1-3. ¿Kʼusi kajkontratik tsnutsutik jkotoltik, xchiʼuk kʼusi chchanubtasvan Vivlia ti chijmuyubaj-o yuʼune?

NOPO avaʼi ti yakal tsnutsot avajkontra ti toj xibal sbae. Jaʼ mas tsots yip xchiʼuk mas tsots ch-anilaj. Anaʼoj ti muʼyuk chkʼuxubinot mi la stsakote, yuʼun aviloj ti smiloj xa ep avamigotake. Manchuk mi toj tsots cha-anilaj, mas to chnopaj ta atojolal. Yileluke ta onoʼox stsakot. Pe jaʼ to avile oy buchʼu tal skoltaot. Jaʼ mas tsots yip, jaʼ tsalbil li avajkontrae xchiʼuk chalbot ti tskoltaote. ¡Xkuxet tajek avoʼonton!

² Jaʼ jech yakal tsnutsot jun avajkontra kʼuchaʼal taje. Jkotoltik yakal tsnutsutik. Jech kʼuchaʼal la jchantik ta kapitulo 6, li Vivliae chalbutik ti jaʼ jkontratik li lajelale. Mu buchʼu xuʼ xjatav ta stojolal mi jaʼuk buchʼu xuʼ spas ta kanal. Jutuk mu jkotoltikuk kilojtik kʼu yelan smiloj li buchʼu jkʼanojtike. Pe li Jeovae jaʼ toj echʼem tsots sjuʼel, jaʼ tsalbil li lajelale. Jaʼ Jpojvanej kuʼuntik ti skʼanojutike. Jech, yakʼoj xa ta ilel ti stsal yuʼun li lajelale, jech xtok yaloj ta melel ti tslajes-o ta j-echʼele. Xi chal li Vivliae: «Li slajeb jkontrainvanej ti chichʼ lajesele, jaʼ li lajelale» (1 Korintios 15:26). ¡Tspat koʼontontik maʼ taje!

 ³ Jnoptik jlikeluk avaʼi kʼu to noʼox xkʼuxul chkaʼitik kʼalal oy buchʼu chcham kuʼuntike. Vaʼun jech oy kʼusi chkaʼibetik smelolal ti chijmuyubaj-o yuʼune: li Jeovae yaloj ta melel ti chkuxiik ta achʼ li buchʼutik chamemike (Isaías 26:19). Chchaʼkuxesatik yuʼun Dios, taje jaʼ spatobil koʼontontik ta sventa li chaʼkuxesele.

4. 1) ¿Kʼu yuʼun xuʼ jnaʼtik kʼu yelan chaʼi sba Jeova kʼalal chkiltik kʼu yelan laj yaʼi sba Jesus kʼalal cham jun yamigoe? 2) ¿Buchʼutik lek laj yamigoin sbaik xchiʼuk li Jesuse?

⁴ ¿Mi oy chamem junuk avutsʼ avalal o junuk avamigo ti akʼanoj tajeke? Yaʼeluke mu stsʼik li xkʼuxule, li at-oʼontone xchiʼuk ti anaʼoj ti mu kʼusi xuʼ xapase. Kʼalal jech chkʼot ta pasele, jaʼo ta jkʼantik tajek ti spat koʼontontik li Skʼop Diose (kʼelo 2 Korintios 1:3, 4). Li Vivliae chakʼ kiltik kʼu yelan chaʼi sba Jeova xchiʼuk Jesus kʼalal oy buchʼu chchame. Te chal ti kʼux laj yaʼi Jesus kʼalal oy buchʼu cham yuʼun ti skʼanoje xchiʼuk jaʼ laj yakʼ ta ilel ti kʼu yelan chaʼi sba li Stot eke (Juan 14:9). Kʼalal chbat toʼox ta Jerusalene, nopem xaʼi tsvulaʼan Lasaro xchiʼuk xchiʼiltak ta vokʼel ti jaʼ Maria xchiʼuk Martae, te nakalik ta steklumal Betania ti nopol yiloj Jerusalene. Toj lek xil sbaik. Xi chal li Vivliae: «Li Jesuse skʼanoj li Martae, li smuke xchiʼuk li Lasaroe» (Juan 11:5). Pe jun kʼakʼale cham li Lasaroe, jech kʼuchaʼal la jchantik ta kapitulo 6.

5, 6. 1) ¿Kʼu yelan laj yaʼi sba Jesus kʼalal laj yil ti chokʼitaik Lasaro li yutsʼ yalal xchiʼuk yamigotake? 2) ¿Kʼu yuʼun tspat koʼontontik ti kʼux laj yaʼi Jesus ti oy buchʼu cham yuʼune?

⁵ ¿Kʼu yelan laj yaʼi sba Jesus kʼalal cham jun yamigoe? Li Vivliae chal ti bat svulaʼanbe yutsʼ yalal xchiʼuk yamigotak li Lasaroe, ti yakal chokʼitaik ta skoj ti chame. Kʼux laj yaʼi Jesus kʼalal laj yil li buchʼutik te oyike. «Toj kʼux laj yaʼi ta yoʼonton xchiʼuk mu xa noʼox x-echʼ yuʼun chaʼi», vaʼun «lik okʼuk li Jesuse» (Juan 11:33, 35). ¿Kʼu yuʼun laj yat tajek yoʼonton? ¿Mi yuʼun chʼabal spatobil yoʼonton? Moʼoj. Melel  onoʼox, li Jesuse snaʼoj ti oy xa kʼusi labal sba chkʼot ta pasele (Juan 11:3, 4). Akʼo mi jech, laj yaʼi kʼu xkʼuxul xchiʼuk ti chakʼ at-oʼonton kʼalal oy buchʼu chchame.

⁶ Kʼalal jnaʼojtik ti kʼux laj yaʼi li Jesuse, tspat koʼontontik. Yuʼun chchanubtasutik ti spʼajojik lajelal li Jesus xchiʼuk Stote. Jech xtok, li Jeovae oy sjuʼel sventa tstsal xchiʼuk tslajes li kajkontratike, li lajelale. Jkʼeltik kʼusi labal sba la spas Jesus ta skoj ti akʼbat sjuʼel yuʼun Diose.

7, 8. ¿Kʼu yuʼun la snopik ti mu xa kʼusi stakʼ pasel yilel ta stojolal li Lasaroe, pe kʼusi la spas li Jesuse?

⁷ Te laj yakʼik ta jun chʼen li Lasaroe, li Jesuse laj yal ti akʼo slokʼesik li ton ti makbil-o li stiʼ chʼene. Li Martae muʼyuk bu lek laj yaʼi xchiʼuk laj yal ti oy xa van yikʼe, yuʼun oy xa ta xchanibal kʼakʼal xchamel (Juan 11:39). Mu xa kʼusi stakʼ pasel yileluk.

⁸ Kʼalal la xbalchʼunik lokʼel li tone, xi tsots avan li Jesuse: «¡Lasaro, lokʼan tal!». ¿Kʼusi kʼot ta pasel un? «Li vinik ti chamem toʼoxe [...] lokʼ tal.» (Juan 11:43, 44.) ¿Mi xnop avuʼun ti kʼu to noʼox yelan xmuyubaj skotolike? Li xvixobtake, li yutsʼ yalale, li yamigotake xchiʼuk li slakʼnatake snaʼojik lek ti chamem xaʼox li Lasaroe. Pe te xa xchiʼukik yan velta li Lasaro ti skʼanojik tajeke. Taje toj lek van laj yilik, pe toj vokol van ta chʼunel laj yaʼiik xtok. Ta melel, ep van buchʼutik xmuyubajik xa la smeyik. ¡Laj yichʼ tsalel li lajelale!

9, 10. 1) ¿Kʼu yelan laj yakʼ ta ilel Jesus Buchʼu akʼbat sjuʼel sventa xchaʼkuxes li Lasaroe? 2) ¿Kʼusi sbalil ta jtatik kʼalal ta jkʼelbetik sloʼilal ta Vivlia li buchʼutik chaʼkuxiike?

⁹ Li Jesuse muʼyuk bu laj yal mi ta stuk noʼox la spas li skʼelobil juʼelal taje. Kʼalal chapta xaʼox lokʼel li Lasaroe, la spas jun orasion ti bu laj yakʼ ta ilel ti jaʼ chchaʼkuxesvan li Jeovae (kʼelo Juan 11:41, 42). Maʼuk noʼox jun velta la stunes sjuʼel Jeova sventa xchaʼkuxesvane. Kʼalal chaʼkuxesat li Lasaroe, jaʼ noʼox jun li ta sbalunebal li buchʼutik  laj yichʼik chaʼkuxesel ti te chal ta Skʼop Diose. * Toj lek ti ta jkʼeltik xchiʼuk ta jchantik li loʼiletik taje. Chchanubtasutik ti muʼyuk bu chtʼujvan li Diose, yuʼun la xchaʼkuxes kerem tsebetik xchiʼuk mol meʼeletik, viniketik xchiʼuk antsetik, j-israeletik xchiʼuk jyanlumetik. ¡Solel xijmuyubaj tajek yuʼun kʼalal ta jchantik li loʼiletik taje! Jech kʼuchaʼal liʼe, «mu xa snaʼ kʼusi tspasik» li stot smeʼ jun uni tseb kʼalal chaʼkuxesat yuʼun li Jesuse (Markos 5:42). Li Jeovae oy kʼusi la spas ti xmuyubajik-o ti mu xchʼay ta sjolike.

¹⁰ Melel onoʼox, chamik yan velta li krixchanoetik ti chaʼkuxesatik yuʼun Jesuse. ¿Mi jaʼ skʼan xal ti mu kʼusi stu ti chaʼkuxesvane? Moʼoj. Li loʼiletik ta Vivliae jpʼel chalbe skʼoplal li kʼusitik melel ti tsotsik skʼoplale xchiʼuk ti tspat koʼontontike.

11. Li sloʼilal ti chaʼkuxi li Lasaroe, ¿kʼu yelan jpʼel chakʼ ta ilel li kʼusi chal Eclesiastés 9:5?

¹¹ Li Vivliae chchanubtasvan ti «bochʼotic chamenic xae mu xa cʼusi snaʼic o» (Eclesiastés 9:5). Jaʼ xkaltik, muʼyuk bu yan kuxulik mi jaʼuk chilik kʼusi chkʼot ta pasel. Li sloʼilal Lasaroe jpʼel-o chalbe skʼoplal. ¿Mi muyubaj yuʼun krixchanoetik ta yalbel kʼu yelan li vinajel kʼalal chaʼkuxiem xaʼoxe? ¿Mi la sibtasan ta yalbel sloʼilal kʼatinbak o tojob mulil ti bu oy kʼokʼe? Muʼyuk. Li Vivliae muʼyuk bu chal mi jech laj yal li Lasaroe. «Mu xa cʼusi [snaʼ] o» li chanib kʼakʼal cham li Lasaroe. Naka noʼox chvay ta lajelal (Juan 11:11).

12. ¿Kʼu yuʼun jpʼel koʼonton jchʼunojtik ti chaʼkuxi ta melel li Lasaroe?

¹² Li kʼusi kʼot ta pasel ta stojolal li Lasaroe chchanubtasutik ek ti oy ta melel li chaʼkuxesele, ti maʼuk noʼox jecheʼ loʼile.  Kʼalal chaʼkuxesat yuʼun Jesus li Lasaroe, ilat yuʼun epal krixchanoetik. Jech xtok, li jbeiltasvanejetik ta relijion ti spʼajojik li Jesuse mi jsetʼuk stakʼ xalik ti mu meleluk li skʼelobil juʼelal taje. Yuʼun xi laj yalike: «¿Kʼusi ta jpastik ta skoj ti ep senyailtak yakal tspas li vinik taje?» (Juan 11:47). Ep buchʼutik bat skʼelik ti chaʼkuxi li Lasaroe. ¿Kʼusi kʼot ta pasel? Laj yakʼ xchʼunel yoʼontonik ta stojolal li Jesuse. Laj yilik ti jaʼ jun sprevail ti takbil tal yuʼun Diose. Li jbeiltasvanejetik ta relijion yuʼun li judaetike la xchapik kʼuxi tsmilik li Jesus xchiʼuk Lasaroe, yuʼun toj echʼ noʼox lek vinaj li kʼusi kʼot ta pasele (Juan 11:53; 12:9-11).

13. ¿Kʼu yuʼun jchʼunojtik ta melel ti xuʼ xchaʼkuxes animaetik li Jeovae?

¹³ ¿Mi xuʼ jchʼuntik ta melel ti oy li chaʼkuxesele? Xuʼ, yuʼun laj yal Jesus ti chkʼot skʼakʼalil chchaʼkuxi «skotol li buchʼutik oy ta smukinalike» (Juan 5:28). Li Jeovae jaʼ la spas skotol li kʼusitik kuxajtike. ¿Mi xachʼun yaʼel ti xuʼ xchaʼpas li kʼusitik kuxajtike? Ta melel spas yuʼun ta skoj ti xvul ta sjol skotol kʼusitik li Jeovae. ¿Mi xvul van ta sjol li buchʼutik chamem kuʼuntike? Nopo ta sventa liʼe: ¡Li Diose chakʼbe sbi li kʼanaletik ti mu albajuk yepal oy ta vinajele! (Isaías 40:26.) Jech un chaʼa, li Jeovae xuʼ ta svules ta sjol kʼu yelan echʼ xkuxlejalik li buchʼutik chamem kuʼuntike, jech xtok oy ta yoʼonton chchaʼkuxesan.

14, 15. ¿Kʼu to yepal oy ta yoʼonton chchaʼkuxes animaetik Jeova jech kʼuchaʼal laj yal Jobe?

¹⁴ Jech un chaʼa, ¿kʼu to yepal oy ta yoʼonton tskʼan chchaʼkuxes animaetik li Jeovae? Li Vivliae chchanubtasutik ti oy ta yoʼontone. Xi la sjakʼ li tukʼil yajtunel Dios ti Job sbie: «Mi chcham li jun krixchano[e] [...], ¿mi xuʼ to van xchaʼkuxi?». Li Jobe chalbe skʼoplal ti te tsmala ta smukinal jaʼ to mi kʼot yorail chvulesat ta sjol li Diose. Jaʼ yuʼun xi laj yalbe li Jeovae: «Voʼot cha-ikʼvan, voʼon ta jtakʼbot. Oy ta avoʼonton chachaʼkʼel li yabtel akʼobe» (Job 14:13-15, TNM).

¹⁵ Nopo ta sventa taje: li Jeovae oy ta yoʼonton ti xkʼot  skʼakʼalil sventa xchaʼkuxes li buchʼutik chamemike. ¿Mi mu meleluk ti tspat koʼontontik ti jnaʼojtik xa ti oy tajek ta yoʼonton li Jeovae? Pe ¿kʼu van yelan li chaʼkuxesel ta tsʼakale? ¿Buchʼutik chchaʼkuxiik xchiʼuk bu chnakiik?

16. ¿Kʼu yelan li kuxlejal tskʼupinik li buchʼutik chchaʼkuxiike?

¹⁶ Li sloʼilal buchʼutik chaʼkuxiik chal ta Vivliae toj ep kʼusi chakʼ jchantik ta sventa li chaʼkuxesel ta tsʼakale. Li krixchanoetik ti chaʼkuxiik liʼ ta Balumile laj to xchiʼinik yan velta li buchʼutik skʼanojike. Jaʼ jech li chaʼkuxesel ta tsʼakal eke, pe jaʼ noʼoxe mas to toj lek. Jech kʼuchaʼal la jchantik ta kapitulo 3 li ta livro liʼe, li Diose tskʼan tskʼatajes ta jun paraiso spʼejel li Balumile. Jech, li animaetike muʼyuk bu chchaʼkuxiik ta jun balumil ti bu nojem ta paskʼop, ta milbail xchiʼuk ta chamele. Moʼoj, xuʼ xkuxiik sbatel osil liʼ ta Balumil ti bu oy lekilal xchiʼuk ti xmuyubajike.

17. ¿Jayvoʼ krixchanoetik chchaʼkuxiik?

¹⁷ ¿Buchʼutik chchaʼkuxiik? Li Jesuse laj yal ti «skotol li buchʼutik oy ta smukinalike [...] chchaʼkuxiik» (Juan 5:28, 29). Jech xtok, xi chal ta Apokalipsis 20:13: «Li nabe la skolta lokʼel li buchʼutik te chamemik ta stojolale, jech ek li lajelal xchiʼuk li Mukinale». (Kʼelo ta apendise «¿Kʼusi jaʼ li Seol xchiʼuk li Adese?».) Li mukinal ta komone xokol chkom mi chaʼkuxiik li epal miyon krixchano ti te yakal chkux yoʼontonike. Xi laj yal li jtakbol Pabloe: «Chchaʼkuxi li buchʼutik tukʼike xchiʼuk li buchʼutik muʼyuk tukʼike» (Echos 24:15). ¿Kʼusi skʼan xal taje?

18. ¿Buchʼutik te skʼoplalik ti chchaʼkuxiik li ta jtsop krixchanoetik ti «tukʼike», xchiʼuk kʼuxi chatabe sbalil ti oy chaʼkuxesele?

¹⁸ Li ta jtsop krixchanoetik ti «tukʼike» te oy li buchʼutik te albil skʼoplalik ta Vivlia ti kuxiik kʼalal muʼyuk toʼox bu talem ta Balumil li Jesuse, jech kʼuchaʼal Noe, Abraan, Sara, Moises, Rut, Ester xchiʼuk yantik. Li junantik viniketik xchiʼuk antsetik ti tsots xchʼunel yoʼontonik ta stojolal Dios kʼuchaʼal taje, te albil skʼoplalik ta kapitulo 11 yuʼun Evreos. Kʼalal chalbe skʼoplal li buchʼutik «tukʼike» te oyik ek li yajtuneltak  Jeova ti chchamik ta jkʼakʼaliltike. Ta skoj ti oy li chaʼkuxesele, muʼyuk ta jxiʼtatik li lajelale (Evreos 2:15).

19. ¿Buchʼutik ti «muʼyuk tukʼike», xchiʼuk kʼusitik lek ch-akʼbatik yuʼun li Jeovae?

¹⁹ ¿Kʼusi chkʼot ta stojolal skotol li krixchanoetik ti muʼyuk tunik ta stojolal Jeova xchiʼuk ti muʼyuk bu la xchʼunbeik smantal ta skoj ti muʼyuk laj yojtikinike? Li epal miyon krixchanoetik ti jaʼ «li buchʼutik muʼyuk tukʼike», muʼyuk chchʼay ta sjol li Dios eke. Chchaʼkuxesan ek xchiʼuk chakʼbe yorail sventa x-ojtikinat xchiʼuk ti xtunik ta stojolale. Ta sjunul li jmil jabile, chchaʼkuxiik li animaetike xchiʼuk jmoj chtunik ta stojolal Jeova ta Balumil xchiʼuk li tukʼil krixchanoetike. Taje toj kʼupil sba, li Vivliae Skʼakʼalil Chapanel chakʼbe sbi. *

20. ¿Kʼusi jaʼ li Jeenae, xchiʼuk buchʼutik chbatik te?

²⁰ ¿Mi jaʼ van skʼan xal ti chchaʼkuxi skotol krixchanoetik ti echʼik ta Balumile? Moʼoj. Li Vivliae chal ti te oyik ta Jeena li junantike (Lukas 12:5). Li Jeenae te likem tal sbi ta jun chʼayob kʼaʼep ta spat li voʼneal jteklum Jerusalen ti bu chchikʼik toʼox animaetik xchiʼuk kʼaʼepe. ¿Kʼusi animail tstenik te li judaetike? Jaʼ noʼox li buchʼutik mu xkʼot-o xichʼik mukele xchiʼuk ti muʼyuk chichʼik chaʼkuxesele. Jech oxal, li Jeenae jaʼ jun senyail li lajelal ta sbatel osile. Li Jesuse oy yabtel ta xchapan li animaetike, pe li Mukʼta Jchapanvaneje jaʼ li Jeovae (Echos 10:42). Li Diose muʼyuk bu chchaʼkuxes li krixchanoetik ti snaʼoj ti toj chopolik xchiʼuk ti mu skʼan sjel stalelalike.

21, 22. 1) ¿Kʼu yelan chchaʼkuxiik li yantike? 2) ¿Buchʼu ti baʼyel chaʼkuxi kʼuchaʼal jun espiritue?

²¹ Li Vivliae chchanubtasvan ti oy yan chaʼkuxesele. Jaʼ li chaʼkuxesel ta espiritu sventa chkuxi ta vinajele. Li Skʼop Diose kʼajomal noʼox jun sloʼilal chal ta sventa li buchʼu jech laj yichʼ chaʼkuxesele, jaʼ li Jesukristoe.

 ²² Li Jesuse laj yichʼ milel kʼalal krixchano toʼoxe; akʼo mi jech, li Jeovae muʼyuk bu te laj yikta ta mukinal li stukʼil Nichʼone (Salmo 16:10; Echos 13:34, 35). Pe maʼuk xa kʼuchaʼal jun krixchano kʼalal la xchaʼkuxese. Li jtakbol Pedroe chal ti Kristoe «cham ta sventa ti oy sbekʼtale, pe chaʼkuxesat yuʼun Dios ta vinajel» (1 Pedro 3:18). ¡Jaʼ jun skʼelobil juʼelal ti jun yutsile! Li Jesuse kuxi yan velta kʼuchaʼal jun tsatsal espiritu (kʼelo 1 Korintios 15:3-6). Li Jesuse jaʼ baʼyel jech laj yichʼ chaʼkuxesel ti kʼupil sbae, pe maʼuk noʼox stuk (Juan 3:13).

23, 24. ¿Buchʼutik jaʼ li «uni jtsop chij» ti jaʼ yuʼun Jesuse, xchiʼuk jayvoʼik?

²³ Ta skoj ti snaʼoj ti poʼot xa sut batel ta vinajel li Jesuse, laj yalbe tukʼil yajtsʼaklomtak ti «chbat [x]chapan» bu chkʼotike (Juan 14:2). «Uni jtsop chij» ch-albat skʼoplalik yuʼun Jesus li buchʼutik chbatik ta vinajele (Lukas 12:32). ¿Jayvoʼik li uni jtsop tukʼil yajtsʼaklomtak Kristoe? Xi laj yal Juan ta Apokalipsis 14:1: «Laj kil, vaʼun ¡kʼelo avilik!, te kotol ta Vits Sion li Chʼiom Chij [li Jesukristoe] xchiʼuk li 144 mil ti tsʼibabil ta stibaik li sbie xchiʼuk li sbi Stote».

²⁴ Li 144 mil yajtsʼaklomtak Kristo ti te xa kapalik ek li tukʼil yajtakboltak Jesuse, chchaʼkuxesatik yuʼun Dios ta vinajel. ¿Bakʼin chkʼot ta pasel taje? Li jtakbol Pabloe laj yal ti jaʼo chkʼot ta pasel kʼalal liʼ xa oy li Kristoe (1 Korintios 15:23). Taje jaʼ xa yorail avi jech kʼuchaʼal ta jchantik ta kapitulo 9 li ta livro liʼe. Li ta jkʼakʼaliltike jutuk xa komemik li 144 mile. Ta ora onoʼox chchaʼkuxiik ta vinajel mi chamike (1 Korintios 15:51-55). Pe li spatobil yoʼonton jutuk mu skotoluk li krixchanoetike jaʼ ti chichʼik chaʼkuxesel ta tsʼakal sventa chkuxiik ta Balumil ti kʼatajem xaʼox ta jun paraisoe.

25. ¿Kʼusi ta jchantik li ta yan kapituloe?

²⁵ Xuʼ xachʼun ta sjunul avoʼonton ti tstsal ta melel lajelal li Jeovae xchiʼuk tslajes-o sbatel osil (kʼelo Isaías 25:8). Pe yikʼal van xi chajakʼbe abae: «¿Kʼusi tspasik ta vinajel li buchʼutik te chchaʼkuxiike?». Ch-ajvalilajik. Li ta yan kapituloe ta jchanbetik to mas skʼoplal ta sventa taje.