼo kuxi kʼalal skʼan toʼox 800 jabil xkʼot li jkʼakʼaliltike, li Jeovae laj yal ti ta xichʼ jinesel li Babiloniae (Isaías 13:19; 14:22, 23). Jech xtok laj yal kʼuxi chkʼot ta pasel. Li soltaroetik ti ta x-ochik batele tskʼejbeik yok li ukʼum ti ch-echʼ ta jteklume xchiʼuk muʼyuk bu ta spasik kʼop kʼalal ch-ochik batele. Pe maʼuk noʼox taje. Yuʼun li albil kʼope laj yal ti Ciro sbi li ajvalil ti tstsal li Babiloniae (kʼelo Isaías 44:27–45:2).

14, 15. ¿Kʼu yelan laj kʼotanuk ta pasel jlom li kʼusitik laj yal Isaias ta sventa Babiloniae?

¹⁴ Te van 200 jabil ta tsʼakale, ta yakʼobalil 5 xchiʼuk 6 yuʼun oktuvre ta sjabilal 539 kʼalal maʼuk toʼox jkʼakʼaliltike, te xa stsoboj sbaik epal soltaroetik ta stsʼel li Babiloniae. ¿Buchʼu beiltasvan? Jaʼ jun ajvalil ta Persia ti Ciro sbie. Jech, albil xa onoʼox skotol ti jech chkʼot ta pasele. Pe ¿mi ta van stsal yuʼunik li jteklum li yajsoltarotak Ciro akʼo mi muʼyuk bu tspasik kʼop jech kʼuchaʼal onoʼox laj yichʼ alele?

¹⁵ Li akʼobal taje chʼayal yoʼontonik ta spasel kʼin li jbabiloniaetike, yuʼun spatoj yoʼontonik ti toj toyolik tajek li smuroaltak jteklume. Vaʼun, li Ciroe toj pʼij ti kʼu yelan la skʼejbe batel yok li ukʼume, vaʼun lik uluk li voʼe jaʼ to ti kʼalal xuʼ xa x-echʼik li sviniktak sventa xnopajik batel ta smuroaltak li jteklume. Pe ¿kʼuxi laj yutik sventa x-echʼik li ta muroetike? ¡Li jbabiloniaetike chʼay ta sjolik smakel li stiʼ jteklume!

16. 1) ¿Kʼusi la chkʼot ta pasel ta stojolal Babilonia jech kʼuchaʼal laj yal li Isaiase? 2) ¿Kʼu yelan kʼot ta pasel li kʼusi laj yal Isaias ta sventa ti chʼabal xa jnaklejetik chkom li ta Babiloniae?

 ¹⁶ Li Jeovae xi onoʼox laj yal ta stojolal li Babiloniae: «Muʼyuc xa bochʼo te chnaqui o; muʼyuc xa chnaquiic te li jaycʼol cristianoetic chjelovique; muʼyuc bu tsvaʼan scarpanaic te li arabeetique; muʼyuc bochʼo chbat xchabi xchijic te» (Isaías 13:20). Li albil kʼope maʼuk noʼox laj yal ti chlaj ta tsalel li jteklume, yuʼun laj yal xtok ti muʼyuk xa-o jnaklej te ta sbatel osile. Xuʼ xavakʼ venta ti jech kʼotem ta pasele. Te van 80 kilometro ta sural Bagdad ti jaʼ kapital yuʼun Irake, te oy li kʼusitik komem to ta voʼneal Babiloniae. Chʼabal jnaklejetik te, taje jaʼ chakʼ ta ilel ti kʼot ta pasel yuʼun Jeova li kʼusi laj yal ta stojolal Isaias ti xie: «Ta jmes loqʼuel scotol sventa acʼo uluc o» (Isaías 14:22, 23). *

17. ¿Kʼu yuʼun tstsatsubtas xchʼunel koʼontontik ti kʼotemik ta pasel li albil kʼopetik ta Vivliae?

¹⁷ ¿Mi mu meleluk ti tstsatsubtas xchʼunel koʼontontik kʼalal chkakʼtik venta ti chkʼot ta pasel li albil kʼopetik ta Vivliae?  Ta melel, mi jech kʼot ta pasel yuʼun Jeova li kʼusitik laj yal ta voʼnee, xuʼ jchʼuntik ti jaʼ jech chkʼot ta pasel yuʼun xtok ti yaloj chkʼataj ta jun paraiso li Balumile (kʼelo Números 23:19). Oy spatobil koʼontontik «ta sventa li kuxlejal sbatel osil ti voʼne xa onoʼox yalojbe skʼoplal Dios ti mu snaʼ sjut kʼope» (Tito 1:2). *

18. ¿Kʼusi lek jamal laj yal li jtakbol Pablo ta sventa «li skʼop Diose»?

¹⁸ Li kapitulo 2 jamal chakʼ kiltik ti mu kʼusi xkoʼolaj-o li Vivliae. Yuʼun parejo li kʼusitik tsʼibabile, lek tukʼ chal li kʼusitik mu toʼox snaʼik li sientifikoetike, lek jamal chalbe sloʼil xkuxlejal li krixchanoetike, yichʼoj lekil mantaletik xchiʼuk albil kʼopetik ti xuʼ jpat-o koʼontontike, jaʼ yuʼun toj ep sbalil. Pe  oy to yan kʼusitik ta jtatik ti ep sbalile. Xi la stsʼiba li jtakbol Pabloe: «Kuxul li skʼop Diose, oy sjuʼel, jaʼ mas tsʼubtsʼub sniʼ, jaʼ mu sta skotol li espada ti chaʼjot yee, tsliʼ ochel jaʼ to mi chʼak yuʼun li jpat jxokontike xchiʼuk li yut koʼontontike, tsliʼ ochel jaʼ to mi chʼak yuʼun li jbakiltik xchiʼuk xchinabile, jech xtok xuʼ yuʼun chchaj ta kʼelel li jnopbentik xchiʼuk li kʼusi oy ta koʼontontike» (Evreos 4:12).

19, 20. 1) ¿Kʼu yelan tskoltautik Vivlia sventa jnaʼtik kʼu yelan oy li koʼontontike? 2) ¿Kʼu yelan xuʼ xavakʼ ta ilel ti chatoj ta vokol li matanal yakʼojbutik Dios ti mu kʼusi xkoʼolaj-o ti jaʼ li Vivliae?

¹⁹ «Li skʼop» o aʼyej yuʼun Dios ti te ta jtatik ta Vivliae xuʼ sjel li jkuxlejaltike. Tskoltautik sventa jnaʼtik kʼu yelan oy li koʼontontike. Mu baluk noʼox ti chkaltik ti jkʼanojtik li Diose. Ta melel, ti kʼu yelan chkaʼi jbatik yuʼun li chanubtaseletik ta Vivliae, jaʼ te chkakʼtik ta ilel ta melel li kʼusi oy ta jnopbentik xchiʼuk ta koʼontontike.

²⁰ Ta melel likem tal ta stojolal Dios li Vivliae. Skʼan jkʼeltik, jchantik xchiʼuk jkʼantik. Chanulano batel, vaʼun jaʼ jech chavakʼ ta ilel ti chatojbe ta vokol li matanal yuʼun Diose. Jech xtok, jaʼ jech chavaʼibe smelolal li kʼusi tskʼan tspas Dios ta stojolal li krixchanoetike. Li ta yan kapituloe ta jkʼeltik li kʼusi tskʼan yoʼonton Diose xchiʼuk ti kʼu yelan chkʼot ta pasele.