KAPITULO 23

«Chikintaik lek [...] kʼu yelan ta jpak jkʼoplal»

CHICHʼ TIJEL TA

Li Pabloe tspakbe skʼoplal mantal ta stojolal jsaʼkʼopetik xchiʼuk ta stojolal Sanedrin

1, 2. ¿Kʼu yuʼun bat ta Jerusalen li Pabloe, xchiʼuk kʼusi tsnuptan te?

TE XA oy ta Jerusalen yan velta li Pabloe. Ta epal jabile, jaʼ toʼox te tstsob sbaik ta Jerusalen sventa xichʼik ta mukʼ Jeova. Jutuk mu skotoluk li jnaklejetike mukʼ tajek skʼoplal chaʼi sbaik ta skoj li kʼusitik spasoj talel li steklumalike. Li Pabloe laj yakʼ venta ti oy ep yajtsʼaklomtak Kristo ti jaʼ mas batem ta yoʼontonik li kʼusitik toʼox tspasik ta olon tale. Jaʼ yuʼun, muʼyuk tspasik li kʼusitik yakal chjel batel ta steklumal Jeovae. Laj yakʼ venta ti maʼuk noʼox chtun yuʼunik koltael ta takʼine, yuʼun skʼanik koltael ta mantal xtok (Ech. 19:21). Akʼo mi snaʼoj lek ti xuʼ xil-o svokole, jpʼel-o ta yoʼonton tspas li kʼusi oy ta yoʼontone.

² Te xa malabil ta Jerusalen li Pabloe, yuʼun oy junantik yajtsʼaklomtak Kristo ti tsvul yoʼontonik ta skoj li kʼusi chalik ta stojolal li Pabloe. Jech xtok, li buchʼutik la skontrainik Kristoe te xa smalaojik sventa stikʼbeik smul, ti smajike xchiʼuk ti smilike, pe jaʼ xuʼ te spakbe skʼoplal li mantale. Ep kʼusitik chakʼ jchantik li Pabloe, yuʼun akʼo mi ep kʼusitik la snuptan, laj yakʼ ta ilel ti bikʼit yakʼoj sbae, ti mu snaʼ xiʼe xchiʼuk ti tsots xchʼunel yoʼontone.

«Lik stoybeik skʼoplal Dios skotolik» (Echos 21:18-20 sbavokʼal)

3-5. 1) ¿Buchʼutik la stsob sba xchiʼuk li Pabloe, xchiʼuk kʼusi laj yalbeik skʼoplal? 2) ¿Kʼusi chakʼ jchantik kʼalal la stsob sbaik xchiʼuk moletik ta Jerusalen li Pabloe?

³ Kʼalal jun xa ox kʼakʼal skʼotelik ta Jerusalen li Pablo xchiʼuk xchiʼiltake, la stsob sbaik xchiʼuk li moletik ta tsobobbaile. Li Vivliae muʼyuk chalbe skʼoplal li jtakboletik ti kuxulik toʼox vaʼ kʼakʼale. Yikʼaluk van batemik ta cholmantal ta yan jteklumetik. Pe jaʼ te oy ta Jerusalen li Santiagoe, li yitsʼin Jesuse (Gal. 2:9). Jaʼ onoʼox van Santiago la sbeiltas li tsobajel kʼalal la stsob sbaik li Pablo xchiʼuk «skotol li moletike» (Ech. 21:18).

⁴ «La xchiʼinan ta loʼil xchiʼuk bikʼitik la xchapbe lek smelolal li kʼusitik la spas Dios ta stojolal jyanlumetik ta skoj li yabtel yakal tspase» (Ech. 21:19). ¡Patbat tajek yoʼontonik kʼalal laj yaʼiik li kʼusitik kʼot ta stojolale! ¿Mi mu jechuk ti xijmuyubaj ek kʼalal chkaʼitik ti ep buchʼutik chchʼamik mantal li ta yantik lume? (Prov. 25:25).

⁵ Li Pabloe laj onoʼox van stʼab ta alel ti la stakik talel matanal takʼin li tsobobbailetik ta Europae. Li moletike xmuyubajik van tajek kʼalal laj yaʼiik ti oy kʼusi la stakik talel li ermanoetik ti nom to nakajtike. Kʼalal laj yoʼonton ta kʼopojel li Pabloe, li moletike «lik stoybeik skʼoplal Dios» (Ech. 21:20 sbavokʼal). Jaʼ jech li avi eke, ep kermanotaktik tsots tajek chil svokolik o tsakbilik ta jtosuk chamel, vaʼun kʼalal ta jkoltatik xchiʼuk ta jpatbetik yoʼontonike, xpatet chkom yoʼontonik.

Oy to ep buchʼutik ti oy «ta yoʼontonik li Mantale» (Echos 21:20 xchaʼvokʼal, 21)

6. ¿Kʼusi albat yuʼun moletik li Pabloe?

⁶ Ta tsʼakale, li moletike laj yalbeik Pablo ti oy la kʼop ta Judea ta skoj li kʼusitik chalik ta stojolale. Xi laj yalbeike: «Ermano, avakʼoj venta ti ta smilal noʼox jchʼunolajeletik oy li ta Judeae xchiʼuk ti skotolik oy to ta yoʼontonik li Mantale. Li stukike yaʼiojik akʼoplal ti yakal la chachanubtas judaetik ti te nakajtik ta yantik lum sventa xiktaik spasel li kʼusi chal Moisese, ti yakal la chavalbe ti mu persauk xichʼik sirkunsision li yalab xnichʼnabike xchiʼuk ti yakal la chavalbe ti mu xa spasik li kʼusitik nopem xaʼiik spasele» (Ech. 21:20 xchaʼvokʼal, 21). a

7, 8. 1) ¿Kʼusi ti mu toʼox xaʼibeik lek smelolal li epal yajtsʼaklomtak Kristo ta Judeae? 2) ¿Kʼu yuʼun chkaltik ti muʼyuk pasik ta jvalopatinej mantal li buchʼutik tskʼan chchʼunik li Smantal Moisese?

⁷ Oy xa mas ta 20 jabil ti laj skʼoplal li Smantal Moisese, pe ¿kʼu yuʼun oy yajtsʼaklomtak Kristo chalik ti persa to skʼan chʼunele? (Kol. 2:14). Li ta sjabilal 49, li jtakboletik xchiʼuk li moletik ta Jerusalene laj yalbeik batel ta jlik karta li tsobobbailetik ti mu xa persauk xichʼik sirkunsision li jyanlumetike xchiʼuk ti mu xa persauk xchʼunbeik li Smantal Moisese (Ech. 15:23-29). Pe li ta karta taje, muʼyuk te chalbe skʼoplal li yajtsʼaklomtak Kristo ti jaʼik judaetike, jaʼ yuʼun ep buchʼutik la snop ti persa to skʼan xchʼunik li Mantale.

⁸ Akʼo mi jelel kʼusi tsnopik li ermanoetike, ¿mi jaʼ skʼan xal ti pasik ta jvalopatinej mantale? Moʼoj. Maʼuk skʼan xal ti chichʼik toʼox ta mukʼ jecheʼ diosetike xchiʼuk ti jech-o tskʼan tspasik batele. Muʼyuk chopol ti tskʼan tspasik-o li kʼusi chal Smantal Moisese, yuʼun jaʼ onoʼox yakʼoj stuk li Jeovae. Jaʼ noʼoxe, jaʼ te tsakal skʼoplal li ta voʼneal tratoe, jaʼuk li yajtsʼaklomtak Kristoe jaʼ xa tspasatik ta mantal yuʼun li achʼ tratoe. Jaʼ yuʼun, li Jeovae muʼyuk chalbe yajtuneltak ti jaʼ to lek ch-ilatik mi la xchʼunik li kʼusi chal Mantale. Pe li yajtsʼaklomtak Kristo ti jaʼik judaetike mu xaʼibeik lek smelolal taje xchiʼuk muʼyuk spatoj lek yoʼontonik li ta tsobobbaile. Jaʼ yuʼun, skʼan sjel li snopbenike xchiʼuk ti spasik li kʼusi achʼ la xchapan Jeovae (Jer. 31:31-34; Luk. 22:20). b

«Mu jechuk ti kʼu yelan chaʼiik akʼoplale» (Echos 21:22-26)

9. ¿Kʼusi laj yal Pablo ta sventa li Smantal Moisese?

⁹ ¿Kʼusi chalik ta stojolal Pablo li krixchanoetike? Jaʼ la ti yakal chalbe judaetik ti mu xa persauk xakʼbeik yichʼ sirkunsision li yalab xnichʼnabike xchiʼuk ti xiktaik spasel li kʼusi nopem xaʼiike. ¿Mi melel van taje? Kʼalal la xchol mantal li Pabloe, jaʼ mas laj yakʼ ta yoʼonton li jyanlumetike, jaʼ yuʼun la xchapbe smelolal ti mu persauk xchʼunbeik li Smantal Moisese. Jech xtok, jamal laj yal ti muʼyuk lek mi chichʼ sujel li jyanlumetik yoʼ xichʼik li sirkunsisione xchiʼuk ti xchʼunik li Mantale (Gal. 5:1-7). Pe kʼalal chkʼot ta jteklumetike, ta onoʼox xcholbe mantal li judaetike, jaʼ yuʼun chalbe judaetik ti te laj skʼoplal Mantal kʼalal cham li Jesuse xchiʼuk ti mu persauk xchʼunik li Mantal sventa tukʼuk x-ilatik yuʼun li Diose (Rom. 2:28, 29; 3:21-26).

10. ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel Pablo ti la stsak ta venta kʼusi tsnop yantik ta sventa li Smantal Moises xchiʼuk li yichʼel sirkunsisione?

¹⁰ Akʼo mi jech, li Pabloe la stsak ta venta li buchʼutik oy to ta yoʼontonik tspasik li kʼusi nopem xaʼiik tspas judaetike, jech kʼuchaʼal xchabiel savado o ti oy kʼusi muʼyuk tslajesike (Rom. 14:1-6). Muʼyuk laj yakʼ junuk mantal ta sventa li yichʼel sirkunsisione. Laj onoʼox yakʼbe yichʼ sirkunsision li Timoteoe, pe jaʼ ta skoj ti snaʼojik judaetik ti jaʼ jgresia vinik li stote. Yuʼun xuʼ van muʼyuk chchikintabat mi muʼyuk yichʼoj sirkunsisione (Ech. 16:3). Ta jujuntal tsnopik mi chichʼik li sirkunsisione. Li Pabloe xi onoʼox la stsʼibabe batel li jgalasiaetike: «Muʼyuk xa sbalil mi yichʼojik sirkunsision o mi muʼyuk yichʼojik sirkunsision, yan li xchʼunel oʼontonale te chvinaj mi oy kʼanelale» (Gal. 5:6). Pe mi oy buchʼu chichʼ sirkunsision ta skoj ti tskʼan tajek tspas li kʼusi chal Smantal Moisese o mi chalbe yantik ti persa skʼan xichʼik sirkunsision sventa lekuk x-ilatik yuʼun li Jeovae, muʼyuk lek un bi, yuʼun chakʼ ta ilel ti chʼabal xchʼunel yoʼontone.

11. ¿Kʼusi albat yuʼun moletik ti akʼo spas li Pabloe, xchiʼuk kʼusi la spas ox ti jechuke? (Kʼelo xtok li tsʼib ta yok vune).

¹¹ Maʼuk onoʼox melel li kʼusi chalik ta stojolal Pabloe, pe li ermanoetik ti jaʼik judaetike muʼyuk xa ox kʼusi lek tsnopik. Jaʼ yuʼun, li moletike xi laj yalbeik li Pabloe: «Oy chanvoʼ viniketik kuʼunkutik ti oy kʼusi yakʼoj ye tspasike. Ikʼo batel xchiʼuk koʼol sakubtaso abaik kʼuchaʼal chal li Mantale xchiʼuk voʼotuk xabain ti kʼu yepal chlaj yuʼunike, laje xuʼ xichʼ juxbel li sjolike. Vaʼun, jech tsnaʼ skotolik ti mu jechuk ti kʼu yelan chaʼiik akʼoplale, chakʼik venta ti lek li atalelale xchiʼuk ti chachʼun li Mantal eke» (Ech. 21:23, 24). c

12. ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel Pablo ti la stsak ta venta li kʼusi laj yalik li moletik ta Jerusalene?

¹² Li Pabloe xuʼ onoʼox laj yal jechuk ti maʼuk lik-o kʼop ta skoj li kʼusi chalik ta stojolale, yuʼun jaʼ ta skoj ti oy jlom yajtsʼaklomtak Kristo ti jaʼik judaetike tskʼan tspasik-o li kʼusi chal Mantale. Pe ta sjunul yoʼonton la spas li kʼusi albat yuʼun moletike, yuʼun laj yakʼ venta ti muʼyuk skontrainoj li kʼusi chal Skʼop Diose. Xi xa onoʼox la stsʼibae: «La jpas jba kʼuchaʼal ventainbilun yuʼun mantal ta stojolal li buchʼutik ventainbilik yuʼun mantale akʼo mi muʼyuk bu sventainojun li mantale sventa jpas ta kanal li buchʼutik ventainbilik yuʼun mantale» (1 Kor. 9:20). Li Pabloe la spas li kʼusitik albat yuʼun li moletik ta Jerusalene xchiʼuk jaʼ jech la spas sba jech kʼuchaʼal li buchʼutik ventainbilik yuʼun Mantale. Taje chakʼ jchantik ti skʼan jpastik li kʼusi chalbutik li moletik ta tsobobbaile xchiʼuk ti mu teuk xij-al-un ti jaʼuk spasik li kʼusi lek chkaʼitike (Ebr. 13:17).

Jech kʼuchaʼal li Pabloe, ¿mi ta jpastik li kʼusi chij-albat kʼalal muʼyuk skontrainoj kʼusi chal Vivliae?

LI SMANTAL ROMA XCHIʼUK LI JNAKLEJETIK TEE

Li j-abteletik ta Romae yakʼojbeik permiso li j-abteletik ta jujun jteklum sventa te xchapan stuk li skʼopike. Jech oxal, kʼalal oy kʼusi chchapanik li judaetike, jaʼ tstsakik ta venta li smantal stukike. Pe ¿kʼu yuʼun la stikʼ sbaik li j-abteletik ta Roma sventa xchapanik li Pabloe? Yuʼun li kʼop la slikesik kʼalal te laj yilik ta temploe, xuʼ van xlik-o kʼop yuʼunik ta sjunul jteklum.

Ta sjunul li yosilal Romae, li buchʼutik maʼuk jroma krixchanoetike chʼabal mas lek sderechoik. Jaʼuk li buchʼutik oy sderechoike tsakbilik ta venta ta sjunul li yosilal Romae. f Jech kʼuchaʼal liʼe, mu stakʼ xichʼik chukel o xichʼik majel mi muʼyuk to chapajem ti oy smulike. Jaʼ noʼox xuʼ jech xichʼ pasbel li buchʼutik mosoinbilike. Jech xtok, kʼalal muʼyuk lek chichʼik chapanel li jroma krixchanoetike, xuʼ xbatik ta stojolal li ajvalil ta Roma sventa jaʼuk xchapanatike.

Jeltos ti kʼuxi xuʼ xpasik ta jroma krixchanoetike. June jaʼ mi jroma xa onoʼox li stotike. Bateltik xtoke, li buchʼutik ch-abtejik ta stojolal ajvalile ch-akʼbat smotonik, jaʼ xkaltik, ti spasik ta jroma krixchanoetike. Pe mu jechuk chichʼik pasbel li mosoiletike. Pe ¿kʼusi xuʼ spas li mosoiletik sventa xkʼotik ta jroma krixchanoetike? Jaʼ mi la sman sderechoik sventa xkʼot ta jroma krixchanoetike xchiʼuk mi laj yichʼik lokʼesel ta mosoil yuʼun junuk jroma krixchanoe. Jech xtok, li buchʼutik tstsuts yabtelik ta soltaroale xuʼ xa xkʼotik ta jroma viniketik. Yileluke, stakʼ manel sventa xkʼotik ta jroma krixchanoetik, yuʼun li komandante Klaudio Lisiase xi onoʼox laj yalbe li Pabloe: «Li voʼone jmanoj ta epal takʼin li jderecho sventa li lum taje». Pe xi la stakʼ li Pabloe: «Li voʼone oy onoʼox kuʼun kʼalal livokʼe» (Ech. 22:28). Kʼuchaʼal chkakʼtik ventae, oy van junantik smoltotak Pablo ti jaʼik jromaetike manchuk mi mu jnaʼtik ti kʼuxi la staike.

f Yaʼeluk li ta baʼyel sigloe, jutukik toʼox ti jaʼik jroma krixchanoetik li ta Judeae. Jaʼ to li ta sjabilaltik 200, laj yal ajvalil ti xuʼ xa xkʼotik ta jroma krixchanoetik skotol li jnaklejetik ti bu k’alal sventainoj Romae.

«Altik chkuxi» (Echos 21:27–22:30)

13. 1) ¿Kʼu yuʼun la slikesik kʼop junantik judaetik li ta temploe? 2) ¿Kʼuxi kol lokʼel li Pabloe?

¹³ Chopol kʼusi kʼot ta pasel li ta temploe. Kʼalal jutuk xa ox skʼan stsʼaki ti kʼu sjalil yakʼoj ye li viniketike, li judaetik ta Asiae laj yilik ti te oy ta templo li Pabloe. Jaʼ yuʼun, la stikʼbeik smul ti ta la stikʼan ochel ta templo li jyanlumetike, vaʼun lik sokbeik sjol li krixchanoetike xchiʼuk lik smajik. Manchukuk pojvan li komandante yuʼun soltaroetik ta Romae, laj yichʼ milel ti jechuke. Ta skoj ti tsatsaj li kʼope, li komandante yuʼun soltaroetike laj yal mantal ti akʼo xichʼ tikʼel ta chukele. Te van mas ta chanib jabil ti laj yichʼ tikʼel ta chukele, pe muʼyuk te xlaj-o svokol li Pabloe. Li komandante yuʼun soltaroetike la sjakʼbe judaetik ti kʼu yuʼun la smajike, vaʼun li judaetike lik avanikuk xchiʼuk laj yalik ti jaʼ ta smul li Pabloe. Ta skoj ti te xvochlajetik xchiʼuk ti jeltos kʼusi chalike, muʼyuk xa laj yaʼibe smelolal. Vaʼun, oy jayvoʼ soltaroetik la xchechik batel li Pabloe. Kʼalal ch-ochik xa ox batel ta snail soltaroetike, li Pabloe xi laj yalbe li komandantee: «Ta jkʼanbot vokol: akʼbun jchiʼin ta loʼil li jteklume» (Ech. 21:39). Akʼbat permiso, vaʼun tsots yoʼonton lik spakbe skʼoplal li kʼusi xchʼunoje.

14, 15. 1) ¿Kʼusi laj yalbe judaetik li Pabloe? 2) ¿Kʼusi la spas li komandante sventa snaʼ ti kʼu yuʼun kap sjol li judaetike?

¹⁴ Xi laj yal li Pabloe: «Chikintaik lek ti kʼu yelan ta jpak jkʼoplal avie» (Ech. 22:1). Kʼalal laj yaʼiik chkʼopoj ta ebreoe, tsʼij xi li krixchanoetike, vaʼun lik xchapbe smelolal ti kʼu yuʼun pas ta yajtsʼaklom Kristoe. Li kʼusitik laj yale oy lek sprevailtak. Laj yal ti jaʼ chanubtasat yuʼun li Gamaliele xchiʼuk ti laj toʼox skontrainbe li yajtsʼaklomtak Kristoe, oy junantik ti buchʼutik te oyike snaʼojik ti jech la spase. Kʼalal jaʼo te xbat ta sbelel Damaskoe, te chiʼinat ta loʼil yuʼun Kristo ti chaʼkuxiem xa oxe. Li xchiʼiltak ta xanbale laj yilik li xojobal luse xchiʼuk laj yaʼiik ti oy buchʼu chkʼopoje, pe muʼyuk laj yaʼibeik smelolal jsetʼuk (kʼelo li nota ta Echos 9:7 xchiʼuk 22:9 li ta Biblia de estudio ta españole). Ta skoj li xojobal luse, pas ta maʼsat, vaʼun nitbil xa batel li ta Damaskoe. Te jambat sat yuʼun Ananias ta skʼelobil juʼelal ti jaʼ jun vinik ti lek ojtikinbil yuʼun judaetik ta Damaskoe.

¹⁵ Laj yal xtok ti kʼalal sut batel ta Jerusalene, li Jesuse laj yakʼ sba ta ilel ta stojolal kʼalal te oy ta temploe. Kʼalal jech laj yaʼiik li judaetike, kap tajek sjolik xchiʼuk xi avanike: «¡Chʼaybeik skʼoplal ta balumil li vinike, altik chkuxi!» (Ech. 22:22). Jaʼ yuʼun, li komandantee la stikʼ batel ta snail soltaroetik yoʼ mu xichʼ milele. Ta skoj ti tskʼan tsnaʼ tajek ti kʼu yuʼun xkapet tajek sjolik li judaetike, laj yal mantal ti akʼo xichʼ tsitsel yoʼ xjam yee. Pe kʼalal skʼan toʼox xichʼ tsitsele, li Pabloe laj yal ti jaʼ jromail vinike xchiʼuk laj yal ti tskʼan lekuk xichʼ chapanele. Avi eke, li yajtuneltak Jeovae tskʼanik parte ta stojolal ajvalil sventa spakbeik skʼoplal li kʼusi xchʼunojike (kʼelo li rekuadro « Li smantal Roma xchiʼuk li jnaklejetik tee» ta pajina 184 xchiʼuk li rekuadro « Ti kʼu yelan chkichʼtik chapanel li avie» ti liʼ oy ta pajinae). Ta skoj ti jaʼ jroma vinik li Pabloe, li komandantee la skʼel kʼusi yan xuʼ spas yoʼ xjam yee. Jaʼ yuʼun, li ta yokʼomale la xchapan jun tsobajel xchiʼuk li Sanedrine (li mukʼta nail chapanobbail yuʼun judaetike) xchiʼuk te laj yikʼ batel li Pabloe.

TI K’U YELAN CHKICH’TIK CHAPANEL LI AVIE

Li stestigoutik Jeovae jaʼ jech yakal ta jpastik kʼuchaʼal la spas li Pabloe, ti ta jtunes li jderechotik ta stojolal ajvalil sventa jechuk-o jcholtik mantale. Jaʼ jech jpakojbetik-o talel skʼoplal «yoʼ oyuk jderechotik ta sventa li lekil aʼyejetike» (Filip. 1:7).

Li ta sjabilaltik 1920 kʼalal ta 1940, ta sienal xa noʼox ermanoetik ta jeltos lumetik laj yichʼik chukel ta skoj ti tspukik vunetik ti lokʼem ta Vivliae. Jech kʼuchaʼal liʼe, li ta 1926, oy toʼox 897 ermanoetik muʼyuk toʼox yichʼojik chapanel lek li ta snail chapanobbail ta Alemaniae. Jech oxal, laj yichʼ vaʼanel li Departamento de Asuntos Legales li ta Betel ta Alemaniae. Li ta 1930, li ta Estados Unidose ta smilal xa noʼox ermanoetik laj yichʼik chukel jujun jabil ta skoj ti chcholik mantal ta naetike. Li ta 1936, la xchukik 1,149 ermanoetik. Jaʼ yuʼun, sventa xichʼik koltael li ermanoetik taje, laj yichʼ vaʼanel li Departamento de Asuntos Legales li ta lum taje. Li ta sjabilal 1933 kʼalal ta 1939, li stestigotak Jeova ta Rumaniae laj yichʼik tikʼbel smulik te van 530 ta velta. Li ermanoetike ay skʼanik chapanel li ta mukʼta nail chapanobbail te ta jteklume. Ep ta velta ti pakbat skʼoplalike. Jaʼtik jech chkʼot ta pasel li ta yantik lumetik eke.

Epal ermanoetik xtoke oy kʼusitik tsnuptanik kʼalal muʼyuk tstikʼ sbaik ta politika ta skoj ti mu xakʼ sjol yoʼontonike (Is. 2:2-4; Juan 17:14). Junantik jkontrainvanejetike chalik ti tskontrainik la ajvalil li stestigotak Jeovae, jech oxal junantik ajvaliletike tsmakbeik ta be li yabtelike. Akʼo mi jech, oy epal lumetik yakʼojik venta ti maʼuk jsaʼkʼopetik li testigoetike. g

g Li ta kapitulo 15 li ta livro ¡Chventainvan xa li Ajvalilal yuʼun Diose! xchiʼuk li ta kapitulo 30 li ta livro Los testigos de Jehová, proclamadores del Reino de Dios, xuʼ te xatabe mas yaʼyejal ti kʼu yelan spasojik tal kanal li stestigotak Jeova li ta snail chapanobbailetik ta jeltos lumetike.

«Jfariseoun» (Echos 23:1-10)

16, 17. 1) ¿Kʼusi kʼot ta stojolal Pablo kʼalal lik kʼopojuk ta yeloval Sanedrine? 2) ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel Pablo ti bikʼit laj yakʼ sba akʼo mi laj xa ox yichʼ majele?

¹⁶ Xi lik spak skʼoplal ta stojolal Sanedrin li Pabloe: «Ermanoetik, sak-o tajek jol koʼonton kakʼoj jba ta stojolal Dios kʼalal to li avie» (Ech. 23:1). Pe muʼyuk xa mas xakʼik kʼopojuk, yuʼun «kʼalal laj yaʼi mero bankilal pale Ananias taje, laj yalbe mantal li buchʼutik te nopol vaʼalik ta stojolal ti akʼo xtʼaxbeik ta majel yee» (Ech. 23:2). ¡Kʼexlal tajek sba li kʼusi pasbate! Kʼalal jech laj yal mantale, laj yakʼ ta ilel ti spʼajoj tajek li Pabloe, yuʼun laj yal ti jaʼ jun jutkʼope manchuk mi chʼabal toʼox kʼusi yaloj. Jaʼ yuʼun, xi la stakʼ li Pabloe: «Jaʼ ta xtʼaxot ta majel stuk li Diose, pakʼbal na ti bonbil ta sake. ¿Mi chotolot chachapanun jech kʼuchaʼal chal Mantal avaloje, pe ti muʼyuk chachʼun li kʼusi chal Mantal ta skoj ti chavakʼun ta majele?» (Ech. 23:3).

¹⁷ Junantike muʼyuk lek laj yilik, pe maʼuk ta skoj ti laj yichʼ majel li Pabloe, yuʼun jaʼ ta skoj ti kʼu yelan takʼave. Xi laj yalbeike: «¿Mi yuʼun chachopol kʼopoj ta stojolal li mero bankilal pale yuʼun Diose?». Yichʼoj ta mukʼ li Mantale xchiʼuk muʼyuk ti xtoyet xa chaʼi sbae, jaʼ yuʼun xi la stakʼe: «Ermanoetik, yuʼun mu jnaʼ mi jaʼ mero bankilal pale. Yuʼun xi tsʼibabile: ‹Mu xuʼ xachopol kʼopoj ta stojolal junuk ajvalil li ta alumale›» (Ech. 23:4, 5; Eks. 22:28). d Laje, la sjel li kʼusi chale. Ta skoj ti snaʼoj ti oy jfariseoetik xchiʼuk jsaduseoetik li ta Sanedrine, xi xa lik yale: «Ermanoetik, jfariseoun, xnichʼonun jfariseo. Yakal chkichʼ chapanel ta skoj ti jchʼunoj ti chchaʼkuxi li animaetike» (Ech. 23:6).

Jech kʼuchaʼal la spas li Pabloe, jaʼ ta jloʼiltabetik krixchanoetik li kʼusitik jmoj jchʼunojtik xchiʼukike.

18. ¿Kʼu yuʼun laj yal Pablo ti jaʼ jfariseoe, xchiʼuk kʼuxi xuʼ jchanbetik li ta cholmantale?

¹⁸ ¿Kʼu yuʼun laj yal Pablo ti jaʼ jfariseoe? Yuʼun jaʼ xnichʼon jfariseo, jaʼ xkaltik, ti te likem talel ta yutsʼ yalal jfariseoetike, jaʼ yuʼun oy buchʼutik chalik ti jaʼ jfariseoe. e Pe ¿kʼu yuʼun lik yalbe skʼoplal chaʼkuxesel ti mu jechuk xchʼunoj li jfariseoetike? Yuʼun li jfariseoetike jaʼ noʼox xchʼunojik ti mu snaʼ xcham li chʼulelale. Tsnopik ti kʼalal chcham li jun lekil krixchanoe, li xchʼulele chvokʼ ta yan krixchano. Jaʼuk li Pabloe xchʼunoj ti oy chaʼkuxesele, jech kʼuchaʼal chanubtasvan li Jesuse (Juan 5:25-29). Akʼo mi jech, xchʼunoj ek ti xuʼ xchaʼkuxi yan velta li jun krixchanoe, pe mi jsetʼuk jech xchʼunojik li jsaduseoetike. ¿Kʼuxi xuʼ jchanbetik li Pabloe? Kʼalal ta jcholbetik mantal li jkatolikoetik o li jprotestanteetike, xuʼ xkalbetik ti jchʼunojtik ti oy jun Dios eke. Li stukike jaʼ van chichʼik ta mukʼ li trinidade, jaʼuk li voʼotike jaʼ chkichʼtik ta mukʼ li melel Dios ti chal ta Vivliae. Manchuk mi jech, koʼol jchʼunojtik ti oy jun Diose.

19. ¿Kʼu yuʼun lik stsak sbaik ta kʼop li buchʼutik te oyik ta Sanedrine?

¹⁹ Li kʼusi laj yal Pabloe la xchʼak sba yuʼun li buchʼutik te oyik ta nail chapanobbaile, yuʼun «tsots lik kʼop, vaʼun vaʼi jayvoʼuk jchanubtasvanejetik ta mantal ti jaʼ sviniktak jfariseoetike, tsots likik ta vulajetel, xi laj yalike: ‹Muʼyuk kʼusi chopol la jtabekutik li vinik liʼe. ¿Pe mi kʼoponat yuʼun jun kuxlejal ti mu xvinaj ta kʼelel o mi yuʼun kʼoponat yuʼun jun anjel une?›» (Ech. 23:9). Pe ta skoj ti muʼyuk xchʼunojik ti oy anjeletik li jsaduseoetike, kap-o tajek sjolik kʼalal laj yaʼiik ti xuʼ van chiʼinat ta loʼil yuʼun jun anjel li Pabloe (kʼelo li rekuadro « Li jsaduseoetik xchiʼuk li jfariseoetike»). Ta skoj ti tsatsaj li kʼope, li komandantee bat spoj lokʼel yan velta li Pabloe (Ech. 23:10). Pe ti jech la snuptan li Pabloe, muʼyuk te xchapaj-o li svokole. ¿Kʼusi van ta snuptan? Jaʼ ta jkʼeltik batel li ta yan kapituloe.

LI JSADUSEOETIK XCHI’UK LI JFARISEOETIKE

Li ta Sanedrine jaʼ te chtojobtasvanik xchiʼuk jaʼ te tskʼelik mi chichʼ chʼunel li kʼusi chal smantal judaetike, te oy chaʼtsop krixchanoetik ti mu lekuk xil sbaike: jaʼik li jfariseoetik xchiʼuk li jsaduseoetike. Li j-al-loʼil Flavio Josefo ti kuxi ta baʼyel sigloe chalbe skʼoplal ti kʼusi jelelik-o li chaʼtsop krixchanoetike. Li jfariseoetike tsujik krixchanoetik sventa jaʼuk spasik li kʼusitik noʼox nopem xaʼiike, jaʼuk li jsaduseoetike chalik ti jaʼ noʼox la skʼan chʼunel li Smantal Moisese. Pe li kʼusi koʼol tsnopike jaʼ ti kontra chilik li Jesuse.

Li jsaduseoetike mu snaʼ sjelik li kʼusi xchʼunojike xchiʼuk yileluke lek tajek xil sbaik xchiʼuk li paleetike. Li Anas xchiʼuk Kaifas ti jaʼik jsaduseoetike chtunik toʼox ta mero bankilal pale (Ech. 5:17). Pe li Josefoe chal ti jaʼ noʼox chchanubtasik jkʼulejetik li jsaduseoetike.

Jaʼuk li jfariseoetike lek chaʼiik tspasik ta mantal skotol li krixchanoetike, pe ta skoj li kʼusitik chakʼik ta chanele, tsots chaʼiik ta xchʼunel Mantal li krixchanoetike. Jech kʼuchaʼal liʼe, sventa lekuk la x-ilatik yuʼun Dios li krixchanoetike, chalbeik ti skʼan xchʼunik mantaletik ti muʼyuk smelolale. Yan kʼusitik xchʼunojik li jfariseoetik ti mu jechuk xchʼunoj li jsaduseoetike jaʼ ti tsots tajek skʼoplal chilik ti nabil xa onoʼox li kʼusi chkʼot ta jtojolaltike, ti xchʼunojik ti chkuxi yan velta li xchʼulelike xchiʼuk ti xuʼ xichʼ smotonik o xuʼ xichʼik kastigo ta skoj ti kʼu yelan echʼ xkuxlejalike.

a Ta skoj ti ep yajtsʼaklomtak Kristo ti jaʼik judaetike, ep van tsobobbailetik ti te tstsob sbaik ta sna ermanoetike.

b Ta tsʼakale, kʼalal la stakbe batel karta li j-ebreoetike, li Pabloe jamal laj yal ti jaʼ mas lek li achʼ tratoe, ti jaʼ kom ta xkʼexol li mol tratoe. Li kʼusitik laj yal Pabloe jaʼ koltaatik-o li yajtsʼaklomtak Kristo ti jaʼik judaetik yoʼ spak skʼoplalik kʼalal oy kʼusi chopol ch-albatik yuʼun li yan judaetike. Jech xtok, jaʼ van tsatsubtasbat-o xchʼunel yoʼontonik li yajtsʼaklomtak Kristo ti jaʼ mas toʼox tsots skʼoplal chilik li Smantal Moisese (Ebr. 8:7-13).

c Junantik buchʼutik xchanojbeik lek skʼoplal Vivliae chalik ti laj yakʼ yeik chtunik ta jnasareo li viniketik taje (Num. 6:1-21). Li buchʼu jech chakʼ ye tspase jaʼ ta skoj ti chchʼun li Smantal Moises ti laj xa skʼoplale. Li Pabloe muʼyuk van chopol laj yil ti tskʼan tspasik li kʼusi laj yakʼ yeik ta stojolal Jeovae. Jaʼ yuʼun, muʼyuk chopol laj yil ti stojbe li kʼusitik chlaj yuʼunike xchiʼuk ti xikʼanan batel ta temploe. Mu jnaʼtik lek kʼusi ti laj yakʼ yeik spasel li viniketik taje, pe ti jaʼuk sventa xakʼik chikʼbil matanal sventa xchʼaybat smulik jech kʼuchaʼal nopem xaʼi tspas li jnasareoetike, muʼyuk van la spas jechuk un bi. Ta skoj ti laj yakʼ xkuxlejal li Kristoe, muʼyuk xa sbalil li chikʼbil matanaletik taje. Mu jnaʼtik lek li kʼusitik la spas Pabloe, pe ti kʼusi jnaʼojtik leke jaʼ ti muʼyuk onoʼox la spas li kʼusi mu xakʼ sjol yoʼontone.

d ¿Kʼu yuʼun mu snaʼ Pablo ti jaʼ laj yal mantal li mero bankilal pale ti akʼo xichʼ majele? Xuʼ van oy jayibuk srasonaltak. Li buchʼutik chchanbeik lek skʼoplal Vivliae chalik ti xuʼ van jaʼ ta skoj ti chmak xa sate o jaʼ van ta skoj ti jal xa lokʼem batel ta Jerusalen ti mu snaʼ buchʼu ochem ta mero bankilal pale li vaʼ orae. Jech xtok, jaʼ van ta skoj ti oy ep krixchanoetik tee, vaʼun muʼyuk xa xakʼ venta ti buchʼu laj yal mantale.

e Li ta sjabilal 49, kʼalal la skʼelbeik skʼoplal li jtakboletik xchiʼuk li moletik mi persa to skʼan xchʼunbeik Smantal Moises li jyanlumetike, junantik yajtsʼaklomtak Kristo ti te tsobolike jaʼik toʼox li «ta jvokʼ yuʼun jfariseoetik ti kʼotemik xa ta jchʼunolajele» (Ech. 15:5). Yaʼeluke, ta skoj ti jaʼik toʼox jfariseoetike, jech-o ojtikinbilik kʼuchaʼal jfariseoetik.

JPUKBETIK SKʼOPLAL LI AJVALILAL YUʼUN DIOSE