LI KʼUSI kʼopal laj yichʼ tsʼibael li Vivliae oy mas ta 70 ta velta li jpʼel kʼop ta evreo scheʼóhl xchiʼuk ti koʼoltik smelolal li háides ta griego kʼope. Li chaʼpʼel kʼop taje jaʼ chalbe skʼoplal li lajelale. Li ta Vivliaetik ta tsotsile jutuk mu skotoluk velta chichʼ jelubtasel kʼuchaʼal «yavil animaetik», bakʼintik xtoke «mukinaltik» o «stojol mulil». Jutuk mu skotoluk li jeltos kʼopetik ta Balumile chʼabal yuʼunik jpʼeluk kʼop ti koʼol smelolal xchiʼuk li jpʼel kʼop ta evreo xchiʼuk ta griegoe. Pe ¿kʼusi smelolal ta melel li chaʼpʼel kʼop taje? Jkʼeltik kʼutik yelan chichʼ tunesel ta jayibuk loʼiletik ta Vivlia.

Xi chal Eclesiastés 9:10: «Cʼalal me la bat ta yavil animaetique, muʼyuc xa abtel, muʼyuc cʼusi stacʼ pasel, muʼyuc xa cʼusi jnaʼtic, muʼyuc xa bijubtasel». Li Seol o yavil animaetike, ¿mi jaʼ skʼan xal ti jaʼ li jujun mukinal bu ta jmuk kanimatike? Maʼuk. Kʼalal chalbe skʼoplal jujun mukinal li Vivliae, muʼyuk bu tstunes li jpʼel kʼop scheʼóhl mi jaʼuk háides, jaʼ tstunes yantik kʼop ta evreo xchiʼuk ta griego (Génesis 23:7-9; Mateo 28:1). Jech xtok, li Vivliae muʼyuk bu tstunes li jpʼel kʼop «Seol» kʼalal chalbe skʼoplal jun mukinal ti bu jmoj chichʼ mukel jayvoʼuk krixchanoetike, jech kʼuchaʼal jun mukinal sventa utsʼ alalil o jun chʼen sventa jayvoʼuk krixchanoetike (Génesis 49:30, 31).

Jech oxal, ¿kʼusi skʼan xal kʼalal chalbe skʼoplal «yavil animaetik» o «Seol» o «Ades» li Skʼop Diose? Jaʼ skʼan xal ti bu toj echʼ noʼox mukʼe, jaʼ toj bikʼit li jun mukʼta chʼen ti toj echʼ noʼox smukʼule. Jech kʼuchaʼal liʼe, li ta Isaías 5:14 chal ti Seol o «li yavil animaetique la smuqʼuibtas lec li yute; muc bisbiluc xa noʼox la xjachʼ li yee». Xkaltik noʼoxe, li yavil animaetike mu albajuk yepal krixchanoetik stiʼoj xchiʼuk mu xlaj yoʼonton ta skʼanel mas (Proverbios 30:15, 16). Li mukinaletike oy spajeb ti kʼu yepal animaetik x-och-oe, pe li Seol o yavil animaetike mu x-echʼ-o yoʼonton (Proverbios 27:20). Jech ta melel, li Seol o Adese, mi jaʼuk xnoj mi jaʼuk oy spajeb. Jech oxal, maʼuk jun osil ti te van bu jotukal oy ta melele. Jaʼ chalbe skʼoplal li mukinal ta komon ti bu chbat li animaetike o xuʼ xkaltik xtok ti jaʼ li bu vayalik ta lajelal jutuk mu skotoluk li krixchanoetike.

 Kʼalal ta jchantik ta Vivlia ta sventa li chaʼkuxesele, mas to chkaʼibetik smelolal kʼusi jaʼ li yavil animaetike, li Seol o Adese. Li Skʼop Diose chal ti Seol o Adese jaʼ skʼoplal kʼalal xuʼ to xchaʼkuxiik li buchʼutik chamemike (Job 14:13; Echos 2:31; Apokalipsis 20:13). * Li Skʼop Diose chalbutik xtok ti maʼuk noʼox te oyik ta yavil animaetik li buchʼutik tunik ta stojolal Jeovae, yuʼun ep buchʼutik te oyik ek ti muʼyuk bu tunik ta stojolale (Génesis 37:35; Salmo 55:15). Jaʼ yuʼun, li Vivliae chchanubtasvan ti «chchaʼkuxi li buchʼutik tukʼike xchiʼuk li buchʼutik muʼyuk tukʼike» (Echos 24:15).