1, 2. ¿Kʼusi ta jchantik batel, xchiʼuk kʼu yuʼun?

MI NUPUNEMOTE, ¿kʼu van yelan chavalbe skʼoplal li anupunele? ¿Mi ta van xaval ti jaʼ snioʼal muyubajele o mi jaʼ sventa at-oʼontonal? ¿Mi namajemot chavaʼi aba ta stojolal li anup achiʼile, o ti kʼusi mas to tsotse, mi mu xa junuk avoʼonton ti jmoj nakaloxuke? Mi jaʼ jech avokole, ta melel chavat van avoʼonton ti sikub li anupunele. Jech noxtok, mi yajtsʼaklomot Kristoe, ta skoj ti akʼanoj li Diose xuʼ van toj kʼux chavaʼi xchiʼuk chavat tajmek avoʼonton ta skoj ti muʼyuk bu chichʼ ta mukʼ Jeova li anupunel jech kʼuchaʼal chakʼane. Pe ¡pato avoʼonton! Oy to xpoxil maʼ taje.

² Jvules ta joltik ti oy ep yajtsʼaklomtak Kristo ti nupunemike, vokol xalekub tal li snupunelik kʼalal laj yilik vokole, pe li avie lek xa ta chanbel stalelalik ta skoj ti lek xatsatsubem li snupunelike. Ta melel, la stabeik smelolal kʼusi xuʼ spasik sventa stsatsub li snupunelike. Xuʼ xata ek li voʼote. Jech oxal, li kʼusi ta jkʼan ta jchantike jaʼ: ¿kʼusi xuʼ xapas sventa oyuk mas muyubajel li ta anupunele?

3, 4. ¿Kʼu yuʼun mas chnopajik ta jujuntal li buchʼutik nupunemik kʼalal xchaʼvoʼalik chakʼbeik yipal chnopajik ta stojolal Diose? Albo junuk skʼelobil.

³ Kʼalal chakʼbeik yipal sventa chnopajik ta stojolal Dios li buchʼutik nupunemike, chnopajik ta stojolal snup  xchiʼilik noxtok. Xi kalbetik junuk skʼelobile: ta yok jpʼej mukʼta vits ti tsʼubtsʼub sniʼe te oy jun vinik xchiʼuk jun ants. Li vinike te oy ta slokʼeb kʼakʼal, yan li antse te oy ta smaleb kʼakʼal, nomnom yiloj sbaik. Pe jmoj chlik muyikuk. ¿Kʼusi chkʼot ta pasel? Jaʼ ti chnopajik batel kʼalal yantik xmuyik batele. ¿Kʼuxi xuʼ stsatsubtas koʼontontik li skʼelobil taje?

⁴ Veno, kʼalal chmuyik batel ta vitse jaʼ skʼelobil ti kʼu yelan chkakʼbetik yipal sventa chijtun ta sjunul koʼontontik ta stojolal Jeova li yajtsʼaklomutik Kristoe. Ta melel, li voʼot xchiʼuk anup achiʼile akʼanojik li Jeovae xchiʼuk yakal chavakʼbeik yipal sventa chamuyik batel. Pe mi muʼyuk lek xavil abaike, xkoʼolaj xchiʼuk ta jot to yok vits xavil abaik ta jujuntal. ¿Kʼusi chkʼot ta pasel mi chamuyik-o batel kʼalal ta  sjol vitse? Akʼo mi nom oyoxuk li ta slikebale, mi mas to chavakʼbeik yipal chamuyik batele —jaʼ xkaltik, ti chanopajik ta stojolal Diose—, mas xa me nopol chavil abaik ek. Ta melel: li kʼusi tsots skʼoplal skʼan spasik sventa mas nopol xil sbaik li jun malalil xchiʼuk jun ajnilale jaʼ ti xnopajik ta stojolal Diose. Pe ¿kʼusi skʼan spasik?

5. 1) ¿Kʼu yelan xuʼ lek xnopajik ta stojolal Jeova li buchʼutik nupunemike, xchiʼuk ti xnopajik ek ta stojolal li snup xchiʼilike? 2) ¿Kʼu yelan chil Jeova li nupunele?

⁵ Jtos ti kʼu yelan xuʼ lek xmuyik batel xkaltike jaʼ kʼalal chakʼ ta xkuxlejalik li tojobtaseletik chakʼ Vivlia sventa li buchʼutik nupunemike (Salmo 25:4; Isaías 48:17, 18). Jkʼelbetik lek junuk skʼoplal, jaʼ li bu xi laj yal li jtakbol Pabloe: «Ichʼbiluk me ta mukʼ avuʼun akotolik li nupunele» (Evreos 13:4). ¿Kʼusi la skʼan laj yal? Baʼyel, jkʼelbetik skʼoplal li jpʼel kʼop «ichʼbiluk me ta mukʼ», ti xie. Li ta griego kʼope, chakʼ ta aʼiel ti kʼuxubinbile xchiʼuk ti kʼupil sbae. Jech oxal chaʼa, li jpʼel kʼop taje chakʼ kiltik kʼu yelan chil Jeova li nupunele: jaʼ ti toj ep sbalile.

6. Kʼalal ta jkʼeltik kʼusi yakal chal Pablo kʼalal laj yal ta sventa li nupunele, ¿kʼusi chkaʼibetik smelolal, xchiʼuk kʼu yuʼun tsots skʼoplal ti jtsaktik ta ventae?

⁶ Mi chatun ta stojolal Jeova xchiʼuk avajnile, jamal ta aʼiel ti anaʼojik ti toj ep sbalil xchiʼuk ti chʼul li nupunele, yuʼun jaʼ laj yakʼbe slikeb li Jeovae (kʼelo Mateo 19:4-6). Pe mi chanuptanik vokolil li ta anupunelike, ¿mi bal noʼox van ti anaʼojik ti skʼan ichʼbiluk ta mukʼ li anupunelike? Xuʼ van oy kʼusi skʼan stij avoʼontonik ti mas to tsots yip sventa xavichʼ abaik ta mukʼ xchiʼuk sventa xakʼan abaike. ¿Kʼusi jaʼ taje? Sventa chkakʼtik venta kʼusi jaʼe, jchaʼkʼeltik li kʼusi laj yal Pabloe. Muʼyuk bu xi laj yale: «Ichʼbil ta mukʼ li nupunele», mu xiuk. Yuʼun xi laj yale: «Ichʼbiluk me  ta mukʼ [...] li nupunele». Jech oxal chaʼa, maʼuk noʼox yakal chalbe skʼoplal li nupunele, moʼoj, yakal chakʼ jun mantal. * Tsots skʼoplal ti xkichʼtik ta venta taje, yuʼun chakʼ kiltik yan kʼusi ti tstij koʼontontik spasel sventa jkʼuxubintik mas li jnup jchiʼiltike. ¿Kʼu yuʼun jech chkaltik taje?

7. 1) ¿Kʼusi mantaletik ta Vivlia ta jchʼuntik, xchiʼuk kʼu yuʼun? 2) ¿Kʼusitik sbalil ta jtabetik kʼalal ta jchʼuntike?

⁷ Pajkutik jlikeluk. ¿Kʼu yelan chavil li yan mantaletik ta Vivliae, jech kʼuchaʼal li spasel ta yajchankʼoptak Jesus li krixchanoetike o ti ta jtsob jbatik sventa xkichʼtik ta mukʼ li Diose? (Mateo 28:19; Evreos 10:24, 25.) Ta melel chachʼun, akʼo mi oy bateltik ti mu kʼunuk chavaʼie. Vaʼun, chalokʼ ta cholmantal akʼo mi mu skʼan xaʼiik lekil aʼyej sventa Ajvalilal yuʼun Dios li krixchanoetike. Jech xtok, chabat ta tsobajel akʼo mi toj lubemot ta abtel. Manchuk mi vokol chavaʼi, muʼyuk chavikta aba ta cholmantal mi jaʼuk li ta tsobajeletike. Muʼyuk kʼusi tspajtsanot, mi jaʼuk junuk krixchano, mi jaʼuk li Satanase. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun akʼanoj ta sjunul avoʼonton li Jeovae, vaʼun jaʼ tstijbot avoʼonton ta xchʼunbel li smantaltake (1 Juan 5:3). ¿Kʼusitik sbalil chatabe ti chachol mantal xchiʼuk ti chakʼot ta tsobajele? Ta skoj ti anaʼoj ti yakal chapas li kʼusi tskʼan Jeovae, xkuxet noʼox avoʼonton. Vaʼun jaʼ tstsatsubtasot (Nehemías 8:10). ¿Kʼusi chakʼ jchantik taje?

8, 9. 1) ¿Kʼusi skʼan tstij koʼontontik ta yichʼel ta mukʼ li nupunele, xchiʼuk kʼu yuʼun? 2) ¿Kʼusi chaʼtos ta jchantik batel li avie?

⁸ Jech kʼuchaʼal chkiltike, ti jkʼanojtik Diose jaʼ tstij koʼontontik ta xchʼunbel li smantal ti akʼo jcholtik mantal xchiʼuk ti akʼo xijkʼot ta tsobajel akʼo mi ta jnuptantik vokoliletike. Veno, li kʼanelal taje jaʼ tstij koʼontontik xtok ta xchʼunel li mantal ta Vivlia ti chal ti akʼo xkakʼbetik yipal ti ‹ichʼbiluk me ta mukʼ li jnupuneltike›, manchuk mi tsots chkaʼitik ta spasel (Evreos 13:4; Salmo 18:29; Eclesiastés 5:4). Jech  kʼuchaʼal chakʼbutik sbendision Jeova ti chkakʼbetik yipal ta xcholel mantal xchiʼuk ti ta jtsob jbatike, jaʼ jech ta slekil yoʼonton xtok chakʼbutik sbendision ti chkakʼbetik yipal ta yakʼel ta ilel ti oy sbalil chkiltik li nupunele (1 Tesalonisenses 1:3; Evreos 6:10).

⁹ Vaʼun chaʼa, ¿kʼusi xuʼ jpastik sventa ichʼbiluk ta mukʼ li nupunele? Baʼyel, jaʼ ti mu jpastik li kʼusitik xuʼ tsokes-oe, xchibal, jaʼ ti jkʼeltik kʼu yelan xuʼ jtsatsubtastike.

10, 11. 1) ¿Kʼusi talelalil ti muʼyuk chakʼ ta ichʼel ta mukʼ li nupunele? 2) ¿Kʼusi skʼan jakʼbetik li jnup jchiʼiltike?

¹⁰ Oy xa kʼuk sjalil ti xi laj yal jun ermanae: «Ta jkʼanbe vokol Jeova ti akʼo xakʼbun kipal sventa xkuch kuʼune». ¿Kʼusi ti skʼan xkuch yuʼune? Xi tstakʼ stuke: «Yuʼun tsyayijesun ta skʼopojel li jmalale. Muʼyuk bu yoxik maʼ li jbekʼtale, pe yayijem tajmek maʼ li koʼontone, yuʼun ta jujulikel xi chalbune: ‹Jaʼ noʼox chavakʼbun jvokol› o ‹Mu kʼusi xatun-o›». Li ajnilal taje laj yal jtos ti kʼusi chakʼ tajmek at-oʼontone: jaʼ ti ta jyayijesbetik yoʼonton ta jkʼopojeltik li jnup jchiʼiltike.

¹¹ ¡Toj kʼux ta alel ti oy yajtsʼaklomtak Kristo ti nupunemik ti chalbe sbaik kʼusitik toj kʼuxe, ti chyayijesvan ti vokolik xa ta poxtaele! Jamal ta ilel ti muʼyuk yichʼojik ta mukʼ snupunelik li buchʼutik nopolik noʼox jech chkʼopojik kʼuchaʼal taje. Pe ¿kʼu yelan li anupunel voʼote? Sventa xanaʼe, xi bikʼit xavakʼ aba ta sjakʼbel li anup achiʼile: «¿Kʼu yelan chavaʼi aba ta skoj li kʼusitik chkalbote?». Mi chalbot ti ep ta velta chayayijesbe yoʼontone, skʼan me oyuk ta avoʼonton xajel atalelal (Galatas 5:15; kʼelo Efesios 4:31).

12. ¿Kʼuxi xuʼ xchʼay sbalil kuʼuntik ti chkichʼtik ta mukʼ Diose?

¹² Jvules ta joltik ti mi chopol ta jkʼopontik li jnup jchiʼiltike, ta me sok ti kʼu yelan lek chkil jbatik xchiʼuk Jeovae. Xi chalbutik li Skʼop Diose: «Mi oy junuk vinik tsnop ti chichʼ  ta mukʼ Dios, pe mi mu snaʼ spajesel li yokʼe, yakal tsloʼla yoʼonton stuk xchiʼuk chʼabal sbalil ti jech chichʼ ta mukʼ Diose» (Santiago 1:26). Mu me jnoptik ti parte skʼoplal li jkʼopojeltike xchiʼuk ti parte skʼoplal li yichʼel ta mukʼ Diose. Jech kʼuchaʼal chakʼ kiltik Vivliae, ta me jloʼla jbatik mi ta jnoptik ti mu ventauk li kʼusi chkʼot ta pasel ta yut jnatike, ti jaʼ noʼox venta mi chijtun ta stojolal Dios ta alele. Mu me jloʼla jbatik: toj tsots me skʼoplal maʼ taje (kʼelo 1 Pedro 3:7). Li jun krixchanoe xuʼ van lek xa chichʼ ta mukʼ Dios xchiʼuk lek xtojob spasel kʼusitik li ta tsobobbaile. Pe mi toj kʼuxik noʼox chbat ta oʼontonal ti kʼu yelan chkʼopoj ta snae, muʼyuk chichʼ ta mukʼ li snupunele xchiʼuk muʼyuk sbalil chil Dios ti kʼu yelan chichʼ ta mukʼe.

13. ¿Kʼu van yelan xuʼ syayijes snup xchiʼil xtok li jun yajtsʼaklom Kristoe?

¹³ Jech noxtok, li buchʼutik nupunemike skʼan me xchabi sbaik sventa mu syayijes snup xchiʼilik ta yan kʼusitik. Jkʼelbetik chib skʼelobil. Jun totile jal tajmek chchikintabe —xuʼ van ta telefono— kʼusi ch-albat yuʼun jun ermana ta tsobobbail ti stuk yakal tstsʼites yalabe xchiʼuk ti tskʼanbe tojobtasel li ermanoe. Ta yan xtoke, jun ermana ti nupuneme chjalij tajmek ta cholmantal jujun xemana xchiʼuk jun tojol kerem. Li totil xchiʼuk li ermanae ta slekil van yoʼonton jech tspasik, pe ¿kʼu van yelan chaʼi sbaik li snup xchiʼilike? Jun ermana ti jech kʼot ta stojolale, xi laj yale: «Toj kʼux chkaʼi ti jaʼ mas chchʼakbe skʼakʼal sventa chaʼibe svokol jun ermana ta tsobobbail li jmalale. Muʼyuk xa jbalil chkaʼi jba yuʼun».

14. 1) Jech kʼuchaʼal chal Génesis 2:24, ¿kʼusi oy ta sbaik xchaʼvoʼalik li buchʼutik nupunemike? 2) ¿Kʼusitik skʼan sjakʼbe sbaik li buchʼutik nupunemike?

¹⁴ Xkaʼibetik smelolal ti toj kʼux chaʼi li ermana taje. Jaʼ jech xuʼ xkaltik ek ta stojolalik li buchʼutik muʼyuk chichʼik ta mukʼ li smantal Dios ti tsots skʼoplal liʼe: «Ti vinique ta xicta comel stot smeʼ yoʼ ta xnabi ta ants» (Génesis 2:24, Ch). Li versikulo liʼe, ¿mi jaʼ skʼan xal ti mu xa bu chchabi  stot smeʼ li buchʼu chnupune? Moʼoj. Li kʼusi skʼan xale, jaʼ ti jaʼ baʼyel chakʼ ta yoʼonton xchabiel li snup xchiʼile. Jaʼ jech ta stojolal ek li yermanotak ta chʼunolajele: akʼo mi toj ep skʼanojan, li kʼusi mas tsots skʼoplal oy ta sbae jaʼ li snup xchiʼile. Jaʼ yuʼun mi oy jun vinik o jun ants ti mas chchʼakbe skʼakʼalil o mi ch-echʼ xa noʼox ta mas chamigoin sbaik xchiʼuk li buchʼu maʼuk snup xchiʼile, chlik-o kʼop li ta snaike. Xi  xajakʼbe abae: «¿Mi jaʼ van ta skoj ti oy kʼop ta jnae? ¿Mi jchʼakojbe lek skʼakʼalil, mi chkaʼibe kʼusi chal xchiʼuk ta jkʼuxubin li jnup jchiʼil ti jaʼ jech sta-oe?».

15. Li kʼusi chal Mateo 5:28, ¿kʼu la yuʼun skʼan mu masuk xakʼ ta mukʼ li buchʼu maʼuk snup xchiʼil li yajtsʼaklom Kristo ti nupuneme?

¹⁵ Jech xtok, mi jun vinik o jun ants ti mas xa chakʼ ta mukʼ o ti koʼol xa chil kʼuchaʼal snup xchiʼil li buchʼu maʼuk snup xchiʼile, xibal me sba ti bu tstikʼ sba batele. Kʼux ta alel ti jaʼ jech spasojik jlom yajtsʼaklomtak Kristoe, vaʼun jech chʼiem kʼanbail ta yoʼontonik (Mateo 5:28). Ep ta veltae, kʼalal jech tspasike jaʼ chjochatik-o batel ta spasel li kʼusitik chakʼ ta kʼexlal nupunele. Jkʼeltik li kʼusi laj yal jtakbol Pablo ta sventa taje.

16. ¿Kʼusi to pʼijubtasel chakʼ Pablo kʼalal chalbe skʼoplal nupunele?

¹⁶ Kʼalal laj xaʼox yal jtakbol Pablo li mantal ti «ichʼbiluk me ta mukʼ [...] li nupunele», xie, xi to pʼijubtasvane: «Mu me sokes sbaik li buchʼutik nupunemike, yuʼun chchapan jmulivajeletik li Diose xchiʼuk li buchʼutik tsloʼla snup xchiʼilike» (Evreos 13:4). Jaʼ noʼox xuʼ xchiʼin sbaik ta vayel li buchʼutik nupunemike, jech kʼuchaʼal xi laj yakʼ ta naʼel li Diose: «Cuxetuc noʼox avoʼntonic o achiʼuc li avajnil onoʼox ta aqueremale» (Proverbios 5:18).

17. 1) ¿Kʼu yuʼun skʼan mu jnoptik jech kʼuchaʼal li snopben krixchanoetik ta sventa li mulivajele? 2) ¿Kʼuxi xuʼ jchanbetik stalelal li Jobe?

¹⁷ Kʼalal chchiʼin ta vayel buchʼu maʼuk snup xchiʼil li jun krixchanoe, chakʼ ta ilel ti solel mu xichʼ ta mukʼ li smantaltak Dios ta sventa li lekil talelale. Akʼo mi lek chil epal krixchanoetik li talelal taje, li melel yajtsʼaklomutik Kristoe maʼuk ta jtsaktik ta venta li snopben krixchanoetike. Xkaʼibetik smelolal chaʼa ti «chchapan jmulivajeletik li Diose xchiʼuk li buchʼutik tsloʼla snup xchiʼilike», maʼuk chchapanvan jun krixchano (Evreos 10:31; 12:29). Jech oxal chaʼa, kichʼbetik ta mukʼ li smantal Jeovae (kʼelo Romanos 12:9).  Jaʼ jchanbetik li moltotil Job ti xi laj yale: «Li vuʼune calojbe coʼnton [o jsat] ti muʼyuc ta jpichʼ-oʼnta tsebetique» (Job 31:1). Jaʼ jech jpʼel-o ta koʼontontik ti mu stakʼ jpichʼ oʼontatik junuk krixchano ti maʼuk jnup jchiʼiltike. Vaʼun muʼyuk bu ta jpastik li kʼusi xuʼ chjochvan batel ta mulivajele (kʼelo li apendise «¿Kʼusi chal Vivlia ta sventa ti tsutes-o sbaike xchiʼuk ti chchʼak sbaike?»).

18. 1) ¿Kʼu to stsatsal chil mulivajel li Jeovae? 2) ¿Kʼuxi xkoʼolaj li mulivajel xchiʼuk li yichʼel ta mukʼ yan diose?

¹⁸ ¿Kʼu to stsatsal chil Jeova li mulivajele? Li Mantal laj yakʼ ta stojolal Moisese chakʼ jnaʼtik jutuk, yuʼun persa chichʼ milel li j-israel krixchano mi mulivaje o mi chichʼ ta mukʼ yan diose (Levítico 20:2, 10). ¿Kʼusi xkoʼolajik-o li muliletik taje? Jaʼ ti chtuchʼik ta be jun trato ti tsots skʼoplale: kʼalal chichʼik ta mukʼ jun lokʼolile chtuchʼik ta be li trato xchiʼuk Jeovae, kʼalal chmulivajike chtuchʼik ta be li trato sventa nupunele. Li xchibale jaʼ ti tsmukul sati li snup xchiʼilike (Éxodo 19:5, 6; Deuteronomio 5:9; kʼelo Malaquías 2:14). Jech oxal mi jech tspasike, ch-akʼbat stoj smulik yuʼun Jeova ti tukʼ xchiʼuk ti xuʼ jpat koʼontontik ta stojolale (Salmo 33:4).

19. ¿Kʼusi tskoltautik sventa jpʼel-o ta koʼontontik ti mu xijmulivaje, xchiʼuk kʼu yuʼun?

¹⁹ Melel onoʼox ti yajtsʼaklomutik Kristoe maʼuk xa ta jchʼuntik li Smantaltak Moises jech kʼuchaʼal li j-israeletike. Akʼo mi jech, lek ti ta jvules ta joltik kʼu yelan jamal lek chal ti tstoj smul li buchʼu chmulivaje. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun tskoltautik sventa jpʼel-o ta koʼontontik ti mu jpastik jeche. Xi jkoʼoltastike. ¿Mi ta van xa-och ta junuk chʼulna sventa chakejan aba ta skʼoponel junuk santo? «¡Mi jsetʼuk!», xachi to van ta melel. ¿Pe mi chalik ti chakʼboxuk epal takʼin une? «¡Mi jaʼuk-o!», xachi van ta melel. Stalel maʼ taje, yuʼun li melel yajtsʼaklomutik Kristoe toj ibal sba chkaʼitik ta snopel noʼox ti ta jvalopatintik komel Jeova ta skoj ti chkichʼtik ta mukʼ junuk santoe. Jaʼ jech skʼan jnoptik xtok kʼalal  chtal ta joltik ta svalopatinel li Diose xchiʼuk li svalopatinel jnup jchiʼiltik mi chijmulivajutike, kʼusiuk srasonal ti tstij koʼontontik ta spasele (Salmo 51:1, 4; Kolosenses 3:5). Ta melel, mi jsetʼuk ta jkʼan chkakʼtik muyubajuk li Satanase, ti chkakʼtik ta kʼexlal li Jeovae xchiʼuk li chʼul nupunele.

20. Koʼoltaso ta jun lokʼolkʼop li kʼusi kʼotem ta pasel ta jlom nupuneletike.

²⁰ Sventa mas chichʼ sbaik ta mukʼ li nupultsʼakale, mu baluk noʼox ti mu xakʼ sbaik ta kʼexlale. ¿Kʼusitik to skʼan spasik? Sventa jtakʼtik taje, jkoʼoltastik ta jpʼej na li nupunele. ¿Kʼusitik van li xnichimale? Jlome jaʼ li jlekil kʼopojeltike xchiʼuk yan kʼusitik ti chij-ichʼvan-o ta mukʼe, ti chijkʼuxubinvane xchiʼuk ti chkichʼ jmeloltike. Kʼalal jun yoʼontonik li nupultsʼakaletike, xuʼ xkaltik ti oy ep xnichimaltak li nae, jaʼ xkaltik, ti chakʼbe skoloral xchiʼuk ti kʼupil sba sventa xkux yoʼontonike. Pe mi tsikub li kʼanelale, li xnichimaltake xcholet noʼox chchʼay batel ti bu atuk xa noʼox chavaʼi aba tajmeke. Pe mu xakʼan ti jech xkʼot ta pasele. Chakʼan ti ‹ichʼbiluk ta mukʼ avuʼunik li nupunele›, jech kʼuchaʼal tskʼan li Diose. Anaʼoj ti xkoʼolaj kʼuchaʼal na ti toj tsots skʼoplal xichʼ chabiel xchiʼuk chaʼmeltsanele. Jaʼ yuʼun, chakʼel kʼuxi xuʼ xapajtsan xchiʼuk xatukʼibtas li kʼusi xuʼ sokes-o anupunele. Li Skʼop Diose chakʼbot avil kʼuxi xuʼ xapas: «Ta sventa jbijiltic xuʼ lec chijbat junultic ta na; ta sventa lec jnaʼtic snopel lec chbat cuʼuntic. Ta sventa sbijil jol coʼntontic ta xnoj ta cʼusitic lec li [yut] jnatique xchiʼuc ta cʼusitic tsots scʼoplal» (Proverbios 24:3, 4). Jkʼeltik kʼuxi xuʼ jech jpas ta jnupuneltik.

21. ¿Kʼuxi xuʼ kʼunkʼun jtsatsubtastik batel li jnupuneltike? (Kʼelo li rekuadro « ¿Kʼuxi xuʼ jtsatsubtas li jnupunele?».)

²¹ Li jlom «cʼusitic lec» ti tsnojes jpʼej na sventa xmuyubaj li utsʼ alalile jaʼ li melel kʼanelale, li xiʼtael Diose xchiʼuk ti jpʼel-o xchʼunel yoʼontonike (Proverbios 15:16, 17;  1 Pedro 1:7). Li talelaletik taje xchiʼuk li yantike tstsatsubtas li nupunele. Pe ¿mi laj avakʼ venta ta Proverbios 24:4 ti kʼu yelan chnoj ta «cʼusitic lec» li yut nae? Jaʼ ta sventa «sbijil jol coʼntontic». Jech oxal chaʼa, li buchʼutik nupunemik ti tskʼan tsjel stalelalike xchiʼuk ti tskʼan sbaik yan veltae skʼan xchanik li Vivliae xchiʼuk skʼan xakʼ ta xkuxlejalik (Romanos 12:2; Filipenses 1:9). Mi chachotiik ta xchanel li kʼusi chal li teksto sventa jujun kʼakʼale o junuk mantal ta sventa nupunel ti lokʼem ta revista Li Jkʼel osil ta toyole o ta ¡Despertad!, toj jtunel me sventa xakʼelik «cʼusitic lec» chtun avuʼunik sventa chavakʼbeik xnichimal li anaike. Vaʼun, skʼan me jech xapas ta yut anaik li kʼusitik lek taje. Jaʼ xkaltik, ta skoj ti akʼanojik li Jeovae, chavakʼ ta akuxlejalik li tojobtaseletik ti la achanike. Jaʼ jech ch-ayan yan velta skoloral xchiʼuk jun oʼontonal kʼuchaʼal ta slikebal li ta yut anaike.

22. ¿Kʼu yuʼun jun koʼontontik mi chkakʼbetik yipal ta spasel li kʼusi jbainojtik ta jnupuneltike?

²² Jech me un bi, sventa jechuk li akuxlejalike ta kʼunkʼun me chlekub. Pe li yajtsʼaklomtak Kristo ti chakʼbeik yipal ta spasel li kʼusi sbainojike, ta me sta jun yoʼontonik ta sventa liʼe: ti muʼyuk chloʼilaj yoʼontonik ta skoj ti chchʼunik li mantal liʼe: «Ta sventa ti kʼu yelan chavakʼik ta ilel ti cha-ichʼvanik ta mukʼe, baʼyel me jech xapasik» (Romanos 12:10; Salmo 147:11). Pe li kʼusi mas tsots skʼoplal ta skotole, jaʼ ti kʼalal chakʼbeik yipal ta yichʼel ta mukʼ li snupunelike te me oyik-o li ta kʼanelal yuʼun Diose.