1.  Buchʼu skʼoplal li Mukʼta Babiloniae

2.  ¿Kʼusi ora vul ta lokʼel li Mesiase?

3.  Jeltos poxtael ti chichʼ tunesel chʼichʼe

4.  Li chʼakbaile

5.  Kʼinetik

6.  Kʼalal xuʼ xkuch yantik li jchameltike

7.  Takʼin xchiʼuk kʼusi skʼan chapanel

 1. Buchʼu skʼoplal li Mukʼta Babiloniae

¿Kʼu yuʼun chkaltik ti jaʼ skʼoplal skotol jecheʼ relijionetik li ‹Mukʼta Babiloniae›? (Apokalipsis 17:5). Jkʼelbetik batel oxib sprevail.

• Pukem yip ta spʼejel balumil. Li Mukʼta Babiloniae chotol ta sba «epal krixchanoetik, lumetik» xchiʼuk tspas mantal «kʼuchaʼal ajvalil ta stojolal li ajvaliletik ta balumile» (Apokalipsis 17:15, 18).

• Maʼuk skʼoplal jpolitikoetik mi jaʼuk jpʼolmajeletik. Li Vivliae chal ti kuxul to chkom ‹li ajvaliletik ta balumil› xchiʼuk «li jpʼolmajeletik» kʼalal mi lajem xa ox li Mukʼta Babiloniae (Apokalipsis 18:9, 15).

• Tsokesbe skʼoplal li Diose. «Jchonbail ants» sbiinoj, yuʼun jmoj sjol xchiʼuk ajvaliletik ta skoj ti ch˗akʼbat takʼine xchiʼuk ti chkoltaate (Apokalipsis 17:1, 2). Yakal tsloʼla li krixchanoetik ta spʼejel balumile xchiʼuk jaʼ ta smul ti oy ep buchʼutik yichʼojik milele (Apokalipsis 18:23, 24).

Sutan ta xchanobil 13 ta punto 6

 2. ¿Kʼusi ora vul ta lokʼel li Mesiase?

Li Vivliae yaloj xa onoʼox ti skʼan x˗echʼ 69 xemana sventa xvul ta lokʼel li Mesiase (kʼelo Daniel 9:25).

• ¿Kʼusi ora lik yichʼ chapel li 69 xemanae? Te lik ta sjabilal 455 kʼalal muʼyuk toʼox talem Jesuse. Li vaʼ jabile, li ajvalil Neemiase kʼot ta Jerusalen sventa xchaʼvaʼan li jteklume xchiʼuk ti jechuk xkom kʼuchaʼal ta baʼyuke (Daniel 9:25; Neemias 2:1, 5-8).

• ¿Kʼu sjalil smakoj li 69 xemanae? Bakʼintike, kʼalal chal jun kʼakʼal li Vivliae, jaʼ skʼoplal jun jabil (Numeros 14:34; Esekiel 4:6). Jaʼ yuʼun, li jun xemanae jaʼ skʼoplal vukub jabil. Li 69 xemana chal ta Vivliae jaʼ skʼoplal 483 jabil (mi ta jchaptik 69 por 7).

• ¿Kʼusi ora tsuts li 69 xemanae? Mi te chlik jchaptik ta sjabilal 455 kʼalal muʼyuk toʼox talem Jesus li 483 jabile, te chkʼot ta tsutsel ta sjabilal 29 kʼalal talem xa ox Jesuse. a Li vaʼ jabile jaʼo laj yichʼ voʼ li Jesuse xchiʼuk jaʼo kʼot ta Mesias (Lukas 3:1, 2, 21, 22).

Sutan ta xchanobil 15 ta punto 5

 3. Jeltos poxtael ti chichʼ tunesel chʼichʼe

Oy doktoretik ti tstunesbeik xchʼichʼel stuk jchamel kʼalal chpoxtaike. Pe oy junantik ti kʼu yelan chichʼ tunesel li chʼichʼe mu stakʼ xchʼam li jun yajtunel Diose. Muʼyuk chkakʼ jchʼichʼeltik sventa xichʼ tikʼbel yan krixchano mi jaʼuk chkakʼ ta kʼejel jchʼichʼeltik sventa xichʼ tunesel mi laj kichʼtik operasione (Deuteronomio 15:23).

Pe oy kʼusitik ti stakʼ jchʼamtike, jech kʼuchaʼal ti chkakʼ ta kʼelel jchʼichʼeltike, li poxtael hemodiálisis, hemodilución, li stunesel máquina de recuperación de sangre o li máquina de circulación extracorpórea (o bomba de derivación cardiopulmonar). Jujun yajtunel Jeova jaʼ tsnop kʼu yelan chichʼ tunesbel xchʼichʼel kʼalal chichʼ operasione, kʼalal chakʼ ta kʼelel xchʼichʼele o kʼalal chichʼ poxtaele. Jaʼ noʼoxe, xuʼ van jelajtik kʼu yelan tspasik li doktoretike. Kʼalal muʼyuk to chavichʼ operasion, chavakʼ ta kʼelel achʼichʼel o chavichʼ poxtaele, baʼyel me skʼan xajakʼ kʼu yelan tstunesik li achʼichʼele. Jaʼ yuʼun, xi xajakʼbe abae:

• Mi laj kichʼ lokʼesbel jchʼichʼel xchiʼuk mi laj yichʼ tsʼananel kʼuk sjaliluke, ¿mi chalbun jol koʼonton ti jaʼ to jchʼichʼel chkil xchiʼuk ti mu persauk xichʼ malel batel ta balumile? (Deuteronomio 12:23, 24).

• Mi la slokʼesik jchʼichʼel sventa oyuk kʼusi stikʼbeik o skapike, vaʼun ti stikʼik yan velta li ta jbekʼtale o ti stunesik kʼuchaʼal poxile, ¿mi xakʼ van jol koʼonton ti jchʼame o mi muʼyuk?

Sutan ta xchanobil 39 ta punto 3

 4. Li chʼakbaile

Li Skʼop Diose chal ti mu stakʼ xchʼak sbaik li buchʼutik nupunemike xchiʼuk jamal chal ti mu stakʼ xnupun xchiʼuk yan krixchano mi la xchʼak sbae (1 Korintios 7:10, 11). Pe akʼo mi jech, bateltike junantik yajtuneltak Jeovae chkʼot ta nopel yuʼunik mi chchʼak sbaik.

• Mu smakʼlin yutsʼ yalal: Kʼalal mu skʼan xakʼbe kʼusi chtun yuʼun tajek yutsʼ yalal li jun malalile o kʼalal mu skʼan xakʼbe sveʼele (1 Timoteo 5:8).

• Kʼalal oy buchʼu tsots chichʼ majele: Li buchʼu chichʼ majele xuʼ x˗ipaj˗o o xuʼ xcham˗o (Galatas 5:19-21).

• Mi chakʼ tajek ta vokol ti kʼu yelan xil sbaik xchiʼuk Jeovae: Kʼalal jun yajtunel Dios mu stakʼ xtun ta stojolal Jeova ta skoj ti mu xakʼ li malalil o li ajnilale (Echos 5:29).

Sutan ta xchanobil 42 ta punto 3

  5. Kʼinetik

Li voʼotike muʼyuk ta jtikʼ jbatik ta spasel kʼin ti muʼyuk lek chil li Jeovae. Ta jujuntal me ta jkʼelbetik skʼoplal ta Vivlia mi ta jtikʼ jbatik ta spasel junuk kʼin o mi moʼoj. Jkʼeltik batel junchibuk ­skʼelobil.

• Kʼalal oy buchʼu xi chalbote: «Feliz navidad» o «feliz año nuevo». Xuʼ xi noʼox xavalbee: «Kolaval». Pe mi oy buchʼu tskʼan tsnaʼ ti kʼu yuʼun muʼyuk chapas li kʼine, xuʼ onoʼox xavalbe.

• Chalbot anup achiʼil ti maʼuk stestigo Jeova ti akʼo xbat achiʼin ta veʼel xchiʼuk yutsʼ yalal kʼalal jaʼo tspasik junuk kʼine. Mi xakʼ anopben chavaʼie, xuʼ van xabat. Jaʼ noʼoxe, baʼyel albo smelolal anup achiʼil ti muʼyuk chatikʼ aba spasel li kʼusi tspasik li ta kʼin taje.

• Mi chakʼbot amoton takʼin avajval ta abtel kʼalal jaʼo yorail kʼine. ¿Mi muʼyuk van chatsak? Xuʼ van xatsak, jaʼ noʼoxe nopbo skʼoplal liʼe, ¿mi jaʼ ta skoj kʼin ti chakʼbot amoton takʼine o mi jaʼ ta skoj ti toj lek cha˗abtej chile?

• Oy buchʼu chakʼbot amoton ta yorail kʼin. Xuʼ van xi chalbote: «Jnaʼoj ti muʼyuk chapas li kʼin liʼe, pe ta jkʼan onoʼox chkakʼbot amoton». Yikʼaluk van jaʼ ta skoj ti lek yoʼonton ti jech chakʼbot amotone. Yoʼ to mu xachʼame, nopbo skʼoplal liʼe, ¿mi jaʼ ta skoj ti chakʼ ta preva xchʼunel avoʼontone o mi jaʼ noʼox tskʼan ti xatikʼ aba ta spasel li kʼine? Kʼusiuk ti xkʼot ta nopel avuʼune, jaʼ noʼox venta mi jun avoʼonton lakome xchiʼuk mi tukʼ laj avakʼ aba ta stojolal li Jeovae (Echos 23:1).

Sutan ta xchanobil 44 ta punto 1

 6. Kʼalal xuʼ xkuch yantik li jchameltike

Ta skoj ti chijkʼanvane, ta jkʼel tajek jbatik mi oy jtosuk jchameltik ti xuʼ xkuchik li yantike. Jech ta jpastik xtok akʼo mi mu jnaʼtik lek mi jkuchojtik li chamel taje, yuʼun ta jchʼuntik li mantal ta Vivlia liʼe: «Skʼan me xakʼan achiʼil jech kʼuchaʼal akʼanoj aba atuke» (Romanos 13:8-10).

¿Kʼusi smakojbe skʼoplal li mantal liʼe? Jaʼ ti buchʼu ip chaʼi ta jtosuk chamel ti xuʼ xkuch yantike skʼan mu stsʼutsʼvan, mu xmeyvan o mu stsak kʼabal. Jech xtok, skʼan me mu chopoluk xaʼi mi muʼyuk laj yichʼ chʼamel ta sna junuk ermanoe. Kʼalal skʼan to xichʼ voʼe, skʼan xalbe li kordinador yuʼun moletik yoʼ xichʼ kʼelel kʼuxi xuʼ xichʼ voʼ sventa mu xkuch yantik li xchamele. Jech xtok, mi oy buchʼu tsnop ti xuʼ van xkuchoj jtosuk chamele, skʼan xbat yakʼ ta lokʼesel xchʼichʼel kʼalal muʼyuk to tsaʼ snovio o snoviae. Mi ta jpastik skotol taje, chkakʼtik ta ilel ti jkʼanojtik li yantike, ti oy ta koʼontontike xchiʼuk ti maʼuk noʼox ta jnop jkʼoplal jtuktike (Filipenses 2:4).

Sutan ta xchanobil 56 ta punto 2

 7. Takʼin xchiʼuk kʼusi skʼan chapanel

Mi ta jpasbetik svunal kʼalal ta jchʼamuntik takʼin o kʼusiuk noʼox ta jpastik ti te tsakal skʼoplal xchiʼuk takʼine, xuʼ me mu xlik kʼop kuʼuntik ta tsʼakal. Jech ta jpastik akʼo mi jaʼ jun ermano li buchʼu ta jpastik trato xchiʼuke (Jeremias 32:9-12). Akʼo mi jech ta jpastik, xuʼ onoʼox van xlik jutuk jkʼoptik. Mi oy buchʼu jech kʼot ta stojolale, skʼan me xchapanik noʼox ta anil ta stukik xchiʼuk mu me ta skapemaluk sjol xchapanik.

Pe ¿kʼuxi ta chapanel mi tsots lik kʼope jech kʼuchaʼal mi oy buchʼu loʼlavan ta skoj takʼin o mi oy buchʼu tsots la sjut mulile? (Kʼelo Mateo 18:15-17). Li Jesuse laj yal ti skʼan jpastik li oxtos liʼe:

1. Skʼan xakʼik persa xchapan stukik li skʼopike (kʼelo li versikulo 15).

2. Mi mu xchapaj˗oe, skʼan xalbeik junuk o chaʼvoʼuk ermano ti yij ta mantal yoʼ akʼo xchiʼinatikuk kʼalal jaʼo chchapan li skʼopike (kʼelo li versikulo 16).

3. Mi solel mu xchapaj˗o li kʼope, jaʼ to me xuʼ xbat yalbeik li moletike (kʼelo li versikulo 17).

Jutuk mu skotoluk veltae, mu persauk xkakʼtik ta chapanel ta stojolal j˗abteletik li kermanotaktike, yuʼun mi jech la jpastike, xuʼ chopol skʼoplal xkom li Jeovae xchiʼuk li tsobobbaile (1 Korintios 6:1-8). Pe oy onoʼox kʼusitik ti skʼan chapanel ta stojolal j˗abteletike jech kʼuchaʼal mi oy buchʼu chtuchʼ snupunel, ti buchʼu chkom ta sba skʼelel li ololetike, skʼanbel stojol sveʼeb li ololetike, ta sventa seguro, mi oy kiltik ta vanko (declaración de bancarrota) o ta sventa li testamentoe. Mi oy junuk ermano chakʼ ta chapanel ta stojolal j˗abteletik ta sventa li kʼusitik taje xchiʼuk mi ta slekil yoʼonton jech tspase, muʼyuk me bu tskontrain li kʼusi chal Vivliae.

Jech xtok, muʼyuk me bu tskontrain kʼusi chal Vivlia mi oy junuk ermano chakʼ ta chapanel ta stojolal j˗abteletik li tsatsal muliletik liʼe: mi oy buchʼu laj yichʼ tsatsal tsakel, laj yichʼ tsatsal tsakel junuk olol, mi oy buchʼu laj yichʼ milel o mi tsots laj yichʼ majel o mi oy kʼusi elkʼanbate.

Sutan ta xchanobil 56 ta punto 3