1, 2. 1) ¿Kʼu yelan kʼot kʼoponatuk María yuʼun li jun jvulaʼale? 2) ¿Kʼusi van chkʼot ta xkuxlejal María ta skoj li vulaʼal laj yichʼe?

LI Mariae la stoy li sate, vaʼun toj labal to laj yil li jvulaʼal ti te kʼot ta snae. Toj labal sba laj yil María ti muʼyuk jakʼbat skʼoplal li stot o li smeʼe.... ¡yuʼun jaʼ bat kʼelatuk li Mariae! Laj yakʼ venta ti maʼuk te likem ta Nazaret li vinik taje. Ta jun jteklum ti mu toj mukʼuke, toj anil ta ojtikinel li buchʼutik maʼuk te likemike, yuʼun ta anil xvinaj ti jelele. Jech xtok, li jvulaʼale xi kʼot yalbee: «¿Mi liʼote, ti cʼuxubinbilot yuʼun ti Diose, ti chiʼinbilot yuʼun ti Cajvaltique?» (Luc. 1:28, Ch; kʼelo  Lucas 1:26, 27).

² Li Vivliae jaʼ jech ta xalbutik skʼoplal li Mariae, ti jaʼ stseb li Elie, ti jaʼ te likem ta jteklum Nazaret ta yosilal Galileae. Li Mariae makbil xa yuʼun jun karpintero ti jaʼ sbi Josee, maʼuk jkʼulej vinik, pe ep xchʼunel yoʼonton ta stojolal Dios. Jaʼ yuʼun ti kʼuyelan xkuxlejal ta jelavel li Mariae lek jamal ta kʼelel: mu toj epuk kʼusitik ta x-ayan yuʼunik, jmoj te ta x-abtej xchiʼuk li smalale xchiʼuk ti ta skʼel li yalabtake. Pe li avi une, jutuk xa skʼan snop li kʼusi mas tsots skʼoplal ta xkuxlejale. Vaʼun jaʼo kʼot li jvulaʼal taje ti yichʼojbe tal jun abtelal ti te likem talel ta stojolal Diose, ti jaʼ chjelbat-o li xkuxlejale.

3, 4. Sventa xkojtikintik ta sventa li Mariae, ¿kʼusitik skʼan xkiktatik komel xchiʼuk kʼusi skʼan teuk ta joltik?

³ Jutuk mu skotoluk krixchanoetik labal sba chilik ti muʼyuk mas chalbe skʼoplal xkuxlejal María li Vivliae. Kʼajomal ta xalbutik jutuk ta sventa li ta yutsʼ yalale, mas jutuk chalbe skʼoplal ta sventa li stalelale, pe mi jutebuk ta xalbe skʼoplal ti kʼuyelan spat xokone. Akʼo mi jutuk chalbe skʼoplal li ta Skʼop Diose, li kʼusi chal ta sventa li Mariae toj tsots skʼoplal.

⁴ Sventa xkojtikintik li Mariae, baʼyel skʼan ta jlokʼes ta joltik li kʼusitik jchanojtik ta sventae, ti jaʼ chanubtaseletik ti te likemik talel ta jayibuk relijionetike. Jaʼ yuʼun kiktatik komel ti ep ta tos kʼusitik pasbil ta sventae, mi naka noʼox bonbil o pasbil ta mármol o ta yeso. Jech xtok kiktatik komel li chanubtaseletik xchiʼuk li kʼusitik vokol ta aʼibel smelolal ti chakʼik ta chanel li buchʼutik chchanbeik skʼoplal Diose, ti «Smeʼ Dios» xchiʼuk «MeʼAjvalil ta Vinajel» xi sbitak yakʼojbeik li ants ti bikʼit  laj yakʼ sbae. Li kʼusi skʼan teuk ta joltike, jaʼ li kʼusi chal ta melel Vivlia ta sventa li Mariae, yuʼun ep kʼusitik xuʼ jchantik ta sventa li xchʼunel yoʼontone xchiʼuk ti kʼuxi xuʼ jchanbetik li stalelale.

5. 1) ¿Kʼusi chal ta sventa María ti kʼuyelan laj yaʼi kʼalal kʼot kʼoponatuk yuʼun li anjel Gabriele? 2) ¿Kʼusi tsots skʼoplal chakʼ ta ilel ta stojolal li Mariae?

⁵ Li vinik ti vulaʼanat yuʼun li Mariae maʼuk noʼox jun krixchano, yuʼun jaʼ kʼot ta vulaʼal li anjel Gabriele. Kʼalal laj yichʼ albel «cʼuxubinbilot yuʼun ti Diose», li Mariae «chʼayal [to] cʼot yoʼnton» xchiʼuk la sjakʼbe sba ti kʼu yuʼun jech labal to sba kʼoponate (Luc. 1:29, Ch). ¿Buchʼu ti lek chkʼuxubinat-o li Mariae? Li María ti bikʼit yakʼoj sbae muʼyuk oy ta yoʼonton ti chichʼ kʼuxubinel yuʼun junuk krixchanoe, pe li anjele maʼuk chalbe skʼoplal taje, yuʼun jaʼ ta xalbe skʼoplal li Jeovae. Ta melel, li Mariae oy ta yoʼonton ti xichʼ kʼuxubinel yuʼun li Diose, pe akʼo mi jech, muʼyuk la snop ti kʼuxubinbil xae. Mi chkakʼtik persa ta stael li kʼuxubinel chakʼbutik Diose xchiʼuk ti mu jech noʼox ta jnoptik ti jtaojtik xae, oy me kʼusi tsots skʼoplal ta jchantik ta stojolal li Mariae, jun slekil kʼelobil ti lek yaʼiojbe smelolale. ¿Kʼusi jaʼ taje? Ti Diose ta skontrain li jtoybaetike, yan li buchʼu bikʼit chakʼ sbaike jaʼ skʼanojan xchiʼuk ta skolta (Sant. 4:6).

6. ¿Kʼusi mukʼta matanal laj yal anjel ti chichʼ akʼbel li Mariae?

⁶ Toj tunel me ti jech bikʼit chakʼ sba li Mariae, yuʼun li anjele laj yalbe ti ta sta jun mukʼta matanale. Albat ti ta x-ayan jun yole, ti jaʼ jun krixchano ti mas mukʼ skʼoplal ch-echʼ ta sba Balumile. Li Gabriele xi laj yalbee: «Li Diose ta xacʼ ochuc ta ajvalilal jech chac cʼu chaʼal li smoltot David ta voʼonee. Jʼechʼel chlic sventainbe o scotol li smomnichʼnab Jacobe. Muʼyuc slajeb li yabtel chichʼe» (Luc. 1:32, 33). Melel onoʼox ti mas xa ta jmil jabil snaʼoj María ti Diose laj yalbe David ti ta x-ajvalilaj ta sbatel osil li jun snitilulale (2 Sam. 7:12, 13). Jech ta melel, ¡li yole jaʼ ta xkʼot ta Mesías ti oy xa ta sjayibal siglo smalaoj li slumal Diose!

7. 1) ¿Kʼusi chal ta stojolal María li kʼusi la sjakʼbe li anjele? 2) ¿Kʼusi xuʼ xchanik ta stojolal María li kerem tsebetik avie?

⁷ Pe maʼuk noʼox taje, li anjele laj yal ti «Xnichʼon Dios ta vinajel» ta xkʼote. Li ants taje, ¿kʼuxi xa noʼox ti xuʼ xakʼ ayanuk Xnichʼon li Diose? Ta yan xtoke, ¿kʼuxi xa noʼox xuʼ x-ayan yol li Mariae? Li Mariae makbil xa yuʼun li Josee, pe muʼyuk to nupunemik, jaʼ yuʼun xi la sjakʼe: «¿Cʼuxi ta xʼayin col, yuʼun muʼyuc to quiloj vini[ke]?» (Luc. 1:34). Jech kʼuchaʼal chkiltike, li Mariae maʼuk kʼexlal chaʼi ti tojol tseb toe. Moʼoj, yuʼun tsots skʼoplal chil ti lek sak stalelale. Li avi kʼakʼale, epal kerem tsebetik oy ta yoʼontonik xchʼayel li stojol kerem tsebalike,  jech xtok li buchʼutik mu jechuk ta snopik kʼuchaʼal stukike ta slabanik. Ta melel, li krixchanoetike toj echʼ noʼox jelem xa, pe li Jeovae muʼyuk (Mal. 3:6). Jech kʼuchaʼal li ta skʼakʼalil Mariae, li Diose toj lek ta xil li buchʼutik ta xchʼun li mantaletik ta sventa li talelaletik yakʼoje (kʼelo Hebreos 13:4).

8. ¿Kʼuxi xuʼ x-ayan yuʼun jun tukʼil olol ti jaʼ jmulavil krixchano li Mariae?

⁸ Akʼo mi jaʼ jun tukʼil jchʼunolajel yuʼun Dios li Mariae, pe jaʼ onoʼox jmulavil krixchano. ¿Kʼuxi xa onoʼox xuʼ x-ayan yuʼun jun tukʼil olol, ti jaʼ Xnichʼon Dios stuke? Li Gabriele xi laj yalbee: «Ta xtal ta atojol ti Chʼul Espiritue. Ta svoliot ta smucʼul stsatsal ti Dios oy ta vinajele. Jech o xal ti chʼul olol ta xvocʼ ta atojole, ta xʼalbat scʼoplal jaʼ Xnichʼon ti Diose» (Luc. 1:35, Ch). Ti «chʼul» xie, jaʼ skʼan xal-o lek sak, chʼabal xchopolil. Li krixchanoetike jech onoʼox sjelubtasojbeik xchopolalik xchiʼuk smulik li yalab xnichʼnabike. Pe li avie, li Jeovae ta spas jun skʼelobil juʼelal ti muʼyuk bu jech ilbil-oe: ta sjelubtasbe ta yalajeb María li xkuxlejal Xnichʼon ti te oy ta vinajele, xchiʼuk la stunes li yipe, li xchʼul espiritue, taje jaʼ sventa tsvoli o ta xchabi ta mulil li uni olole. ¿Mi laj van xchʼun María li kʼusi albat yuʼun li anjele? ¿Kʼusi la stakʼbe?

9. 1) ¿Kʼusi muʼyuk tstsakik ta venta jlom krixchanoetik ta sventa li sloʼil xkuxlejal Mariae? 2) ¿Kʼuxi tsatsubtasbat xchʼunel yoʼonton María li Gabriele?

⁹ Li buchʼutik muʼyuk kʼusi xchʼunojike xchiʼuk jlom buchʼutik ta xchanbeik skʼoplal Dios sventa li relijionetike, mu stakʼ chʼunel ta xaʼiik ti ayan yol jun tojol tsebe. Akʼo mi ep xchanojik vun, mu xaʼibeik smelolal li kʼusi melel ti kʼun noʼox ta aʼyele, jech kʼuchaʼal laj yal li anjel Gabriele: «Li Diose xuʼ yuʼun ta spas scotol» (Luc. 1:37). Li Mariae la xchʼun li kʼusi laj yal li anjele, yuʼun jaʼ jun tseb ti lek tsots xchʼunel yoʼontone. Pe maʼuk ti jecheʼ noʼox loʼlabile. Jaʼ jech kʼuchaʼal jun krixchano ti lek xaʼibe smelolale, li Mariae ta skʼan sprevailtak sventa li xchʼunel yoʼontone. Li Gabriele laj yakʼbe mas sprevailtak. Li anjele laj yalbe María ti jun yutsʼ yalal ti jaʼ Isabel (Elisabet) sbie, akʼo mi yij xa xchiʼuk mi nabil ti mu x-alaje, laj xaʼox xchiʼin jun yol ta jun skʼelobil juʼelal.

10. ¿Kʼusi vokoliletik xuʼ tsnuptan ta skoj li mukʼta matanal laj yichʼ akʼbel li Mariae?

¹⁰ ¿Kʼusi van la snop tspas li Mariae? Oy kʼusi skʼan spas xchiʼuk oy xa ep sprevailtak, yuʼun ti Diose ta spas skotol li kʼusitik laj yal li anjele. Jaʼ van jun mukʼta matanal laj yaʼi, pe, ¡ep kʼusitik skʼan spas mi jech kʼot ta nopel yuʼun taje! Baʼyuk skʼan snop ta sventa li kʼusi snopojik xaʼox xchiʼuk li Josee. Li Josee, ¿mi ta to van skʼan xnupun xchiʼuk María kʼalal mi laj yaʼi ti oy xa xchiʼinoj yole? Ta yan xtoke, li Mariae yikʼal van toj tsots laj yaʼi ti oy xa kʼusi ta sbaine. Te ta xchiʼin ta xchʼut li jun kuxlejal ti toj ep sbalil ta xil li Diose: ti jaʼ li skʼanbil Nichʼone. Ta tsʼakale skʼan xchabi li uni neneʼ ti mu snaʼ spak skʼoplal  stuke xchiʼuk skʼan xchabi li ta jun chopol balumile. ¡Toj echʼ noʼox tsots li kʼusi ta sbaine!

11, 12. 1) ¿Kʼu yelan laj yaʼi sbaik jlom tukʼil yajtuneltak Dios kʼalaluk laj yichʼik akʼbel tsatsal abtelaletike? 2) ¿Kʼusi chakʼ ta ilel María ta skoj li kʼusi la stakʼbe li anjel Gabriele?

¹¹ Li Vivliae ta xakʼ ta ilel ti bateltike, oy viniketik ti lek tukʼ yakʼoj sbaik ta stojolal Diose vokol la xchʼamik tsatsal abtelaletik ti laj yichʼik akʼbel yuʼun Jeovae. Li Moisese laj yal ti xmaklajet chkʼopoje, jaʼ yuʼun laj yal ti mu xuʼ yuʼun xtun ta j-etʼesej kʼop yuʼun li Diose (Éx. 4:10). Li Jeremiase laj yal ti kerem to lae, toj chex kerem laj yaʼi sba sventa tspas li kʼusi albat yuʼun Diose (Jer. 1:6). ¡Li Jonase jatav ta spasel li yabtel akʼbate! (Jon. 1:3.) Vaʼun chaʼa, ¿kʼusi la stakʼ li Mariae?

¹² Li kʼusitik laj yale tunem-o talel yuʼun yajtunel Dios avi ta sventa ti bikʼit yakʼoj sbae xchiʼuk ti lek snaʼ xchʼun mantale. Li Mariae xi laj yalbe li Gabriele: «Cʼotcun ta smosov ti Cajvale. Acʼo spas ta jtojol ti Dios jech cʼu chaʼal laj avale» (Luc. 1:38, Ch). Li tsebal mosoiletike jaʼik li buchʼutik mas muʼyuk tsakbilik ta ventae; li xkuxlejale te oy ta skʼob li yajvale. Li Mariae jaʼ jech laj yaʼi sba ta stojolal li Yajval eke, li Jeovae. Li Mariae snaʼoj ti Jeovae tukʼ ta stojolal li buchʼutik tukʼ kʼusi ta spasike xchiʼuk snaʼoj ti ta x-akʼbat sbendision mi chakʼ persa ta spasel li tsatsal abtel taje, jech oxal lek chabibil laj yaʼi sba ta stojolal (Sal. 18:25).

13. Li skʼelobil laj yakʼbutik ta ilel li Mariae, ¿kʼuxi xuʼ skoltautik kʼalal oy kʼusi tskʼanbutik Dios akʼo jpastik ti tsotsik ta pasel o mu stakʼ pasel yileluke?

¹³ Bateltike, li Diose tskʼanbutik kʼusitik ti tsotsik ta pasel o mu stakʼ pasel yileluke. Akʼo mi jech, li ta Skʼope chakʼbutik ep srasonal sventa jpat koʼontontik ta stojolal, sventa xkakʼ jbatik ta skʼob jech kʼuchaʼal la spas li Mariae (Prov. 3:5, 6). ¿Mi jech van ta jpastik ek? Mi jech ta jpastike, li Diose ta xakʼbutik bendision xchiʼuk li xchʼunel koʼontontike mas ta stsatsub.

14, 15. 1) ¿Kʼuxi la stsatsubtasbe xchʼunel yoʼonton Jeova kʼalal bat svulaʼan Isabel xchiʼuk Zacarías li Mariae? 2) ¿Kʼusi chakʼ ta ilel ta stojolal María li kʼusi tsʼibabil komel ta Lucas 1:46-55?

¹⁴ Li kʼusi laj yal Gabriel ta sventa li Isabele toj tsots skʼoplal laj yaʼi li Mariae. ¡Jaʼ to laj yakʼ venta ti mu stukuk ti jech kʼotem ta stojolale! Jaʼ yuʼun li Mariae la snop chbat svulaʼan, vaʼun xanav batel kʼalal to ta vitstikaltik yuʼun Judá, te van oxib o chanib kʼakʼal laj yichʼ batel yuʼun. Kʼalal och batel María ta sna Isabel xchiʼuk Zacarías ti jaʼ palee, li Jeovae laj yakʼbe jun skʼelobil ti tsatsubtasbat-o li xchʼunel yoʼontone. Kʼalal laj yaʼi kʼopoj li Mariae, li Isabele laj yaʼi ti yole lik bakʼuk ta muyubajel li ta  yalajebe, vaʼun kʼot chʼul espiritu ta stojolal, xi la sbiiltas li Mariae: «Voʼot li smeʼot Cajvale». Li Diose laj yakʼbe snaʼ Isabel ti yol Mariae jaʼ ta xkʼot ta Mesías. Jech xtok, laj yakʼbe ta yoʼonton akʼo skʼupil kʼopta María ta skoj li stukʼil yoʼontone xchiʼuk ti lek xchʼun mantale, xi laj yalbee: «Toj lec ti laj achʼun ti chcʼot ta pasel cʼusi laʼalbat yuʼun Cajvaltic Diose» (Luc. 1:39-45). Mu ta naʼeteluk: li kʼusitik albat yuʼun Jeova li Mariae ta xkʼot ta pasel skotol.

¹⁵ Ti kʼusi la stakʼbe Isabel li Mariae te lek kʼejbil-o talel ta Vivlia (kʼelo Lucas 1:46-55). Jaʼ li sloʼil ti mas jal te tsakal ta Vivliae, xchiʼuk ep kʼusitik ta xalbutik ta sventa li xkuxlejale. Jech kʼuchaʼal liʼe, xvinaj ti jaʼ jun tseb ti snaʼ stoj ta vokole, taje jech chkiltik kʼalal la skʼupil kʼopta Jeova ta skoj ti akʼbat li jun mukʼta matanale, ti jaʼ ta xkʼot ta smeʼ li Mesiase.  Li kʼusitik laj yale te ta xakʼ ta ilel ti toj mukʼ li xchʼunel yoʼontone, yuʼun jaʼ laj yalbe skʼoplal ti Jeovae ta xakʼ ta kʼexlal li buchʼutik jtoybaetike xchiʼuk li buchʼutik ep sjuʼelike, pe ta skolta li buchʼutik abol sbaike xchiʼuk li buchʼutik bikʼit ta xakʼ sbaik ti tskʼan chtunik ta stojolale. Jech xtok, li kʼusitik laj yale ta xakʼ ta ilel ti lek xojtikin li Skʼop Diose, yuʼun chapbil te van jtobuk ta velta ti laj yalbe skʼoplal li kʼusi ta xal li ta Tsʼibetik ta Hebreo Kʼope. *

16, 17. 1) ¿Kʼusi slekil talelalik laj yakʼik ta ilel li María xchiʼuk li Jesuse? 2) ¿Kʼusi chchanubtasutik ta stojolal María xchiʼuk Isabel ta sventa li amigoiletike?

¹⁶ Lek jamal ta kʼelel ti Mariae nopem xaʼi snopbel skʼoplal li Skʼop Diose. Pe akʼo mi jech, maʼuk laj yal li kʼusi ta snop noʼox ta stuke, ta skoj ti bikʼit yakʼoj sbae jaʼ laj yakʼ kʼopojuk li Skʼop Diose. Li yol ti yakal ta xchʼi ta xchʼute jaʼ jech ta xakʼ ta ilel stalelal ta mas jelavel ek xchiʼuk xi ta xale: «Muc vuʼcun jcʼop ti liʼ ta xcacʼ ta chanele. Jaʼ scʼop li Bochʼo la stacun tale» (Juan 7:16). Kʼalal ta jchanubtastik li yan krixchanoetik, ¿mi jech ta xkakʼtik ta ilel ti ta jtsaktik ta venta li Skʼop Diose? O, ¿mi jaʼ lek ta xkaʼitik yakʼel ta chanel li kʼusitik ta jnop jtuktike? Li kʼusi la stakʼ li Mariae lek jamal chakʼ ta ilel ti kʼusi skʼan jpastike.

¹⁷ Li Mariae te van oxib u te kom xchiʼuk li Isabele, ta melel te la spatbe sba yoʼontonik ta jujuntal (Luc. 1:56). Li loʼil ta Vivlia taje jaʼ tsvules ta joltik ti xuʼ spatbutik koʼontontik li jlekil amigotike. Mi jaʼ chkamigointik ti buchʼu skʼanojik ta melel li Jeovae, ta melel ta me xijchʼi li ta mantale xchiʼuk ta xijnopajutik mas ta stojolal (Prov. 13:20). Vaʼun kʼot xa yorail ta sut batel ta sna li Mariae. ¿Kʼusi van ta xal José kʼalal ta xaʼi ti oy xa yol li Mariae?

18. ¿Kʼusi laj yalbe María li Josee, xchiʼuk kʼu yelan laj yaʼi sba?

¹⁸ Ta melel, li Mariae muʼyuk la smala ti lek xa xvinaj ti oy xa yol sventa ta xchiʼin ta loʼil li Josee. Kʼalal skʼan toʼox xalbe li aʼyej taje, laj van sjakʼbe sba ti kʼuyelan ta xaʼi José ti jaʼ jun vinik ti xiʼtaoj Diose. Akʼo mi jech, tsots yoʼonton laj yakʼ ta ilel kʼalal jamal laj yalbe skotol li kʼusitik kʼot ta pasel ta stojolale. Xuʼ jnoptik ti ep la svul yoʼonton li Josee. Ta skʼan ta xchʼunbe li kʼusi albat yuʼun li buchʼu skʼanoje, pe yileluke mukul sativan li Mariae. Li Vivliae muʼyuk chal li kʼusitik van la snope, pe chalbutik ti la snop chikta komele, yuʼun li buchʼutik smakoj xa sbaike li vaʼ kʼakʼal taje jech xa ilbilik kʼuchaʼal li buchʼutik nupunemike. Pe akʼo mi jech, mu skʼan xakʼ ta kʼexlal ta stojolal epal krixchanoetik o ti xichʼ kastigoe, jaʼ yuʼun la snop ti jaʼ lek ti ta mukul tskomtsane (Mat. 1:18, 19). Toj kʼux van laj yaʼi María ta skoj ti laj yil svokol yuʼun José ta skoj li kʼusitik kʼot ta pasel taje, pe akʼo mi jech muʼyuk laj yakʼbe smulin ti mu xchʼunbat li kʼusi laj yale.

19. ¿Kʼuxi koltaat yuʼun Jeova sventa lekuk li kʼusi xkʼot ta nopel yuʼun li Josee?

 ¹⁹ Vaʼun koltaat yuʼun Jeova sventa lekuk li kʼusi xkʼot ta nopel yuʼun li Josee. Ta jun xvayich, jun anjel laj yalbe ti yol xchiʼinoj li Mariae jaʼ ta skoj jun skʼelobil juʼelal. ¡Solel patbat van tajek yoʼonton li Josee! Kʼalal mas xaʼox jun yoʼontone, li Josee jech la spas ti kʼuchaʼal spasoj xa onoʼox li María ta slikebale: la xchʼun li beiltasel yuʼun Jeovae. Nupun xchiʼuk li Mariae xchiʼuk la xchʼam li kʼusi chkʼot ta sba ti muʼyuk kʼusi xkoʼolaj-o ti jaʼ li xchabiel Xnichʼon Diose (Mat. 1:20-24).

20, 21. ¿Kʼusi xuʼ xchanbeik ta stojolal José xchiʼuk María li buchʼutik nupunemik xa xchiʼuk li buchʼutik tskʼan chnupunike?

²⁰ Li buchʼutik nupunemik xae xchiʼuk li buchʼutik ta snop ta xnupunike xuʼ ep kʼusitik xchanik ta stojolal li jun nupultsʼakal ti kuxiik leʼ xa ta chaʼmil jabile. Kʼalal laj yil José ti lek ta spas yabtel kʼuchaʼal jun lekil meʼil li Mariae, toj ep van muyubaj ti la stsak ta venta li kʼusi albat yuʼun yaj-anjel Jeovae. Jech xtok, laj yakʼ venta ti toj tsots skʼoplal ti jtsaktik ta venta Dios kʼalal oy kʼusi tsots skʼoplal ta jnop ta jpastike (Sal. 37:5; Prov. 18:13). Ta melel, ti kʼusitik la snop kʼuchaʼal jolil ta jun utsʼ alalile, li Josee jech-o laj yakʼ ta ilel ti tstsakvan ta ventae xchiʼuk ti lek yoʼontone.

²¹ Ta yan xtoke, ¿kʼusi xuʼ jchantik ta stojolal María ti jpʼel yoʼonton nupun xchiʼuk li Josee? Akʼo mi ta slikebale mu stakʼ chʼunel laj yaʼi José li kʼusi albat-o yuʼun Mariae, pe li tsebe la smala xchiʼuk jech-o la spat yoʼonton ta stojolal li vinik ti jaʼ jolil ta xkʼot ta yutsʼ yalale. Mu ta naʼeteluk ti laj yakʼ venta ti toj jtunel ti oyuk smalael yuʼune, taje jaʼ jun slekil kʼelobil yuʼunik li antsetik ti jaʼik yajtsʼaklomtak Cristo avi kʼakʼale. Ta slajeb xae, skotol li kʼusitik kʼotanuk ta pasele laj yakʼik-o venta José xchiʼuk María ti toj tsots skʼoplal ti lek jamal xchiʼin sbaik ta loʼile xchiʼuk ti meleluk li kʼusi ta xalbe sbaike (kʼelo Proverbios 15:22).

22. Sventa lekuk slikes snupunelik li José xchiʼuk Mariae, ¿kʼusi la spas xchaʼvoʼalik, xchiʼuk kʼusitik skʼan to spasik batel?

²² Ta melel, li nupultsʼakal taje lek ti kʼuyelan la slikes li snupunelike. Xchaʼvoʼalik ep skʼanojik li Jeovae xchiʼuk tskʼanik ti jaʼikuk totil meʼiletik ti lek tspas li yabtelike xchiʼuk ti lekuk xkʼanvanik sventa tslekubtasbeik-o yoʼonton li Jeovae. Ta melel, epal bendisionetik ta staik, pe epal vokoliletik tsnuptanik xtok. Yuʼun jaʼ oy ta sbaik stsʼitesel li Jesuse, ti jaʼ ta xkʼot ta jun vinik ti mas tsots skʼoplal ta spʼejel Balumil ti muʼyuk bu jech ilbil-oe.