1, 2. 1) ¿Buchʼu ti lek xuʼ sbeiltasutike? 2) ¿Kʼusitik ta jchanbetik skʼoplal li ta kapitulo liʼe?

¿MI XVUL to ta ajol kʼalal kʼoxot toʼoxe? Xuʼ van oy kʼusi laj yalboxuk akʼo xapas li atot ameʼe, pe mi jsetʼ xakʼan xapas li voʼote. Akʼo mi akʼanoj li atot ameʼe xchiʼuk anaʼoj ti skʼan xachʼunbe smantalike, oy onoʼox bakʼintik mu xakʼan xapas li kʼusi chalboxuke.

² Jchʼunojtik lek ti skʼanojutik li Jtotik Jeovae. Jaʼ tskʼel tstukʼulanutik xchiʼuk chakʼbutik li kʼusitik jtunel kuʼuntik sventa xkuxetuk noʼox koʼontontike. Jech kʼuchaʼal liʼe, tsbeiltasutik sventa mu kʼusi jnuptantik. Jaʼ yuʼun, skʼan xkichʼbetik ta mukʼ li yabtele. Bakʼintike, yantik-o buchʼu tstunes sventa sbeiltasutik (Proverbios 24:21). Pe bateltike, vokol chkaʼitik ti oy buchʼu tsbeiltasutike, ¿kʼu yuʼun ti jech chkʼot ta pasele? ¿Kʼu van chaʼal tskʼan Jeova ti jchʼuntik mantale? Xchiʼuk ¿kʼuxi chkakʼtik ta ilel ti chkichʼbetik ta mukʼ yabtel li Jeovae? Taje jaʼ ta jchanbetik skʼoplal li ta kapitulo liʼe (kʼelo nota 9, beiltasel xchiʼuk tojobtasel).

3, 4. 1) ¿Kʼu yuʼun jpasmulilutik li avie? 2) ¿Kʼu yuʼun vokol chkaʼitik ti xkakʼ jbatik ta beiltasele?

³ ¿Kʼu yuʼun vokol tajek chkaʼitik ti xkakʼ jbatik ta  beiltasel yuʼun Jeova xchiʼuk ta stojolal li yan krixchanoetike? Li baʼyel srasonale jaʼ ta skoj ti jpasmulilutike. Akʼo mi tukʼ laj yichʼik pasel li jtot jmeʼtik Adan xchiʼuk Evae, pasik ta jpasmulil ta skoj ti la stoy sbaik ta stojolal li Jeovae. Jaʼ yuʼun, jpasmulilutik chij-ayan. Li yan srasonale jaʼ ti jpasmuliletik ek li buchʼutik svaʼanoj Jeova sventa sbeiltasutike (Jenesis 2:15-17; 3:1-7; Salmo 51:5; Romanos 5:12).

⁴ Ta skoj ti jpasmulilutik xtoke, lek xkaʼi ta jtoy jbatik, jech mu xa jkʼantik ti oy buchʼu sbeiltasutike. Taje jaʼ jech kʼot ta stojolal li Koree. Akʼo mi jal xa ox tunem tal ta stojolal li Jeovae, lik stoy sba, muʼyuk xa xichʼ ta mukʼ li Moises ti jaʼ tʼujbil yuʼun Jeova yoʼ sbeiltas li j-israeletike. Akʼo mi jaʼ bankilal o jnitvanej ta steklumal Dios li Moisese, bikʼit tajek yakʼoj sba. Li Vivliae chal ti jaʼ noʼox stuk ven bikʼit yakʼoj sba ta skotol li viniketik ta balumile. Pe li Koree mu kʼu sta yuʼun laj yaʼi xchʼunel li beiltasel yuʼun Moisese xchiʼuk lik sloʼla epal krixchanoetik yoʼ spas ta jmoj sjolik xchiʼuk. ¿Kʼusi kʼot ta stojolalik ti jech la stoy sbaike? Laj yichʼik milel yuʼun li Jeovae (Numeros 12:3; 16:1-3, 31-35). Li ta Vivliae, ta jtabetik sloʼilal jayvoʼuk krixchanoetik ti chakʼ jchantik ti toj xiʼel sba kʼalal chlik jtoy jbatike (2 Kronikas 26:16-21; kʼelo nota 10, tstoy sba; bikʼit chakʼ sba).

5. ¿Kʼusitik chopol la spasik li Saul xchiʼuk David ta skoj ti tsots yabtel chaʼiike?

⁵ Mu loʼiluk kʼalal chalik ti jaʼ ta jtoy-o jbatik kʼalal chkichʼtik akʼbel kabteltike. Yuʼun jaʼ jech kilojtik talel, li buchʼutik tstsak yabtelike jaʼ chlik spasik li kʼusi xal yoʼontonike (kʼelo Eklesiastes 8:9). Jaʼ jech la spas li Saule. Kʼalal laj yichʼ tʼujel yuʼun Jeova sventa x-ajvalilaj ta Israele, lek toʼox yoʼonton xchiʼuk bikʼit toʼox yakʼoj sba. Pe ta tsʼakal une, lik tsalatuk yuʼun li stoyobbail xchiʼuk yitʼixal  yoʼontone. Jecheʼ noʼox lik skontrain li Davide (1 Samuel 9:20, 21; 10:20-22; 18:7-11). Ta jelavele, li Davide lik stsak yabtel ta ajvalil ek. Akʼo mi lekil ajvalil echʼ, oy onoʼox kʼusitik chopol la spas ta skoj ti oy lek yabtel chaʼie. La xchiʼinbe ta vayel li yajnil Urias ti Bat-Seba sbie. La smuk yaloj li smule, jaʼ yuʼun laj yal mantal ti akʼo jbabeuk xbat ta paskʼop li Uriase sventa teuk xichʼ milel (2 Samuel 11:1-17).

6, 7. 1) ¿Kʼu chaʼal ta jtsaktik ta mukʼ li beiltasel yuʼun Jeovae? 2) ¿Kʼuxi xuʼ jchanbetik li Jesuse?

⁶ Solel jkʼanojtik li Jeovae, jaʼ yuʼun ta jtsaktik ta mukʼ li beiltasel yuʼune. Oy ta koʼontontik ti xmuyubajuk kuʼuntike, yuʼun muʼyuk buchʼu yan jech jkʼanojtik kʼuchaʼal li stuke (kʼelo Proverbios 27:11; Markos 12:29, 30). Li Satanase la sloʼla Adan xchiʼuk Eva sventa mu stsakbeik ta venta li yabtel Jeovae xchiʼuk jaʼ jech tspas-o li avie. Skotol xa noʼox kʼusi spas yoʼ xakʼ jchʼuntik ti muʼyuk sderecho Dios sventa xalbutik li kʼusi skʼan jpastike. Pe taje jnaʼojtik lek ti naka loʼlaele. Jpʼel ta koʼonton xi chkalbetik ek li Jeovae: «Xata-o albel amukʼulal, ichʼel ta mukʼ xchiʼuk oy ajuʼel Jeova Dios kuʼunkutik, yuʼun voʼot la apas skotol li kʼusitike» (Apokalipsis 4:11).

⁷ Kʼalal kʼoxot toʼoxe, la achan ti persa skʼan xachʼunbe smantal atot ameʼe akʼo mi mu xakʼan bakʼintik. Avie, jech chkʼot ta jtojolaltik; bateltike, mu xuʼ tajek chkaʼitik xchʼunel li kʼusi chal Jeovae. Pe ta skoj ti solel kʼux ta koʼontontik xchiʼuk ti kichʼojtik tajek ta mukʼe, ta jpas bu kʼalal xuʼ kuʼuntik yoʼ jchʼunbetik li smantale. Jaʼ jech laj yakʼ kiltik li Jesuse, yuʼun akʼo mi tsots tajek laj yaʼi o mi te la sta-o svokol, laj onoʼox xchʼunbe li smantal Stote. Xi  laj yalbee: «Maʼukuk me xkʼot ta pasel ti kʼusi tskʼan koʼontone, jaʼuk me ti kʼusi tskʼan avoʼontone» (Lukas 22:42; kʼelo nota 11, oy yabtel).

8. ¿Kʼu yelan tsbeiltasutik li Jeovae? (Kʼelo xtok li rekuadro « Jchʼuntik li tojobtasel chakʼbutike»).

⁸ ¿Kʼu yelan tsbeiltasutik li Jeovae? Jtose jaʼ ta Vivlia. Svaʼanojbutik xtok li moletik ta tsobobbaile. Kʼalal chkichʼbetik ta mukʼ yabtelik li moletike, jaʼ jech chkakʼtik ta ilel ti kichʼojbetik ta mukʼ li yabtel Jeovae. Yan mi mu jventatik li beiltaseletik chakʼbutike, jaʼ pʼajel chaʼi li Jeovae. Jaʼ jech laj yaʼi sba kʼalal la spʼajik Moises li j-israeletike (Numeros 14:26, 27; kʼelo nota 12, moletik ta tsobobbail).

9. ¿Kʼuxi ti jaʼ svinajeb ti jkʼanoj kermanotaktik kʼalal ta jchʼuntik mantale?

⁹ Kʼalal ta jchʼuntik li beiltaseletik chakʼbutik li buchʼutik oy yabtelike, chkakʼtik ta ilel ti jkʼanoj li kermanotaktik xtoke. ¿Kʼuxi taje? Sventa xkaʼibetik smelolale, jnopbetik skʼoplal li skʼelobil liʼe: kaltik noʼox ti soltaroote xchiʼuk ti laj avichʼik takel batel ta paskʼop xchiʼuk li achiʼiltake. Mi chakʼan lek chapas li avabtelike xchiʼuk mi chakʼan kuxul chasutik tale, skʼan xachʼunbeik smantal li bankilaletike. Pe ¿kʼusi van chkʼot ta pasel mi mu aventauk li kʼusi chalboxuke xchiʼuk ti jaʼ chapas ti kʼu yelan lek chavil voʼote? Xuʼ van ta skoj slekil avoʼonton avaloj ti jech chapase, pe xuʼ me sta-o svokol avuʼun li achiʼiltake xchiʼuk xuʼ oy kʼusi tsots snuptanik. Jaʼtik jech ek, kʼalal muʼyuk ta jtsaktik ta venta li beiltasel chakʼbutik Jeova xchiʼuk li buchʼutik yakʼojbe yabtele, chil me svokol kuʼuntik li yantike. Yan mi jchʼunej mantalutike, jaʼ jech chkakʼtik ta ilel ti jkʼanoj li kermanotaktike xchiʼuk chkakʼtik ta ilel ti kichʼojbetik ta mukʼ li yabtel Diose (1 Korintios 12:14, 25, 26).

10, 11. ¿Kʼusi ta jkʼeltik batel?

 ¹⁰ Skotol li kʼusi chal akʼo jpastik li Jeovae jaʼ sventa jlekilaltik. Ta onoʼox xkilbetik slekil o ta jtabetik sbalil mi la jtsakbetik ta mukʼ yabtel li buchʼu sventainojutik li ta jnatike, li ta tsobobbaile xchiʼuk mi chkichʼtik ta mukʼ li yaj-abteltak ajvalile (Deuteronomio 5:16; Romanos 13:4; Efesios 6:2, 3; Ebreos 13:17).

¹¹ Jkʼeltik batel kʼuxi xuʼ jpastik li oxtos taje. Yuʼun mi laj kaʼibetik smelolal kʼu yuʼun tskʼan Jeova ti xkichʼtik ta mukʼ li yantike, mas me kʼun chkaʼitik ta spasel.

12. ¿Kʼuxi chakʼ ta ilel malalil ti yichʼojbe ta mukʼ li yabtel Jeovae?

¹² Kʼalal la spas krixchanoetik li Jeovae, laj yakʼ ti oyuk snup xchiʼilik xchiʼuk yalab xnichʼnabike xchiʼuk laj yakʼanbe yabtelik ta jujuntal. Mi laj yaʼibeik lek smelolal kʼusi ti akʼbil sbainik ta jujuntal yuʼun li Jeovae, lek noʼox  me oyik xchiʼuk ta me stabeik sbalil skotolik (1 Korintios 14:33). ¿Kʼusi ti akʼbil sbainike? Baʼyel kalbetik skʼoplal ta sventa li malalile. Li Jeovae jaʼ la stʼuj sventa xkʼot ta jolil ta stojolal li yajnil xchiʼuk xnichʼnabe. Taje jaʼ smelolal ti jaʼ akʼbil ta sba skʼelel stukʼulanel li yajnile xchiʼuk li xnichʼnabtake, ti ta slekil xkʼuxuluk yoʼonton sbeiltasane. Li jun ermanoe chakʼ ta ilel ti skʼanoj xchiʼuk ti kʼux ta yoʼonton li yajnil xchiʼuk xnichʼnabe, jaʼ chchanbe stalelal Jesus ti skʼanoj li tsobobbaile. Mi jech tspas li malalile, chakʼ ta ilel ti yichʼojbe ta mukʼ yabtel li Jeovae (Efesios 5:23). Ta tsʼakale, chal ta stojolal Dios mi lek la spas li yabtel akʼbile (kʼelo nota 13, jolil ta na).

13. ¿Kʼuxi chakʼ ta ilel ajnilal ti chichʼbe ta mukʼ yabtel li smalale?

¹³ Li ajnilal eke toj tsots skʼoplal li yabtele. Tskolta sba sventa jaʼuk lekil jolil li smalale. Xchaʼvoʼalik lek tstsʼitesik tal o chchanubtasik li yalab xnichʼnabike. Jtos  ti kʼusi stakʼ spasik sventa x-ichʼvanik ta mukʼ li yalab xnichʼnabike jaʼ ti jechuk spas stalelalik eke (Proverbios 1:8). Li ajnilale chichʼ ta mukʼ li smalale xchiʼuk tskolta spasel li kʼusi chkʼot ta nopel yuʼune. Kʼalal muʼyuk lek chaʼi li kʼusi chkʼot ta nopel yuʼun smalale, ta smelolal xchiʼuk ta slekil yoʼonton chchapbe li kʼusi tsnope. Pe xuʼ van mas vokol chaʼi kʼalal maʼuk stestigo Jeova li smalale. Akʼo mi jech, mi chakʼ-o ta ilel ti skʼanoje xchiʼuk mi chichʼ-o ta mukʼe, xuʼ van ta jun kʼakʼal x-och ta mantal xchiʼuk xichʼ ta mukʼ li Jeovae (kʼelo 1 Pedro 3:1).

14. ¿Kʼuxi chakʼik ta ilel alab nichʼnabiletik ti chichʼbeik ta mukʼ yabtel li stot smeʼike?

¹⁴ Li Jeovae skʼanoj tajek li ololetike. Li stukike jaʼ mas skʼanik chabiel xchiʼuk beiltasel. Kʼalal jchʼunej mantal li ololetike, xmuyubajik noʼox me li stot smeʼike. Pe li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti chakʼik ta ilel ti chichʼik ta mukʼ li Jeovae xchiʼuk ti xkuxet yoʼonton yuʼunike (Proverbios 10:1). Oy ep antsetik ti stuk noʼox tstsʼites li yalabike o viniketik ti stuk noʼox tstsʼites li xnichʼnabike. Taje toj tsots ta pasel. Pe mi chchʼunbeik smantal li stot o li smeʼik li alab nichʼnabiletike, mas me jun yoʼontonik li ta snailalike. Pisile, oy onoʼox kʼusitik ta jnuptantik akʼo mi tsʼakalutik lek li ta jnailaltike, yuʼun jpasmulilutik. Pe mi ta komon ta jchʼuntik li beiltasel chakʼbutik Diose, mas me xijmuyubaj. Jech ta x-ichʼat-o ta mukʼ li Jeovae ti jaʼ li buchʼu la spas li jujuchop utsʼ alalile (Efesios 3:14, 15).

15. ¿Kʼuxi chkakʼtik ta ilel ta tsobobbail ti chkichʼbetik ta mukʼ yabtel li Jeovae?

¹⁵ Li Jeovae tstunes tsobobbail sventa sbeiltasutik xchiʼuk jaʼ svaʼanoj Jesus sventa skʼel li tsobobbaile (Kolosenses  1:18). Li Jesus eke jaʼ yakʼojbe ta sba li «tukʼil xchiʼuk pʼijil mosoil» ti xchabi li steklumal Dios liʼ ta balumile (Mateo 24:45-47). Li tukʼil xchiʼuk pʼijil mosoile jaʼ li Jtsop Jbeiltasvaneje. Jaʼ chakʼ ta yorail li kʼusitik jtunel kuʼuntik yoʼ tsotsuk lek li xchʼunel koʼontontike. Jaʼ tsbeiltas xtok li moletik ta tsobobbaile, li siervo ministerialetike xchiʼuk li jkʼelvanejetik ta sirkuito ti tsots ch-abtejik ta stojolal li ermanoetik ta spʼejel balumile. Li buchʼutik jech yichʼoj yabtelik ta tsobobbaile jaʼ oy ta sba chchabiutik xchiʼuk chalik onoʼox ta stojolal Jeova ti kʼu yelan la spas li yabtelike. Jaʼ yuʼun, kʼalal chkichʼtik ta mukʼ li ermanoetik taje, jaʼ jech chkichʼtik ta mukʼ li Jeovae (kʼelo 1 Tesalonisenses 5:12; Ebreos 13:17. Kʼelo nota 14, Jtsop Jbeiltasvanej).

16. ¿Kʼuxi ti jaʼ vaʼanbilik yuʼun chʼul espiritu li moletik xchiʼuk li siervo ministerialetike?

¹⁶ Li moletik xchiʼuk li siervo ministerialetike jaʼ vaʼanbilik sventa skoltaik li ermanoetik ta tsobobbail yoʼ tukʼuk-o xakʼ sbaike xchiʼuk ti jmojuk-o tsobolike. Pe ¿mi jaʼ skʼan xal ti yuʼun jaʼ tukʼil krixchanoetik li stukike? Moʼoj, jpasmuliletik kʼuchaʼal li voʼotike. ¿Kʼuxi laj yichʼik tʼujel un chaʼa? Li buchʼutik chichʼik akʼbel li abtelal taje oy jaytosuk mantal ta Vivlia skʼan xchʼunik (1 Timoteo 3:1-7, 12; Tito 1:5-9). Li Jeovae la stunes xchʼul espiritu sventa xakʼbe ta snopben jtsʼibajometik ta Vivlia yoʼ teuk stsʼibaik komel li mantaletik taje. Kʼalal tskʼelik moletik buchʼu xuʼ xichʼ yabtel li ta tsobobbaile, tspasik orasion xchiʼuk tskʼanbeik Jeova ti xbeiltasatik yuʼun li xchʼul espiritue. Kʼuchaʼal chkiltike, li buchʼutik tsbeiltasik li jujun tsobobbaile jaʼ li Jeova xchiʼuk Jesuse (Echos 20:28). Li buchʼutik yichʼoj yabtelik sventa xchabiutike jaʼ jun matanal yakʼojbutik li Diose (Efesios 4:8).

17. ¿Kʼusi skʼan spas bateltik li jun ermanae?

 ¹⁷ Kʼalal muʼyuk junuk mol o siervo ministerial ta jun tsobobbail sventa spas jtosuk abtelale, xuʼ xkoltavanik li ermanoetik ti yichʼojik xa voʼe. Pe ¿mi muʼyuk junuk une? Xuʼ jaʼ spas junuk ermana. Pe sventa jeche, skʼan xpix sjol, xuʼ van ta junuk pokʼ o pixolal ti lek ta kʼelele (1 Korintios 11:3-10). ¿Kʼu yuʼun ti jech skʼan spase? Yuʼun jaʼ jech chakʼ ta ilel ti chichʼbe ta mukʼ yabtel li buchʼutik vaʼanbilik yuʼun Jeova ta jujuchop utsʼ alalil xchiʼuk ta tsobobbaile (kʼelo nota 15, chpix sjol).

18, 19. 1) ¿Kʼusi chakʼ jchantik li Romanos 13:1 kʼalal ta 7? 2) ¿Kʼuxi chkakʼtik ta ilel ti chkichʼbetik ta mukʼ yabtel li ajvaliletik xchiʼuk li yaj-abteltake?

¹⁸ Li Jeovae yakʼoj to akʼo spasik mantal li ajvaliletike, jech oxal skʼan xkichʼtik ta mukʼ. Li buchʼutik oy yabtelike jaʼ sbainojik skʼelel li jujun mukʼtik lume xchiʼuk li jparajetik o jkoloniatike: tskʼelik ti oyuk li kʼusitik jtunel kuʼuntik jech kʼuchaʼal kaʼaltik, jlustik o jbetike. Li yajtsʼaklomutik Kristoe ta jchʼuntik li mantal ta Romanos 13:1 kʼalal ta 7 (kʼelo). Chkichʼtik ta mukʼ «li buchʼutik oy yabtelik ti mas mukʼ skʼoplalike» xchiʼuk ta jchʼuntik li mantaletik ta jlumaltik xchiʼuk ta jparajetike. Li mantaletik taje xuʼ van jaʼ sventa li kʼusi skʼan jpastik ta jujuchop jnailaltike, ta sventa li jpʼolmaltike o li kʼusitik x-ayan kuʼuntik jech kʼuchaʼal jnatik o kosiltike. Jech kʼuchaʼal ti jtoj jpatantike xchiʼuk ti jnojestik lek li vunetik tskʼanbutike. Pe kʼalal chalbutik ti oyuk kʼusi jpastik ti skontrainoj li smantal Diose, ¿kʼusi van ta jpastik? Xi chkaltik kʼuchaʼal laj yal li jtakbol Pedroe: «Jaʼ skʼan ta jchʼunbekutik  smantal kʼuchaʼal ajvalil li Diose, maʼuk li krixchanoetike» (Echos 5:28, 29).

¹⁹ Lek chkichʼtik ta mukʼ kʼalal chbat jkʼopontik li yaj-abteltak ajvalile, jech kʼuchaʼal li jchapanvanejetik o polisiaetike. Li kerem tsebetik eke chichʼik ta mukʼ li smaestroik xchiʼuk li yan j-abteletik ta s-eskuelaike. Jech xtok, chkichʼtik ta mukʼ li jpatrontik o li yajval kabteltik akʼo mi mu jechuk tspas li jchiʼiltaktik ta abtele. Kʼalal jech ta jpastike, jaʼ ta jchanbetik stalelal li jtakbol Pabloe, yuʼun laj yichʼ ta mukʼ li j-abteletik akʼo mi oy vokol laj yaʼi spasel (Echos 26:2, 25). Jech-o chkichʼtik ta mukʼ li yantike akʼo mi chopol kʼusi tspasbutik (kʼelo Romanos 12:17, 18; 1 Pedro 3:15).

20, 21. ¿Kʼusi lek chkʼot ta pasel kʼalal chkichʼtik ta mukʼ li yantike?

²⁰ Avie, yantik xa sok echʼel stalelal li krixchanoetike, yuʼun mu xa snaʼ x-ichʼvanik ta mukʼ. Jaʼuk li yajtunelutik Jeovae jelelutik. Yuʼun jech-o chkakʼtik persa xchʼunel li kʼusi laj yal komel li Pedroe, ti xi laj yale: «Ichʼik me ta mukʼ buchʼuuk noʼox krixchanoal» (1 Pedro 2:17). Kʼalaluk jech ta jpastike, chakʼik venta li krixchanoetike. Xi laj yalbutik li Jesuse: «Skʼan akʼo xojobajuk ta stojolal krixchanoetik li sakil osil avuʼunik sventa xilik ti lek avabtelike, vaʼun jaʼ jech chalbeik yutsilal li Atotik ta vinajele» (Mateo 5:16).

²¹ Kʼalal chkichʼ jbatik ta mukʼ li ta yut jnatike, ta tsobobbail xchiʼuk kʼalal chkichʼtik ta mukʼ li buchʼutik yichʼoj yabtelike, ¿kʼusi lek chkʼot ta pasel? Jaʼ ti xuʼ xtijbat-o yoʼonton yantik sventa xlik yojtikinik li Jeovae. Jech xtok, jaʼ jech chkakʼtik ta ilel ti kichʼojtik ta mukʼ li Diose xchiʼuk ti jkʼanojtike, vaʼun xkuxet tajek yoʼonton kuʼuntik li Jeovae.