KAPITULO 22
«Akʼo kʼotuk ta pasel li kʼusi tskʼan yoʼonton Jeovae»
Li Pabloe jpʼel ta yoʼonton chbat ta Jerusalen yoʼ spas li k’usi tskʼan Diose
Te lokʼem ta Echos 21:1-17
1-4. ¿Kʼu yuʼun chbat ta Jerusalen li Pabloe, xchiʼuk kʼusitik xuʼ snuptan te?
LI Pablo xchiʼuk Lukase chlokʼik xa batel ta Mileto xchiʼuk kʼux tajek chaʼiik ti chchʼak sbaik xchiʼuk li moletik ta Efeso ti skʼanojik tajeke. Vaʼun, li Pablo xchiʼuk Lukase muyik batel li ta varkoe. Yichʼojik batel li kʼusi chtun yuʼunik ta xanbale xchiʼuk yichʼojik batel li takʼin ti laj yichʼ tsobel sventa xkʼot yakʼbeik li yajtsʼaklomtak Kristo ta Judeae. Oy xa tajek ta yoʼontonik ti xkʼot yakʼik li matanale xchiʼuk ti stsuts li yabtelike.
2 La xlichʼanbeik li spokʼal varkoe, vaʼun ta kʼunkʼun namaj batel ta tiʼ nab. Li Pablo, Lukas xchiʼuk li yan vukvoʼ xchiʼiltakike ta nom xa skʼelojik komel li yamigotakik ti chat yoʼonton komike (Ech. 20:4, 14, 15). Sbalunvoʼalik te skʼelojik komel li yamigotakike, jaʼ to ti kʼuxi chʼay ta satike.
3 Li Pabloe oxib jabil jmoj abtej xchiʼuk li moletik ta Efesoe. Pe li avi une, chbat ta Jerusalen ta skoj ti jech beiltasat yuʼun li chʼul espiritue. Snaʼoj xa onoʼox jutuk li kʼusi xuʼ snuptan tee, yuʼun achʼtik to noʼoxe, xi laj yalbe li moletike: «Tsbeiltasun li chʼul espiritue, jaʼ yuʼun skʼan xibat ta Jerusalen akʼo mi mu jnaʼ kʼusi chkʼot ta jtojolal te, li kʼusi noʼox chalilanbun ta jujun jteklum li chʼul espiritue jaʼ ti chkichʼ la chukele xchiʼuk ti ta la jta tsots jvokoltake» (Ech. 20:22, 23). Akʼo mi xibal sba li kʼusi xuʼ snuptane, laj yal ti jaʼ tijbat yoʼonton yuʼun chʼul espiritu sventa xbat ta Jerusalen. Kʼuchaʼal chkakʼtik ventae, maʼuk noʼox tspas li kʼusi tskʼan chʼul espiritue, yuʼun oy ta yoʼonton chbat ek. Pe maʼuk ti lek xa chaʼi ti chil svokole, yuʼun li kʼusi mas tsots skʼoplal chaʼie jaʼ ti spas li kʼusi ch-albat yuʼun Diose.
4 Jaʼ jech chkaʼi jbatik kʼuchaʼal li Pabloe, yuʼun kʼalal laj kakʼ jbatik ta stojolal li Jeovae, laj kalbetik ta jamal ti jaʼ mas tsots skʼoplal chkaʼitik spasel li kʼusi tskʼanbutike. Jaʼ yuʼun, toj lek ti jchantik batel li kʼusi la spas Pabloe xchiʼuk jkʼeltik kʼuxi xuʼ jchanbetik.
Nom xa kom li «jun lum joyol ta nab te ta Chipree» (Echos 21:1-3)
5. Li Pablo xchiʼuk xchiʼiltake, ¿bu sbelel la stamik batel sventa xkʼotik ta Tiroe?
5 Li Pablo xchiʼuk xchiʼiltake kʼotik noʼox li ta jteklum Kose, yuʼun lek noʼox sba li ikʼ kʼalal xanavik batel ta varkoe (Ech. 21:1). Yaʼeluke, te echʼ yuʼunik akʼobal ta Kos. Ta yokʼomal une, batik ta Rodas xchiʼuk ta Patara ti te xkom ta sural Asia Menore. Vaʼun, muyik batel ta jkot mukʼta varko ti tukʼ ikʼatik batel ta Tiro ti te xkom ta yosilal Fenisiae. Kʼalal jaʼo chanavik batele, li Lukase chal ti laj yilik komel ta tsʼetkʼob li Chipre ti jaʼ jun lum ti joyol ta nabe (Ech. 21:3). ¿Kʼu yuʼun ti laj yalbe skʼoplal taje?
6. 1) ¿Kʼu van yuʼun tsatsubtasbat-o yoʼonton Pablo kʼalal laj yil li jteklum Chipree? 2) ¿Kʼusi sbalil ta jtabetik mi la jnopbetik skʼoplal kʼu yelan skoltaojutik tal li Jeovae?
6 Li Pabloe laj van xbechkʼobta batel li Chipree xchiʼuk laj van yalbe yantik li kʼusitik la spas kʼalal ay tee. Oy xa ta sbalunebal jabil ti te ay ta sba velta ta misioneroal xchiʼuk Bernabe xchiʼuk Juan Markose. Jaʼ te la stsak sba ta kʼop xchiʼuk li j-akʼchamel Elimase (Ech. 13:4-12). Kʼalal laj yil yan velta li jteklum taje xchiʼuk kʼalal la snopbe skʼoplal li kʼusitik la spas tee, jaʼ van tsatsubtasbat-o yoʼonton sventa stsal yuʼun li kʼusitik tsnuptan ta Jerusalene. Ta me stsatsubtas koʼontontik ek kʼalal ta jnopbetik skʼoplal kʼu yelan yakʼojbutik sbendision Jeova xchiʼuk ti kʼu yelan skoltaojutik talel kʼalal la jnuptantik prevaetike. Jaʼ jech chkaʼi jbatik kʼuchaʼal David ti xi laj yale: «Toj ep svokol li buchʼu tukʼ yakʼoj sbae, pe chkoltaat yuʼun Jeova ta skotol li svokole» (Sal. 34:19).
«La jsaʼkutik jchankʼopetik te, vaʼun la jtakutik» (Echos 21:4-9)
7. ¿Kʼusi la spasik li Pablo xchiʼuk xchiʼiltak kʼalal kʼotik ta Tiroe?
7 Li Pabloe tskʼan tskʼel yaʼi li yermanotake xchiʼuk snaʼoj ti toj tsots skʼoplal ti teuk xchiʼinojane, jaʼ yuʼun oy tajek ta yoʼonton tskʼel yaʼi. Xi onoʼox laj yal Lukas kʼalal kʼotik ta Tiroe: «La jsaʼkutik jchankʼopetik te, vaʼun la jtakutik» (Ech. 21:4). Snaʼojik onoʼox ti oy yajtsʼaklomtak Kristo li ta Tiroe. Jaʼ yuʼun, la saʼik xchiʼuk jaʼ van te kom vayikuk ta snaik. Li avi eke, jtaojtik jun matanal ta skoj ti oyutik ta melel relijione, yuʼun buyuk noʼox ti batkutike oy kermanotaktik ta spʼejel balumil ti ta sjunul yoʼonton chchʼamutike. Li buchʼu skʼanoj Dios xchiʼuk ti jaʼ tspas li kʼusi lek chile oy onoʼox yamigotak ta spʼejel balumil.
8. ¿Kʼusi skʼan xal li Echos 21:4?
8 Li Pablo xchiʼuk xchiʼiltake te komik vukub kʼakʼal li ta Tiroe. Ti vaʼ sjalil te komike oy kʼusi la spasik li yajtsʼaklomtak Kristo ta Tiroe, xi la stsʼiba li Lukase: «Li Pabloe ta jujulikel ch-albat yuʼun chʼul espiritu [ta stojolal ermanoetik] ti akʼo mu xbat stekʼan yakan ta Jerusalene» (Ech. 21:4). ¿Mi yuʼun van mu xa skʼan Jeova ti xbat ta Jerusalene? Moʼoj, mu jechuk. Yuʼun li chʼul espiritue yaloj xa onoʼox ti chil svokol Pablo mi bat ta Jerusalene. Pe muʼyuk laj yal ti akʼo mu xbate. Vaʼun chaʼa, ¿kʼusi skʼan xal li versikuloe? Xaval yaʼeluke, li yajtsʼaklomtak Kristo ta Tiroe koltaatik yuʼun chʼul espiritu sventa xaʼibeik smelolal ti chil ep svokol li Pabloe, jaʼ yuʼun la svul yoʼontonik xchiʼuk la skʼanbeik vokol ti mu xbat ta Jerusalene. Lek onoʼox ti jech tskʼan tskoltaike, pe li Pabloe jpʼel ta yoʼonton ti jaʼ tspas li kʼusi tskʼan yoʼonton Jeovae, jaʼ yuʼun bat onoʼox li ta Jerusalene (Ech. 21:12).
9, 10. 1) ¿Kʼusi van vul ta sjol Pablo kʼalal laj yil ti tsvul tajek yoʼonton li yermanotak ta Tiroe? 2) ¿Kʼusi oy ta yoʼonton spasel jutuk mu skotoluk li krixchanoetike, pe kʼusi laj yal li Jesuse?
9 Kʼalal laj yil Pablo ti tsvul tajek yoʼontonik li yermanotake, jaʼ van tal ta sjol ti jaʼ jech laj yaʼi sbaik ek li jchankʼopetik kʼalal albatik yuʼun Jesus ti chbat ta Jerusalene, ti te chil svokol xchiʼuk ti te chlaj ta milele. Jech oxal, li Pedroe xi laj yalbe li Jesuse: «Oyuk slekil avoʼonton ta atojolal, Kajval; ta batsʼi melel mu jechuk chkʼot ta atojolal taje». Pe xi la stakʼ li Jesuse: «¡Akʼo aba ta jpat, Satanas! Chamakbun kakan, yuʼun maʼuk chanop li kʼusitik tsnop Diose, jaʼ chanop li kʼusitik tsnop krixchanoetike» (Mat. 16:21-23). Li Jesuse jpʼel ta yoʼonton ti jaʼ tspas li kʼusi akʼbil sbain yuʼun Jeovae akʼo mi te xcham-o. Taje jaʼ jech laj yaʼi sba li Pabloe. Li yajtsʼaklomtak Kristo ta Tiroe skʼanojik tajek li Pabloe. Jech oxal, laj ox spajtsanik, yuʼun mu toʼox xaʼibeik smelolal ti oy ta yoʼonton Jeova ti xbat ta Jerusalene.
Oy kʼusi skʼan xkiktatik komel spasel mi ta jkʼan ta jtsʼaklitik Jesuse.
10 Jutuk mu skotoluk li krixchanoetik avi eke jaʼ chchʼunik li mantaletik ti kʼun ta pasele. Jaʼ yuʼun, jaʼ te chbatik li ta relijion ti bu xuʼ spas li kʼusi xal yoʼontonike. Pe li Jesuse laj yalbe yajchankʼoptak ti skʼan mu jechuk snopike, xi laj yale: «Mi oy buchʼu tskʼan chtal ta jtojolale, akʼo sjip ta yoʼonton xkuxlejal, akʼo xkuch li jtel teʼ sventa vokolile xchiʼuk akʼo stsʼakliun-o batel» (Mat. 16:24). Mas onoʼox lek mi ta jtsʼaklibetik batel li yav yok Jesuse, pe mu kʼunuk ta pasel.
11. ¿Kʼuxi laj yakʼik ta ilel ermanoetik ta Tiro ti skʼanojik Pablo xchiʼuk ti la skoltaik ta yabtele?
11 Li Pablo, Lukas xchiʼuk li xchiʼiltakike chchaʼtam xa batel sbeik. Li loʼil chal ta Vivliae chakʼ ta ilel ti skʼanojik tajek Pablo li ermanoetik ta Tiroe xchiʼuk ti la skoltaik li ta yabtel ay spase. Yuʼun skotol li viniketik, antsetik xchiʼuk ololetike bat xchiʼinik kʼalal to ta tiʼ nab, vaʼun la skejan sbaik skotolik sventa spasik orasion, ta tsʼakale, la xchʼak sbaik. Laje, li Pablo, Lukas xchiʼuk xchiʼiltakike muyik ta varko sventa xbatik ta Tolemaida. Kʼalal kʼotik ta Tolemaida une, te komik jun kʼakʼal xchiʼuk li ermanoetike (Ech. 21:5-7).
12, 13. 1) ¿Kʼu yelan tunem talel ta stojolal Jeova li Felipee? 2) Li joliletik ta utsʼ alalile, ¿kʼuxi xuʼ xchanbeik stalelal li Felipee?
12 Li Lukase chal ti bat skotolik ta jteklum Sesareae. a Jaʼ te batik ta sna li Felipe «ti jaʼ j-al lekil aʼyeje» (Ech. 21:8). Li Felipee jal xa tunem talel ta stojolal Jeova. Leʼ xa van ta 20 jabile, laj yichʼ tʼujel yuʼun jtakboletik sventa xchʼak veʼlil li ta achʼ tsobobbail ta Jerusalene. Jech xtok, li Felipee muʼyuk yiktaoj-o sba ta cholmantal. Kʼalal lokʼik batel ta Jerusalen li yajchankʼoptak Kristo ta skoj ti laj yichʼik kontrainele, li stuke bat ta Samaria xchiʼuk te lik xchol mantal. Ta mas tsʼakale, la xchanubtas ta mantal li kapon vinik ti likem ta Etiopiae xchiʼuk laj yakʼbe yichʼ voʼ (Ech. 6:2-6; 8:4-13, 26-38). Xmuyubajik van tajek li Pablo xchiʼuk xchiʼiltak kʼalal laj yilik ti tukʼ-o yakʼoj sba li Felipee.
13 Li Felipee baxbol-o ta spasbel yabtel li Diose, te xa nakal ta Sesarea xchiʼuk jech-o yakʼoj ta yoʼonton cholmantal. Jech oxal, j-al lekil aʼyej ch-albat skʼoplal yuʼun li Lukase. Jech xtok, li Vivliae chal ti oy chanvoʼ stsebetak ti chalik albil kʼopetike. Taje chakʼ ta ilel ti jaʼ la xchanbeik li kʼusi la spas stotik ta cholmantale (Ech. 21:9). b Li Felipee laj yakʼ tajek yipal sventa xchanubtas yutsʼ yalal yoʼ skʼanik li Jeovae xchiʼuk ti xtunik ta stojolale. ¿Kʼuxi xuʼ xchanbeik stalelal Felipe li joliletik ta utsʼ alalile? Jaʼ ti xakʼbeik yil xnichʼnabik ti baxbolik xchiʼuk ti tsotsuk skʼoplal xilik li cholmantale.
14. ¿K’usi sbalil la stabeik li ermanoetik k’alal ay ta vulaʼal li Pabloe, xchiʼuk kʼuxi xuʼ jech jpastik li avi eke?
14 Buyuk noʼox xbat li Pabloe, chbat saʼ li ermanoetike xchiʼuk oy kʼusitik jmoj tspasik. Jaʼ yuʼun, li ermanoetike oy van tajek ta yoʼontonik ti xakʼik ta chʼom snaik sventa te xkomik li Pablo xchiʼuk xchiʼiltake xchiʼuk jaʼ jech tspatbe sba yoʼontonik ta jujuntal (Rom. 1:11, 12). Xuʼ me jech jpastik ek, xuʼ xkikʼ batel ta jnatik li jkʼelvanej ta sirkuito xchiʼuk yajnile akʼo mi abol noʼox sba li kuni natike, vaʼun jaʼ jech ta jpatbe jba koʼontontik ta jujuntal (Rom. 12:13).
«Chapalun sventa [...] xicham» (Echos 21:10-14)
15, 16. ¿Kʼusi albil kʼop laj yal li Agaboe, xchiʼuk kʼu yelan laj yaʼi sbaik li buchʼutik te tsobolike?
15 K’alal jaʼo te oy ta sna Felipe li Pabloe, te kʼot ta vulaʼal li Agabo ti lek ichʼbil ta muk’e. Li ermanoetike snaʼojik ti jaʼ jun j-alkʼope xchiʼuk ti jaʼ onoʼox laj yal kʼalal tal tsatsal viʼnal li ta skʼakʼalil ajvalil Klaudioe (Ech. 11:27, 28). Xuʼ van xi la snopike: «¿Kʼusi van tal spas? ¿Kʼusi van aʼyej yichʼoj tal?». Vaʼun, kʼalal te tsobolike, la stitunbe xchuk li Pabloe. Li chukil taje lek nat xchiʼuk jamal sventa stsʼot ta xchʼutik, xuʼ te skʼej stakʼinik xchiʼuk yan kʼusitik. Vaʼun, li Agaboe la xchuk-o yok skʼob li chukil taje xchiʼuk xi labal to sba laj yale: «Xi chal li chʼul espiritue: ‹Jaʼ jech chichʼ chukel yuʼun judaetik ta Jerusalen li vinik ti jaʼ yajval li chukil liʼe xchiʼuk chakʼik ta stojolal jyanlumetik›» (Ech. 21:11).
16 Li albil kʼop laj yal Agaboe jamal laj yakʼ ta ilel ti ta onoʼox xbat ta Jerusalen li Pabloe xchiʼuk ti jaʼ ta smul judaetik ti ch-och ta skʼob «jyanlumetik» li jtakbole. Kʼux tajek laj yaʼiik li buchʼutik te tsobolike, xi chal li Lukase: «Kʼalal laj kaʼikutik taje, la jkʼanbekutik vokol ti mu xmuy batel ta Jerusalene, jech la spasik ek li buchʼutik te nakalike. Pe xi la stakʼ li Pabloe: ‹¿Kʼu yuʼun ti cha-okʼike xchiʼuk ti chachibajesik li koʼontone? Xuʼ xapat avoʼontonik ti maʼuk noʼox chapalun sventa xkichʼ chukele, yuʼun chapalun xtok sventa te xicham ta Jerusalen ta skoj li sbi Kajvaltik Jesuse›» (Ech. 21:12, 13).
17, 18. ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel Pablo ti jpʼel ta yoʼonton tspasbe yabtel Diose, xchiʼuk kʼusi la spas li ermanoetike?
17 Nopbo avaʼi skʼoplal li kʼusi yakal chkʼot ta pasele. Li ermanoetike la skʼanbeik vokol Pablo ti mu xbat ta Jerusalene, jaʼ jech la spas ek li Lukase, junantik xtoke okʼik. Kʼalal laj yil Pablo ti kʼanbil tajek xchiʼuk ti tsvul yoʼontonike, xi laj yalanbe ta slekil yoʼontone: «¿Kʼu yuʼun ti cha-okʼike xchiʼuk ti chachibajesik li koʼontone?» o «¿Cʼu yuʼun chavocʼtaicun? ¿Cʼu yuʼun chavaqʼuic cat coʼnton?» (Xchʼul Cʼop Jtotic Dios, ta skʼop Chenalhó). Pe muʼyuk xchibaj yoʼonton jech kʼuchaʼal la spas ta stojolal li ermanoetik ta Tiroe, jaʼ noʼox la xchapbe smelolal ti kʼu yuʼun skʼan xbate. Li Pabloe tsots tajek yoʼonton kʼuchaʼal li Jesuse, yuʼun jpʼel ta yoʼonton ti chbat ta Jerusalene (Ebr. 12:2). Maʼuk ti lek xa chaʼi ti jech tsnuptane, pe jaʼ jun mukʼta matanal chaʼi mi chcham ta skoj ti tstsʼakli Kristoe.
18 ¿Kʼusi la spasik li ermanoetik une? Xi chal li Vivliae: «Kʼalal laj kilkutik ti muʼyuk bu pajtsaj kuʼunkutike, muʼyuk xa la jsujkutik, xi xa noʼox laj kalbekutike: ‹Akʼo kʼotuk ta pasel li kʼusi tskʼan yoʼonton Jeovae›» (Ech. 21:14). Muʼyuk xa kʼusi laj yalbeik li Pabloe, yuʼun laj yaʼibeik smelolal ti skʼan xkʼot ta pasel li kʼusi oy ta yoʼonton Jeovae akʼo mi tsvul-o yoʼontonik. Li Pabloe snopoj xa ox lek li kʼusi tspase akʼo mi xuʼ te xcham-o xchiʼuk mas van kʼun chaʼi ta spasel mi muʼyuk chchibajesvanik li buchʼutik lek tajek xil sba xchiʼuke.
19. ¿Kʼusi tsots skʼoplal chakʼ jchantik li kʼusi la spasik ta stojolal Pablo li ermanoetike?
19 Oy kʼusi tsots skʼoplal chakʼ jchantik li loʼil liʼe: mu jpajtsantik li buchʼutik oy ta yoʼontonik chtunik mas ta stojolal Jeovae, taje te me smakojbe skʼoplal mi oy noʼox bu chbat tunikuke, maʼuk noʼox kʼalal oy kʼusi xibal sba xuʼ snuptanike. Jech kʼuchaʼal liʼe, epal totil meʼiletike kʼux tajek chaʼiik kʼalal nom bu chbat tunikuk ta stojolal Jeova li yalab xnichʼnabike, pe muʼyuk bu chchibajesik jsetʼuk. Kalbetik skʼoplal li ermana Phyllis ti likem ta Inglaterrae. Kʼux tajek laj yaʼi kʼalal bat ta misionerail ta África li jun noʼox stsebe, xi laj yale: «Ximuyubaj tajek ta stojolal, pe chkat koʼonton ta skoj ti nom bu chbate. Ep ta velta la jpasilan orasion ta sventa taje. Pe ta skoj ti jaʼ jech kʼot ta nopel yuʼune, mi junuk velta laj kalbe ti akʼo sut tale. Yuʼun voʼon onoʼox la jchanubtas ti skʼan baʼyel xakʼ ta xkuxlejal li Ajvalilal yuʼun Diose. Oy xa ta 30 jabil chtun ta yan lum. Skotol kʼakʼal ta jtojbe ta vokol Jeova ti jech tukʼ yakʼoj-o sbae». Kʼalal ta jkoltatik li buchʼutik yakal chtunik mas ta stojolal Jeovae, mas to jun yoʼonton chaʼi sbaik.
Jkʼupil kʼoptatik xchiʼuk mu me jchibajestik li buchʼutik chtunik mas ta stojolal Jeovae.
«Xmuyubajik la xchʼamunkutik li ermanoetike» (Echos 21:15-17)
20, 21. ¿Kʼuxi xvinaj ti lek chaʼi Pablo ti te xchiʼuk li yermanotake, xchiʼuk kʼu yuʼun ti jech la spase?
20 Kʼalal chapalik xa oxe, li Pablo xchiʼuk xchiʼiltake la stam batel sbeik yan velta yoʼ xbatik ta Jerusalen. Ti butik echʼanikuk tale echʼ svulaʼanik ermanoetik. Li ta Tiroe te komik jun xemana xchiʼukik. Li ta Tolemaidae te echʼ svulaʼanik li ermanoetike xchiʼuk te komik jun kʼakʼal xchiʼukik. Kʼalal kʼotik ta Sesareae, te komik jayibuk kʼakʼal li ta sna Felipee. Junantik yajtsʼaklomtak Kristo ta Sesareae xchiʼinojik batel Pablo kʼalal to ta Jerusalen. Kʼalal kʼotike, lek chʼamvan ta sna li Mnason ti voʼne xa onoʼox ochem ta jchankʼope. Xi chal li Lukase: «Xmuyubajik la xchʼamunkutik li ermanoetike» (Ech. 21:17).
21 Li Pabloe lek tajek chaʼi ti te xchiʼinojan li ermanoetike, yuʼun jaʼ jech tsatsubtasbat yoʼonton xchiʼuk jaʼ koltaat-o sventa mu xiʼ ta stojolal li yajkontratak ti tskʼan ox chmilvanike. Li voʼotik eke lek tajek chkaʼitik kʼalal ta jchiʼinantik li ermanoetike.
