Chopol toʼox chkil ti kʼu yelan tsmeltsan sba li yantike

JAʼ TSLOʼILTA EILEEN BRUMBAUGH

TE LICHʼI ta jun relijion ti xkoʼolaj kʼuchaʼal li srelijion li j˗amishetik xchiʼuk j-menonitaetike, jaʼ li Antigua Orden de Hermanos Bautistas Alemanes [ojtikinbil xtok kʼuchaʼal dunkers]. Li relijion taje lik ta 1708 ta Germania. Jaʼtik toʼox lik talel li relijion ti jaʼ sbi pietismo, jech kʼuchaʼal chal The Encyclopedia of Religion ti jaʼ ojtikinbilik-o ti «chalbeik batel skʼoplal li Kristoe», taje jaʼ tijbat˗o yoʼontonik sventa spasik kampanyaetik ta epal lumetik.

Li ta 1719, vul jun grupo ta Estados Unidos ta Pensilvania ti jaʼ sbainoj skʼelel li Alexander Mack. Ti kʼu xa sjalil svulele, lik xchʼak sbaik li relijion taje, yuʼun jelajtik chaʼibeik smelolal ti kʼu yelan chchanubtasvan li Alexandere. Li voʼone teun ta jun bikʼit grupo ti te noʼox van 50 buchʼu chkʼote. Tsots skʼoplal chkilkutik xchanel li Vivliae xchiʼuk ta jchʼunkutik li kʼusi chkʼot ta nopel yuʼun li jrelijione.

Li kutsʼ kalale jal xa yochelik tal li ta relijion taje, jaʼ baʼyel och li jmukʼtot xchiʼuk li jyayae. Li voʼone laj kichʼ voʼ kʼalal 13 toʼox jabilal li ta jrelijione. Laj yalbeikun ti mu stakʼ jtuneskutik karro, traktor, telefono, radio xchiʼuk yan kʼusitik. Li ta jrelijione natik tajek li jvestido ta jlapkutike, muʼyuk toyol stojol, muʼyuk ta jset li jolkutike xchiʼuk pixil-o kuʼunkutik. Li viniketike muʼyuk tslokʼ yisimik sventa mu jkap jbakutik li ta sba balumile, jech xtok muʼyuk ta jmankutik li kʼuʼiletik ti achʼik to chlokʼ tale, muʼyuk ta jtuneskutik makiyaje xchiʼuk natsʼiletik. Yuʼun ta jnopkutik ti jaʼ svinajeb toyobbaile.

Jech xtok, tsots skʼoplal chkilkutik li Vivliae, yuʼun jaʼ skʼop Dios. Jujun sob kʼalal muʼyuk toʼox chiveʼkutike, ta jtsob jbakutik, chkaʼikutik kʼalal chchan jun kapitulo ta Vivlia li jtote xchiʼuk kʼalal chchapbe smelolale, mi laje, ta jkejan jbakutik kʼalal tspas orasion li jtote. Li jmeʼe ta xal li padrenuestroe, jmalaoj xa tajek chkʼot skʼakʼalil jujukoj. Ta jtsob jbakutik xchiʼuk kutsʼ kʼalal sventa jnopbekutik skʼoplal li kʼusitik ta mantale.

Te toʼox nakalunkutik ta jun rancho ti nopol xil Delphi (Indiana), te chitsʼunulajkutik. Li kʼusi ta jchonkutike ta jkuchkutik batel ta jun karreta ti nitbil batel ta jkot kaʼe, te chbat jchonkutik li ta jteklume, ta bebetik xchiʼuk ta jujupʼej na. Jchʼunojkutik ti jaʼ jech chitunkutik ta stojolal Dios mi tsots li-abtejkutike. Jaʼ noʼox muʼyuk chi˗abtejkutik li ta domingoe, pe ta skoj ti oy tajek kabtelkutike, bakʼintike chi˗abtejkutik ta domingo.

Limalij xchiʼuk ayan kalabtak

Li ta 1963 kʼalal 17 toʼox jabilale, linupun xchiʼuk James ti jmoj jrelijionkutike. Li yutsʼ yalal eke voʼne xa onoʼox ochem tal li ta relijion taje. Jchaʼvoʼalkutik oy ta koʼontonkutik li mantale xchiʼuk jchʼunojkutik ti jaʼ melel relijion ti bu oyunkutike.

Li ta 1975, oy xa ox vakvoʼ kalab jnichʼnabkutik xchiʼuk li ta 1983, vokʼ li slajeb kole. Kʼajomal noʼox jun jtseb ti Rebecca sbie, jaʼ xchaʼvoʼal olol. Tsots chi˗abtejkutik, jutuk noʼox ta jpik li jtakʼinkutike, lek noʼox sba li jkuxlejalkutike xchiʼuk la jchanubtas kalab jnichʼnabkutik ti kʼu yelan xchanubtasojunkutik tal li jtot jmeʼkutike xchiʼuk ti kʼu yelan chkichʼkutik chanubtasel ta jrelijionkutike.

Li ta jrelijionkutike toj tsots skʼoplal tajek chilik ti kʼu yelan xvinaj li jpat jxokonkutike. Yuʼun ta skoj ti mu xkiltik li kʼusi oy ta yoʼonton jun krixchanoe, ta jnopkutik ti jaʼ te chvinaj ti kʼu yelan tsmeltsan sbae. Jaʼ yuʼun, kʼalal oy buchʼu tsmeltsan tajek sjole o mukʼtik tajek xnichimal li svestidoe jaʼ svinajeb ti tstoy sbaike. Li mantaletik taje jaʼ xa mas tsots skʼoplal chilik ti jaʼ mu sta li kʼusi chal Vivliae.

Li yitsʼin jmalale laj yojtikin mantal ta chukinab

Li ta slajebaltik echʼel sjabilal 1960, li yitsʼin jmalal ti Jesse sbie xchiʼuk ti koʼol jrelijionkutike laj yichʼ tikʼel ta chukel ta skoj ti muʼyuk och ta soltaroale. Te laj yojtikin li stestigotak Jeova ti jaʼ jech tsnopik ek kʼuchaʼal chal li Vivliae, ti mu stakʼ xijbat ta pas kʼope (Isaias 2:4; Mateo 26:52). Ep ta velta la xchiʼinan ta loʼil li testigoetike xchiʼuk laj yil ti lek tajek stalelalike, kʼalal la xchan lek kʼusi chal li Vivliae, laj yichʼ voʼ kʼuchaʼal stestigo Jeova. Taje toj chopol tajek laj kaʼikutik.

Li Jessee laj yalbe jmalal skotol li kʼusi chchan ta Vivliae xchiʼuk la saʼ jun ermano sventa jechuk-o x-akʼbat li revista Li Jkʼel-osil ta toyole xchiʼuk li ¡Vikʼiluk me jsatik! Kʼalal la skʼel li jmalale, mas to ayan ta yoʼonton li Vivliae. Ta skoj ti nom chaʼi sba ta stojolal Diose, lek chaʼi xchanel li kʼusi xuʼ xkoltaat sventa xuʼ xnopaj xchiʼuk xtun ta stojolal Diose.

Li jnitvanejetik ta relijion kuʼunkutike chalbunkutik ti akʼo jkʼelkutik li revistaetik tslokʼesik li ta Antigua Orden, li j-amishetike o li jmenonitaetike, akʼo mi ta jnopkutik ti jaʼ tspasik li kʼusi tskʼan yoʼonton li balumile. Li jtote muʼyuk lek kʼusi tsnop ta stojolal li stestigotak Jeovae xchiʼuk chalbunkutik ti mu stakʼ jkʼelkutik li revista Li Jkʼel-osil ta toyole o li ¡Vikʼiluk me jsatik! Jaʼ yuʼun, kʼalal chkil yakal tskʼel revistaetik li Jamese, chkat-o koʼonton, yuʼun ta jnop ti xuʼ xchʼun jtosuk chanubtasel ti mu meleluke.

Li Jamese laj xa onoʼox yakʼ venta ti oy junantik chanubtasel ti maʼuk te lokʼem ta Vivliae. Xi tsjakʼbe sbae: «¿Kʼu yuʼun jaʼ jun tsatsal mulil ti xij˗abtejutik ta domingoe?». Yuʼun li ta Antigua Ordene chchanubtasvanik ti xuʼ la xakʼbeik yuchʼ voʼ vakax li ta domingoe, pe mu la stakʼ sbulik li tsʼiʼlele. Jech xtok, muʼyuk chakʼik kilkutik ta Vivlia li mantaletik taje, jaʼ yuʼun muʼyuk xa la jchʼun lek li kʼusi chchanubtasvanike.

Ta epal jabil jchʼunojkutik ti jaʼ melel li relijion taje xchiʼuk jnaʼojkutik kʼusi chkʼot ta jtojolalkutik mi laj kiktakutike. Jaʼ yuʼun, vokol tajek laj kaʼikutik, pe chopol xa chaʼi jol koʼontonkutik ti te oyunkutik ta jun relijion ti maʼuk jech chchanubtasvanik jech kʼuchaʼal chal li Vivliae. Jaʼ yuʼun, li ta 1983, la jtakkutik batel jlik karta ti bu chal ti kʼu yuʼun chilokʼkutik li ta relijion taje xchiʼuk laj kalkutik ti akʼo jmoj skʼelik li kartae, ta skoj taje laj kichʼkutik nutsel lokʼel.

Lik jsaʼkutik li melel relijione

Ta skoj li kʼusi kʼot ta pasele lik jsaʼkutik li melel relijione, ti jechuk tspas stalelalik ti kʼu yelan chchanubtasvanike. Li kʼusi baʼyel la jkʼelkutike jaʼ ti muʼyukuk tstikʼ sbaik ta paskʼope xchiʼuk lek onoʼox chkilkutik li relijionetik ti bikʼit chakʼ sbaike. Yuʼun jchʼunojkutik mi lek noʼox sba li jkuxlejaltik xchiʼuk mi lek noʼox sba li jkʼuʼ jpokʼtike, jaʼ jech muʼyuk ta jtikʼ jbatik li ta sba balumile. Jaʼ yuʼun, li ta 1983 kʼalal to ta 1985, lik jxankutik li lum ti bu nakalunkutik sventa jkʼelkutik jujun relijionetike, jech kʼuchaʼal li jmenonitaetik, jkuakeroetik xchiʼuk yan relijionetik ti «bikʼit yakʼoj sbaike».

Ti kʼu sjalil echʼe, ay onoʼox svulaʼanunkutik jayibuk velta li stestigotak Jeova li ta jranchokutik ti nopol xil Camden (Indiana). Akʼo mi ta jchikintabekutik, pe chkalbekutik ti jaʼ akʼo xchanik tal li ta Vivlia King ­James Version (Versión del Rey Jacobo). Kichʼojik ta mukʼ ta skoj ti muʼyuk tstikʼ sbaik ta paskʼope, pe vokol chkaʼi ti jchikintabeik ta skoj ti kʼu yelan tslap skʼuʼ spokʼike, yuʼun mu xvinaj mi jelelik kʼuchaʼal li krixchanoetik ta sba balumile. Jaʼ yuʼun, ta jnop ti maʼuk melel relijione. Jech xtok, jchʼunoj toʼox ti jaʼ svinajeb ti tstoy sba li buchʼu yan-o kʼu yelan tslap skʼuʼ spokʼe xchiʼuk mi oy kʼusitik yuʼune.

Kʼalal lik batikuk ta tsobajel li James xchiʼuk li jayvoʼ kalabtake, toj chopol tajek laj kaʼi. Ta onoʼox xikʼun batel, pe li voʼone mu jkʼan xibat. Jun veltae, xi laj yalbune: «Akʼo mi jelel chavil junantik li kʼusi tspasike, pe bat kʼelo avil ti kʼu yelan lek skʼananojan sbaike». Yuʼun li Jamese toj lek ta xil ti jech stalelalike.

Libat onoʼox ta tsʼakal, pe laj kichʼ lek jpʼijil. Kʼalal likʼot ta salone, nat tajek jlapoj batel li jvestidoe xchiʼuk jpixoj batel lek li jole. Li junantik kalabe muʼyuk slapoj batel xonobik xchiʼuk lek noʼox sba skʼuʼ spokʼik slapojik batel. Akʼo mi jech, ay skʼoponunkutik li ermanoetike xchiʼuk lek la xchʼamunkutik. Xi la jnope: «Jelelunkutik, pe lek chchʼamvanik».

Akʼo mi lek laj kil ti kʼu yelan chchʼamvanike, muʼyuk la jpas li kʼusi tspasike. Kʼalal chvaʼiike, muʼyuk chivaʼi, kʼalal chkʼejinike, muʼyuk chikʼejin. Kʼalal laj li tsobajele, lik kalbeik li kʼusi muʼyuk lek tspasik chkile xchiʼuk ti kʼu yelan chchapbeik smelolal li Vivliae. Tsotsik tajek li kʼusi laj kalbeike, pe ta slekil yoʼonton la stakʼbeikun. Akʼo mi koʼol kʼusitik la jakʼbe jayvoʼ ermanoetik, labal sba tajek laj kil ti koʼol kʼu yelan la stakʼbeikune. Bakʼintike, tstsʼibabeikun li stakʼobile, ti jech la spasike, toj jtunel kuʼun, yuʼun xuʼ jkʼel mi lixokobe.

Li ta kʼepelaltik ta 1985, bat jkʼelkutik kʼu yelan ch-echʼ s-asambleaik li stestigotak Jeova ti te jelav ta Memphis (Tennessee). Li Jamese natik toʼox yisim xchiʼuk jaʼ jech jlapoj batel jkʼuʼ jpokʼkutik kʼuchaʼal ta jtuneskutik toʼox li ta jrelijionkutike. Li ta yorail veʼele, ep buchʼutik ay skʼoponunkutik. Lek tajek laj kilkutik ti lek yoʼontonik, ti oyunkutik ta yoʼontonik xchiʼuk ti lek chchʼamvanike. Toj labal sba laj kilkutik xtok ti jmoj tsobolike, yuʼun mu ventauk bu lumal ch-echʼ li stsobajelike, jmoj li kʼusi chchanubtasvanike.

Ta skoj ti lek laj yil kʼu yelan stalelalik stestigotak Jeova li Jamese la xchʼam chanubtasel ta Vivlia, jaʼ noʼoxe, la skʼel lek mi melel li kʼusi chchanubtasvanike (Echos 17:11; 1 Tesalonisenses 5:​21). Ta tsʼakale, laj yakʼ venta ti la sta li melel relijione. Pe li voʼone mu toʼox jnaʼ kʼusi ta jpas, yuʼun oy ta koʼonton ta jpas li kʼusi tukʼe, pe mu jkʼan «jel li jkʼuʼ jpokʼe», yuʼun mu jkʼan «xivinaj kʼuchaʼal li krixchanoetik ta sba balumile». Ta tsʼakale, la jchikinta kʼalal chichʼ estudio li jmalale, pe li tekstoetik chalike ta jsaʼ batel li ta King ­James Version xchiʼuk ta jkoʼoltas batel xchiʼuk li ta Xchʼul Kʼop Dios sventa Achʼ Balumile. Ti jech la jpase, jaʼ ta jkʼel mi muʼyuk tsloʼlaikun.

Kʼuxi kʼot ta koʼonton

Kʼalal lik kichʼkutik estudioe, te la jchankutik ti kʼajomal noʼox jun Jtotik oye, ti jun noʼox Diose, maʼuk oxvoʼ ta jun xchiʼuk la jchankutik ti chʼabal jchʼuleltik ti mu snaʼ xchame, yuʼun voʼotik chʼulelalutik (Jenesis 2:7; Deuteronomio 6:4; Esekiel 18:4; 1 Korintios 8:​5, 6). Jech xtok, la jchankutik ta sventa li kʼatinbake ti maʼuk kʼokʼ ti bu chkil jvokoltike, yuʼun jaʼ li mukinale (Job 14:13; Salmo 16:10; Eklesiastes 9:​5, 10; Echos 2:​31). Toj tsots skʼoplal laj kaʼikutik kʼalal la jchanbekutik skʼoplal li kʼatinbake. Yuʼun li ta jrelijion toʼoxe, muʼyuk buchʼu x-albe yuʼun smelolal.

Akʼo mi jech, xinaʼet onoʼox mi jaʼ melel relijion li stestigotak Jeovae. Yuʼun toj tsots skʼoplal chkil ti «lek noʼox sba» jkuxlejaltik xchiʼuk jkʼuʼ jpokʼtike, pe li stestigotak Jeovae xkoʼolajik chkil kʼuchaʼal li krixchanoetik ta sba balumile. Li kʼusi lek chkil xtoke jaʼ ti chchʼunik li mantal laj yal komel Jesuse, ti skʼan xichʼ cholel li lekil aʼyej ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose, jaʼ yuʼun mu xa jnaʼ kʼusi ta jpas (Mateo 24:14; 28:​19, 20).

Li kʼusi la skoltaun sventa jechuk-o jsabe batel skʼoplale jaʼ ti skʼanojunkutik tajek li testigoetike. Skotol li ermanoetik ta tsobobbaile la skolta li kutsʼ kalale. Chkʼotik tajek ta vulaʼal, bakʼintike jaʼ xa noʼox chkʼot smanik leche xchiʼuk ton alakʼ yilel, ta skoj taje laj kakʼkutik venta ti lek yoʼontonike. Akʼo mi ta jchankutik xa onoʼox li Vivliae, persa onoʼox ch-echʼ svulaʼanunkutik li ermanoetike, lek xa chkaʼikutik ek, yuʼun ta jkʼankutik onoʼox ti xkichʼkutik vulaʼanele. Ta skoj taje laj kojtikinkutik lek xchiʼuk laj kakʼkutik venta ti oyunkutik ta yoʼontonike xchiʼuk ti skʼanojunkutik ta melele.

Maʼuk noʼox oyunkutik ta yoʼontonik li ermanoetik bu ta jtsob jbakutike, yuʼun ay svulaʼanun jun ermana ti Kay Briggs sbie xchiʼuk ti te nopol tstsob sba ti bu ta jtsob jbakutike, li stuke laj yalbun ti jaʼ la lek chaʼi ti lek noʼox smeltsan sba xchiʼuk ti mu stunes makiyajee. Taje la skoltaun, yuʼun ta jvul-o koʼonton ti kʼu yelan ta jmeltsan jbae, toj lek tajek ta chiʼinel ta loʼil laj kaʼi, jaʼ yuʼun laj kalbe ti kʼu yelan chkaʼi jbae. Jun velta xtoke, ay svulaʼanun li ermano Lewis Flora, ti jaʼ toʼox jech srelijion ti «lek noʼox sba» xkuxlejalike, laj yil ta jsat ti kʼu yelan chkaʼi jbae, jaʼ yuʼun sventa mu jvul mas koʼontone la stakbun tal jlik karta ti lajuneb pajina yichʼoje. Kʼalal laj kil ti oyun ta yoʼontone, li-okʼ tajek. Ep ta velta jchanojbe li skartae.

Li ermano OʼDell, ti jaʼ jkʼelvanej ta sirkuitoe laj kalbe ti akʼo xchapbun smelolal Isaias 3:18-23 xchiʼuk 1 Pedro 3:3, 4. Xi laj kalbee: «Li teksto liʼe, ¿mi maʼuk chalbe skʼoplal ti skʼan lek noʼox jkʼuʼ jpokʼtik sventa xkichʼtik ta mukʼ li Diose?». Ta slekil yoʼonton xi laj yalbune: «¿Mi chopol ti ta xpix sjol li antsetike? ¿Mi jaʼ jun mulil ti ta xpechʼ sjolike?». Yuʼun li ta jrelijion toʼoxe tspechʼbeik sjol li kʼox tsebetike, yan li antsetike lek pixajtik li sjolike. Te laj kakʼ venta ti maʼuk melel li kʼusi chchanubtasvanik ta jrelijion toʼoxe, toj lek laj kil ti oy smalael yuʼun xchiʼuk lek yoʼonton li jkʼelvanej ta sirkuitoe.

Kʼunkʼun laj kaʼibe smelolal, pe oy to kʼusi ta jvul-o koʼonton, jaʼ ta skoj ti ta set sjol li antsetike. Li moletik ta tsobobbaile la skoltaikun sventa xkaʼibe smelol, xi laj yalbeikune: «Oy junantik antsetike mas to nat chchʼi li sjolike, pe ¿mi jaʼ skʼan xal ti mas to lekik ti jaʼ mu sta li buchʼu komkom sjolike?». Jech xtok, laj yalbeikun ti skʼan jnop jtuktik ti kʼu yelan ta jmeltsan jbatike xchiʼuk laj yakʼbeikun batel vunetik ti bu chalbe skʼoplal kʼu yelan skʼan jmeltsan jbatike.

Lik jchʼunkutik

Lik jsaʼkutik lekil talelaletik, vaʼun la jtakutik. Xi laj yal li Jesuse: «Mi chakʼan abaik ta jujuntale, jaʼ jech tsnaʼ skotolik ti voʼoxuk kajchankʼopoxuke» (Juan 13:35). Laj kakʼkutik venta ti skʼanoj sbaik ta melel li stestigotak Jeovae, pe li buchʼu vokol laj yaʼiike jaʼ li chaʼvoʼ sba kalabtake ti jaʼik Nathan xchiʼuk Rebeccae, yuʼun te chʼiik tal li ta jrelijionkutik toʼox ti jaʼ li Antigua Orden xchiʼuk te laj yichʼik voʼ. Pe kʼot onoʼox ta yoʼontonik mantal ta tsʼakal, yuʼun laj kalbekutik li kʼusi melel chal li Vivliae xchiʼuk laj yakʼik venta ti kʼu yelan skʼanoj sbaik li testigoetike.

Li Rebeccae oy onoʼox ta yoʼonton ti xnopaj ta stojolal Diose, jaʼ yuʼun kʼalal la xchan ti mu baʼyeluk xa onoʼox yaloj Dios ti kʼu yelan chbat xkuxlejal o ti kʼu yelan stalelal chbat li jun krixchanoe, mas to kʼun laj yaʼi sventa skʼopone. Kʼalal la xchan ti maʼuk jun Trinidad li Diose, mas xa kuxul laj yil xchiʼuk mas xa kʼun laj yaʼi xchanbel li stalelale (Efesios 5:1). Jech xtok, xmuyubaj tajek kʼalal laj yaʼi ti mu xa persauk tstunes voʼneal kʼopetik kʼalal tskʼopon li Diose. Mas to nopol laj yaʼi sba ta stojolal Dios kʼalal la xchan ti kʼu yelan skʼan spas orasion xchiʼuk ti la xchan ti oy ta yoʼonton Dios ti xkuxiik ta jun kʼupil sba nichimaltik li krixchanoetike (Salmo 37:29; Apokalipsis 21:3, 4).

Chitunkutik xa ta stojolal Jeova

Li jmalal xchiʼuk voʼone xchiʼuk li voʼob kalab jnichʼnabkutik ti jaʼik Nathan, Rebecca, George, Daniel xchiʼuk John, jmoj laj kichʼkutik voʼ li ta 1987. Li Harley laj yichʼ voʼ ta 1989 xchiʼuk li Simone ta 1994. Avie, jkotolkutik ta xkalkutik batel li lekil aʼyejetik ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose.

Li kalab jnichʼnabkutik ti jaʼik Nathan, George, Daniel, John, Harley xchiʼuk li jtsebkutik Rebeccae tunik talel kʼuk sjaliluk li ta Betel yuʼun stestigotak Jeova ta Estados Unidose. Jaʼuk li George te oy-o, 14 xa jabil te chtun-o tal. Pe li Simone jaʼ to te lik tunuk tal ta Betel ta 2001 kʼalal tsuts li xchanune. Skotol li jkeremkutike chtunik ta mol ta tsobobbail o ta siervo ministerial, li jmalale jaʼ mol ta tsobobbail li ta Thayer (Misuri), yan li voʼone kakʼoj ta koʼonton li cholmantale.

Oy xa oxvoʼ jmamobtakutik ti jaʼik Jessica, Latisha xchiʼuk Caleb. Ximuyubajkutik tajek kʼalal chkilkutik ti chchanubtasatik yuʼun stot smeʼik sventa skʼanik Jeova ta sjunul yoʼontonike. Xkuxet tajek koʼontonkutik ti jmoj xa chitunkutik ta stojolal li Jeovae xchiʼuk ti laj yikʼunkutik talel ta steklumal ti bu chakʼik ta ilel kʼanelale.

Xkaʼikutik kʼu yelan chaʼi sbaik li buchʼutik oy ta yoʼontonik ti lekuk x-ilatik yuʼun li Diose, pe ti mas tsots skʼoplal chaʼiik li mantal ta srelijionike ti jaʼ mu sta li kʼusi chal Vivliae. Ta jkʼankutik ti jechuk xmuyubajik li krixchanoetik jech kʼuchaʼal ximuyubajkutik eke. Avie, maʼuk xa chbat jchonkutik itajetik ta jujupʼej na, yuʼun jaʼ xa chkalkutik li lekil aʼyejetik ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose xchiʼuk li kʼusitik tspase. Chtal˗o kokʼel kʼalal ta jvules ta jol kʼu yelan laj yakʼik ta ilel kʼanelal xchiʼuk smalael yuʼun li steklumal Jeovae.

[Lokʼoletik ta pajina 19]

Kʼalal vukub toʼox jabilale xchiʼuk kʼalal mukʼun xa oxe

 [Lokʼol ta pajina 20]

James, George, Harley

xchiʼuk Simon slapoj snatil kʼuʼik

 [Lokʼol ta pajina 21]

Lilokʼ ta jun periodiko kʼalal yakal ta jchon itajetik ta chʼivite

[Stojel ta vokol]

Journal and Courier (Lafayette, Indiana)

 [Lokʼol ta pajina 23]

Li kutsʼ kalal avie