1, 2. ¿Kʼusi baʼyel skʼan spas li Eliase, xchiʼuk kʼuxi ti jelelik li Elías xchiʼuk li Acabe?

LI Eliase solel oy ta yoʼonton tskʼopon stuk li Stot ta vinajele. Akʼo mi jech li epal krixchanoetik ti te nopol oyik ta stojolal Eliase naka to laj yilik kʼuxi takʼbat s-orasion yuʼun Jeova, yuʼun laj yakʼ yaluk tal kʼokʼ ta vinajel, jaʼ yuʼun yikʼaluk van tskʼan chnopajik batel ta stojolal Elías sventa x-akʼbatik bendision. Jech xtok, sventa xbat skʼopon Dios stuk ta mukʼta vits Carmelo ti tsots tajek ikʼ tee, baʼyel skʼan xbat xchiʼin ta loʼil li ajvalil Acabe.

² Li Eliase xchiʼuk li Acabe toj jelelik. Li Acabe skʼuʼ ajvalil slapoj, jaʼ jun jvalopatinej mantal ti jaʼ noʼox tsaʼ li skʼulejale xchiʼuk ti xuʼ spas kʼusitik chopol ta anil noʼox kʼalal oy buchʼu ch-albate. Pe jaʼuk li Eliase jaʼ slapoj li kʼuʼil sventa onoʼox j-alkʼope —xuʼ van jlik kʼuʼil ti muʼyuk toyol stojole xchiʼuk ti yichʼoj pasel ta snukulil chonbolom o ta stsotsil kameyo o ta tentsun—, jaʼ jun vinik ti oy lek xchʼunel yoʼontone, tsots yoʼonton xchiʼuk tukʼ chakʼ sba. Li avi ti jutuk xa skʼan xmal kʼakʼale, vinaj xa ti kʼuyelan stalelalik ta jujuntale.

3, 4. 1) ¿Kʼu yuʼun ta kʼexlal komik li Acab xchiʼuk li yantik ti chichʼik ta mukʼ Baal li vaʼ kʼakʼal taje? 2) ¿Kʼusitik chichʼ takʼel batel?

³ Li Acab xchiʼuk li yantik ti chichʼik ta mukʼ Baale ta kʼexlal komik li vaʼ kʼakʼal taje. Laj yichʼ tsalel li jecheʼ relijion ti jaʼ te oyik li Acab xchiʼuk li yajnile, li meʼajvalil Jezabele, ti jaʼ tstijbeik yoʼonton li lajunvokʼ nitilulal ta Israel sventa jaʼ stsʼakliik li jecheʼ relijione. Li Baale vinaj lek ti muʼyuk kʼusi spas yuʼune. Akʼo mi solel la skʼanik vokol, akʼotajik xchiʼuk li j-alkʼopetik yuʼunike la sbojilan sbaik ta kuchilo ta jichʼil takʼinetik jech kʼuchaʼal stalelik onoʼoxe, li jecheʼ dios taje mi jaʼuk tsan yuʼun uni kʼokʼ. Jech xtok, muʼyuk poj yuʼun li 450 paleetik ti laj yichʼik milel ti staik-o onoʼoxe. Pe oy to kʼusi muʼyuk spas yuʼun, taje jutuk xa skʼan xvinaj. Mas xa ta oxib jabil, li j-alkʼopetik yuʼun Baale tskʼanbeik vokol ti akʼo xakʼbe slajeb li kʼepelal li ta jteklume, pe li Baale muʼyuk stakʼoj-o. Akʼo mi jech, li Jeovae jutuk xa skʼan xakʼ taluk voʼ, ti jech chakʼ ta ilel ti muʼyuk yan Dios kʼuchaʼal li stuke (1 Rey. 16:30–17:1; 18:1-40).

⁴ Pe, ¿bakʼin van chakʼ taluk voʼ li Jeovae? ¿Kʼusi van tspas Elías  kʼalal jaʼo tsmalae? ¿Kʼusi xuʼ jchantik ta stojolal Elías ti oy lek xchʼunel yoʼontone? Taje jaʼ to te chkiltik mi la jkʼeltik batel li loʼil ta Vivliae (kʼelo 1 Reyes 18:41-46).

5. Alo kʼusi laj yalbe Acab li Eliase xchiʼuk alo mi oy kʼusi la xchan ajvalil ta sventa li kʼusi kʼot ta pasel li vaʼ kʼakʼal taje.

⁵ Li Eliase xi laj yalbe li Acabe: «Bat veʼan, uchʼan voʼ, yuʼun ven chauquil voʼ xvoʼet tal chcaʼay». ¿Mi oy kʼusi la xchan li chopol ajvalil ta sventa li kʼusi kʼot ta pasel li vaʼ kʼakʼal taje? Li loʼil ta Vivliae muʼyuk chal ta sventa taje, pe muʼyuk chal xtok mi la sutes yoʼonton o ti la skʼanbe vokol j-alkʼop sventa akʼo skʼopon Jeova ta stojolal sventa x-akʼbat pertone. Moʼoj, kʼajomal noʼox «ibat veʼuc, bat yuchʼ voʼ» li Acabe (1 Rey. 18:41, 42). Pe, ¿kʼusi chal Vivlia ta sventa li Eliase?

6, 7. ¿Kʼusi la skʼanbe Jeova li Eliase, xchiʼuk kʼu yuʼun?

⁶ Xi to chal li loʼil ta Vivliae: «Li Eliase imuy batel ta jolvits Carmelo. Te la squejan sba, la spatan sba ta sjol yacan». Kʼalal jaʼo lek tsnojes xchʼut li Acabe, li Eliase jaʼo la skʼopon li Stot ta vinajele. Toj lek ta kʼelel ti kʼuyelan oy li j-alkʼop kʼalal jaʼo tskʼopon Diose: ti skejanoj sba xchiʼuk ti spatanoj sba yalel ta sjol yakane. ¿Kʼusi van yakal  tskʼan? Mu persauk ti jvules ta joltike, yuʼun li Vivliae chal ta Santiago 5:18 ti la skʼopon Dios sventa skʼanbe ti akʼo xakʼ voʼe, li orasion la spas j-alkʼope jaʼo te oy ta vits Carmelo.

⁷ Li Eliase snaʼoj ti xi yaloj li Jeovae: «Ta xa xcacʼ taluc voʼ liʼ ta banamil» (1 Rey. 18:1). Jaʼ yuʼun, li kʼusi noʼox tskʼane jaʼ ti xkʼotuk ta pasel li kʼusi tskʼan yoʼonton li Diose, jech kʼuchaʼal ta xchanubtas yajtsʼaklomtak Jesús ti akʼo jech skʼanik ta orasion ti te van jmiluk jabil ta mas tsʼakale (Mat. 6:9, 10).

8. ¿Kʼusitik chakʼ jchantik ta sventa li orasion la spas Eliase?

⁸ Li kʼusi laj yakʼ ta ilel li Eliase ep kʼusitik chakʼ jchantik ta sventa li orasione. Li kʼusi mas tsots skʼoplal chaʼi li stuke jaʼ ti xkʼotuk ta pasel li kʼusi tskʼan yoʼonton li Jeovae. Li voʼotik eke, kʼalal ta jpastik orasione skʼan me jvules ta joltik li kʼusi chal liʼe: «Cʼalal oy cʼusi ta jcʼanbetic jech chac cʼu chaʼal tscʼan stuque, ta jnaʼtic ti ta xaʼay [Dios] jcʼoptique» (1 Juan 5:14). Melel onoʼox, sventa jnaʼtik li kʼusi xuʼ xkaltik ta j-orasiontike, baʼyel skʼan jnaʼtik kʼusi tskʼan yoʼonton li Diose, taje jaʼ me jun slekil rasonal sventa jchanilantik jujun kʼakʼal li Skʼope. Ta yan xtoke, li Eliase xuʼ van ta skʼanbe vokol Jeova sventa xakʼ taluk voʼ ta skoj ti chakʼ venta ti chil svokol li j-israeletike. Xuʼ van la stojbe ta vokol Jeova ta skoj li skʼelobil juʼelal la spas li vaʼ kʼakʼal taje. Li voʼotik eke, kʼalal ta jpastik orasione skʼan me xkakʼtik ta ilel ta melel ti ta jtojtik ta vokol li slekil yoʼontone xchiʼuk ti oy ta koʼontontik li yantike (kʼelo 2 Corintios 1:11; Filipenses 4:6).

9. ¿Kʼusi laj yalbe akʼo spas smoso li Eliase, xchiʼuk kʼusi chaʼtos chakʼ jchantik li kʼusi la spase?

⁹ Li Eliase snaʼoj lek ti chakʼbe slajeb kʼepelal li Jeovae, pe li kʼusi mu snaʼ leke jaʼ ti kʼusi ora ta spase. ¿Kʼusi tspas li j-alkʼop kʼalal jaʼo tsmala sventa xakʼ talel voʼ li Jeovae? Kaʼitik kʼusi chal li loʼil ta Vivliae: «Jech laj yalbe li smozoe: “Batan leʼe. Qʼuelo batel leʼ ta nabe” xut. Jech ibat. La sqʼuel batel li nabe, jech laj yal: “Muʼyuc cʼusi chvinaj” xi. Li Eliase jech laj yalbe: “Bat qʼuelilano vucubuc velta” xut» (1 Rey. 18:43). Li kʼusi kʼot ta xkuxlejal li Eliase oy kʼusi chaʼtos chakʼ jchantik: skʼan jpat lek koʼontontik ta stojolal Jeova xchiʼuk skʼan vikʼiluk jsatik jmalatik sventa xkʼot ta pasel li kʼusi tskʼan yoʼontone.

10, 11. 1) ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel Elías ti spatoj yoʼonton ta sventa li kʼusi yaloj tspas Jeovae? 2) ¿Kʼu yuʼun xuʼ jpat koʼontontik jech kʼuchaʼal la spas li Eliase?

¹⁰ Li Eliase spatoj tajek yoʼonton ta sventa li kʼusi yaloj tspas Diose,  oy tajek ta yoʼonton tskʼel kʼusiuk senyail chakʼ ta ilel li Jeovae. Jaʼ yuʼun la stak batel smoso sventa xbat ti bu mas toyole yoʼ xil batel mi oy senyail ta nab ti chtal xa voʼe. Kʼalal tsutal ta jujukoj li smosoe, xi chvul yale: «Muʼyuc cʼusi chvinaj». Solel lek kʼepel xvinaj ti bu oy li nabe xchiʼuk chʼabal tok xvinaj li ta vinajele. ¿Mi oy kʼusi jelel chavil li ta loʼil liʼe? Vuleso ta ajol ti jaʼtik to xi laj yalbe ajvalil Acab li Eliase: «Ven chauquil voʼ xvoʼet tal chcaʼay». Vaʼun chaʼa, ¿kʼu yuʼun laj yal ta melel Elías ti jech chkʼot ta pasel ti mu xvinaj jutebuk toke?

¹¹ Li Eliase snaʼoj li kʼusi yaloj tspas li Jeovae. Ta skoj ti jaʼ j-alkʼop xchiʼuk ti jaʼ takbil yuʼune, snaʼoj lek ti chkʼot ta pasel li kʼusi yaloje. Ta skoj ti spatoj lek yoʼonton ta stojolal li Jeovae xkoʼolaj ti xvoʼoʼet xa chaʼi li voʼe. Taje xuʼ van chvul ta joltik li kʼusi chal Vivlia ta sventa Moisese: «Yuʼun xcoʼlaj xchiʼuc yilojbe sat laj yaʼay li Bochʼo mu xquil ta jsatique». ¿Mi jech melel chkiltik li Dios eke? Li kʼusi melele, jaʼ ti Jeovae yakʼojbutik ep srasonal sventa jechuk xchʼunel koʼontontik ta stojolal xchiʼuk ta sventa li kʼusi yaloj tspase (Heb. 11:1, 27).

12. ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel ti vikʼil lek sat li Eliase, xchiʼuk kʼu yelan laj yaʼi sba kʼalal laj yaʼi ti te xvinaj uni tok li ta nabe?

¹² Li avie jkʼeltik kʼuxi vikʼil lek sat chakʼ ta ilel li Eliase. Li j-alkʼope maʼuk noʼox jun velta la stak batel li smosoe, moʼoj, yuʼun vukub to velta. Ta melel solel lubem van li mosoile, yuʼun xtal xbat. Pe li Eliase muʼyuk xchibaj ta anil xchiʼuk te smalaoj-o li senyaile. Kʼalal ta svukubal xaʼox velta bat li smosoe xi laj yale: «Oy ta xquil juteb toc chmuy ta ba nab jech smucʼul jech chac cʼu chaʼal yut jcʼobtic». ¿Mi xnop van avuʼun ti kʼuyelan sbechoj skʼob smoso Elías sventa chakʼ ta ilel ta skʼob kʼu smukʼul li tok ti te oy ti bu to kʼalal spajeb xvinaj li Mukʼta Nab Mediterraneoe? Xuʼ van muʼyuk bu mas tsots skʼoplal laj yil li stuke, pe li Eliase toj tsots skʼoplal laj yaʼi li uni tok taje. Vaʼun xi laj yalbe mantal ta anil li smosoe: «Batan, bat albo yaʼay Acab ti acʼo yacʼbe scaʼil li scaretae. Acʼo batuc, yuʼun jech mu liʼuc xmacat yuʼun li voʼe» (1 Rey. 18:44).

13, 14. 1) ¿Kʼuxi xuʼ vikʼiluk jsatik jech kʼuchaʼal la spas li Eliase? 2) ¿Kʼusi srasonal oy kuʼuntik ti skʼan noʼox jpastik ta anile?

¹³ Oy kʼusi chakʼ jchantik yan velta xtok li kʼusi kʼot ta stojolal li Eliase. Li voʼotik eke kuxulutik ta jun kʼakʼal ti jutuk xa skʼan xakʼ kʼotuk ta pasel li kʼusi tskʼan yoʼonton Diose. Li Eliase la smala chkʼot slajeb li kʼepelale, li yajtuneltak Dios avi eke yakal ta jmalatik slajeb li chopol balumile (1 Juan 2:17). Skʼan me vikʼiluk jsatik jmalatik jaʼ to mi kʼot ta pasel jech kʼuchaʼal la spas li Eliase. Li Jesús, ti jaʼ Xnichʼon Diose, xi la spʼijubtas li yajtsʼaklomtake: «Viqʼuiluc me asatic chaʼe, yuʼun mu xanaʼic cʼusi ora chital, vuʼun li Avajvalicune» (Mat. 24:42).  ¿Mi jaʼ van skʼan xal ti mu jutebuk snaʼik kʼusi ora chtal slajeb balumil li yajtsʼaklomtake? Moʼoj, yuʼun jal la xchiʼinan ta loʼil ta sventa ti kʼuyelan li balumil ta slajebal kʼakʼale. Li voʼotik avie xuʼ xkakʼtik venta kʼuxi chkʼotanuk ta pasel li epal senyailtak ta sventa li «slajebal cʼacʼale» (kʼelo Mateo 24:3-7).

¹⁴ Li jujun senyailtak taje, jaʼ srasonal ti lek jamal xchiʼuk ti chakʼ jchʼuntik leke. Li senyailtak chkiltik avie, ¿mi tstij van koʼontontik spasel ta anil noʼox li yabtel Jeovae? Yuʼun li Eliase ta jun noʼox uni tok ti vinaj ta nab sventa xchʼun lek ti jutuk xaʼox skʼan xakʼbe slajeb kʼepelal li Jeovae. Jaʼ yuʼun chaʼa, ¿mi kʼot ta pasel li kʼusi la skʼan li tukʼil j-alkʼop taje?

15, 16. ¿Kʼusi kʼot ta pasel li avie, xchiʼuk kʼusi la sjakʼbe sba Elías ta stojolal li Acabe?

¹⁵ Li loʼil ta Vivliae xi to chale: «Li Acabe icaji ta scareta; ibat ta Jezreel. Ta ora ital toc imac li vinajele, xchiʼuc ital tsots icʼ; batsʼi tsots chauquil voʼ laj yacʼ» (1 Rey. 18:45). Ta anil noʼox kʼot ta pasel taje. Kʼalal jaʼo bat yalbe aʼyej Acab li mosoe, li uni toke epaj batel, lik ikʼubuk yuʼun skotol li vinajele xchiʼuk lik tsatsal ikʼ. Jaʼ to laj yakʼ voʼ li ta yosilal Israele, yuʼun oy xa ta oxib jabil xchiʼuk oʼlol ti muʼyuk xakʼ-oe. Li takin balumile solel ta anil noʼox chuchʼ ochel li voʼe. Kʼalal mas xaʼox tstsatsaj batel li voʼe, li ukʼum Cisone lik jamuk batel yok xchiʼuk la spokbe batel xchʼichʼel li j-alkʼopetik yuʼun Baal ti te laj yichʼik milele. Li j-israeletik eke xuʼ slekubtas skʼoplalik, yuʼun sokem toʼox skʼoplalik ta skoj li yichʼel ta mukʼ Baal li ta jteklume. ¿Mi ta van slekubtas skʼoplalik?

¹⁶ Melel onoʼox ti jech tspasik yaloj li Eliase. Xuʼ van tsjakʼbe sba xtok kʼuyelan chaʼi sba li ajvalil Acabe, mi ta sutes yoʼonton xchiʼuk mi chchʼak sba lokʼel ta stojolal li yichʼel ta mukʼ Baal ti toj ibal sbae. Melel onoʼox ti kʼusitik kʼot ta pasel li vaʼ kʼakʼal taje, oy ep srasonal ti jechuk la spase. Mu jnaʼtik lek ta melel kʼusi la snop li ajvalil Acabe, yuʼun li loʼil ta Vivliae kʼajomal chal ti «icaji ta scareta; ibat ta Jezreel». ¿Mi oy van kʼusi la xchan? ¿Mi jpʼel van yoʼonton tskʼan tsjel xkuxlejal? Li kʼusi kʼot ta pasel ta tsʼakale, jaʼ chakʼ kaʼitik ti muʼyuke. Kʼusiuk ti kʼot ta pasele, li Acab xchiʼuk Eliase muʼyuk toʼox bu nelem yuʼunik li kʼakʼal taje.

17, 18. 1) Kʼalal jaʼo chbat ta sbelel Jezreel li Eliase, ¿kʼusi kʼot ta stojolal? 2) ¿Kʼu yuʼun toj labal sba li kʼusi kʼot ta stojolale? (Kʼelo xtok li tsʼib ta yok vune.)

 ¹⁷ Vaʼun, li yaj-alkʼop Jeovae jaʼ te bat ek ti bu bat li Acabe. Solel nat xanav kʼalal jaʼo x-ikʼubinaj li tok xchiʼuk ti jaʼo chakʼ ven chaukil voʼe; vaʼun oy kʼusi labal sba kʼot ta pasel.

¹⁸ Xi chal li Vivliae: «Li Eliase iʼacʼbat stsatsal yuʼun li Mucʼul Diose. Cʼalal la slap lec scʼuʼe, ibat ta anil ta Jezreel. Jaʼ baʼyuc icʼot; jaʼ tsʼacal icʼot li Acabe» (1 Rey. 18:46). Melel onoʼox ti Eliase «iʼacʼbat stsatsal yuʼun li Mucʼul Diose» ti muʼyuk bu jech xvinaj-oe. Li Jezreele te van 30 kilometrouk snamal, xchiʼuk li Eliase maʼuk uni kʼox kerem xa. * Jnoptik noʼox ti kʼuyelan la xchuk lek ta xchukbenal li snatil kʼuʼ sventa xuʼ x-anilaj leke, vaʼun anil bat ti solel tʼuxul xa tajeke. Labal van sba laj yil ti ta anil la sta ta be li Acabe, yuʼun jelav batel xchiʼuk ta patil to laj yikta komel li skareta ajvalile.

19. 1) ¿Kʼusi albilkʼop tsvules ta joltik kʼalal tsatsaj yip xchiʼuk ti lek tsots anilaj li Eliase? 2) ¿Kʼusi jpʼel ta yoʼonton Elías kʼalal jaʼo ch-anilaj batel ta Jezreele?

¹⁹ ¡Jaʼ jun bendision ta stojolal li Eliase! Toj labal van sba laj yil ta xkuxlejal kʼalal tsatsaj yip xchiʼuk ti lek tsots anilaje, ti xuʼ van jaʼ mu sta kʼalal skeremal toʼoxe. Li kʼusi kʼot ta stojolal li Eliase jaʼ tsvules ta joltik li albilkʼopetik ti chalbe tukʼil yajtuneltak Dios ti muʼyuk xa ip chaʼiike xchiʼuk tstsatsaj yipik li ta Paraiso liʼ ta Balumile (kʼelo Isaías 35:6; Luc. 23:43, TNM). Pe li kʼusi mas tsots skʼoplal laj yaʼi li Eliase jaʼ ti lek x-ilat yuʼun li stuk noʼox melel Dios Jeova kʼalal jaʼo ch-anilaj batel li ta bee.

20. ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa xakʼbutik bendision li Jeovae?

²⁰ Li Diose oy tajek ta yoʼonton chakʼbutik epal bendision xchiʼuk sta-o ti xkakʼtik persa sventa jtatik taje. Jech kʼuchaʼal la spas li Eliase, skʼan me vikʼiluk jsatik xchiʼuk jtsʼetanbetik lek xchikinal li senyailtak chakʼ Jeova ti jech chakʼ kʼotuk ta pasel li ta kʼakʼaletik ti xibalik sba xchiʼuk ti anil xa noʼox jech skʼan spas li Jeovae. Jech kʼuchaʼal li tukʼil j-alkʼope, oy me srasonal kuʼuntik ti jpat koʼontontik li kʼusi yaloj tspas li Jeovae, li Dios ti stuk noʼox melel xkʼopoje (Sal. 31:5, Ch).