1. ¿Kʼusitik chkʼot ta stojolal Jonás kʼalal mi bat ta Ninivee, xchiʼuk kʼu yelan chaʼi sba ta skoj ti bu chbate?

LI Jonase chanav batel mas ta 800 kilometro ti xuʼ van chichʼ batel junuk u o mase, jaʼ yuʼun oy lek yorail yuʼun sventa tsnop ta sventa xkuxlejal. Baʼyel skʼan snop bu beal ta stam batel: mi jaʼ te chbat ti mas jutuk tstekʼ batele o jaʼ ti bu mas joyol xchiʼuk ti mas muʼyuk xibal sbae. Buyuk noʼox beal tstam batel, ch-echʼ xtuchʼ epal stenlejaltik xchiʼuk vitsetik, xchiʼuk xuʼ van te ch-echʼ sjoy li mukʼta takixokol balumil ta Siriae, ch-echʼ xtuchʼ ukʼumetik ti tsots yoke jech kʼuchaʼal li Eufratese, jech xtok te ch-echʼ vayuk ta sna krixchanoetik ti mu xojtikinan ta jteklumetik Siria, Mesopotamia xchiʼuk Asiria. Kʼalal mas xa chnopaj batel ta Nínive li Jonase, mas xa chat yoʼonton.

2. ¿Kʼuxi la xchan Jonás sventa mu xjatav ta spasel li abtelal laj yichʼe?

² Pe li avie, li Jonase snaʼoj xa lek ti mu xa stakʼ sutes yoʼontone xchiʼuk ti xjatav ta sventa li abtelal akʼbile, yuʼun taje spasoj xa jech. Li ta yan kapitulo echʼe laj kiltik kʼuxi la xchanubtas Jeova ti laj yakʼ ta ilel smalael yuʼun kʼalal laj yakʼbe xchan ti skʼan xchʼun mantale xchiʼuk ti skʼan bikʼit xakʼ sbae: laj yakʼ taluk tsatsal ikʼaloʼ ta stojolal li varko ti bu bat li j-alkʼope, laje ta skʼelobil juʼelal la skolta sventa mu xjikʼav kʼalal laj yichʼ bikʼel batel ta mukʼta choye, xchiʼuk kʼalal oxib xaʼox kʼakʼale li mukʼta choye laj xeta lokʼel ta stiʼil nab ti muʼyuk yayijem jutebuke. Ta melel, li Jonase muʼyuk onoʼox van chchʼay ta sjol li kʼusi kʼot ta stojolale (Jon., kap., 1, 2).

3. ¿Kʼusi talelalil laj yakʼbe ta ilel Jonás li Jeovae, xchiʼuk kʼusitik sjakʼobiltak ch-ayan?

³ Li Jeovae laj yalbe yan velta ti akʼo xbat ta Nínive li j-alkʼope. Pe li avi une, la xchʼun  xchiʼuk nat xanav batel ta slokʼeb Kʼakʼal (kʼelo Jonás 3:1-3). Vaʼun chaʼa, ¿mi laj van sjel lek stalelal kʼalal laj xaʼox yichʼ tukʼibtasel yuʼun li Diose? Li Jeovae laj yakʼbe ta ilel xkʼuxul yoʼonton kʼalal la spoj li ta lajelale, kʼalal muʼyuk laj yakʼbe kastigo ta skoj ti muʼyuk la xchʼun mantale xchiʼuk ti laj to yalbe yan velta sventa spas li yabtele. Pe, ¿mi laj van xchan chkʼuxubin yan krixchanoetik li Jonase? Li kʼusi melele, li kʼuxubinele jaʼ jun talelal ti mu kʼunuk chkaʼitik stsʼitesel ta skoj ti jpasmulil krixchanoutike. Jaʼ yuʼun, jkʼeltik batel li kʼusi kʼot ta stojolal li Jonase xchiʼuk li kʼusi xuʼ jchantik ta stojolale.

4, 5. ¿Kʼuxi ti jaʼ jun «mucʼta lum» laj yil Jeova li Ninivee, xchiʼuk kʼusi chakʼ kiltik ta stojolal?

⁴ Li Jonase mu xaʼibe smelolal kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal chil Nínive li Jeovae. Li ta Vivliae chal ti jaʼ mukʼta lum laj yil li Diose (Jon. 3:3). Li ta slivroal Jonase, li Jeovae oxib to velta la sbiiltas «mucʼta lum» li Ninivee (Jon. 1:2; 3:2; 4:11). ¿Kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal chil Nínive li Jeovae?

 ⁵ Li Ninivee jaʼ toʼox jun voʼneal lum, yuʼun jaʼ li baʼyel lum la slikes Nimrod kʼalal echʼem xaʼox li Nojelal ta voʼe. Li mukʼta lum taje xuʼ van te snitoj sba yan lumetik, ta skoj ti toj mukʼ tajeke oxib to kʼakʼal chlaj jxantik skotol (Gén. 10:11; Jon. 3:3). Li ta Ninivee labalik sba li chʼulnaetik tee, tsots tajek li smuroaltake xchiʼuk oy yan naetik ti labalik sba xvinaje. Pe taje maʼuk srasonal ti toj tsots skʼoplal chil li Jeovae. Li kʼusi oy ta yoʼonton ta melele jaʼ li krixchanoetik te nakajtike. Yuʼun li vaʼ kʼakʼal taje, jaʼ toʼox jun mukʼta lum li Ninivee. Akʼo mi toj ep kʼusitik chopol tspasik li buchʼutik te nakajtike, li Jeovae tsvul yoʼonton ta stojolalik. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun oy sbalil chilbe xkuxlejal skotol li krixchanoetike xchiʼuk ta jujuntal, jaʼ yuʼun oy ta yoʼonton ti sutes yoʼontonike xchiʼuk ti xiktaik spasel li kʼusitik chopole.

6. 1) ¿Kʼu yuʼun xiʼ Jonás ta stojolal li lum Ninivee? (Kʼelo xtok li tsʼib ta yok vune.) 2) ¿Kʼuxi xuʼ jchanbetik stalelal Jonás kʼalal ta jcholtik li aʼyej yuʼun Diose?

⁶ Kʼalal kʼot ta Nínive li Jonase xchiʼuk kʼalal chakʼ venta ti toj ep jnaklejetike —ti oy mas ta 120,000 krixchanoetike—, xuʼ van mas to xiʼo. * Sjunul kʼakʼal xanav ti jaʼ te kʼot ti bu oy ep krixchanoetike, jaʼ van sventa ta saʼ bu xuʼ xchol li mantale. Mu jnaʼtik lek kʼuxi laj yal li mantale. Xuʼ van snaʼojbe xa onoʼox skʼop li krixchanoetik ta Asiriae o jaʼ akʼbat spʼijil ta skʼelobil juʼelal li Jeovae. Xuʼ van laj yal mantal ta hebreo kʼop o xuʼ van la stunes jun jelubtasej kʼop sventa xalbe mantal li krixchanoetik ta Ninivee. Akʼo mi mu jnaʼtik lek, li aʼyej laj yale skʼan lek jamal xal xchiʼuk yikʼaluk muʼyuk lek chaʼiik li krixchanoetike, xi laj yale: «Leʼ ta chaʼvinic (40) cʼacʼale ta xlaj scotol li lum liʼi» (Jon. 3:4). Li j-alkʼope jpʼel yoʼonton laj yal li aʼyeje xchiʼuk ep ta velta laj yal, taje jaʼ jech laj yakʼ ta ilel ti tsots lek xchʼunel yoʼontone xchiʼuk ti tsots yoʼontone. ¿Mi mu meleluk ti mas xa chtun kuʼuntik avi li yajtsʼaklomutik Cristo li talelaletik taje?

7, 8. 1) ¿Kʼu yelan stalelal laj yakʼik ta ilel li krixchanoetik ta Nínive kʼalal laj yal aʼyej li Jonase? 2) ¿Kʼusi la spas li ajvalil ta Nínive kʼalal laj yaʼi li albilkʼop laj yal Jonase?

⁷ Li aʼyej laj yal li j-alkʼope epal krixchanoetik la xchikintaik. Xuʼ van la snop Jonás ti chopol chaʼiik o ti xlik saʼik kʼop li jnaklejetike. Pe akʼo mi jech, mu jechuk kʼot ta pasel taje: ¡yuʼun li krixchanoetike lek la xchʼamik li kʼusi laj yale! Li kʼusi laj yal Jonase ta anil noʼox puk batel,  mu jaluk noʼox echʼ ti buchʼuuk xa noʼox chalik li albilkʼop laj yal Jonase (kʼelo Jonás 3:5). La sutes yoʼonton skotolik, jkʼulejetik xchiʼuk li buchʼutik abol sbaike, viniketik xchiʼuk antsetik, kerem tsebetik xchiʼuk mol meʼeletik. Laj yikta yiximik xtok sventa chakʼik ta ilel ti tsutes yoʼontonike. Ta tsʼakale kʼot ta xchikin ajvalil ti kʼusi la spasik li steklumale.

⁸ Kʼalal laj yaʼi ajvalil li aʼyej laj yal Jonase la sutes yoʼonton ek. Lik li ta xchotlebe, la slokʼ li skʼuʼ sventa ajvalile, vaʼun la slap kʼuʼil sventa at-oʼonton ti kʼux ta lapele ti jech slapojik li slumale xchiʼuk «ichoti ta tantic» ti jaʼ skʼan xal ti chat yoʼontone. Laje lik yakʼik jun mantal ta sjunul lum xchiʼuk «scotol li jʼabteletic yuʼune» —jaʼ xkaltik, li bankilaletike— sventa jaʼuk xa jun mantal ti skʼan xikta yiximik li jteklume. Laj yal mantal ti akʼo slapik li kʼuʼil kʼux ta lapel skotolike, ti skʼan jech spasbeik ek li xchonbolomike. * Jech xtok, li ajvalile laj yakʼ venta ti toj chopol li kʼusi tspasik li slumale xchiʼuk ti lek saʼik kʼope. Yaʼeluke, spatoj lek yoʼontonik ti chakʼ venta Dios ti tsutes yoʼontonike xchiʼuk ti ch-akʼbatik ta ilel xkʼuxul yoʼonton ta stojolalike, yuʼun xi laj yalike: «Yicʼal jech xuʼ [...] chlaj scʼacʼal yoʼnton ta jtojoltic, jech mu xijchamutic o» (Jon. 3:6-9).

9. ¿Kʼusitik vokol chaʼiik xchʼunel jlom krixchanoetik, pe kʼu yuʼun jnaʼojtik ti chʼabal srasonal yuʼunike?

⁹ Oy krixchanoetik ti jaʼ xchanojbeik skʼoplale vokol chaʼiik xchʼunel ti la sutes yoʼontonik li krixchanoetik ta Ninivee. Akʼo mi jech, jlom krixchanoetik ti chchanbeik skʼoplal Vivliae, chalik ti mu labaluk chaʼiik ti jech la spasike, yuʼun jech onoʼox nopem xaʼiik spasel li ta voʼnee, ti anil onoʼox tsjelilan li kʼusi tsnop tspasike xchiʼuk lek xchʼunojik li metsʼtaele. Akʼo mi mu jnaʼtik lek, li kʼusi jnaʼojtike jaʼ ti kʼusi laj yalik li krixchanoetik taje muʼyuk srasonal yuʼunik, yuʼun laj yal Jesucristo ta tsʼakal ti la sutes yoʼontonik li krixchanoetik ta Ninivee (kʼelo Mateo 12:41). Li Jesuse snaʼoj lek li kʼusi chale, yuʼun kʼalal kʼotanuk ta pasel taje, li stuke te toʼox oy ta vinajel, jaʼ yuʼun laj yil stuk skotol li kʼusitik kʼotanuk ta pasele (Juan 8:57, 58). Melel onoʼox ti skʼan mu jnoptik ti mu xa xjel li jun krixchanoe, akʼo mi toj chopol tajek yileluk li stalelaltake. Jvules ta joltik ti jaʼ noʼox Jeova snaʼoj li kʼusi oy ta oʼontonale.

10, 11. 1) ¿Kʼu yelan laj yaʼi sba Jeova kʼalal la sutes yoʼontonik li jnaklejetik ta Ninivee? 2) ¿Kʼu yuʼun jnaʼojtik lek ti tukʼ chapanvan li Jeovae?

¹⁰ ¿Kʼu yelan laj yaʼi sba Jeova kʼalal la sutes yoʼontonik li jnaklejetik ta Ninivee? Xi la stsʼiba li Jonase: «Cʼalal laj yil Dios li cʼusi la spasique, ti la sutes yoʼntonic ta sventa li cʼusitic chopol tspasique, jech lic lecubuc yoʼnton ta stojolic, muc spasbe o li cʼusi snopoj xaʼox tspasbee» (Jon. 3:10).

¹¹ ¿Kʼu yuʼun muʼyuk laj yakʼbe kastigo Jeova li krixchanoetik ta Ninivee? ¿Mi yuʼun muʼyuk lek la xchapan? Taje mu jechuk kʼot ta pasel, yuʼun li Vivliae chal ti tukʼ chchapanvan li Diose (kʼelo Deuteronomio 32:4). Li kʼusi kʼot ta pasele jaʼ ti muʼyuk xakap ta stojolal li krixchanoetik ta Ninivee. Yuʼun laj yil ti laj xa sjel stalelalik li krixchanoetik taje, jaʼ yuʼun la snop ti mu xa persauk xakʼbe kastigoe, jaʼ noʼox laj yakʼbe ta ilel xkʼuxul yoʼonton xchiʼuk slekil yoʼonton.

12, 13. 1) ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel Jeova ti jaʼ jun Dios ti chkʼuxubinvan xchiʼuk ti lek yoʼontone? 2) ¿Kʼu yuʼun xuʼ xichʼ alel ti maʼuk jecheʼ albilkʼop laj yal li Jonase?

¹² Li Jeovae mu xkoʼolaj jsetʼuk xchiʼuk li Dios ti muʼyuk ta yoʼonton krixchanoetik o ti toj tsots yoʼonton jech kʼuchaʼal chakʼik ta ilel li jnitvanejetik ta relijion kʼalal chchanubtasvanike. Moʼoj, yuʼun li stuke chkʼuxubinvan xchiʼuk lek yoʼonton. Yuʼun kʼalal muʼyuk to chakʼ talel kastigoe, baʼyel tspʼijubtas ta stojolal yajtuneltak, yuʼun oy ta yoʼonton ti sutes yoʼontonik li chopol krixchanoetike xchiʼuk ti sjel stalelalike, jech kʼuchaʼal la spasik li krixchanoetik ta Ninivee (Ezeq. 33:11). Oy jun veltae xi laj yalbe li j-alkʼop Jeremiase: «Ta jliquel noʼox xuʼ ta jbul loqʼuel, ta jip loqʼuel, o me ta xcules li jun mucʼta [lume] [...]. Pero me ta sutes yoʼnton yuʼun smulique, muʼyuc ta xcacʼbe tal li cʼusi chopol jnopoj chcacʼbee» (Jer. 18:7, 8).

¹³ Vaʼun chaʼa, ¿mi yuʼun jecheʼ li albilkʼop laj yal li Jonase? Moʼoj, yuʼun jaʼ jun pʼijubtasel ta stojolal li krixchanoetik ta Nínive ta skoj li stsatsal mulike. La sutes yoʼontonik, pe mi la spasik yan veltae, muʼyuk xa me chkolik li ta kastigo laj yichʼ alele. Taje jech onoʼox kʼot ta pasel ta tsʼakal (Sof. 2:13-15).

14. ¿Kʼu yelan laj yaʼi sba Jonás kʼalal laj yakʼbe perton Jeova li krixchanoetik ta Ninivee?

¹⁴ Li Jonase, ¿kʼu yelan laj yaʼi sba kʼalal muʼyuk akʼbat kastigo yuʼun Dios li jteklum jech kʼuchaʼal smalaoj oxe? «Toj chopol laj yaʼay cʼusi la spas li Mucʼul Diose, jech iʼilin.» (Jon. 4:1.) Yuʼun muʼyuk xkʼexlal la skʼopon Dios ti chakʼ ta aʼiel ti chalbe mantal Dios li Jonase. Li j-alkʼope laj yal ti jaʼuk lek ti te kom li ta snae, li ta slumale. Laj yal ta jamal ti snaʼoj xa onoʼox ti muʼyuk la chakʼbe kastigo li krixchanoetik ta Ninivee, taje jaʼ la spak-o skʼoplal ti jatav batel ta Tarsise. Ta slajebe, la skʼanbe Dios ti akʼo xmilat ta orae, yuʼun jaʼ lek chaʼi ti xchame ti mu xa skʼan ti kuxul toe (kʼelo Jonás 4:2, 3).

15. 1) ¿Kʼusi ti chopol chaʼi li Jonase? 2) ¿Kʼusi la spas Jeova ta stojolal li yaj-alkʼope?

 ¹⁵ ¿Kʼusi ti chopol chaʼi ta melel li Jonase? Melel onoʼox ti mu jnaʼtik li kʼusi chopol chaʼie, pe jnaʼojtik ti laj yal jun aʼyej ta skotol lum sventa chichʼik lajesel li krixchanoetike. Li krixchanoetike la xchʼunik li aʼyeje, pe muʼyuk xtal li kastigoe. ¿Mi yuʼun ta xiʼ mi xlabanat xchiʼuk ti x-albat skʼoplal ti jaʼ jecheʼ j-alkʼope? Mu jnaʼtik... Li kʼusi lek jnaʼojtike, jaʼ ti muʼyuk muyubaj kʼalal la sutes yoʼontonik li krixchanoetik ta Ninivee xchiʼuk kʼalal laj yakʼ ta ilel xkʼuxul yoʼonton li Jeovae. Yuʼun mas to chopol laj yaʼi sba, kʼux laj yaʼi sba stuk xchiʼuk laj yat yoʼonton ti chopol skʼoplal chbate. Akʼo mi jech la spas, li Diose oy onoʼox kʼusi lek laj yil ta stojolal li yaj-alkʼop ti chat yoʼontone. Li Jeovae muʼyuk laj yakʼbe kastigo ta skoj ti muʼyuk ichʼvan ta mukʼe, kʼajomal noʼox ta slekil yoʼonton xi la sjakʼbee: «¿Me jaʼ lec chavaʼay ti toj ep chaʼiline?», taje jaʼ sventa xvul-o xchʼulel (Jon. 4:4). Li Vivliae muʼyuk chal mi la stakʼ Jonás li kʼusi jakʼbate.

16. ¿Kʼuxi xuʼ mu jechuk ta jnoptik kʼuchaʼal li Diose, xchiʼuk kʼusi lek xvinaj ta stojolal li Jonase?

¹⁶ Xuʼ van xkaltik ta anil ti toj chopol li kʼusi la spas li Jonase, pe skʼan jvules ta joltik ti krixchanoutike mu jnaʼtik kʼu yuʼun jech tspas li Jeovae. Jech kʼuchaʼal liʼe, oy buchʼutik tsnopik ti skʼan oyuk kʼusi spas Dios ta sventa jtosuk li kʼusitik chkʼot ta pasele, o ti xakʼbe kastigo ta anil jechuk li buchʼu toj chopol stalelale, o ti voʼneuk xa laj yakʼbe slajeb li chopol balumil avie. Li sloʼil xkuxlejal Jonase chakʼbutik ta ilel ti mi mu jechuk ta jnoptik kʼuchaʼal li Diose, jaʼ mu jechuk onoʼox ti kʼusi chkaltike.

17, 18. 1) ¿Kʼusi la spas Jonás kʼalal lokʼ batel li ta Ninivee? 2) ¿Kʼu yelan laj yaʼi sba Jonás ta stojolal li jpets teʼe?

¹⁷ Li j-alkʼope solel chat yoʼonton kʼalal lokʼ batel li ta Ninivee. Li Jonase maʼuk te bat ta sna, yuʼun te bat ta stukʼil slokʼeb Kʼakʼal, ta vitstik sventa tskʼel batel ta nom li lume. Te la spas yuni yaxna sventa te ch-axinaj xchiʼuk sventa tskʼel kʼusi chkʼot ta stojolal li Ninivee, yileluke spatoj to yoʼonton ti chil chlaj li lume. ¡Toj toyba tajek li vinik taje!, ¿mi mu jechuk? ¿Kʼuxi la xchanubtas Jeova sventa xkʼuxubinvan li Jonase?

¹⁸ Kʼalal jaʼo akʼobaltike, li Diose laj yakʼ chʼiuk jpets teʼ yoʼ bu oy li Jonase. Kʼalal julav li Jonase, te laj yil jpets teʼ ti lek pim yanale xchiʼuk ti mas chakʼ yaxinale, ti mu xkoʼolaj ti kʼuchaʼal la spase. Solel muyubaj tajek Jonás kʼalal laj yile, yuʼun kʼalal chʼi ta skʼelobil juʼelale la snop ti jaʼ senyail ti lek ch-ilat yuʼun li Diose. Pe li kʼusi oy ta yoʼonton li Jeovae, maʼuk noʼox sventa mu xlaj ta kʼakʼal xchiʼuk sventa mu xa x-ilin, li kʼusi oy ta yoʼonton ta melele jaʼ ti xkʼotuk ta yoʼonton Jonás li  kʼusi chalbee. Jaʼ yuʼun la spas yan skʼelobiltak juʼelal. Li Diose la spas ta mantal jkot kʼonon, jaʼ la xkʼuxbe yibel li teʼe, jech takij. Ta tsʼakale la stak tal «tsots qʼuixin icʼ li Diose», batsʼi kʼux tajek li kʼakʼale, jech kʼuchaʼal ta xal li loʼile, li Jonase «ta xa xʼalub laj yaʼay». ¿Kʼu yelan laj yaʼi sba li Jonase? Lik yat yoʼonton yan velta xtok xchiʼuk la skʼanbe Dios ti jaʼ lek ti xchame (Jon. 4:6-8).

19, 20. ¿Kʼuxi la skolta Jeova sventa x-och ta rason li Jonase?

¹⁹ Li Jeovae la sjakʼbe yan velta Jonás mi oy srasonal yuʼun ti kapem tajeke, li avi une jaʼ la sjakʼ ta sventa li jpets teʼ ti takije. Li Jonase muʼyuk la xchʼun li kʼusi albat yuʼun Jeovae, yuʼun kʼajomal xi la spak skʼoplale: «¡Jech, tsots chiʼilin! Acʼo chamcun o ta scʼacʼal coʼnton». Li Jeovae la snop ti jaʼ xa yorail chalbe ti toj chopol li kʼusi yakal tspase (Jon. 4:9).

²⁰ Sventa xakʼ ochuk ta rasone, li Diose laj yalbe baʼyel ti Jonase toj chopol laj yaʼi kʼalal takij li jpets teʼ ti ta jun noʼox akʼobal chʼie, ti maʼuk laj yakʼ chʼiuke xchiʼuk ti muʼyuk laj yakʼbe yaʼlele. Vaʼun xi la sjakʼbee: «¿Me mu jaʼuc jech chcʼuxubaj ta coʼnton ec li mucʼta lum Nínive ti echʼem ta vacvinic ta mil (120,000) ololetic te oyic ti mu to  snaʼic bu stsʼetcʼobic xchiʼuc bu sbatsʼicʼobique, xchiʼuc ti batsʼi ep stsʼunub yovolic te oye?» (Jon. 4:10, 11). *

21. 1) ¿Kʼusi oy ta yoʼonton Jeova chakʼbe ta ilel Jonás ta sventa li skʼelobil laj yakʼ ta ilele? 2) ¿Kʼuxi xuʼ tskoltautik li sloʼil xkuxlejal Jonase?

²¹ Li skʼelobil la stunes Jeova sventa xakʼ ta ilel li kʼusi xuʼ jchantik ta sventae, toj tsots skʼoplal. Li Jonase muʼyuk kʼusi la spas jsetʼuk yoʼ xchʼi li jpets teʼ taje. Pe akʼo mi jech, li Jeova jaʼ yakʼojbe xkuxlejal li krixchanoetik ta Ninivee xchiʼuk jaʼ chakʼbe li kʼusitik chtun yuʼunike, jech kʼuchaʼal tspas ta stojolal skotol li kʼusitik kuxajtik ta Balumile. ¿Kʼuxi jaʼ mas tsots skʼoplal laj yil Jonás li jpets teʼ ti jaʼ muʼyuk li 120,000 krixchanoetik xchiʼuk skotol li xchonbolomike? Ta melel, jaʼ laj yakʼ ta yoʼonton li kʼusi tskʼan stuke. Kʼalal takij xaʼox li jpets teʼe solel laj yat tajek yoʼonton, ta skoj ti muʼyuk xa tstabe sbalile. Kʼalal kapem tajek ta stojolal li krixchanoetik ta Ninivee jaʼ ta skoj xtok li saʼel kʼusi tskʼan stuke: ti solel tskʼan chakʼ ta ilel ti jaʼ oy srasone xchiʼuk sventa mu chopoluk skʼoplal xkom kʼuchaʼal j-alkʼope. Li sloʼil xkuxlejal Jonase tskoltautik sventa jkʼeltik kʼuyelan li jtalelaltike. Melel onoʼox ti jkotoltik chkakʼtik persa stsalel li saʼel kʼusi ta jkʼan jtuktike. ¡Solel ta jtojbetik ta vokol Jeova ti oy smalael yuʼun chchanubtasutik sventa jchanbetik li kʼuxubinel chakʼ ta ilele xchiʼuk ti oy ta yoʼonton li yantike!

22. 1) ¿Kʼuxi chvinaj ti la xchan yakʼel ta ilel kʼuxubinel Jonás kʼalal chanubtasat yuʼun li Jeovae? 2) ¿Kʼusi xuʼ jchantik jkotoltik li ta sloʼil xkuxlejal Jonase?

²² ¿Mi oy kʼusi la xchan li j-alkʼope? Li ta stsutseb slivroal Jonase, muʼyuk chakʼ ta ilel mi la stakʼbe Jeova li kʼusi jakʼbate. Akʼo mi tsloʼiltaik li buchʼutik xchanojbeik skʼoplale, ta melel jnaʼojtik lek ti kʼusi la stakʼ li Jonase: jaʼ tstakʼ stuk li slivroal Jonase. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun li sprevailtake chakʼ ta ilel ti jaʼ la stsʼiba stuke. Jnoptik noʼox avaʼi ta stojolal li j-alkʼop taje, ti sut batel ta slumale, ti la stsʼiba li kʼusi kʼot ta xkuxlejale. Xuʼ van jnoptik ti jaʼ xa jun vinik ti mol xae, ti mas xa pʼije xchiʼuk ti mas xa bikʼit chakʼ sbae, ti yakal tsjikʼ yoʼonton ta skoj ti yakal tstsʼiba komel li smultake, ti muʼyuk la xchʼun mantale, li stoyobbaile xchiʼuk ti muʼyuk toʼox chkʼuxubinvane. Melel onoʼox ti la xchan yakʼel ta ilel kʼuxubinel Jonás kʼalal chanubtasat yuʼun li Jeovae. ¿Li voʼotik une? ¿Mi la jchantik ek? (Kʼelo Mateo 5:7.)