1, 2. ¿Kʼusi ta jchantik li ta xchanobil liʼe?

STALEL onoʼox ti ta jvul koʼontontik kʼalaluk ta noptik ti komkom noʼox jkuxlejaltik xchiʼuk ti ep jvokoltike (Job 14:1). Ep yajtuneltak Jeova ta voʼnee jech laj yaʼi sbaik. Junantike tskʼan xa chcham laj yaʼiik (1 Rey. 19:2-4; Job 3:1-3, 11; 7:15, 16). Pe tsatsubtasatik yuʼun li Dios ti tspat oʼontonale, jaʼ yuʼun te tsʼibabil kom ta Vivlia sventa tspat koʼontontik ek xchiʼuk ti oyuk kʼusi jchantike (Rom. 15:4).

² Li ta xchanobil liʼe ta xkalbetik skʼoplal junantik yajtuneltak Jeova ti oy kʼusi la snuptanik ti chibajik-oe: li Jose ti jaʼ li xnichʼon Jakobe, li Noemi ti chamem smalale xchiʼuk li Rut ti jaʼ yalibe, li jlevi vinik ti jaʼ la stsʼiba li Salmo 73 xchiʼuk li jtakbol Pedroe. ¿Kʼuxi van tsatsubtasatik yuʼun li Jeovae? ¿Kʼusi xuʼ jchantik ta stojolalik? Li stakʼobil taje te chakʼ kiltik ti nopol oy Jeova ta stojolal «li buchʼutik muʼyuk xa te tsakal chaʼi li yoʼontonike» xchiʼuk «tskolta li buchʼutik chibajem yoʼontonike» (Sal. 34:18, tsʼib ta yok vun).

3, 4. ¿Kʼusi kʼot ta stojolal Jose kʼalal kerem toʼoxe?

³ Kʼalal 17 toʼox sjabilal li Josee, akʼbat yil yuʼun Dios ta chib vaychil ti chichʼ ichʼel ta mukʼ yuʼun li yutsʼ yalale (Jen. 37:5-10). Ta tsʼakal jutuke, ta anil noʼox jel li xkuxlejale. Muʼyuk ichʼat ta mukʼ yuʼun li sbankiltake, la xchonik batel ta Ejipto xchiʼuk kʼot ta smoso Potifar ti tsots yichʼoj yabtele (Jen. 37:21-28). Akʼo mi kʼanbil yuʼun stot li Josee, ta anil  noʼox jel li xkuxlejale, yuʼun kʼot ta smoso jun vinik ti muʼyuk chichʼ ta mukʼ li Jeovae (Jen. 39:1).

⁴ Jech xtok, jutbat smul yuʼun yajnil Potifar ti ta la stsatsal tsakat oxe. Li Potifare muʼyuk xa la skʼelbe skʼoplal li kʼusi kʼot ta pasele, jaʼ noʼox la stikʼ ta chukel li Josee (Jen. 39:14-20; Sal. 105:17, 18). ¿Mi xnop van kuʼuntik kʼu yelan laj yaʼi sba Jose ti jutbat smule? Ta skoj taje, ¿kʼu van yelan chkom li sbi Jeovae? Taje xuʼ van chibaj-o yoʼonton li Josee.

5. ¿Kʼusi la spas Jose sventa mu jaʼuk xbat ta yoʼonton li svokole?

⁵ Kʼalal jaʼo mosoinbil li Josee, muʼyuk kʼusi stakʼ spas ta skoj li kʼusi yakal tsnuptane. Jech xtok, muʼyuk kʼusi stakʼ spas kʼalal jaʼo te tikʼil ta chukele. ¿Kʼusi la spas sventa mu jaʼuk xakʼ ta yoʼonton li svokole? Jaʼ laj yakʼ ta yoʼonton spasel lek li yabtele, maʼuk li kʼusi mu spas yuʼune. Mas tsots skʼoplal laj yil ta xkuxlejal li Jeovae. Vaʼun, lek bat ta pasel li kʼusitik la spase (Jen. 39:21-23).

6. ¿Kʼuxi van patbat-o yoʼonton Jose li kʼusi laj yil ta xvayiche?

⁶ Li Josee patbat van yoʼonton kʼalal la snopbe skʼoplal li kʼusitik laj yil ta xvayiche, yuʼun chakʼ ta ilel ti chchaʼkʼel yan velta li yutsʼ yalale xchiʼuk ti chlekub li xkuxlejale. Jaʼ jech kʼot ta pasel kʼalal te xa ox van 37 sjabilale, toj labal sba kʼu yelan kʼot ta pasel li kʼusi laj yil ta xvayiche (Jen. 37:7, 9, 10; 42:6, 9).

7. Jech kʼuchaʼal chal 1 Pedro 5:10, ¿kʼusi tskoltautik sventa xkuch kuʼuntik li vokoliletike?

⁷ ¿Kʼusi chak’ jchantik? Li kʼusi la snuptan li Josee tsvules ta joltik ti xuʼ van oy kʼusitik chopol tspasbutik li krixchanoetike. Xuʼ van oy kʼusi chopol spasbutik li kermanotik eke. Mi jaʼ jech ta xkiltik kʼuchaʼal mukʼta ton li Jeovae xchiʼuk kʼuchaʼal jlekil nakʼobbailtike, muʼyuk me chijyal ta lum mi jaʼuk  chkiktatik ti chijtun ta stojolale (Sal. 62:6, 7; kʼelo 1 Pedro 5:10). Kʼalal vaychinaj li Josee, jchʼiel toʼox. Jamal xvinaj ti spatoj lek yoʼonton ta stojolal kerem tsebetik li Jeovae. Li avi kʼakʼale, oy epal kerem tsebetik ti jaʼ jech xchʼunel yoʼontonik kʼuchaʼal li Josee. Junantike tikʼilik ta chukel akʼo mi chʼabal smulik, pe tukʼ-o yakʼoj sbaik (Sal. 110:3).

8. ¿Kʼusi la snuptan li Noemi xchiʼuk Rute?

⁸ Li Noemi xchiʼuk Elimeleke te nakalik ta Juda xchiʼuk oy chaʼvoʼ skeremik. Pe lik tsatsal viʼnal, vaʼun batik ta naklej ta yan lum ti Moab sbie. Li Elimeleke te cham li ta jteklum taje. Vaʼun, li Noemie stuk xa kom xchiʼuk li chaʼvoʼ skeremtake. Ta mas tsʼakale, li skeremtake nupun xchiʼuk chaʼvoʼ jmoab tsebetik ti Rut xchiʼuk Orpa sbiike. Lajuneb jabil ta mas tsʼakale, cham xchaʼvoʼalik, pe chʼabal xnichʼnabik kom (Rut 1:1-5). Solel lajem tajek kom yoʼontonik li oxvoʼ antsetik taje. Li Rut xchiʼuk Orpae xuʼ xnupunik yan velta, pe li Noemi une, ¿buchʼu van ta xkʼelat? Jaʼ yuʼun, li Noemi solel chat tajek yoʼonton, xi laj yale: «Mu xa xavalbeikun Noemi. Jaʼ lek albeikun Mara, yuʼun yakʼojbun tajek jvokol li Buchʼu skotol xuʼ yuʼune». Ta skoj li kʼusi la snuptane, li Noemie sut batel ta Belen xchiʼuk te bat ek li Rute (Rut 1:7, 18-20).

9. Jech kʼuchaʼal chal Rut 1:16, 17 xchiʼuk 22, ¿kʼuxi la spatbe yoʼonton smeʼ alib li Rute?

⁹ Sventa lekuk xaʼi sba li Noemie, skʼan oyuk buchʼu x-akʼbat ta ilel tukʼil kʼanelal. Jech laj yakʼ ta ilel Rut kʼalal te la xchiʼin-o komel li smeʼ alibe (kʼelo Rut 1:16, 17, 22). Kʼalal te xa ox oyik ta Belene, li Rute tsots tajek abtej sventa smakʼlin sbaik xchiʼuk li smeʼ alibe. Jaʼ yuʼun, bat xkʼuxkʼulta ti bu chchʼi li sevadae. Ta skoj taje, lek kom skʼoplal li Rute (Rut 3:11; 4:15).

10. ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel Jeova ti skʼanojan li buchʼutik abol sbaike?

¹⁰ Li Jeovae laj yakʼbe jun mantal j-israeletik ti chakʼ ta ilel ti kʼux ta yoʼonton li buchʼutik abol sbaik jech kʼuchaʼal li Noemi xchiʼuk li Rute. Laj yichʼik albel ti mu stsobik skotol li kʼusitik te tsʼunbil ta stiʼiltak yosilike sventa xkʼuxkʼultaik li buchʼutik abol sbaike (Lev. 19:9, 10). Jaʼ yuʼun, li Noemi xchiʼuk Rute mu persauk skʼanik limoxna sventa smakʼlin sbaik.

11, 12. ¿Kʼusi la spas Boas sventa xmuyubajik noʼox li Noemi xchiʼuk li Rute?

¹¹ Li yajval osil ti bu la xkʼuxkʼulta li Rute jaʼ yuʼun jun jkʼulej vinik ti Boas sbie. Toj lek laj yil ti tukʼ laj yakʼ sba xchiʼuk ti skʼanoj smeʼ alib li Rute, jaʼ yuʼun la smanbe skotol li yosil yutsʼ yalale, vaʼun nupun xchiʼuk li Rute (Rut 4:9-13). Ta mas tsʼakale, laj yil jun skeremik ti Obed sbie ti kʼot ta smukʼtot li ajvalil Davide (Rut 4:17).

¹² Jnoptik noʼox avaʼi kʼu to yelan xmuyubaj Noemi ti te spetoj li chʼin Obede xchiʼuk ti ta sjunul yoʼonton tstojbe ta vokol li Jeovae. Pe maʼuk noʼox me taje, yuʼun mi chaʼkuxiik li Noemi xchiʼuk Rute, ta xaʼiik ti kʼot ta smoltot Mesias li Obede.

13. ¿Kʼusi chakʼ jchantik li sloʼil xkuxlejal Rut xchiʼuk Noemie?

¹³ ¿Kʼusi chak’ jchantik? Kʼalal chkil jvokoltike, xuʼ van chijchibaj o lajem chkom koʼontontik. Xuʼ van mu xa jnaʼ kʼusi ta jpastik, mi jech laj kaʼi jbatike, jpat koʼontontik ta stojolal li Jtotik ta vinajele xchiʼuk mu xijnamaj ta stojolal li kermanotaktike. Bakʼintike, muʼyuk tslajes jvokoltik li Jeovae. Jech kʼuchaʼal la spas ta stojolal Noemi ti muʼyuk la  xchaʼkuxesbe tal smalal xchiʼuk li skeremtake. Pe li Jeovae ta xakʼbutik kipaltik sventa xkuch kuʼuntik. Taje jaʼ jech tspas kʼalal chakʼik ta ilel tukʼil kʼanelal ta jtojolaltik li kermanotaktike (Prov. 17:17).

14. ¿Kʼu yuʼun chibaj tajek yoʼonton li jlevi vinike?

¹⁴ Li jtsʼibajom yuʼun Salmo 73 jaʼ jun jlevi vinik. Li jlevietike staojik jun mukʼta matanal ti xuʼ te xtunik ti bu chichʼ ichʼel ta mukʼ li Jeovae. Pe jun veltae, chibaj yoʼonton ta skoj ti la skʼelbe kʼu yelan xkuxlejalik li chopol krixchanoetik xchiʼuk li jtoybaetike. Maʼuk ti tskʼan tspas kʼusitik chopole. Pe lik itʼixajuk yoʼonton ta skoj ti lek yileluk li xkuxlejalike (Sal. 73:2-9, 11-14). Yileluke, oy yuʼunik skotol: jkʼulejik, lek noʼox xkuxlejalik xchiʼuk mi jsetʼuk kʼusi tsvul-o yoʼontonik. Chibaj tajek yoʼonton li jtsʼibajom yuʼun salmoe, jaʼ yuʼun xi laj yale: «Ta melel, jecheʼ noʼox ti muʼyuk xchopolil koʼonton kakʼoj jbae xchiʼuk ti jpokoj jkʼob sventa chkakʼ ta ilel ti muʼyuk jmule». Jamal xvinaj ti xuʼ ox xnamaj ta stojolal li Jeovae.

15. Jech kʼuchaʼal chal Salmo 73:16-19 xchiʼuk 22-25, ¿kʼusi la spas li jlevi vinik sventa junuk xa noʼox yoʼontone?

¹⁵ (Kʼelo Salmo 73:16-19, 22-25). Li jlevi vinike och batel «ti bu chʼul tajek yuʼun Diose» te oyik ek li yan j-israeletik ti yakal chichʼik ta mukʼ Jeovae. Vaʼun, te van la snopbe skʼoplal li kʼusi yakal tsnuptane xchiʼuk la spas orasion. ¿Kʼusi kʼot ta pasel un? Vul xchʼulel xchiʼuk laj yakʼ venta ti xuʼ xnamaj ta stojolal Jeova mi jech-o ch-itʼixaj yoʼontone. Jech xtok, kʼot ta nopel yuʼun ti te vaʼalik ti bu chʼulul li buchʼutik chopolike xchiʼuk ti muʼyuk kʼusi lek tstaike. ¿Kʼusi koltaat-o li jlevi vinik sventa mu xchibaj yoʼonton xchiʼuk ti mu x-itʼixaje? Jaʼ ti jechuk snopben kʼuchaʼal li Jeovae. Kʼalal jech la spase, jun xa yoʼonton kom xchiʼuk xmuyubaj. Xi laj yalbe li Jeovae: «Mi te oyun ta atojolale, muʼyuk kʼusi yan ta jkʼan li ta balumile».

16. ¿Kʼusi chakʼ jchantik li jlevi vinike?

¹⁶ ¿Kʼusi chakʼ jchantik? Mu x-itʼixaj koʼontontik ta skoj ti lek xa yilel xkuxlejalik  li chopol krixchanoetike. Yuʼun j-echʼel be noʼox li smuyubajelike xchiʼuk muʼyuk chkuxiik ta sbatel osil (Ekl. 8:12, 13). Mi lij-itʼixaj ta stojolalike, xuʼ me xijchibaj-o xchiʼuk xijlaj ta mantal. Mi oy jech laj kaʼi jbatik kʼuchaʼal li jlevi vinike, jchikintatik li tojobtasel chakʼbutik li Diose xchiʼuk jaʼ jchiʼintik li buchʼutik chtunik ta stojolale. Mi jaʼ jkʼanojtik mas li Jeovae, ta me xijmuyubaj ta melel xchiʼuk ta jtatik «li batsʼi mero kuxlejale» (1 Tim. 6:19).  

17. ¿Kʼu van yuʼun xuʼ ox xchibaj li Pedroe?

¹⁷ Li jtakbol Pedroe jaʼ jun vinik ti baxbol tajeke, pe bateltike mu snop lek li kʼusi ta xale, yuʼun tsbusan ta alel li kʼusi chtal ta sjole. Bakʼintike, oy kʼusitik ta spas o ta xal ti chopol chaʼi sba ta mas tsʼakale. Jun skʼelobile jaʼo kʼalal laj yalbe yajchankʼoptak Jesus ti ta xil svokol xchiʼuk ti ta xchame. Xi laj yal li Pedroe: «Ta batsʼi melel mu jechuk chkʼot ta atojolal taje» (Mat. 16:21-23). Li Jesuse laj yalbe mantal. Kʼalal tal epal krixchanoetik sventa xchukik li Jesuse, li Pedroe ta anil noʼox la xtuchʼbe xchikin smoso li mero bankilal palee (Juan 18:10, 11). Li Jesuse laj yalbe mantal yan velta xtok. Jech xtok, li Pedroe xtoyet laj yal ti akʼo mi tsmak yakanik li yan jtakboletike xchiʼuk ti xiktaik li Jesuse, li stuke muʼyuk la bu jech ta spas (Mat. 26:33). Ta skoj ti la spat yoʼonton ta stojolal stuke, lik xiʼta li krixchanoetike. Jaʼ yuʼun, oxib to velta laj yal ti mu xojtikin Jesus li Pedroe. Chopol tajek laj yaʼi sba, «vaʼun lokʼ batel ta pana, lik smil sba ta okʼel» (Mat. 26:69-75). Laj van snop mi ch-akʼat to ta perton yuʼun li Jesuse.

18. Li Jesuse, ¿kʼuxi la skolta Pedro sventa mu xchibaje?

¹⁸ Akʼo mi jech, li Pedroe muʼyuk chibaj-o ta skoj li kʼusi la spase. Lik yakʼbe yipal yan velta xchiʼuk lik skolta li yan jtakboletike (Juan 21:1-3; Ech. 1:15, 16). ¿Kʼusi koltaat-o? Jaʼ la svules ta sjol li orasion  la spas Jesus sventa mu xkʼunib li xchʼunel yoʼontone xchiʼuk ti akʼo xbat stsatsubtas li yermanotake. Li Jeovae la stakʼ li orasion taje. Ta mas tsʼakale, li Jesuse bat skʼel li Pedroe xuʼ van jaʼ sventa xbat spatbe yoʼonton (Luk. 22:32; 24:33, 34; 1 Kor. 15:5). Jun velta kʼalal sjunul xa ox akʼobal yakal tstsakik choy li yajtakboltake, te kʼot li Jesuse. Li Jesuse laj yakʼbe ta ilel Pedro ti solel skʼanoje xchiʼuk ti yakʼoj xa ta pertone. Jaʼ yuʼun, laj yakʼbe mas yabtel (Juan 21:15-17).

19. Jech kʼuchaʼal chal Salmo 103:13 xchiʼuk 14, ¿kʼusi tspas Jeova kʼalal mi la jsaʼ jmultike, xchiʼuk kʼuxi xuʼ jchanbetik stalelal?

¹⁹ ¿Kʼusi chakʼ jchantik? Li kʼusi la spas Jesus ta stojolal li Pedroe chakʼ ta ilel ti oy xkʼuxul yoʼonton jech kʼuchaʼal li Stote. Jaʼ yuʼun, kʼalal mi oy bu lijkʼejpʼuj ta bee, mu me jnoptik ti muʼyuk chakʼutik ta perton li Jeovae. Yuʼun jaʼ jech tskʼan Satanas ti akʼo jnoptike. Teuk ta joltik ti skʼanojutik tajek li Jeovae, ti snaʼoj ti oy kʼusitik mu spas kuʼuntike xchiʼuk ti oy ta yoʼonton chakʼutik ta pertone. Jaʼ jech skʼan jpastik ek kʼalal oy buchʼutik chopol kʼusi tspasbutike (kʼelo Salmo 103:13, 14).

20. ¿Kʼusi ta jchantik li ta yan xchanobile?

²⁰ Li sloʼil xkuxlejal Jose, Noemi, Rut, li jlevi vinike xchiʼuk li Pedroe chakʼbutik ta ilel ti «nopol oy Jeova ta stojolal li buchʼutik muʼyuk xa te tsakal chaʼi li yoʼontonike» (Sal. 34:18). Bakʼintik li Jeovae chakʼ permiso ti xkil jvokoltike xchiʼuk ti jvul koʼontontike. Pe tskoltautik sventa xkuch kuʼuntik, vaʼun tstsatsub li xchʼunel koʼontontike (1 Ped. 1:6, 7). Li ta yan xchanobil chtale, ta jkʼeltik kʼuxi tskolta Jeova li buchʼutik tukʼ yakʼoj sbaik ta stojolal kʼalal chibajem tajek yoʼonton chaʼi sbaike, xuʼ van jaʼ ta skoj ti jpas muliletike o yan kʼusitik ti tsots tsnuptanike.