1, 2. 1) ¿Kʼu yuʼun skʼan oyuk buchʼu sbeiltasutik kʼalal chijxanav ti bu mu xkojtikintike? 2) ¿Kʼusi yakʼojbutik Jeova yoʼ sbeiltasutike?

NOPO avaʼi ti yakal chatuchʼ jelavel jun osil ti solel xchʼijlane, ti muʼyuk kʼusi x-ayan jsetʼuke xchiʼuk ti mu xavojtikine. Xuʼ van mu xa xanaʼ bu chabat xchiʼuk xuʼ van te xacham-o komel. ¿Kʼusi xuʼ xapas? Skʼan oyuk buchʼu sbeiltasot batel yoʼ mu xachʼaye. Jech xuʼ lek chakʼot ti bu anopoj chabate.

² Avie, xlik xkaj noʼox li jvokoltike. Jaʼ yuʼun, bateltike, mu xa jnaʼ bu chijbat o bu chijlokʼ chkaʼitik. Pe li Jeovae yakʼojbutik jun jkoltavanej ti jaʼ tsbeiltasutike: jaʼ li jol koʼontontike (Santiago 1:17). ¿Kʼusi taje? Xchiʼuk ¿kʼuxi  ch-abtej? Jaʼ ta jkʼeltik batel. Laje, ta jkʼeltik kʼuxi xuʼ jchanubtastik, kʼu yuʼun ti skʼan jtsaktik ta venta li sjol yoʼonton yantike xchiʼuk kʼuxi ta jtabetik sbalil kʼalal lek oy li jol koʼontontike.

3. ¿Kʼusi jaʼ li jol koʼontontike?

³ Li jol koʼontontike jaʼ jun mukʼta matanal yakʼojbutik li Jeovae. Xkoʼolaj ta jun yechʼomal eil ti chalbutik li kʼusi lek xchiʼuk li kʼusi chopole. Li ta griego kʼop ti «jol oʼontonal» jelubtasbile jaʼ smelolal «ti xkojtikin jba jtuktike». Kʼalal lek yakal ch-abtej li jol koʼontontike, tskoltautik yoʼ jkʼel jbatik ti kʼu kelantik ta melele, jaʼ xkaltik, mi lek li kʼusitik ta jnoptike xchiʼuk li kʼusi oy ta yutil to koʼontontike. Jaʼ tsbeiltasutik xtok ta spasel li kʼusi leke xchiʼuk chchʼakutik lokʼel ta stojolal li kʼusi chopole. Jaʼ chakʼ ti xijmuyubaj kʼalal lek kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntike o chopol chkaʼi jbatik yuʼun kʼalal mu lekuk kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntike (kʼelo nota 5, jol koʼontontik).

4, 5. 1) ¿Kʼusi la spasik Adan xchiʼuk Eva ta skoj ti muʼyuk la stukʼulanik li kʼusi albat yuʼun sjol yoʼontonike? 2) ¿Kʼuxi ch-abtej li jol koʼontontike? Alo chibuk skʼelobil.

⁴ Voʼotik ta jnop jtuktik mi ta jchʼuntik li kʼusi chal jol koʼontontike o mi moʼoj. Li Adan xchiʼuk Evae muʼyuk la stukʼulanik li kʼusi albat yuʼun sjol yoʼontonike. ¿Kʼusi kʼot ta pasel un? La spasik li kʼusi chopole. Chopol laj yaʼi sbaik ta tsʼakal, pe mu xa kʼusi bal-o. Yuʼun laj xa ox spʼajbeik li smantal Jeovae (Jenesis 3:7, 8). Li Adan xchiʼuk Evae mi jsetʼuk oy xchopolal li sjol yoʼontonike, jaʼ yuʼun snaʼojik lek ti chopol mi muʼyuk chchʼunbeik smantal Diose. Pe jaʼ lek laj yaʼiik ti muʼyuk la xchʼunik li kʼusi albat yuʼun sjol yoʼontonike.

 ⁵ Akʼo mi jech, oy ep buchʼutik la xchʼunik li kʼusi albat yuʼun sjol yoʼontonike. Jaʼ jech la spas li Jobe. Ta skoj ti la stukʼulan li kʼusi albat yuʼun sjol yoʼontone, lekik kʼusi kʼot ta nopel yuʼun. Jaʼ yuʼun, xi laj yale: «Ti kʼu sjalil kuxulune muʼyuk jmul chkaʼi jba yuʼun li koʼontone» (Job 27:6). Kʼalal koʼonton xi li Jobe, jaʼ yakal chalbe skʼoplal li sjol yoʼontone, li yechʼomal eil ti jaʼ chal mi lek o chopol li kʼusi tspase. Jaʼuk li Davide oy bakʼintik muʼyuk la xchikinta li kʼusi albat yuʼun sjol yoʼontone, jech oxal la spʼajbe smantal li Jeovae. Jun veltae, muʼyuk laj yichʼ ta mukʼ li ajvalil Saule. Pe chopol tajek laj yaʼi sba ta tsʼakal, «lik loʼilajuk tajek yoʼonton» (1 Samuel 24:5). Albat yuʼun sjol yoʼonton ti chopol li kʼusi la spase. Sventa mu xa xchaʼpas li kʼusi chopole, skʼan xchikinta li kʼusi ch-albat yuʼun sjol yoʼontone.

6. ¿Kʼu yuʼun chaval ti jkotoltik akʼbilutik jol koʼontontike?

⁶ ¿Mi akʼbil sjol yoʼontonik yuʼun Jeova ek li yan krixchanoetik ti muʼyuk chtunik ta stojolale? Akʼbilik ek. Jaʼ yuʼun, chakʼik venta ti oy kʼusitik lek o chopole. Jech kʼuchaʼal liʼe, snaʼojik ti chopol mi chijmilvan o mi chij-elkʼaje. Xi chal li Vivliae: «Ta snopben noʼox stukik chaʼiik mi oy smulik o mi chʼabal» (Romanos 2:14, 15). Akʼo mi mu xakʼik venta, chchʼunbeik smantal li sjol yoʼontonike, li yechʼomal eil yakʼojbutik Jeova ti jaʼ chal li kʼusi lek o li kʼusi chopole. Jech xtok, yakal chchʼunik li beiltaseletik yuʼun Diose ti jaʼ li kʼusi chal Vivlia ti tsotsik skʼoplal ti jaʼ tskoltautik yoʼ lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntike.

7. ¿Kʼu yuʼun mu lekuk tsbeiltasutik bateltik li jol koʼontontike?

⁷ Pe ¿mi skotol ora lek tsbeiltasutik li jol koʼontontike? Moʼoj, chchʼay bakʼintik. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun li kʼusitik muʼyuk lek ta jnoptik xchiʼuk ti kʼu yelan chkaʼi jbatike xuʼ sokes li jol koʼontontike, vaʼun yan-o xa me kʼusi  chlik jpastik yuʼun. Vaʼun chaʼa, ¿kʼusi xuʼ jpastik sventa lekuk-o x-abtej li jol koʼontontike? Persa skʼan jchanubtastik. Jaʼ jech la spas li Josee, jech oxal muʼyuk bu xlaj ta loʼlael kʼalal akʼat ta prevae (Jenesis 39:1, 2, 7-12). Xuʼ kuʼuntik xchanubtasel ek, jaʼ tskoltautik li chʼul espiritue xchiʼuk li beiltaseletik ta Vivliae (Romanos 9:1). Jkʼeltik batel kʼuxi ta pasel.

8. 1) ¿Kʼusi xuʼ spasbe jol koʼontontik ti kʼu yelan chkaʼi jbatike? 2) ¿Kʼusi skʼan jakʼbe jbatik kʼalal skʼan to jnop kʼusi ta jpastike?

⁸ Junantike jaʼ tspasik li kʼusi tskʼan yoʼontonike, yuʼun tsnopik ti jaʼ jech chchʼunik li kʼusi chal sjol yoʼontonike. Xi chalike: «Ta jpas li kʼusi xal koʼontone, yuʼun muʼyuk kʼusi chopol chkaʼi». Pe ti jamal xkaltike, tsots tajek yip ti kʼu yelan chkaʼi jbatike, jaʼ yuʼun xuʼ sokes li jol koʼontontike xchiʼuk xuʼ sloʼlautik. Xi jamal chal li Vivliae: «Li koʼontontike jaʼ noʼox stuk ti toj echʼ xa noʼox xloʼlavane xchiʼuk ti toj xibal sbae. ¿Buchʼu van xojtikin?» (Jeremias 17:9). Jech oxal, xuʼ van lek xa chkiltik li kʼusi mu lekuke. Jaʼ jech kʼot ta stojolal li jtakbol Pabloe. Kʼalal maʼuk toʼox yajtsʼaklom Kristoe, tsots laj yakʼbe svokol li ermanoetike. Mu kʼusi ch-albat yuʼun li sjol yoʼontone, yuʼun tsnop ti lek li kʼusi tspase. Pe ta tsʼakale, laj yaʼibe smelolal ti skʼan sakuk o lekuk sjol yoʼonton kʼuchaʼal tskʼan li Jeovae (Echos 23:1; 1 Korintios 4:4; 2 Timoteo 1:3). Laj yaʼibe smelolal ti mu lekuk chil Jeova li kʼusi tspase xchiʼuk ti skʼan sjel stalelale. Jech oxal, kʼalal skʼan to jnoptik kʼusi ta jpastike, lek ti xi jakʼbe jbatike: «¿Kʼusi van tskʼan akʼo jpas li Jeovae?».

9. ¿Kʼusi smelolal ti ta jxiʼtatik li Diose?

⁹ Kʼalal oy buchʼu jkʼanojtike, muʼyuk ta jpastik li kʼusi  chopol-o chaʼi sba kuʼuntike. Jaʼ jech ek, ta skoj ti jkʼanojtik li Jeovae, muʼyuk ta jpastik li kʼusi chopol chile. Skʼan ta sjunul koʼonton jxiʼtatik li Diose, jaʼ xkaltik, chijxiʼutik ti jech jaʼ jpastik li kʼusi chopol chile. Kalbetik skʼoplal li Neemiase. Kʼalal jaʼo ochem ta ajvalile, muʼyuk bu la sloʼla xchiʼiltak yoʼ spas ta jkʼulej. ¿Kʼu yuʼun? Xi laj yale: «Mu jechuk la jpas ta skoj ti jxiʼtaoj li Diose» (Neemias 5:15). Li Neemiase mi jsetʼuk oy ta yoʼonton tspas li kʼusi xuʼ chopol-o chaʼi sba yuʼun li Jeovae. Li voʼotik eke chijxiʼutik ti jech jaʼ jpastik li kʼusi chopol chil Jeovae. ¿Kʼusi van tskoltautik yoʼ jnaʼtik li kʼusi lek xchiʼuk li kʼusi chopol chile? Jaʼ li Vivliae (kʼelo nota 6, xiʼtael Dios).

10, 11. ¿Kʼusi beiltaseletik xuʼ skoltautik mi ta jnop chkuchʼtik poxe?

¹⁰ Kalbetik skʼoplal li yuchʼel poxe. Xuʼ van ta jnoptik mi chkuchʼtik o mi moʼoj. ¿Kʼusi beiltasel tskoltautik sventa lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntike? Jkʼeltik junchibuk. Li Vivliae muʼyuk bu tsmakutik ta yuchʼel li poxe, yuʼun chal ti jaʼ jmotontik yakʼoj Dios li vinoe (Salmo 104:14, 15). Pe skʼan jtsaktik ta venta li kʼusi laj yal Jesuse: ti mu lekuk ti xij-uchʼbolaj ta mase (Lukas 21:34). Xi laj yal ek li Pabloe: «Mu jpastik [li] kʼinetik ti solel muʼyuk xa smelolale xchiʼuk mu xijyakub» (Romanos 13:13). Laj yal xtok ti «muʼyuk bu chuʼuninik Ajvalilal yuʼun Dios» li jyakubeletike (1 Korintios 6:9, 10).

¹¹ Xi jakʼbe jbatike: «¿Mi mu xuʼ tajek chkaʼi ti mu xkuchʼ poxe? ¿Mi jaʼ to xkuxet chkaʼi mi laj kuchʼe? ¿Mi jaʼ to jech ta jta stsatsal koʼonton chkaʼi? ¿Mi x-echʼ noʼox koʼonton o mi ta jkʼan mas? * ¿Mi nopolik noʼox chkuchʼ? Kʼalal ta jchʼay koʼonton xchiʼuk kamigotake,  ¿mi chakʼ chʼaj chkaʼi mi muʼyuk poxe?». Tsots tajek skʼoplal xtok ti jkʼanbetik vokol Jeova ti skoltautik snopele (kʼelo Salmo 139:23, 24). Kʼalal ta jkʼelbetik skʼoplal li beiltaseletik ta Vivliae xchiʼuk kʼalal ta jkʼel jbatik kʼu kelantike, jaʼ jech ta jchanubtas jol koʼontontik ta xchʼunel li beiltasel chakʼ Vivliae. Pe ¿mi oy to van yan kʼusi skʼan tsakel ta venta? Oy, jkʼeltik batel.

12, 13. 1) ¿Kʼu yuʼun ti jelajtik li jol koʼontontike? 2) ¿Kʼusi skʼan jpastik kʼalal oy buchʼu jelel sjol yoʼontone?

¹² Skʼan teuk ta joltik ti mu koʼoluk li jol koʼontontike. Xuʼ van oy kʼusi ta jpastik ti lek noʼox chaʼi li jol koʼontontike, pe ti xuʼ van chopol chaʼi sjol yoʼonton li yantike. Jech kʼuchaʼal liʼe, xuʼ van lek noʼox chaʼi ajol avoʼonton ti xavuchʼ jsetʼuk poxe, pe jaʼuk li yane jaʼ lek chaʼi ti mu xuchʼe. ¿Kʼu yuʼun ti jelajtik kʼusi ta jnoptike?

¹³ Oy jaytosuk srasonal. Junantike jaʼ ta skoj ti bu chʼiik tale, ta skoj li kʼusi tsnop stot smeʼik o xchiʼiltakik ta vokʼele o li kʼusi kʼotem ta xkuxlejalike. Jaʼ yuʼun, xuʼ van oy buchʼu mu xa skʼan xuchʼ jsetʼuk pox ta skoj ti lek toʼox xaʼi xyakub ta voʼnee (1 Reyes 8:38, 39). Jnoptik noʼox ti xakolbe jpʼisuk yuchʼe, ¿kʼu van yelan chavaʼi ti jech mu stsakbote? ¿Mi chakap-o van? ¿Mi te van xa-iʼun jaʼ to ti kʼuxi stsakbote? O ¿mi chasuj van ti akʼo xalbot smelolal kʼu yuʼun ti mu skʼan xuchʼe? Mu jechuk chapas, yuʼun chatsak ta venta li kʼusi ch-albat yuʼun sjol yoʼontone.

14, 15. 1) ¿Kʼusi laj yil kʼot ta pasel li Pabloe? 2) ¿Kʼusi lekil tojobtasel laj yalbutik li Pabloe?

¹⁴ Li Pabloe oy kʼusi laj yil kʼot ta pasel ti te vinaj  ti jelajtik li jol koʼontontike. Li ta chʼivite, ep buchʼutik chchonik bekʼet ti yakʼojik xa ox ta smoton santoetike. Li Pabloe muʼyuk chopol chaʼi ti sman stiʼ li bekʼet taje (1 Korintios 10:25). Yuʼun li stuke chal ti jaʼ yakʼojbutik Jeova skotol li kʼusi ta jlajestike. Pe jaʼuk li junantik ermanoetik ti chichʼik toʼox ta mukʼ jecheʼ diosetike solel mu xa noʼox xakʼ sjol yoʼonton chaʼiik ti slajesik li bekʼet taje. Xuʼ xi la snop jechuk li Pabloe: «Muʼyuk kʼusi chopol chaʼi jol koʼonton maʼ voʼone. Jech xtok, voʼon ta jnop jtuk li kʼusi ta jkʼan ta jlajese».

¹⁵ Pe mu jechuk la snop. Yuʼun kʼux tajek ta yoʼonton ti kʼu yelan chaʼi sbaik li yermanotake, maʼuk tsots skʼoplal laj yaʼi li kʼusi tskʼan stuke. Jaʼ yuʼun, xi laj yale: «Mu me jaʼuk jpastik li kʼusi lek chkaʼi jtuktike». Xi laj yalbe smelolale: «Yuʼun li Kristo eke maʼuk la spas li kʼusi lek chaʼi stuke» (Romanos 15:1, 3). Li Pabloe jaʼ mas tsots skʼoplal laj yil li yantike, jech kʼuchaʼal la spas li Jesuse (kʼelo 1 Korintios 8:13; 10:23, 24, 31-33).

16. ¿Kʼu yuʼun mu lekuk ti chopol chkalbetik skʼoplal li kermanotaktike?

¹⁶ ¿Ati mi voʼotik chopol chkiltik li kʼusi ch-akʼbat spas yuʼun sjol yoʼonton li yantik une? ¿Kʼusi van ta jpastik? Mu lekuk ti chopol chlik kalbetik skʼoplale o ti jpʼel koʼonton chkaltik ti voʼotik oy jrasontike (kʼelo Romanos 14:10). ¿Kʼu yuʼun mu lekuk ti jech ta jpastike? Yuʼun li Jeovae laj yakʼ jol koʼontontik sventa jkʼel jba jtuktik ti kʼu kelantike, maʼuk sventa jkʼeltik ti kʼu yelan li yantike (Mateo 7:1). Mu jkʼantik ti xchʼak-o sba tsobobbail kuʼuntik ta skoj ti jaʼ lek kalojtik li kʼusi ta jnoptike o li kʼusi ta jpastike. Li kʼusi oy ta koʼontontike jaʼ ti jkʼan-o jbatik ta jujuntale xchiʼuk ti junuk-o koʼonton jkotoltike (Romanos 14:19).

17. ¿Kʼusi chkʼot ta stojolal li junantik krixchanoetike?

¹⁷ Li jtakbol Pedroe laj yal ti skʼan lekuk-o li jol koʼontontike (1 Pedro 3:16). Junantike mu xa lekuk li sjol yoʼontonike, muʼyuk xa bu ch-albatik li kʼusi lek o li kʼusi chopole. ¿Kʼu yuʼun? Jaʼ ta skoj ti muʼyuk bu tstsakik ta venta li beiltaseletik yuʼun Jeovae. Li Pabloe laj yal ti xkoʼolaj kʼuchaʼal chikʼbil ta kʼakʼal takʼin sjol yoʼontonik li krixchanoetik taje (1 Timoteo 4:2). ¿Mi oy tsots kʼakʼemot junuk velta? Kʼalal ep  chijkʼakʼe, chamem xa chkom li jnukuliltike. Jaʼ noʼox jech ek, li buchʼu mu spajtsan sba ta spasel kʼusi chopole chlik pimubuk li sjol yoʼontone xchiʼuk chlik pajuk ta abtel.

18, 19. 1) ¿Kʼu yuʼun lek ti oy jmul chkaʼitike o ti chijkʼexave? 2) ¿Kʼusi xuʼ skoltautik mi oy-o jmul chkaʼitike?

¹⁸ Mi oy jmul chkaʼitike, xuʼ van yakal chalbutik jol koʼontontik ti oy kʼusi chopol jpasojtike. Lek mi jaʼ jeche, yuʼun jaʼ tskoltautik yoʼ xkakʼtik venta li kʼusi chopol la jpastike xchiʼuk ti mu xa jchaʼpastike. Ta jkʼan chkichʼ-o koʼontontik, jaʼ xkaltik, ti oyuk kʼusi jchantik komel yoʼ mu xa jpastik ta yan veltae. Kalbetik avaʼi skʼoplal li ajvalil Davide. Tsots la spas mul, pe jaʼ koltaat yuʼun sjol yoʼonton sventa sutes yoʼonton. La spʼaj ta j-echʼel li kʼusi la spase xchiʼuk laj yalbe yoʼonton ti muʼyuk xa  tspas yan velta li kʼusi chopol chil Jeovae. Jech xtok, laj yil kʼuxi kʼuxubinat yuʼun li Jeovae, xi laj yale: «Kajval Jeova, yuʼun toj lek avoʼonton xchiʼuk chapalot sventa xachʼay mulil» (Salmo 51:1-19; 86:5. Kʼelo nota 7, sutesel oʼontonal).

¹⁹ Pe xuʼ van oy buchʼu yokel-o chopol chaʼi sba ta skoj li kʼusi la spase akʼo mi voʼne xa yechʼel xchiʼuk ti sutesoj xa yoʼontone. Chijlaj-o tajek yuʼun kʼalal oy jmul chkaʼitike, xuʼ van mu xa kʼusi xijtun-o jsetʼuk chkaʼitik. Mi jaʼ jech chavaʼi abae, mu xa xavul avoʼonton, yuʼun echʼ xa. Akʼo mi anaʼoj lek ti chopol li kʼusi la apase, yakʼojot xa ta perton li Jeovae xchiʼuk stupʼoj xa ta snopben. Sak xa chilot. Jech xtok, anaʼoj lek ti jaʼ xa yakal chapas li kʼusi lek chile. Xuʼ van te xvulvul-o li avoʼontone, pe teuk ta ajol ti jaʼ «mas to  toyol skʼoplal li Diose, jaʼ mu sta li koʼontontike» (kʼelo 1 Juan 3:19, 20). Taje jaʼ skʼan xal ti tsots tajek yip li kʼanelal xchiʼuk li kʼuxubinel yuʼun Diose, vaʼun jaʼ tskoltautik sventa muʼyukuk xa jmul chkaʼitik o sventa xchʼay kuʼuntik li kʼexlale. Xuʼ xachʼun ta melel ti yakʼojot xa ta perton li Jeovae. Mi la achʼun ti yakʼojot xa ta pertone, tstsʼiji li ajol avoʼontone xchiʼuk xkuxet me avoʼonton chatun ta stojolal (1 Korintios 6:11; Ebreos 10:22).

20, 21. 1) ¿Kʼuxi xuʼ skoltaot li livro liʼe? 2) ¿Kʼusi oy ta koʼontontik spasel akʼo mi kolemutik yuʼun li Jeovae?

²⁰ ¿Kʼuxi xuʼ skoltaot li livro liʼe? Jaʼ chakʼ avil kʼuxi ta chanubtasel li ajol avoʼonton yoʼ lekuk x-abteje xchiʼuk ti xchabiot li avi ti vokol xa tajek li jkuxlejaltike. Jech xtok, jaʼ chakʼ avil kʼuxi xuʼ xavakʼ ta akuxlejal li beiltaseletik ta Vivlia mi oy kʼusi la anuptane. Veno, li ta livro liʼe, muʼyuk bu chata junuk lista ti bu xcholet xa chal ta jujutos li kʼusi skʼan jpastike. Moʼoj, yuʼun li avie, jaʼ xa ta jchʼuntik li «smantal Kristoe» ti jaʼ te lokʼem tal li ta beiltaseletik yuʼun Diose (Galatas 6:2). Pe taje maʼuk skʼan xal ti xuʼ xa jpastik kʼusi xal koʼontontik mi muʼyuk la jtatik junuk mantal ta sventa li kʼusi yakal ta jnuptantike (2 Korintios 4:1, 2; Ebreos 4:13; 1 Pedro 2:16). Mu jechuk ta jpastik akʼo mi kolemutik yuʼun li Jeovae, yuʼun ta jkʼan chkakʼbetik yil ti jkʼanojtike.

²¹ Mi la jnopbetik skʼoplal li beiltaseletik ta Vivliae xchiʼuk mi laj kakʼ ta jkuxlejaltike, ta me jchantik lek snopel, ta me jtatik ta kʼelel li kʼusi leke xchiʼuk li kʼusi mu lekuke. Jaʼ jech chlik jnoptik kʼuchaʼal li Jeovae (Ebreos 5:14). Jech lek ta jchanubtas li jol koʼontontike, vaʼun lek me tsbeiltasutik batel xchiʼuk tskoltautik yoʼ jkʼantik-o li Diose.