1, 2. ¿Kʼusi abtelal tspasik Noé xchiʼuk yutsʼ yalal ti oy xa ta sjaylajunebal jabil tspasike, xchiʼuk kʼusitik la snuptanik?

CHKUX jlikeluk ta yabtel li Noee. Te chotol ta jun tsʼamteʼ, te tskikan lek spat xchiʼuk chachʼ xchʼuxuviltak ti ipik tajek chaʼi kʼalal jaʼo tskʼel kʼu smukʼul tsmeltsaj li arkae. Lek tsots yikʼ li xuchʼe xchiʼuk xkaʼitik kʼuyelan chbakʼ li abtejebaletike. Ti bu chotol li Noee, te skʼeloj batel yutsʼ yalal ti yakʼojbeik tajek yipal spasel li kʼusi toj mukʼ tspasik ta teʼe. Oy xa van sjaylajunebal jabil yakal chkoltaat ta spasel arka li skeremotake, yalibtake xchiʼuk li yajnil ti skʼanoj tajeke. Ep xa kʼusitik spasojik, pe ep to kʼusitik skʼan pasel sventa stsuts li arkae.

² Li krixchanoetik tee chalik ti likem la xchuvajike. Kʼalal jutuk xa skʼan stsuts yuʼunik spasel li arkae, li krixchanoetike mas to tseʼinik, yuʼun mu xchʼunik ti chnoj ta voʼ spʼejel li Balumile, ti jaʼ jech chal li Noee. Mu xa noʼox xchʼun yuʼun chaʼiik ti jech chkʼot ta pasele, solel muʼyuk smelolal chaʼiik. Mu xa noʼox xaʼibeik smelolal ti kʼu yuʼun chchʼay skʼakʼal xchiʼuk yutsʼ yalal ta spasel jun abtelal ti muʼyuk sbalile. Pe li Jeovae, ti jaʼ li Dios chichʼ ta mukʼ Noee, toj jelel kʼuyelan chil li yajtunele.

3. ¿Kʼuxi laj yakʼ ta yoʼonton ta spasel li kʼusi oy ta yoʼonton Dios li Noee?

³ Xi chal li Vivliae: «Yacʼoj yoʼnton ta spasel ti cʼusi oy ta yoʼnton ti Diose» (Gén 6:9, Ch). ¿Kʼusi skʼan xal taje? Jaʼ ti chchʼunbe skotol kʼusi chkʼanbat yuʼun li Diose xchiʼuk ti skʼanoj tajeke, yuʼun jaʼ yamigo ti xojtikin leke. Ta smilal noʼox jabil ta mas tsʼakale, xi laj yichʼ tsʼibabel skʼoplal ta Vivlia li Noee: «Ta sventa xchʼunojel yoʼnton laj yacʼ ta ilel ti oy smulic li cristianoetique» (Heb. 11:7). ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel ti oy smulik li krixchanoetike? ¿Kʼusi xuʼ jchantik ta sventa ti kʼuyelan laj yakʼ ta ilel xchʼunel yoʼonton li Noee?

4, 5. ¿Kʼuxi sok batel li krixchanoetik ta skʼakʼalil Noee?

⁴ Li krixchanoetik ta skʼakʼalil Noee ta anil noʼox sok batel. Sokem xa onoʼox li ta skʼakʼalil Enoque, ti jaʼ stot li smukʼtote. Li Enoque jaʼ toʼox jun lekil vinik ti la xchʼunbe smantal Diose xchiʼuk laj yal ti chakʼbe slajeb chopol krixchanoetik li Diose. Pe li ta skʼakʼalil  Noee mu xa noʼox albajuk ti kʼuyelan pʼol batel li choplejale. Ta skoj ti toj echʼ xa noʼox pʼole, ta sba sat li Jeovae sokem tajek li balumile (Gén. 5:22; 6:11; Jud. 14, 15). ¿Kʼu yuʼun ti sok tajeke?

⁵ Yuʼun oy kʼusi toj chopol kʼot ta pasel ta stojolal li anjeletike. Oy jun ti stoyoj xa onoʼox sba ta stojolal li Jeovae, ti la xchopol kʼoptae xchiʼuk ti la stijbe yoʼonton Adán xchiʼuk Eva sventa spas smulike, taje jech kʼot ta Satanás xchiʼuk Diablo. Li ta skʼakʼalil Noee oy yan anjeletik ti la spʼajik kʼuchaʼal jpasmantal yuʼunik li Jeovae. Laj yiktaik li yabtel akʼbilik yuʼun Dios te ta vinajele, talik ta Balumil xchiʼuk laj yichʼbeik yelanil krixchanoetik sventa chikʼik antsetik ti kʼupilik sbae. Li vaʼ anjeletik ti toj toybaik xchiʼuk ti jaʼ noʼox tsaʼik li kʼusi tskʼan yoʼontonike, mas to la sokesik li krixchanoetike (Gén. 6:1, 2; Jud. 6, 7).

6. ¿Kʼusi la spasik li nefilimetik liʼ ta Balumile, xchiʼuk kʼusi la snop la spas li Jeovae?

⁶ Jech xtok, kʼalal laj yikʼik antsetik li anjeletik ti mu staleluk onoʼoxe, laj yil yalab xnichʼnabik ti toj mukʼtik xchiʼuk ti toj echʼ xa noʼox tsots yipike. Li Vivliae chal ti nefilim sbiike, taje jaʼ skʼan xal «jlomesvanejetik» o ti «chbalchʼunik yantike». Mas to la sokesik balumil li vaʼ nefilimetik ti jech stalelalik kʼuchaʼal chonbolometike. Jaʼ yuʼun, mu labaluk sba chkaʼitik ti ta sba sat li Jpasvanej kuʼuntike «iʼepaj smulic li cristianoetic ta banamile, xchiʼuc ti jaʼ noʼox batem ta yoʼntonic o snopel li cʼusitic chopole». La snop tslajes chopol krixchanoetik kʼalal mi echʼ xaʼox 120 jabile (kʼelo Génesis 6:3-5).

7. ¿Kʼusi vokoliletik la snuptanik Noé xchiʼuk yajnil kʼalal jaʼo la stsʼites li yalab xnichʼnabike?

⁷ ¡Toj vokol van laj yaʼi xchabiel yutsʼ yalal Noé li ta jun chopol  balumile! Pe li Noee pas yuʼun. Lekil ants la sta yajnil li Noee. Kʼalal 500 xaʼox sjabilale laj yil oxvoʼ skeremik, Sem, Cam xchiʼuk Jafet sbiik. * Ta skoj ti jaʼik lekil totil meʼiletike, laj yakʼik persa xchabiel sventa mu xchanbeik xchopol talelal li yantike. Yuʼun li nefilimetike jech yelanik jech kʼuchaʼal li buchʼutik oy sjuʼelik xchiʼuk ti ojtikinbilik ta alele, ti jaʼ labal-o sba ch-ilat yuʼun li ololetike. Pe mu van kʼusi stakʼ spas li Noé xchiʼuk yajnil sventa mu xaʼiik skeremik li kʼusitik toj chopol tspasik li vaʼ nefilimetike. Pe xuʼ xakʼbeik xchan li labalik sba stalelaltak Jeovae, ti spʼajoj li kʼusitik chopolike. Skʼan skoltaik sventa snaʼik ti chopol chaʼi sba Jeova ta skoj li choplejale xchiʼuk li toybail ti pʼolem tajek ta Balumile (Gén. 6:6).

8. ¿Kʼuxi xuʼ xchanbeik stalelal Noé xchiʼuk yajnil li totil meʼiletik avie?

⁸ Li totil meʼiletik avie xaʼibeik lek smelolal li vokoliletik la snuptanik li Noé xchiʼuk li yajnile. Yuʼun noj ta choplejal xchiʼuk toybail li balumil avi eke. Li ta epal lumetike epajem tajek kerem tsebetik ti ochemik ta pandiyeroale. Li ta chʼayob oʼontonal ti jaʼ sventa ololetike noj ta choplejal xchiʼuk ta majbail. Yan li lekil totil meʼiletike chakʼik persa chchabi li yalab xnichʼnabike, chchanubtasik ta sventa Dios ti chakʼ jun oʼontonal ti jaʼ li Jeovae, ti chakʼbe slajeb skotol li majbaile (Sal. 11:5; 37:10, 11). Melel onoʼox ti xuʼ lek jtsʼites kalab jnichʼnabtik ta jun balumil ti sokem tajeke. Jech pas yuʼunik li Noé xchiʼuk yajnile. Kʼotik ta lekil viniketik li skeremotakike, lekil antsetik laj yikʼik ti oy ta yoʼontonik chchʼunbeik smantal li Diose, ti mu ventauk kʼusi xkʼot ta pasele.

9, 10. 1) ¿Kʼusi laj yal Jeova ti jel-o ta jyalel xkuxlejal li Noee? 2) ¿Kʼusi laj yalbe Jeova ta sventa arka xchiʼuk li kʼusi skʼan spas sventa kuxul xkom li Noee?

⁹ Oy jun kʼakʼal ti jel-o ta jyalel xkuxlejal li Noee. Li Jeovae la snop ti chakʼbe slajeb chopol krixchanoetik li ta skʼakʼalil Noee, vaʼun xi laj yalbe Noé li kʼusi snopoj tspase: «Meltsano jun arka ta teʼ ti ep xuchʼale» (Gén. 6:14, TNM).

¹⁰ Oy jlome tsnopik ti xkoʼolaj ta jun varko li arkae, pe mu jechuk. Yuʼun muʼyuk sniʼ, xchak, mi jaʼuk stsʼotobil. Li arkae jaʼ noʼox jun mukʼta kaxa. Li Noee albat lek yuʼun Jeova kʼu smukʼul, kʼuyelan skʼan spas xchiʼuk albat xtok ti xichʼ pixel ta xuchʼ ta yut xchiʼuk ta spate. Vaʼun xi laj yalbee: «Yuʼun ta xcacʼ taluc pulel ta voʼ [...]. Jech ta xcham scotol li cʼusitic oy ta banamile». Akʼo mi jech, li Jeovae la spas jun trato xchiʼuk Noé xchiʼuk li yutsʼ yalal sventa kuxul xkomike. Vaʼun xi laj yalbe: «Skʼan xa-och ta arka xchiʼuk anichʼnab, avajnil xchiʼuk avalibtak». Li trato la spasik xtoke chal ti skʼan  stikʼ ta arka skotol li jeltos chonbolometike. Jaʼ noʼox kolem chkomik li buchʼutik te tikʼajtik ta arka kʼalal mi tal li Nojelal ta voʼe (Gén. 6:17; 6:18-20, TNM).

11, 12. ¿Kʼusi mukʼta abtelal skʼan spas li Noee, xchiʼuk kʼuxi pas yuʼun?

¹¹ Jaʼ jun mukʼta abtelal li kʼusi tspas li Noee, yuʼun toj mukʼ li arkae: te van 133 metro snatil, 22 metro sjamlej xchiʼuk 13 metro staylej. Mas to xkom smukʼul li mukʼta varkoetik ti pasbil ta teʼ avie. ¡Mas to mukʼ kʼuchaʼal li jun tajinebal ta futbole! ¿Mi muʼyuk van la skʼan la spas arka li Noee? ¿Mi laj van yal ti vokol ta pasele? ¿Mi laj van sjel ti kʼuyelan albil tspas sventa mas kʼun ta pasel xaʼie? Xi chal li Vivliae: «Li Noee la spas scotol jech cʼu chaʼal iʼalbat yuʼun li Diose» (Gén. 6:22).

¹² Oy jaylajunebuk jabil laj yichʼ spasel li arkae, xuʼ van 40 o 50 jabil. Skʼan slomes teʼetik, skʼan xeanik xchiʼuk slokʼes tsʼamteʼetik, tavla xchiʼuk yan kʼusitik. Vaʼun skotol taje skʼan smeltsan ta arka. Ta oxkoj skʼan smeltsan, ep ta kʼol yut xchiʼuk skʼan spasbe jun stiʼ ta jot xokon. Jech xtok, xuʼ van pasbil sventanailtak ti te nopol ta jol nae xchiʼuk ti kotkot jutuk ta oʼlol sjol sventa xyal ta xokontak li voʼe (Gén. 6:14-16).

13. ¿Kʼusi tsatsal abtelal la spas Noé ti jaʼ mu sta stsatsal li spasel arkae, xchiʼuk kʼu yelan la xchʼamik li krixchanoetik taje?

¹³ Kʼalal echʼem xaʼox ep jabile lik vinajuk ti kʼuyelan chkom li arkae. ¡Xmuyubaj van tajek ti chkoltaat yuʼun yutsʼ yalal li Noee! Tsots ta pasel li arkae, pe oy to kʼusi mas tsots akʼbat spas li Noee. Xi chal Vivlia ta sventa li Noee: «Laj yal ta jamal cʼusi tucʼ ta pasel» (kʼelo 2 Pedro 2:5). Lek tsots yoʼonton laj yal ti chtal lajelal ta stojolal li chopol krixchanoetike. ¿Kʼu yelan laj yaʼiik li krixchanoetike? Li Jesuse laj yal ti «muc xchʼunic» li kʼusi laj yal Noee, yuʼun jaʼ noʼox batem ta yoʼontonik veʼel, uchʼbajel xchiʼuk batem ta yoʼontonik nupunel (Mat. 24:37-39). Ta melel epal krixchanoetik labanatik li Noé xchiʼuk yutsʼ yalale xchiʼuk xuʼ van sibtasatik o majatik xchiʼuk xuʼ van pajtsanatik ta spasel li arkae.

14. ¿Kʼusitik xuʼ xchanbeik Noé xchiʼuk yutsʼ yalal li yajtsʼaklomtak Cristo avie?

¹⁴ Akʼo mi jech, li Noé xchiʼuk yutsʼ yalale, ch-abtejik-o ta spasel arka manchuk mi ch-albat skʼoplalik ti likem xchuvajik xchiʼuk ti jecheʼ noʼox chchʼay skʼakʼalike. Li utsʼ alaliletik ti jaʼik yajtsʼaklom Cristo avie xuʼ me xchanbeik li xchʼunel yoʼonton laj yakʼ ta ilel li Noé xchiʼuk li yutsʼ yalale. Yuʼun jech kʼuchaʼal chal Vivliae, li avie kuxulutik xa li ta «slajebal cʼacʼale» (2 Tim. 3:1). Li Jesuse laj yal ti jkʼakʼaliltike xkoʼolaj xchiʼuk li skʼakʼalil Noé kʼalal la smeltsan li arkae. Mi mu skʼanik mantal, chlabanvanik o tsnutsvanik kʼalal ta jcholtik mantale, jaʼ me lek ti jvules ta joltik li kʼusi kʼot ta stojolal li Noee.

15. ¿Buchʼutik cham yuʼun li Noee?

¹⁵ Chkʼot xa yorail tstsuts li arkae. Kʼalal skʼan toʼox 600 sjabilal li Noee, cham li stot ti Lamec sbie. * Kʼalal echʼem xaʼox voʼob jabile, cham xtok li smukʼtot ti Matusalén sbie. Taje kuxi 969 jabil xchiʼuk jaʼ noʼox stuk ti mas jal kuxiem chal ta Vivliae (Gén. 5:27). Li Matusalén xchiʼuk Lameque jaʼo kuxiik ta skʼakʼalil li Adane, ti jaʼ li baʼyel vinike.

16, 17. 1) ¿Kʼusi albat yuʼun Dios yan velta li Noé kʼalal 600 xaʼox sjabilale? 2) ¿Kʼu van yelan laj yaʼi sbaik li Noé xchiʼuk yutsʼ yalal kʼalal laj yilik ti kʼot stukik li chonbolometike?

¹⁶ Kʼalal 600 xaʼox sjabilal li Noee oy kʼusi albat yuʼun Dios yan velta, xi albate: «Ochan xchiʼuk avutsʼ avalal li ta arkae». Pe oy to kʼusi yan skʼan spas xtok. Li Jeovae laj yalbe xtok ti skʼan stikʼ ta arka skotol li jeltos chonbolometike: vukot chonetik ti stakʼ akʼel ta matanale xchiʼuk chaʼchaʼkot li yan chonetike (Gén. 7:1-3, TNM).

¹⁷ Labal van sba tajek ta kʼelel kʼalal ta nom to xtalik li chonbolometik ti jeltos smukʼtikile, yelanike xchiʼuk kʼusi tspasike: oy jlom ti xkotlajetike, ti chvilike, ti xkiletike xchiʼuk ti xjokʼetike. ¿Kʼuxi van ta stikʼ ochel ta arka li jtiʼval chonbolometik li Noee? Mu jnoptik ti abol xa sba ta stikʼel chonetik li Noee, ti tsmak o ti tsloʼla ochel ta yut arkae. Yuʼun li loʼil ta Vivliae chal ti stuk «ochik ta arka[e]» (Gén. 7:9, TNM).

18, 19. 1) ¿Kʼuxi xuʼ xijrasonaj xchiʼuk li buchʼutik mu xchʼunik li kʼusitik kʼot ta pasel li ta sloʼilal Noee? 2) ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel spʼijil Jeova sventa kolem xkom li chonbolometike?

 ¹⁸ Oy buchʼutik mu xchʼunik lek ti jech kʼot ta pasel taje. Yuʼun mu xchʼunik ti jmoj yavil oyik li chonbolometike xchiʼuk ti muʼyuk kʼusi tspasbe sbaike. Jnoptik liʼe: li Diose jaʼ Jpasvanej yuʼun skotol li kʼusitik oy ta vinajelbalumile, ¿mi mu oyuk van sjuʼel xanaʼ sventa tspas ta mantal xchiʼuk ti spas ta manxo li chonbolometike? Jvules ta joltik ti jaʼ la spas Jeova li chonbolometike xchiʼuk ti xuʼ spas ta mantal skotol li kʼusitik spasojane. Ta epal jabil mas tsʼakale la xchʼak ta oʼlol Tsajal Nab li Jeovae xchiʼuk ti jaʼ laj yakʼ ti mu xbakʼ li Kʼakʼale. Vaʼun chaʼa, ¿mi mu van spas yuʼun xanaʼ li kʼusi chichʼ alel ta sventa Noee? Ta melel pas yuʼun.

¹⁹ Li Diose xuʼ ox van oy kʼusi yan la stunes sventa xkol li chonbolometike. Akʼo mi jech, laj yakʼ ta ilel spʼijil kʼalal la spat yoʼonton ta stojolal krixchanoetik sventa xchabiik li chonbolometike, jech kʼuchaʼal albat onoʼox li baʼyel vinike (Gén 1:28). Oy ep totil meʼiletik ti tstunesik li sloʼilal Noé sventa chakʼbe xchan yalab xnichʼnabik ti tsots skʼoplal chil Dios li chonbolometik xchiʼuk li krixchanoetike.

20. ¿Kʼusi van la spasik Noé xchiʼuk yutsʼ yalal kʼalal skʼan toʼox jun xemana xtal li Nojelal ta voʼe?

²⁰ Li Noee albat yuʼun Jeova ti jun xa noʼox xemana skʼan xtal li Nojelal ta voʼe. Ep van tajek kʼusitik skʼan spasik li vaʼ jayib kʼakʼale. Jnoptik xa noʼox kʼuxi laj yutik sventa xakʼik ta yavil ta jujutos li chonbolometik xchiʼuk sveʼelike, ti xichʼik muyel xtok li kʼusitik yuʼunike. Ta melel, li yajnil Noé xchiʼuk yalibtake tsots van abtejik sventa lekuk ta naklebinel li yut arkae.

21, 22. 1) ¿Kʼu yuʼun mu labaluk sba chkaʼitik ti kʼuyelan laj yakʼik ta ilel stalelalik li krixchanoetik ta skʼakʼalil Noee? 2) ¿Bakʼin to van paj li labanel laj yichʼik Noé xchiʼuk li yutsʼ yalale?

 ²¹ ¿Kʼusi la spasik li krixchanoetik kʼalal laj yilik taje? Jech kʼuchaʼal laj yal li Jesuse muʼyuk la stsakik ta mukʼ, akʼo mi laj yilik ti yakal chkoltaat yuʼun Jeova li Noé xchiʼuk li ta yabtele. Ti laj yilik ti och ta arka li chonbolometike muʼyuk stsakik ta mukʼ xtok. Pe mu labaluk sba chkaʼitik maʼ taje, yuʼun jech chkʼot ta pasel li avi eke. Li krixchanoetike mu stsakik ta mukʼ ti lek jamal xvinaj ti kuxulutik xa ta slajebal kʼakʼale. Jech xtok, tslabanik li buchʼutik chchʼunbeik smantaltak Diose, taje jech onoʼox laj yal jtakbol Pedro ti chkʼot ta pasele (kʼelo 2 Pedro 3:3-6). Taje jech van kʼot ta stojolal li Noé xchiʼuk yutsʼ yalale.

²² ¿Bakʼin to van paj ti chlabanvanike? Li Vivliae chal ti jaʼo kʼalal «lic smacbe stiʼ» arka li Diose, kʼalal ochem xaʼox xchiʼuk yutsʼ yalal li Noee xchiʼuk ti ochem xaʼox xtok li chonbolometike. Jaʼ to van te tsʼijiik li buchʼu te nopol chlabanvanik kʼalal jech la spas li Dios taje. Mi oy toʼox jlom muʼyuk stsʼijiike, li kʼusi tsʼijiik-oe jaʼ to ti lik yakʼ tsatsal voʼ ti mu xpaje, jaʼ to ti noj ta voʼ spʼejel li Balumile. Taje yaloj onoʼox ti jech chkʼot ta pasel li Diose (Gén. 7:16-21).

23. 1) ¿Kʼuxi xuʼ jnaʼtik ti muʼyuk muyubaj Jeova kʼalal cham skotol li chopol krixchanoetike? 2) ¿Kʼu yuʼun skʼan jchanbetik xchʼunel yoʼonton Noé li avie?

²³ ¿Mi xmuyubaj xa van Jeova kʼalal cham skotol li chopol krixchanoetike? Muʼyuk (Ezeq. 33:11). Muʼyuk xmuyubaj ta melel, yuʼun ep ta velta laj yalbe ti akʼo spasik li kʼusitik leke. Ti lajuk xchʼunik li pʼijubtasel laj yichʼik albele, ¿mi kuxul van komik jechuk li ta Nojelal ta voʼe? Laj ti jechuke. Li Noee laj yakʼ ta ilel ti xuʼ ox xkolik li yantike. Li stuke kuxul kom yuʼun laj yakʼ ta yoʼonton xchʼunel skotol li smantaltak Diose. Jech kʼuchaʼal la jchantik li ta slikebal kapitulo liʼe, li Vivliae chal ti jaʼ «ta sventa xchʼunojel yoʼnton laj yacʼ ta ilel ti oy smulic li [krixchanoetik]» ta skʼakʼalile. Ta melel, li xchʼunel yoʼontone laj yakʼ ta ilel kʼu to yepal xchoplejal li krixchanoetik taje. Pe maʼuk noʼox, yuʼun kol komel xchiʼuk yutsʼ yalal ta skoj li xchʼunel yoʼontone. Xuʼ me xijkol komel xchiʼuk kutsʼ kalaltik ek mi ta jchanbetik li xchʼunel yoʼontone. Ti kʼuyelan la skʼupin ti lek laj yil sbaik xchiʼuk Jeova li Noee, xuʼ jech xakʼupin ek xchiʼuk ti xavakʼ ta avoʼonton xchʼunel mantale, jech, xuʼ lek xavil aba xchiʼuk Dios ta sbatel osil.