Sventa xkʼot ta kamigotik junuk krixchanoe skʼan jnaʼtik kʼu yelan li stalelaltake. Jaʼ noʼox jech ek, sventa xijkʼot ta yamigo li Diose skʼan xkojtikinbetik li stalelaltake. Kʼalal kojtikinojtik xa ox leke mas chijnopaj ta stojolal. Ta skotol li stalelaltake oy chantos ti bu mas xvinaje: li sjuʼele, li spʼijile, li stukʼilale xchiʼuk li kʼanelale.

«Cajval, Mucʼul Dios, voʼot laj apas li vinajel banamil ta avuʼel ta atsatsal» (JEREMÍAS 32:17).

Ta spasbentak xvinaj li sjuʼel Diose. Jech kʼuchaʼal liʼe, ¿kʼu yelan chkaʼitik kʼalal oyutik ta Kʼakʼale? Kʼixin chkaʼitik. Li xkʼixnal taje, jaʼ te chvinaj ta melel li sjuʼel Jeovae. ¿Kʼu to xkʼixnal li Kʼakʼale? Li ta yut Kʼakʼal ti núcleo sbie te van 15 miyon grado xkʼixnal. Li ta jujun segundoe tsots chakʼ xkʼixnal li Kʼakʼal ti xkoʼolaj kʼuchaʼal chichʼ tʼomesel ta smiyonal xa noʼox vomba atomikae.

Pe akʼo mi jech, li Kʼakʼale jaʼ mas bikʼit, jaʼ mas mukʼtik li yantik epal kʼanaletike, li sientifikoetike chalik ti oy jpʼej kʼanal ti jaʼ mas mukʼ li ta yantik kʼanaletike, jaʼ sbi UY Scuti, ti x-echʼ to 1,700 ta velta mas mukʼ kʼuchaʼal li Kʼakʼale. Ti jaʼuk xkom ta xkʼexol Kʼakʼal li Uy Scutie, mu xvinaj bu chbat li balumil ti jechuke, yuʼun ti kʼu smukʼule xjelav to ti bu kʼalal chjoyibaj ta xokon Kʼakʼal li Jupitere. Taje jaʼ tskoltautik ta yaʼibel smelolal kʼu yuʼun laj yal Jeremias ti jaʼ spasoj vinajel xchiʼuk balumil li Jeovae, ti la spas ta sjuʼel stuke.

¿Kʼuxi ta jtabetik sbalil li sjuʼel Diose? Jaʼ kuxulutik-o ta skoj li kʼusitik spasoje, jech kʼuchaʼal li  Kʼakʼale xchiʼuk li kʼusitik oy ta balumile. Jech xtok, li Jeovae tstunes li sjuʼel sventa skoltautik ta jujuntale. Pe ¿kʼu yelan tspas? Li ta baʼyel sigloe akʼbat sjuʼel yuʼun Dios li Jesus sventa spas skʼelobiltak juʼelale. Xi chal li Vivliae: «Li maʼsatetike chilik xa osil, li koxoetike chanavik xa, li buchʼutik ipik ta kʼaʼemal chamele kolik xa, li pakʼchikinetike chaʼiik xa kʼoponel, li buchʼutik chamemike chchaʼkuxiik xa» (Mateo 11:5). ¿Kʼusitik chkʼot ta jtojolaltik li avie? Xi chal li Vivliae: «Jaʼ chacʼbe stsatsal li bochʼo lubene» xchiʼuk xi to chale: «Li bochʼotic jaʼ spatoj yoʼntonic o ta stojol Mucʼul Diose ch-achʼub lec stsatsalic» (Isaías 40:29, 31). Li Diose chakʼbutik «li juʼelal ti mu kʼusi xkoʼolaj-oe» sventa xkuch batel kuʼuntik li kʼusitik ta jnuptan ta jkuxlejaltike o yan vokoliletik (2 Korintios 4:7). ¿Mi mu jechuk ti mas nopol oyutik ta stojolal Dios kʼalal ta jnaʼtik ti skʼanojutik tajek ti tstunes li sjuʼel sventa skoltautike?

«Solel mu stacʼ atel li cʼusitic apasoje, Mucʼul Dios. Scotol leʼe laj apas ta sventa abijil» (SALMO 104:24).

Kʼalal mas ta jchanbetik skʼoplal li spasbentak Diose, mas to te chkilbetik li spʼijile. Li sientifikoetike jaʼ onoʼox chchanbeik skʼoplal li spasbentak Jeovae xchiʼuk jaʼ jech tspasik sventa xlekub-o batel li kʼusitik spasojike, taje jaʼ sbi biomimética. Ti te tsakal skʼoplal ti kʼu yelan tspasik li snenal kamarae xchiʼuk ti kʼu yelan tspasik jkot avione.

Pe ti kʼu yelan pasbil li jun krixchanoe jamal chakʼ ta ilel ti mu tabaj li spʼijilal Jeovae, sventa xkaʼibetik smelolale, jnopbetik skʼoplal kʼu yelan chchʼi talel li jun neneʼ ta yut xchʼut smeʼe. Jaʼ te chlik skotol kʼalal tsnupʼ sba li jun óvulo xchiʼuk li espermatozoide ta jun selulae. Li selula taje chchʼak sba ta yantik selulaetik ti xkoʼolajike, vaʼun chlik jelikuk xchiʼuk chkʼatajik ta sienal ta tos selulaetik jech kʼuchaʼal li ta jchʼichʼeltike, li ta jchʼuxuviltike xchiʼuk li ta jbakiltike. Ta tsʼakale, chlik pasuk li kʼusitik ta jbekʼtaltike, vaʼun chlik abtejuk. Ta baluneb noʼox ue, li baʼyel selula taje chchʼi jaʼ to mi pas ta jun kʼox olol ti pasbil ta epal miyon selulaetike. Kʼalal chkakʼtik venta ti skʼan ep jpʼijiltik sventa xichʼ pasel skotol liʼe, ep buchʼutik jech chalik kʼuchaʼal laj yal li jtsʼibajom ta Vivliae: «Ta xcal alequilal, yuʼun xchʼay coʼnton chcaʼay, yuʼun toj labal sba ti cʼu xʼelan apasojune» (Salmo 139:14).

¿Kʼuxi ta jtabetik sbalil li spʼijil Diose? Li Jpasvanej kuʼuntike snaʼoj li kʼusi chtun kuʼuntik sventa xijmuyubaj noʼoxe. Ta skoj ti toj pʼije, xuʼ xakʼbutik lekil tojobtaseletik li ta Vivliae. Jech kʼuchaʼal liʼe, xi chalbutike: «Jechuk-o me [...] mu me xajalanbe abaik ta jujuntal ti chapasbe abaik pertone» (Kolosenses 3:13). ¿Mi jaʼ jun lekil tojobtasel taje? Li buchʼutik saʼojbeik skʼoplale yakʼojik venta ti kʼalal chkakʼtik pertone jaʼ tskoltautik sventa lekuk noʼox xijvay xchiʼuk muʼyuk mas chmuy li jpresiontike. Jech xtok, jaʼ tskoltautik sventa mu xij-ipaj ta at-oʼonton xchiʼuk ta yantik chameletik. Li Diose jaʼ jech kʼuchaʼal jun pʼijil amigoil ti tsvul yoʼonton ta jtojolaltike xchiʼuk ti chakʼbutik-o lekil tojobtaseletike (2 Timoteo 3:16, 17). ¿Mi chakʼan oyuk jech avamigo?

«Li Mucʼul Diose jaʼ lec scʼanoj li bochʼo tucʼ cʼusi tspase» (SALMO 37:28).

Li Diose jaʼ onoʼox tspas li kʼusi tukʼe xchiʼuk muʼyuk ta jnoptik ti tspas kʼusi chopole (Job 34:10). Yuʼun tukʼ onoʼox chchapanvan jech kʼuchaʼal laj yal li jtsʼibajom yuʼun salmoe, yuʼun xi laj yale: «Tucʼ chachapan scotol li cristianoetique» (Salmo 67:4). Ta skoj ti yiloj li kʼusi oy ta koʼontontike, mu stakʼ loʼlael ta sventa li kʼusi chil ta jpat jxokontike, yuʼun snaʼoj lek kʼusi jaʼ li melele xchiʼuk tukʼ chchapanvan (1 Samuel 16:7). Jech xtok, li Diose skʼeloj ti muʼyuk tukʼilal liʼ ta balumile xchiʼuk li manbail ta takʼine, jaʼ yuʼun jamal chal ti jutuk xa skʼan «xichʼic nutsel loqʼuel» li chopol krixchanoetike (Proverbios 2:22).

Pe taje maʼuk skʼan xal ti jaʼ jun jchapanvanej li Dios ti toj tsots yoʼonton ti lek tajek chaʼi chakʼbe kastigo li krixchanoetike. Kʼalal sta-o chile chakʼ ta ilel xkʼuxul yoʼnton. Li Vivliae chal ti Jeovae «jaʼ jcʼanvanej [xchiʼuk] jaʼ jcʼuxubinvanej», jech chakʼ ta ilel ta stojolal li chopol krixchanoetik mi la sutes yoʼontonik ta melele. ¿Mi mu jechuk ti jaʼ jun lekil chapanel taje? (Salmo 103:8; 2 Pedro 3:9).

¿Kʼuxi ta jtabetik sbalil li stukʼilal Diose? Xi laj yal li jtakbol Pedroe: «Mu snaʼ xtʼujvan li Diose, moʼoj, yuʼun buyuk noʼox slumalik lek ch-ilat li buchʼu chiʼta xchiʼuk ti buchʼu tspas li kʼusi tukʼe» (Echos 10:34, 35). Ta skoj ti mu onoʼox snaʼ xtʼujvane jkotoltik ta jtabetik sbalil ti tukʼ li kʼusi tspase. Mu ventauk bu jtsʼunbaltik, jlumaltik, bu to kʼalal chanunajemutik, mi mas oy jtakʼintik o mi lek ojtikinbilutik skʼanojutik tajek xchiʼuk xuʼ xkichʼtik ta mukʼ.

Li Jpasvanej kuʼuntike yakʼojbutik li jol koʼontontike yuʼun tskʼan ti akʼo xkaʼibetik smelolal ti tukʼ li kʼusi tspase xchiʼuk ti ta jtabetik sbalile. Li Vivliae chal ti jol koʼontontike jaʼ jech kʼuchaʼal jun mantal ti te tsʼibabil ta koʼontontik ti jaʼ tskoltautik ta snopel mi lek li kʼusi ta jpastike o mi chopol (Romanos 2:15). ¿Kʼuxi ta jtabetik sbalil taje? Mi lek jchanubtasojtik li jol koʼontontike jaʼ tskoltautik sventa mu jpastik li kʼusitik chopole o ti chakʼ jvokoltike. Xchiʼuk mi oy kʼusi muʼyuk lek la jpastike jaʼ  tstij koʼontontik sventa jsutes koʼontontik xchiʼuk ti mu xa jpastike. Jaʼ yuʼun chaʼa, kʼalal chkaʼibetik smelolal ti tukʼ kʼusi tspas li Diose ta me jtabetik sbalil xchiʼuk chijnopaj ta stojolal.

«Jaʼ kʼanelal li Diose» (1 JUAN 4:8).

Li Vivliae muʼyuk bu chal ti jaʼ juʼelal, pʼijilal o tukʼilal li Diose, jaʼ noʼox chal ti jaʼ kʼanelal li Diose. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun li sjuʼele chakʼ akʼo oyuk kʼusi spas, li stukʼilal xchiʼuk spʼijile jaʼ sventa xbeiltasat, pe li kʼanelale jaʼ chtijbat-o yoʼonton ta spasel. Yuʼun ta kʼanelal tspas skotol.

Akʼo mi oy yuʼun skotol xchiʼuk mu persauk buchʼu xkoltaat li Diose, jaʼ tijbat-o yoʼonton yuʼun li kʼanelal sventa spas anjeletik ta vinajel xchiʼuk krixchanoetik sventa skʼupinik li kʼanelal yuʼune xchiʼuk ti kʼu yelan chchabivane. Ta sjunul yoʼonton la spas jun kʼupil sba balumil sventa li krixchanoetike. Xchiʼuk jech-o yakal chakʼ ta ilel kʼanelal ta stojolalik, yuʼun «chakʼ lokʼuk Kʼakʼal ta stojolal li buchʼutik chopolike xchiʼuk li buchʼutik lekike, xchiʼuk chakʼ taluk voʼ ta stojolal li buchʼutik tukʼike xchiʼuk li buchʼutik muʼyuk tukʼike» (Mateo 5:45).

Jech xtok, «toj echʼ xa noʼox kʼuxutik ta yoʼonton li Jeovae xchiʼuk ti chkʼuxubinutike» (Santiago 5:11). Chakʼbe ta ilel xkʼuxul yoʼonton li buchʼutik ta sjunul yoʼonton tskʼan chojtikinik li Diose xchiʼuk ti chnopajik ta stojolale. Xojtikin ta jujuntal li krixchanoetik taje, yuʼun «muʼyuk onoʼox bu nom oy ta jtojolaltik ta jujuntal» (Echos 17:27).

¿Kʼuxi ta jtabetik sbalil li kʼanelal yuʼun Diose? Ep ta tos ti kʼu yelan chakʼbutik ta ilel ti skʼanojutik li Diose, jech kʼuchaʼal, ti chijtseʼin-o yuʼun li stseʼimol junuk olole, ti kʼu yelan jkʼanoj jbatik xchiʼuk li kutsʼ kalaltike, ti kʼu yelan kʼupil sba chmak batel li kʼakʼale... Xuʼ onoʼox xijkuxiutik akʼo mi chʼabal skotol li kʼusitik taje, pe toj tunel kuʼuntik, yuʼun jaʼ chakʼ akʼo jkʼupin li jkuxlejaltike.

Yan ti kʼu yelan chakʼ ta ilel ti skʼanojutik li Diose, jaʼ li orasione. Xi chal li Vivliae: «Mu me kʼusi xavul-o avoʼontonik jsetʼuk, jaʼ lek akʼik ta aʼiel skotol ta orasion xchiʼuk ta vokolajetel, tojik ta vokol kʼalal jech chapasike, akʼbeik snaʼ Dios li kʼusi chakʼanike». Li Jtotik Jeovae skʼanojutik tajek xchiʼuk tskʼan ti akʼo xkalbetik skotol li kʼusi ta jvul-o koʼontontike. Ti mi jech ta jpastike, jamal chalbutik ti chakʼbutik li jun oʼontonal yuʼune «ti toj echʼ xa noʼox leke, ti jaʼ mu sta li snopben krixchanoetike» (Filipenses 4:6, 7).

Li ta mantal liʼe, laj xa kilbetik tal li stalelaltak Dios ti toj tsotsik skʼoplale: li sjuʼele, li spʼijile, li stukʼilale xchiʼuk li kʼanelale. Ta jtijkutik avoʼonton ti xachan to batel sventa xavakʼ venta li kʼusitik spasoj ta atojolal li Diose xchiʼuk li kʼusi to tspase.