1-3. 1) ¿Kʼu yuʼun chakʼik persa ti lekuk noʼox sak yalab xnichʼnabik li totil meʼiletike? 2) ¿Kʼu yuʼun tskʼan Jeova ti sakuk noʼox li yajtuneltake?

KALBETIK avaʼi skʼoplal jun meʼil ti yakal xa tsmeltsan skerem sventa xbat ta chanune. Li meʼile chakʼ persa ti lekuk atinem xbat yuʼune, ti chukʼbiluk lek skʼuʼe xchiʼuk ti lekuk noʼox xvinaje. Taje jaʼ chakʼ ta ilel ti lek snaʼ xchabi skeremik li totil meʼile xchiʼuk jaʼ chkoltaat sventa mu masuk x-ipaj li kereme.

² Jaʼ Jtotik li Jeovae, tskʼan ti lek sakutike (1 Juan 3:3). Li Diose snaʼoj ti jaʼ sventa jlekilaltik kʼalal lek sakutike.  Jech xtok, jaʼ sventa jtoybetik-o skʼoplal li Jeovae (Esekiel 36:22; kʼelo 1 Pedro 2:12).

³ Pe ¿kʼusi skʼan xal ti sakutike xchiʼuk kʼu yelan ta jtabetik sbalil? Kʼalal ta jkʼelbetik echʼel skʼoplal li ta xchanobil liʼe, yikʼaluk van te chkakʼtik venta ti oy bu skʼan jel jtalelaltike o ti oy bu skʼan xijsakube.

4, 5. 1) ¿Kʼu yuʼun skʼan sakutik? 2) Li kʼusitik spasoj Jeovae, ¿kʼuxi chakʼ kiltik ti skʼan sakutike?

⁴ Li buchʼu chakʼ kiltik ti skʼan sakutike jaʼ li Jeovae (Levitiko 11:44, 45). Jaʼ yuʼun, ti kʼu yuʼun skʼan sakutike, jaʼ ti oy ta koʼontontik ta jchanbetik «li kʼusi tspas Diose» (Efesios 5:1).

⁵ Li kʼusitik spasoj Jeovae jamal chakʼ kiltik ti skʼan sakutike. Li Diose tskʼan ti sakuk li balumil sventa xuʼ xnaki li krixchanoetike. Kalbetik junuk skʼelobil. Kʼalal chlokʼ tal kʼakʼal kʼalal yakʼoj xa ox voʼe, chlik jobinuk muyel li voʼe, vaʼun ta xjoypʼij ta tok xchiʼuk chkʼataj ta voʼ yan velta. Li ta balumil xtoke, oy bikʼtal chonetik ti tskʼatajesik ta lek li kʼusitik chopole.

6, 7. Li ta Mantal akʼbat Moisese, ¿kʼuxi chakʼ ta ilel ti skʼan sakikuk li yajtuneltak Jeovae?

⁶ Jech xtok, li Mantal akʼbat j-israeletik ta stojolal Moisese, chal ti toj tsots skʼoplal ti skʼan sakikuke. Jech kʼuchaʼal liʼe, sventa lekuk xil Jeova ti kʼu yelan ch-ichʼat ta mukʼ yuʼun li j-israeletike, skʼan lekuk sak li sbekʼtalike. Jech xtok, kʼalal ch-och ta Batsʼi Lekil Chʼul Kuarto li mero bankilal palee, chib to velta ch-atin (Levitiko 16:4, 23, 24). Li yan paleetik eke persa skʼan spok yok skʼobik kʼalal skʼan to xakʼik li chikʼbil matanale (Eksodo 30:17-21; 2 Kronikas 4:6). Bakʼintike, chichʼik-o milel mi  mu xchʼunik li mantal ti skʼan sakikuke (Levitiko 15:31; Numeros 19:17-20).

⁷ Pe ¿kʼu yelan li ta jkʼakʼaliltik une? Li ta Mantal akʼbat Moisese, ep kʼusitik chakʼ jchantik ta sventa ti kʼu yelan chil Jeova ti skʼan sakutike. Jamal chakʼ ta ilel ti skʼan sakikuk li yajtuneltake. Muʼyuk bu jelem-o li kʼusi tsnop Jeovae (Malakias 3:6). Jaʼ yuʼun, tskʼan ti lekuk sak li yajtuneltak avie (Santiago 1:27).

8. ¿Bu kʼalal smakoj ti skʼan sakutike?

⁸ Sventa sakuk xijyil li Jeovae, maʼuk noʼox skʼan sak li jbekʼtaltike, li jkʼuʼ jpokʼtike xchiʼuk li jnatike. Skʼan lekuk sak xtok li jkuxlejaltike, ti te tsakal skʼoplal ti kʼu yelan chkichʼtik ta mukʼ li Jeovae, li jtalelaltike xchiʼuk li jnopbentike.

9, 10. ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa lekuk sak ti kʼu yelan chkichʼtik ta mukʼ Jeovae?

⁹ Skʼan sakuk ti kʼu yelan chkichʼtik ta mukʼ Jeovae. Skʼan mu jtikʼ jbatik li ta jecheʼ relijione. Kʼalal te toʼox chukbilik batel ta Babilonia li j-israeletike, naka jecheʼ diosetik chichʼik ta mukʼ li krixchanoetik tee xchiʼuk jaʼo chmulivajik kʼalal chichʼ ta mukʼ li sdiosike. Li Isaiase yaloj xa onoʼox ti chchaʼsutik batel ta slumalik xchiʼuk ti chchaʼlikesik li melel yichʼel ta mukʼ Diose. Li Jeovae laj yal ti akʼo xlokʼik tal tee xchiʼuk ti mu spikik li kʼusi toj ibal sbae, xi to laj yale: «Lokʼanik xa talel te, mu xavikʼubtas abaik». Yuʼun mu stakʼ te skapik li yichʼel ta mukʼ Jeova li ta kʼusitik nopem xaʼiik spasele xchiʼuk li jecheʼ chanubtaseletik ta Babiloniae (Isaias 52:11).

¹⁰ Li melel yajtsʼaklomutik Kristo avi eke muʼyuk ta jtikʼ jbatik jsetʼuk li ta jecheʼ relijione (kʼelo 1 Korintios  10:21). Ta spʼejel balumile, ep tajek kʼusitik xchʼunojik xchiʼuk nopem xaʼiik spasel li kʼusitik te likem talel ta jecheʼ relijione. Epal krixchanoetike xchʼunojik ti oy la xchʼulelik ti mu snaʼ xchame, jaʼ yuʼun ep tajek kʼusitik nopem xaʼiik spasel ta skoj taje (Eklesiastes 9:5, 6, 10). Li yajtsʼaklomutik Kristoe skʼan mu jkap jbatik li ta kʼusitik nopem xaʼiik spasele. Xuʼ van oy kutsʼ kalaltik ti tsujutik ti akʼo jpastik eke. Pe mu me jchʼuntik, yuʼun ta jkʼantik ti sakutik xijyil li Jeovae (Echos 5:29).

11. ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa sakuk li jtalelaltike?

¹¹ Skʼan sakuk li jtalelaltike. Sventa sakutik xijyil li Jeovae, skʼan mu jpastik li kʼusitik sventa mulivajele (kʼelo Efesios 5:5). Xi chalbutik ta skʼop li Jeovae: «¡Jatavanik lokʼel ta stojolal li mulivajele!». Jamal chal kaʼitik Jeova ti «muʼyuk bu chuʼuninik Ajvalilal yuʼun Dios» li krixchanoetik ti chmulivajike xchiʼuk ti mu sutes yoʼontonike (1 Korintios 6:9, 10, 18; kʼelo nota 22, sakuk jtalelaltik).

12, 13. ¿Kʼu yuʼun skʼan sakuk li jnopbentike?

¹² Skʼan sakuk li jnopbentike. Ep ta veltae, jaʼ ta jpastik li kʼusitik ta jnoptike (Mateo 5:28; 15:18, 19). Mi lek li kʼusitik ta jnoptike, lek me kʼusitik ta jpastik xtok. Ta skoj ti jpasmulilutike, bateltike, oy kʼusitik chopol ta jnoptik, pe mi oy jech kʼot ta pasele, skʼan me jeltik ta anil li kʼusi ta jnoptike. Yuʼun mi moʼoje, ta tsʼakale, muʼyuk xa me sak li koʼontontike xchiʼuk yikʼaluk me xlik jpastik li kʼusitik te xijnopnun-oe. Yoʼ mu jechuk xkʼot ta pasele, skʼan jtikʼ ta jnopbentik li kʼusitik sakike (kʼelo Filipenses 4:8). Jaʼ yuʼun, skʼan me mu jchʼay-o koʼontontik li kʼusitik chalbe skʼoplal mulivajel o saʼkʼope. Skʼan jtʼujtik lek li kʼusi ta jchantike, li kʼusi ta jkʼeltike xchiʼuk li kʼusi ta jloʼiltatike (Salmo 19:8, 9).

 ¹³ Sventa jkʼantik-o li Diose xchiʼuk ti skʼanutik eke, skʼan sakuk ti kʼu yelan chkichʼtik ta mukʼe, sakuk li jtalelaltike xchiʼuk li jnopbentike. Jech xtok, li Jeovae tskʼan ti sakuk li jpat jxokontike. Jkʼelbetik batel skʼoplal.

14. ¿Kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal ti lekuk sak li jpat jxokontike?

¹⁴ Mi lek atinemutik o mi lek sakutike, jaʼ sventa jlekilaltik xchiʼuk jaʼ sventa slekilal li buchʼutik te oy ta jpat jxokontike. Jun noʼox koʼontontik xchiʼuk lek noʼox chaʼi ta xchiʼinutik li yantike. Pe li srasonal mas tsots skʼoplal ti skʼan sakuk li jpat jxokontike jaʼ sventa jtoybetik-o skʼoplal li Jeovae. Jnopbetik junuk skʼelobil, kʼalal chavil jun olol ti ikʼ noʼox xvinaj o ti muʼyuk atineme, yikʼaluk van oy kʼusi chopol chanop ta stojolal li stot smeʼe. Mi muʼyuk lek sakutik xchiʼuk mi muʼyuk lek jmeltsanoj jbatik eke, yikʼaluk me oy kʼusi chopol snopik ta stojolal li Jtotik Jeovae. Xi laj yal li Pabloe: «Mu jutebuk kʼusi ta jkʼan ta jmakutik-o akanil sventa mu xichʼ tabel jutebuk spaltail li kabtelkutike; ti kʼusie, chkakʼkutik ta ilel ti yajtunelunkutik [Diose]» (2 Korintios 6:3, 4).

15, 16. ¿Kʼusitik skʼan jpastik sventa jechuk-o sakutike?

¹⁵ Skʼan sakuk li jbekʼtaltike xchiʼuk li jkʼuʼ jpokʼtike. Nopuk xkaʼitik ti skotoluk kʼakʼal skʼan sakutike. Nopoltik noʼox xij-atin, pe mas to lek mi jujun kʼakʼal jech ta jpastike. Jpok jkʼobtik ta xavon, jpok jkʼobtik kʼalal ta jpas jveʼeltike o kʼalal chijveʼe, mas to kʼalal chijsut tal ta chʼayobbaile o kʼalal ta jpiktik li kʼusitik ikʼe. Yikʼaluk van ta jnoptik ti muʼyuk mas tsots skʼoplal jpok jkʼobtike, pe toj tsots skʼoplal, jaʼ sventa mu x-epaj li chamele xchiʼuk li bacteriae (bikʼtal chonetik ti mu xvinaj ta kʼelele). Maʼuk noʼox, jaʼ sventa mu stsakutik chamel o ti  mu xijcham-o yuʼune. Jech xtok, mi muʼyuk lek jvanyotik xchiʼuk mi muʼyuk jdrenajetike, skʼan me jsaʼtik lek ti bu xuʼ xijbat ta chʼayobbaile. Li j-israeletik ta mas voʼnee nom to ba smukik li yikʼobalike xchiʼuk maʼuk te chakʼik ti bu tslup yaʼalike (Deuteronomio 23:12, 13).

¹⁶ Mu persauk ti toj toyolik stojol li jkʼuʼ jpokʼtike, ti solel kʼupilik xa sba xvinaje o ti bu mas to achʼik chlokʼ tale. Pe skʼan ti lekuk sake xchiʼuk ti lekuk xvinaje (kʼelo 1 Timoteo 2:9, 10). Jaʼ ta jkʼantik ti lekuk xvinaj li jpat jxokontik sventa jtoybetik-o skʼoplal li Jeovae (Tito 2:10).

17. ¿Kʼu yuʼun skʼan sakuk xvinaj li jnatik xchiʼuk li spat xokone?

¹⁷ Skʼan sakuk li jnatik xchiʼuk spat xokone. Mu ventauk ti bu nakalutike, skʼan sakuk noʼox xvinaj li jnatike. Jech xtok, mi oy jkarrotik, jmototik, jvisikletatik  o yan kʼusitik ti oy kuʼuntike, skʼan sakuk xvinaj. Pe mas to kʼalal chijbat ta tsobajel o kʼalal chijbat ta cholmantale. Yuʼun kʼalal chijbat ta cholmantale, jaʼ chkalbetik li krixchanoetik ti oy jun paraiso ta jelavel ti lek sak o ti lek chʼubabile (Lukas 23:43; Apokalipsis 11:18). Ti kʼu yelan oy li jnatike xchiʼuk li spat xokone jaʼ te chvinaj mi yakal xa ta jchapan jbatik sventa xijkuxi ta jun balumil ti lek sake.

18. ¿Kʼu yuʼun ta jkʼantik ti lekuk sak xvinaj ti bu chkichʼtik ta mukʼ li Jeovae?

¹⁸ Skʼan sakuk ti bu chkichʼtik ta mukʼ li Jeovae. Mi tsots skʼoplal chkiltik ti sakutike, chkakʼtik persa ti sakuk xvinaj ti bu chkichʼtik ta mukʼ li Jeovae, mi ta Salon sventa Tsobobbail o mi jaʼ ti bu ch-echʼ kuʼuntik li asambleae. Ep buchʼutik ti jaʼ to sba velta chtalik ta tsobajele labal tajek sba chilik ti lek sake o ti lek chʼubabil li jsalontike. Taje jaʼ tstoybe-o skʼoplal li Jeovae. Jkotoltik ti chijkʼotutik li ta tsobajele xuʼ jkolta jbatik ta smesel o ti lekuk sak xvinaje xchiʼuk jkʼeltik ti lekuk noʼox oye (2 Kronikas 34:10).

19. ¿Kʼusitik nopem xkaʼitik spasel ti skʼan xkiktatike?

¹⁹ Li Vivliae muʼyuk bu chal skotol li kʼusitik skʼan mu jpastike, pe tsbeiltasutik onoʼox yoʼ jnaʼtik li kʼusi tsnop Jeova ta sventa li kʼusitik muʼyuk leke. Li Jeovae mu skʼan ti xijsikʼolaje, ti xijyakube o ti jlajestik drogae. Mi jaʼ kamigotik li Jeovae, ta me xkiktatik li kʼusitik nopem xkaʼitik spasele, yuʼun ep tajek sbalil chkiltik li jmotontik yakʼojbutike ti jaʼ li jkuxlejaltike. Jech xtok, mi jaʼ nopem xkaʼitik slajesel li kʼusitik chopolike, xuʼ me kerem tseb noʼox xijlajutik, xij-ipajutik xchiʼuk tstaik  ta makiel li buchʼutik te nopajtik jchiʼuktike. Oy ep buchʼutik chakʼik persa yiktael ta skoj ti ch-ipajik-oe. Pe jaʼuk li yamigotak Diose oy lek srasonal ti ta xiktaik slajesele, jaʼ ti skʼanojik li Jeovae. Xi chal sloʼil jun tsebe: «La skoltaun li Jeovae, jech oxal lik jsakubtas li jkuxlejale xchiʼuk laj kikta li kʼusitik chopol meʼinem ta koʼontone». Xi to laj yale: «Muʼyuk bu xuʼ kuʼun jechuk ti ta kipaluk noʼox jtuke». Jkʼeltik echʼel voʼtos beiltasel ta Vivlia ti tskoltautik sventa xkiktatik li kʼusitik chopol meʼinem ta koʼontontike.

20, 21. ¿Kʼusitik tskʼan Jeova ti xkiktaik spasele?

²⁰ «Ta sventa li kʼusitik albilutik skʼoplale, kuni kʼanbil chiʼiltak, jsakubtas jbatik ta sventa li kʼusi tsokes jbekʼtaltike xchiʼuk li kʼusi oy ta jnopbentike sventa mas chʼul xijkʼot mi ta jxiʼtatik li Diose» (2 Korintios 7:1). Li Jeovae tskʼan ti mu xa jpastik li kʼusitik chopol nopem xkaʼitik spasel ti xuʼ sokesutike o ti xuʼ sokes li jnopbentike.

²¹ ¿Kʼu yuʼun persa skʼan jsakubtas jbatik ta sventa li kʼusi tsokesvane? Li Jeovae xi laj yal ta 2 Korintios 6:17 xchiʼuk 18: «Mu xa xapikik li kʼusi ibal sbae». Vaʼun, xi chalbutike: «Voʼon chikʼot ta atotik, voʼoxuk chakʼotik ta jkeremtak xchiʼuk ta jtsebetak». Jech kʼuchaʼal jun totil ti skʼanojan li xnichʼnabtake, jaʼ jech skʼanojutik Jeova ek mi muʼyuk xa ta jpastik li kʼusitik chikʼubtasutik ti chopol tajek chil ta sate.

22-25. ¿Kʼusi beiltaseletik xuʼ skoltautik sventa xkiktatik li kʼusi meʼinem ta koʼontontike?

²² «Skʼan xakʼan ta sjunul avoʼonton li Jeova Dios avuʼune, ta sjunul akuxlejal xchiʼuk ta sjunul anopben» (Mateo 22:37). Toj tsots skʼoplal li mantal taje (Mateo 22:38). Sta-o tajek ti jkʼantik ta sjunul koʼontontik li  Jeovae, te tsakal skʼoplal ti kʼu kelantike, li kʼusi chkaʼi ta koʼontontike xchiʼuk li kʼusi ta jnoptike. ¿Mi xuʼ jkʼantik ta sjunul koʼontontik li Jeova kʼalal ta jlajestik li kʼusitik chopol ti xuʼ xijcham-o yuʼune xchiʼuk ti tsokes li jchinabtike? Mu xuʼ. Jaʼ yuʼun, kakʼtik persa bu kʼalal xuʼ kuʼuntik sventa tsotsuk skʼoplal xkiltik li jkuxlejaltik yakʼoj Jeovae.

²³ «Li [Jeovae] jaʼ chakʼbe xkuxlejal xchiʼuk jaʼ chakʼbe yichʼ ikʼ skotol li krixchanoetike xchiʼuk li yan kʼusitike» (Echos 17:24, 25). Ti xakʼbot amoton junuk avamigo ti jun yutsile o ti toj alakʼ sbae, ¿mi ta van xajat o chachʼay ta kʼaʼep? Li Jeovae yakʼoj jmotontik ti toj kʼupil sbae: jaʼ li jkuxlejaltike. Ta skoj ti ep tajek sbalil chkiltike, lek ta jtunes jkuxlejaltik sventa jtoybetik-o skʼoplal li Jeovae (Salmo 36:9).

²⁴ «Skʼan me xakʼan achiʼil jech kʼuchaʼal akʼanoj aba atuke» (Mateo 22:39). Maʼuk noʼox jtuktik tsokesutik li kʼusitik chopol nopem xkaʼitik spasele, yuʼun tstaik ta makiel ek li buchʼutik te nopajtik jchiʼuktike ti jaʼ li buchʼutik lek tajek xkil jbatik xchiʼuke o li buchʼutik jkʼanojtike. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal oy buchʼu te xchiʼukik ta naklej ti lek snaʼ sikʼolaje, xuʼ me x-ipajik ek ta skoj ti jaʼ noʼox tsjikʼbeik li xchʼailal sikʼolale. Pe mi kiktatik slajesel o spasel li kʼusi chopole, chkakʼtik ta ilel ti jkʼanojtik li jchiʼiltaktike (1 Juan 4:20, 21).

²⁵ «Jech-o me xavulesbe ta sjolik ti akʼo yakʼ sbaik ta ventainel xchiʼuk ti akʼo xchʼunbeik smantal ajvaliletik xchiʼuk li buchʼutik oy yabtelike» (Tito 3:1). Ta epal mukʼtik lumetike, oy mantaletik yuʼunik ti chalik mu stakʼ slajesik junantik drogae. Li Jeovae chalbutik ti akʼo jchʼunbetik smantal li ajvaliletike, jaʼ yuʼun ta jchʼuntik li mantaletike (Romanos 13:1).

26. 1) ¿Kʼusitik skʼan xkiktatik spasel sventa xkamigointik li Jeovae? 2) ¿Kʼu yuʼun chkakʼtik tajek persa ti sakutike?

 ²⁶ Yikʼaluk van chkakʼtik venta ti oy kʼusitik skʼan xkiktatik spasel sventa xkamigointik li Jeovae. Jaʼ yuʼun, skʼan noʼox me jeltik ta anil. Akʼo mi mu onoʼox kʼunuk ta iktael li kʼusitik chopol meʼinem ta koʼontontike, xuʼ kuʼuntik yiktael, yuʼun li Jeovae oy tajek ta yoʼonton tskoltautik, xi chale: «Voʼon Jeovaun, voʼon Adiosun, voʼon ta jchanubtasot sventa xatabe sbalil atuk, voʼon ta jbeiltasot batel ti bu beal skʼan xatam batele» (Isaias 48:17). Mi laj kakʼtik tajek persa sventa sakutike, jaʼ me ta jtoybetik-o skʼoplal li Jeovae.