Kʼelo li kʼusi yichʼoje

Batan ta saʼobil

APENDISE

Sbikʼtal chʼakbenaltak chʼichʼ xchiʼuk poxtaeletik chakʼ doktoretik

Sbikʼtal chʼakbenaltak chʼichʼ xchiʼuk poxtaeletik chakʼ doktoretik

Sbikʼtal chʼakbenaltak chʼichʼ. Li sbikʼtal chʼakbenaltake te chichʼ lokʼesel tal ta xchantosal smukʼta chʼakbenal ti jaʼ glóbulos rojos, glóbulos blancos, plaquetas xchiʼuk plasma. Jtos sbikʼtal chʼakbenal ti chichʼ lokʼesel ta glóbulos rojos jaʼ jun proteína ti hemoglobina sbie. Li hemoglobina ti te chichʼ tael ta xchʼichʼel krixchanoetik o ta chonbolometike, jaʼ sventa chichʼik poxtael li buchʼutik ipik ta tsatsal anemia chamele o kʼalal oy buchʼu ep chmal xchʼichʼele.

Yan sbikʼtal chʼakbenaltake te chlokʼ tal ta plasma, jtos xchʼakbenal chʼichʼ ti pasem ta voʼ (90%) xchiʼuk epal hormona, sales inorgánicas, enzimas xchiʼuk nutrientes, ti te skʼoplal minerales xchiʼuk azúcares. Li plasma xtoke yichʼoj kʼusitik sventa tsikub-o chʼichʼ yoʼ mu xa xmal-o lokʼele (coagulación de la sangre), yichʼoj proteína jech kʼuchaʼal li albúmina xchiʼuk kʼusitik tskolta jbekʼtaltik sventa mu xij-ipaj. Jaʼ yuʼun, kʼalal tstsakat ta chamel jun krixchanoe, chichʼ albel ti akʼo xichʼ tikʼbel ta akuxa gammaglobulina, jtos sbikʼtal chʼakbenal chʼichʼ ti yichʼoj kʼusitik tskolta jbekʼtaltik ti te chlokʼ tal ta plasma ta xchʼichʼel jun krixchano ti muʼyuk ipe. Ta slajeb une, li ta glóbulos blancos chichʼ lokʼesbel sbikʼtal chʼakbenaltak kʼuchaʼal ti interferón xchiʼuk li interleuquina sbie, ti chichʼ tunesel sventa xpoxtaik kanser xchiʼuk chameletik ti chichʼ tael ta virus.

¿Mi xuʼ xchʼamik poxtaeletik ti yichʼoj jvokʼuk sbikʼtal chʼakbenaltak chʼichʼ li yajtsʼaklomtak Kristoe? Li Vivliae muʼyuk bu xcholet xa chal li kʼusi skʼan jpastike, jaʼ yuʼun skʼan jnop jtuktik xchiʼuk jpastik orasion ti kʼu yelan chal li jol koʼontontike. Jlome muʼyuk chchʼamik skotol li sbikʼtal chʼakbenaltak chʼichʼe, yuʼun te oy ta snopbenik ti albatik Mantal yuʼun Dios li j-israeletik ti persa skʼan «[s]malic echʼel ta banomil» li xchʼichʼel chonbolometik tsmilike (Deuteronomio 12:22-24Ch). Akʼo mi mu xchʼamik batsʼi chʼichʼ li yantike o junuk li ta xchantosal smukʼta chʼakbenaltake, chchʼamik junuk poxtael ti yichʼoj junuk sbikʼtal chʼakbenale, yuʼun te oy ta snopbenik ti maʼuk xa skʼoplal kuxlejal li sbikʼtal chʼakbenal taje.

Kʼalal chanop kʼusi chapase, xi xajakʼbe abae: «¿Mi jnaʼoj lek xtok ti mu xa xuʼ jchʼam jlom poxiletik mi muʼyuk ta jchʼam skotol li sbikʼtal chʼakbenaltak chʼichʼe, jech kʼuchaʼal li poxiletik ti chpoxta jaytosuk chameletike o li poxiletik ti chkoltavan sventa tsikub chʼichʼ yoʼ mu xa xmale? ¿Mi x-albe van kuʼun junuk doktor ti kʼu yuʼun ta jchʼam o muʼyuk ta jchʼam jlom sbikʼtal chʼakbenal chʼichʼe?».

Poxtaeletik chakʼ doktoretik. Oy kʼusi chaʼtos chichʼ tunesel li ta operasione: jaʼ li hemodilución xchiʼuk li recuperación de sangre sbie. Oy junantik doktoretike kʼalal tspasik li hemodilución sbie tsbeiltasik batel ta volsaetik jvokʼuk li chʼichʼe, vaʼun oy kʼusi tstikʼbeik ta sbekʼtal li jchamel ti xkoʼolaj kʼuchaʼal suero sventa x-epaj li xchʼichʼele, mi laj une, mi jech skʼan chil li doktoretike tstikʼbeik sutel ta sbekʼtal li xchʼichʼele. Li recuperación de sangre sbie jaʼ ti tstsobik lokʼel li chichʼ ti bu yayijeme o ti bu tstsob sba chʼichʼ ta yut jbekʼtaltik kʼalal yakal chichʼ pasel jun operasione. Chichʼ chijel li chʼichʼe, vaʼun chchaʼsut yan velta li ta jchamele. Ta skoj ti jelel kʼu yelan snaʼ xpoxtavanik li doktoretike, li yajtsʼaklom Kristoe skʼan sjakʼbe sdoktor kʼu yelan snaʼ xpoxtavan.

Kʼalal chanop kʼusi chapas ta sventa li kʼusi laj kalbetik skʼoplale, xi xajakʼbe abae: «Ti xichʼ beiltasel batel ta junuk yavil o ta junuk makina li jchʼichʼele o ti xichʼ pajesbel jlikeluk yok li jchʼichʼele, ¿mi jaʼ to van xchʼichʼel jbekʼtal chil li jol koʼonton ti chanubtasbil ta Vivliae xchiʼuk ti mu xa persauk xichʼ malel batel ta lume? (Deuteronomio 12:23, 24Ch.) ¿Mi muʼyuk van chopol chaʼi jol koʼonton ti chichʼ lokʼesel jutuk jchʼichʼel kʼalal jaʼo chkichʼ poxtaele, ti oy kʼusitik tspasbeik li jchʼichʼele, vaʼun ti xkichʼ tikʼbel yan velta ta jbekʼtale? ¿Mi jnaʼoj lek xtok ti mu xa xuʼ jchʼam poxtaeletik mi muʼyuk ta jchʼam mi junuk li poxtael ti bu persa chichʼ tunesel jchʼichʼele, jech kʼuchaʼal hemodiálisis, stunesel bomba de circulación extracorpórea xchiʼuk ti mu xkakʼ ta lokʼesel jchʼichʼel sventa xchanbeik skʼoplale?».

Li yajtsʼaklom Kristoe skʼan me snop stuk kʼu yelan tskʼan tunesbel xchʼichʼel kʼalal chichʼ operasione. Jaʼ jech xtok ta sventa li slokʼesel jchʼichʼeltik sventa chchanbeik skʼoplale xchiʼuk li poxtaeletik ta jchʼichʼeltik ti bu chichʼ lokʼesel jutuk xchiʼuk ti chichʼ tikʼel yan velta kʼalal kapbil xaʼox jutuke.