1, 2. Mi chil svokol li jun nupultsʼakale, ¿mi te xa van laj-o skʼoplal li snupunelike? Albo smelolal.

JAʼ JUN matanal yakʼoj Jeova li nupunele xchiʼuk jaʼ ch-akʼbat-o smuyubajel li jun krixchanoe, akʼo mi jech, ta me xil svokolik li nupultsʼakaletike. Bakʼintike, xuʼ van mu xa xchapaj chaʼi li svokolike xchiʼuk xuʼ van muʼyuk xa jun yoʼonton chaʼi sbaik kʼuchaʼal ta slikebale.

² Skʼan me mu labaluk sba xaʼiik mi laj yil svokolik li buchʼutik nupunemike. Yuʼun maʼuk me skʼan xal ti te xa laj-o skʼoplal li snupunelike. Oy nupultsʼakaletik ti tsots yiloj svokolik li ta snupunelike, pe kuchem talel yuʼunik xchiʼuk mas xa jun yoʼontonik. ¿Kʼusi van spasojik sventa lekuk tsots li snupunelike?

3, 4. ¿Kʼusi xuʼ xkʼot ta stojolal junantik nupultsʼakaletik?

³ Kʼalal chnupun li jun vinik xchiʼuk jun antse, jelel onoʼox kʼusi tsnopik ta jujuntal, jelel kʼusi tskʼupinik xchiʼuk jelel ti kʼu yelan ch-abtejik o li kʼusitik tspasike. Jech noxtok, jelel kʼu yelan tsʼitesatik tal xchiʼuk jelel li kʼusi nopem xaʼiik spasele. Jaʼ yuʼun, skʼan xakʼ yipalik xchiʼuk xchʼak skʼakʼalik sventa xnop xaʼi sbaik xchiʼuk ti xojtikin sbaike.

 ⁴ Li jun nupultsʼakale xuʼ van kʼunkʼun chlik snamajes sbaik ta jujuntal ta skoj ti jaʼ chbat ta yoʼonton li yabtelike. Yileluke, muʼyuk yikʼoj sbaik. ¿Kʼusi xuʼ spasik sventa mu xnamajik ta jujuntal?

5. 1) ¿Kʼusi xuʼ xkoltaatik li yajtsʼaklomtak Kristo sventa tsotsuk li snupunelike? 2) Jech kʼuchaʼal chal ta Ebreos 13:4, ¿kʼu yelan skʼan xkiltik li nupunele?

⁵ Li Jeovae chakʼbe lekil tojobtaseletik li nupultsʼakaletik sventa xnopajik ta stojolale xchiʼuk ti masuk lek xil sbaike (Salmo 25:4; Isaias 48:17, 18). Xi chal stuk li Jeovae: «Ichʼbiluk me ta mukʼ avuʼun akotolik li nupunele» (Ebreos 13:4). Li Jeovae tskʼan ti xkichʼtik ta mukʼ li nupunele, jaʼ xkaltik, ti tsotsuk tajek skʼoplal xkiltike. Jaʼ yuʼun, skʼan xkakʼ kipaltik sventa jchabi li jnupuneltike.

6. Jech kʼuchaʼal chal Mateo 19:4 kʼalal ta 6, ¿kʼu yelan chil nupunel li Jeovae?

⁶ Li Jeovae jaʼ laj yakʼ li baʼyel nupultsʼakale, jaʼ yuʼun xi laj yal li Jesuse: «¿Mi muʼyuk akʼelojik ti la spas jun vinik xchiʼuk jun ants ta slikebal li buchʼu pasvane xchiʼuk ti xi laj yale: ‹Jech oxal, ta xikta komel stot xchiʼuk smeʼ li vinike, jaʼ xa chchiʼin-o ta naklej li yajnile, vaʼun tspas ta jun sbekʼtalik li chaʼvoʼike›? Jech oxal, mu xa me chaʼvoʼikuk, yuʼun pasik xa ta jun. Jaʼ yuʼun, ti kʼusi spasoj ta jun li Diose muʼyuk buchʼu xuʼ xchʼak» (Mateo 19:4-6). Jamal xvinaj ti tskʼan Jeova ti jmoj oyikuk sbatel osil li nupultsʼakaletike. Oy ta yoʼonton ti jmojuk oyike xchiʼuk ti xmuyubajikuk li utsʼ alaliletike.

7. ¿Kʼusi xuʼ xkoltaatik-o li nupultsʼakaletik sventa stsatsub li snupunelike?

⁷ Kʼux ta alel, pe avie mas to chil svokol li nupultsʼakaletike xchiʼuk tsvul yoʼontonik. Bateltike, ta skoj ti tsots tajek tsvul yoʼontonike, chkʼot ta nopel yuʼunik ti te xa laj-o skʼoplal li snupunelike, vaʼun chchibajik-o. Pe kʼalal ta jtsaktik ta venta kʼusi tsnop Jeova ta sventa li nupunele, jaʼ tskoltautik yoʼ stsatsub li jnupuneltike (1 Juan 5:3).

8, 9. 1) ¿Kʼusi ora skʼan jchʼuntik li beiltaseletik chakʼ Jeova ta sventa li nupultsʼakaletike? 2) ¿Kʼuxi chkakʼtik ta ilel ti chkichʼtik ta mukʼ li jnupuneltike?

⁸ Laj xa kiltik ti xi chalbutik li Jeovae: «Ichʼbiluk me ta mukʼ avuʼun akotolik li nupunele» (Ebreos 13:4; Eklesiastes 5:4). Jnaʼojtik ti ta jtabetik sbalil li beiltaseletik chakʼ Jeovae. Jaʼ yuʼun, ta jchʼuntik akʼo mi vokol chkaʼitik, jech lek chijkʼot ta lokʼel (1 Tesalonisenses 1:3; Ebreos 6:10).

⁹ Ta skoj ti kichʼojtik ta mukʼ li jnupuneltike,  muʼyuk kʼusi chkaltik xchiʼuk muʼyuk kʼusi ta jpastik ti xuʼ xakʼ ta vokole. Jaʼ yuʼun, chkakʼ kipaltik sventa masuk lek xkil jbatik xchiʼuk li jnup jchiʼiltike, pe ¿kʼuxi xuʼ spas kuʼuntik?

10, 11. 1) ¿Kʼusi tsatsal vokolil tsnuptan junantik nupultsʼakaletik? 2) ¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal ti jkʼeltik kʼu yelan ta jkʼopon li jnup jchiʼiltike?

¹⁰ Ep kʼuxi xuʼ jyayijesbetik yoʼonton li jnup jchiʼiltike. Jnaʼojtik ti muʼyuk ta smaj yajnil li jun ermanoe, akʼo mi jech, xuʼ syayijesbe yoʼonton ta skʼopojel. Xi laj yal jun ajnilale: «Melel onoʼox ti muʼyuk yoxik jbekʼtal ta majele, pe li jmalale tsyayijes koʼonton ta skʼopojel, xkoʼolaj ti oy jyayijemale, yuʼun skotol ora xi chalbune: ‹¡Jaʼ noʼox chamakvan!› o ‹¡Mu kʼusi xatun-o!›». Jun malalil laj yal ek ti chopol kʼusi ch-albat yuʼun yajnil sventa x-akʼat ta kʼexlal xchiʼuk nopoltik noʼox chopol kʼusi ch-albat. Xi laj yale: «Mu xlokʼ ta alel kuʼun li kʼusitik chopol chalbune. Mu stakʼ kʼoponel chkil, jaʼ yuʼun jaʼ to chisut tal ta kabtel mi bat xa ox kʼakʼale. Jaʼ xkuxet koʼonton chkaʼi mi te noʼox oyun ta kabtele». Avie, buyuk xa noʼox xkiltik ti kʼuxik chkʼot ta yoʼontonik li kʼusi chalbe sbaik li krixchanoetike.

¹¹ Mi oy junukal yuʼunik ti kʼuxik kʼusi chalbe snup xchiʼile, chyayij yoʼonton xchiʼuk mu aniluk ta poxtael. Li Jeovae mu skʼan ti jechuk skʼopon sbaik li nupultsʼakaletike, akʼo mi jech, xuʼ van oy kʼusi chopol xlokʼ ta alel avuʼun ti mu xavakʼ venta ti tsyayijesbe yoʼonton li anup achiʼile. Xuʼ van chanop ti jun yutsil ti kʼu yelan chakʼopoje, pe ¿mi jaʼ jech tsnop ek li anup achiʼile? ¿Mi ta van xajel atalelal mi laj avil ti oy kʼusi laj aval ti la syayijesbe  yoʼonton anup achiʼile? (Galatas 5:15; kʼelo Efesios 4:31).

12. ¿Kʼu yuʼun xuʼ mu xa lekuk xil sba xchiʼuk Jeova li malalil o ajnilale?

¹² Li Jeovae toj tsots skʼoplal chil ti kʼu yelan chakʼopon anup achiʼile akʼo mi ta satilal o mi atuk bu oyoxuk (kʼelo 1 Pedro 3:7). Xi tspʼijubtasutik li Santiago 1:26: «Mi oy junuk vinik tsnop ti chichʼ ta mukʼ Diose, pe mi mu snaʼ spajesel li yokʼe, yakal tsloʼla yoʼonton stuk xchiʼuk chʼabal sbalil ti jech chichʼ ta mukʼ Diose».

13. ¿Kʼuxi xuʼ chyayij-o yoʼonton xtok li jnup jchiʼiltike?

¹³ Ep kʼu yelan xuʼ chakʼ ta ilel jun krixchano ti tstsak ta venta kʼu yelan chaʼi sba li snup xchiʼile. Nopbo  skʼoplal liʼe: ¿kʼu van yelan chaʼi sba anup achiʼil mi jal chachiʼin ta loʼil yan krixchano ti maʼuk anup achiʼile? Xuʼ van oy lek srasonal ti mas chachiʼin jun krixchanoe, xuʼ van jaʼ ta skoj ti chachiʼin ta cholmantal o mi chakolta ta skoj ti oy svokole, pe ¿mi chopol van chaʼi sba li achiʼile? Xi laj yal jun ermanae: «Kʼux chkaʼi ti jal chchʼak skʼakʼal jmalal sventa tskolta jun ermana li ta tsobobbaile, voʼon muʼyuk xa tsots jkʼoplal chkaʼi jba».

14. 1) ¿Kʼusi tsots skʼoplal chakʼ jchantik li Jenesis 2:24? 2) ¿Kʼusi skʼan jakʼbe jbatik?

¹⁴ Li yajtsʼaklomutik Kristoe oy ta jbatik xchabiel li jtot jmeʼtik xchiʼuk li ermanoetik ta tsobobbaile, pe kʼalal chijnupune, jaʼ xa mas tsots skʼoplal chkʼot li jnup jchiʼiltike. Xi laj yal Jeova ta sventa li malalile: «Jaʼ xa chchiʼin-o ta naklej li yajnile» (Jenesis 2:24). Skʼan ti tsotsuk tajek skʼoplal xkiltik ti kʼu yelan chaʼi sba li jnup jchiʼiltike. Xi xajakʼbe abae: «¿Mi ta jchʼakbe yorail xchiʼuk mi ta jchikintabe kʼusi chal li jnup jchiʼil xchiʼuk mi chkakʼbe yil ti jkʼanoje?».

15. ¿Kʼu yuʼun mu stakʼ ti lek xa tajek jkʼopontik li buchʼu maʼuk jnup jchiʼiltike?

¹⁵ Mi lek xa tajek ta jkʼopontik li buchʼu maʼuk jnup jchiʼiltike, xuʼ me xlik-o jkʼoptik li ta jnupuneltike. Xuʼ van lek tajek chkaʼitik skʼoponel, pe xuʼ ta kʼunkʼun chlik jkʼantik (Mateo 5:28). Mi lik jkʼantik li yan krixchano ti maʼuk jnup jchiʼiltike, xuʼ van oy kʼusi jpastik ti tsokes-o jnupuneltike.

16. ¿Kʼusi mantal chal Vivlia ta sventa li nupunele?

¹⁶ Kʼalal laj xa ox yal Vivlia ti skʼan ‹ichʼbiluk ta mukʼ xkʼot li nupunele›, xi laj yale: «Mu me sokes sbaik li buchʼutik nupunemike, yuʼun chchapan jmulivajeletik li  Diose xchiʼuk li buchʼutik tsloʼla snup xchiʼilike» (Ebreos 13:4; Proverbios 5:18). ¿Kʼuxi chkakʼtik ta ilel ti mu jkʼan jsokesbetik skʼoplal li nupunele?

17. 1) ¿Kʼusi tsnopik li epal krixchanoetike? 2) ¿Kʼu yuʼun muʼyuk lek ti jmukul sati li jnup jchiʼiltike?

¹⁷ Epal krixchanoetike tsnopik ti muʼyuk chopol mi ta jmukul sati li jnup jchiʼiltike. Skʼan jkʼel jbatik sventa mu jchanbetik stalelal li krixchanoetik taje. Li Jeovae jamal yaloj ti spʼajoj li mulivajele xchiʼuk mi ta jloʼlatik li jnup jchiʼiltike (kʼelo Romanos 12:9; Ebreos 10:31; 12:29). Ta me jsokes jnupuneltik mi la jchiʼintik ta vayel yan krixchano ti maʼuk jnup jchiʼiltike. Jech xtok, chkakʼtik ta ilel ti muʼyuk ta xkichʼtik ta mukʼ li smantaltak Jeovae xchiʼuk muʼyuk xa lek chkil jbatik xchiʼuk. Jaʼ yuʼun, skʼan mu jpastik jsetʼuk li kʼusi xuʼ xijmulivaj-o yuʼune, jtose jaʼ ti mu jnopbetik skʼoplal ti ta xa jchiʼintik ta vayel yilel li buchʼu maʼuk jnup jchiʼiltike (Job 31:1).

18. 1) ¿Kʼuxi ti xkoʼolaj chkichʼtik ta mukʼ jecheʼ diosetik mi ta jloʼla jnup jchiʼiltike? 2) ¿Kʼu yelan chil Jeova mi ta jloʼla li jnup jchiʼiltike?

¹⁸ Li ta Mantaletik akʼbat Moisese, jamal chakʼ ta ilel ti jaʼ jun tsatsal mulil mi ta jloʼla li jnup jchiʼiltike, yuʼun xkoʼolaj ta yichʼel ta mukʼ jecheʼ diosetik. Persa chichʼik milel li buchʼutik jech tspasike (Levitiko 20:2, 10). ¿Kʼuxi ti xkoʼolaj ta yichʼel ta mukʼ jecheʼ diosetike? Yuʼun mi oy junuk j-israel ti chichʼ ta mukʼ junuk jecheʼ diose, muʼyuk yakal tspas ti yaloj ti tukʼ chakʼ sba ta stojolal li Jeovae. Jech ek, li buchʼu tsloʼla snup xchiʼile muʼyuk yakal tspas kʼalal laj yal ti tukʼ chakʼ sba ta stojolal li snup xchiʼile (Eksodo 19:5, 6; Deuteronomio 5:9; kʼelo Malakias 2:14). Jamal xvinaj ti jaʼ jun tsatsal mulil chil Jeova mi ta jloʼla li jnup jchiʼiltike.

19. ¿Kʼusi tskoltautik sventa jpʼeluk ta koʼontontik ti tukʼ chkakʼ jbatik ta stojolal li jnup jchiʼiltike?

 ¹⁹ Li avie, ¿kʼu yelan chil Jeova mi ta jloʼla li jnup jchiʼiltike? Melel onoʼox ti muʼyuk xa ta jchʼuntik li Mantaletik akʼbat Moisese, pe jech-o chopol chil Jeova mi ta jloʼla jnup jchiʼiltike. Li voʼotike muʼyuk chlik kichʼtik ta mukʼ jecheʼ diosetik, jaʼ jech skʼan mu jloʼlatik li jnup jchiʼiltike (Salmo 51:1, 4; Kolosenses 3:5). Mi la jloʼla jnup jchiʼiltike, yakal me ta jsokes li jnupuneltike xchiʼuk ti kʼu yelan xkil jbatik xchiʼuk li Jeovae (kʼelo nota 26, xtuchʼel nupunel ta registro civil xchiʼuk chʼakbail).

20. ¿Kʼusi sbalil chichʼ tael ta nupunel mi oy spʼijilike?

²⁰ ¿Kʼuxi xuʼ xatsatsubtas li anupunele? Xi chal li Vivliae: «Ta skoj ti oy jpʼijiltike, ta jvaʼan li jnatike xchiʼuk lek vaʼal ta skoj ti oy kʼusi xkaʼibetik lek smelolale» (Proverbios 24:3). Li jpʼej nae xuʼ van xibal sba xchiʼuk mu kʼupiluk sba xvinaj o xuʼ lek kʼupil sba xchiʼuk jun noʼox koʼontontik te chijnaki. Jaʼ jech li nupunel eke, yuʼun li buchʼu oy spʼijile chakʼ yipal sventa junuk yoʼontonik, ti lek tsotsuk li snupunelike xchiʼuk ti xmuyubajikuke.

21. Mi xavojtikin lek li kʼusi chal Vivliae, ¿kʼuxi tskoltaot sventa stsatsub li anupunele?

²¹ Xi to chal li Vivliae: «Ta skoj li yojtikinobil kuʼuntike, li skuartoaltake ta xnoj ta jeltos kʼulejal ti ep sbalile xchiʼuk ti jun yutsikile» (Proverbios 24:4). Mi xavojtikin lek li kʼusi chal Vivliae, xuʼ me stsatsub li anupunele (Romanos 12:2; Filipenses 1:9). Kʼalal jmoj chachanik Vivlia xchiʼuk yan vunetike, nopbeik skʼoplal kʼuxi  chtun avuʼunik li ta anupunelike. Kʼelik kʼuxi xuʼ xakʼan abaik, xavichʼ abaik ta mukʼ, xavakʼ ta ilel slekil avoʼontonik xchiʼuk xatsak abaik ta venta. Ta jujuntal skʼan xakʼanbeik koltael Jeova sventa oyuk avuʼunik li talelaletik ti tskoltaoxuk sventa stsatsub li anupunelike xchiʼuk ti jaʼ mas to tskʼanot-o li anup achiʼile (Proverbios 15:16, 17; 1 Pedro 1:7).

22. ¿Kʼu yuʼun skʼan jkʼantik, jtsaktik ta venta xchiʼuk xkichʼtik ta mukʼ li jnup jchiʼiltike?

²² Skʼan xkakʼ kipaltik sventa jkʼantik, jtsaktik ta venta xchiʼuk xkichʼtik ta mukʼ li jnup jchiʼiltike. Mi jech ta jpastike, mas to tstsatsub li jnupuneltike xchiʼuk jun noʼox koʼontontik. Pe li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti xmuyubaj kuʼuntik li Jeovae (Salmo 147:11; Romanos 12:10).