NOPO NOʼOX AVAʼI ti yakalot ta skʼelel li kʼusitik voʼneik kʼejbil ta jun museoe. Jutuk mu skotoluke solel jomajtik xa, lajemik xa tajek, sokemik xa xchiʼuk oy junantike skʼan to xtuchʼuliltak. Pe akʼo mi jech, oy jlik vun ti muʼyuk lajem-oe yuʼun stuk noʼox jech ti kʼu yelan pasbile. Vaʼun xi chajakʼbe li buchʼu chbeiltasvane: «¿Mi jaʼ mas achʼ to kʼuchaʼal li yantike?». Xi tstakʼbote: «Moʼoj, jaʼ noʼox stuk ti mas voʼne xa tajeke xchiʼuk muʼyuk yichʼoj chaʼmeltsanel». Vaʼun xi to chajakʼbee: «¿Mi jun-o yavil ti bu kʼejbile?». Xi tstakʼ yan velta li buchʼu chbeiltasvane: «Moʼoj, li vun liʼe kuchem tal yuʼun akʼo mi oy buchʼutik tskʼan tslajesbeik skʼoplal xchiʼuk ep kʼusitik snuptanoj talel». Vaʼun xuʼ van xi chanope: «Pe, ¿kʼusi xa onoʼox pasbil-o?».

Li Vivliae, jaʼ xkoʼolaj kʼuchaʼal li jlik vun laj xa kalbetik skʼoplale, jaʼ noʼox stuk ti mas voʼne kʼuchaʼal li yan livroetike. Oy onoʼox livroetik ti voʼneik xae xchiʼuk ti lajemik xa kʼalal echʼ talel li jabiletike. Jech kʼuchaʼal li kʼusi chal li voʼneal livroetik ta sventa li siensiae, yichʼojan jelel ta skoj li kʼusitik achʼ xchanojbeik talel skʼoplale. Li kʼusi chalik ta sventa li poxiletik xtoke, jaʼ noʼox mas ta jta-o jvokoltik yuʼun. Xchiʼuk li yan voʼneal livroetik taje jaʼ xa noʼox xtuchʼuliltak te komem, lajemik xa tajek o chʼayemik xa.

Pe mu xkoʼolaj kʼuchaʼal yan livroetik li Vivliae. Oy xa mas ta 3,500 jabil yichʼoj tsʼibael, pe muʼyuk sokem-o. Ti kʼu xa sjalil echʼem tale ep kʼusitik snuptanoj, yuʼun yichʼoj chikʼel, yichʼoj alel ti mu stakʼ tunesele xchiʼuk yichʼoj chopol kʼoptael, pe muʼyuk sokem-o li kʼusi chale. Yakʼoj ta ilel ti baʼyel xa onoʼox yaloj li kʼusitik muʼyuk toʼox nabil skʼoplale xchiʼuk akʼo mi ep xa kʼusitik xchanojbeik skʼoplal li avie muʼyuk komem-o ta patil li kʼusi chale (kʼelo li rekuadro «¿Mi yaloj xa onoʼox li kʼusi muʼyuk toʼox nabile?»).

Pe akʼo mi jech, xuʼ van xi xajakʼbe abae: «¿Mi ta melel toj jtunelik-o li tojobtaseletik ta Vivliae?». Sventa xatabe  li stakʼobile, nopbo skʼoplal ta sventa li tsatsal vokoliletik tsnuptan li krixchanoetike. ¿Kʼusi jaʼ li mas toj xibalik sba kʼotem ta pasele? Yikʼaluk van jaʼ chtal ta ajol li paskʼope, li yikʼubtasel osil-balumile, li majbaile o li manbail ta takʼine. Pe kʼelbo avil skʼoplal li kʼusi chchanubtasvan li Vivliae, vaʼun xi xajakʼbe abae: «¿Mi mas van chlekub jkuxlejaltik ti tauk xichʼ chʼunel li kʼusi chale?».

TI OYUK JUN OʼONTONALE

«Xmuyubajik noʼox li buchʼutik mu snaʼ saʼik kʼope, yuʼun jaʼ xnichʼnab Dios chichʼ albel skʼoplalik» (Mateo 5:9). «Ti bu kʼalal xuʼ chavilike, junuk me avoʼontonik xchiʼuk skotol li krixchanoetike» (Romanos 12:18).

LI KʼUXUBINVANEJE XCHIʼUK LI YAKʼEL PERTONE

«Xmuyubajik noʼox li buchʼutik chkʼuxubinvanike, yuʼun jaʼ chichʼik kʼuxubinel ek» (Mateo 5:7). «Jechuk-o me tsʼikbo abaik ta jujuntal xchiʼuk mu me xajalanbe abaik ta jujuntal ti chapasbe abaik pertone, akʼo mi oy buchʼu tsaʼ smul ta atojolalik. Jech kʼuchaʼal muʼyuk la sjalanboxuk perton li Jeovae, * jech me skʼan xapasik ek» (Kolosenses 3:13).

TI MUʼYUK TʼUJBAILE

Li Diose «ta jun noʼox vinik la spas krixchanoetik ta spʼejel balumil sventa akʼo nakiikuk ta spʼejel li balumile» (Echos 17:26). «Mu snaʼ xtʼujvan li Diose, moʼoj, yuʼun buyuk noʼox slumalik lek ch-ilat li buchʼu chiʼta xchiʼuk ti buchʼu tspas li kʼusi tukʼe» (Echos 10:34, 35).

LI XKʼUXUBINEL BALUMILE

«Li Mucʼul Diose te laj yacʼ ta tsʼunubaltic Edén li vinique yuʼun jaʼ ta xchabi, xchiʼuc ta xabtelan» (Génesis 2:15). Li Diose tslajes «li buchʼutik yakal tsokesik li balumile» (Apokalipsis 11:18).

TI XICHʼ PʼAJEL LI PICHʼ OʼONTONALE XCHIʼUK LI MULIVAJELE

«Kʼelo me abaik ta sventa skotol li xpichʼetel oʼontonale, yuʼun kʼalal ep kʼusitik oy yuʼun li jun krixchanoe, maʼuk tsta-o xkuxlejal li kʼusitik oy yuʼune» (Lukas 12:15). «Mu me xavalbeik skʼoplal jsetʼuk li mulivajele, skotol li kʼusitik ibal sbae o li kʼusitik mu x-echʼ ta oʼontonal spasele, yuʼun mu jechuk stalelal tspasik li buchʼutik chʼule» (Efesios 5:3).

LI STUKʼIL OʼONTONALE XCHIʼUK LI TSATSAL ABTELE

«Oy ta koʼontonkutik ti sakuk jtalelalkutik ta skotol li kʼusitike» (Evreos 13:18). «Mu xa me x-elkʼaj li buchʼu ch-elkʼaje; ti kʼusi mas leke, akʼo tsots abtejuk» (Efesios 4:28).

SKOLTAEL LI BUCHʼU OY KʼUSI CHTUN YUʼUNE

«Patbeik me yoʼonton li buchʼutik chat yoʼontonike, koltaik me li buchʼutik kʼunike, tsʼikbeik me skotolik» (1 Tesalonisenses 5:14). «Jchabitik li meʼon ololetike xchiʼuk li meʼon antsetik kʼalal oy tsots svokolike» (Santiago 1:27).

Li Vivliae maʼuk noʼox ta xchol talel li kʼusitik skʼan pasele, moʼoj, yuʼun chchanubtasutik kʼuxi xuʼ xkakʼ ta jkuxlejaltik jujun kʼakʼal xchiʼuk ti oyuk sbalil xkiltik li tojobtaseletike. Ti oyuk epal krixchanoetik chakʼ ta xkuxlejalike, ¿mi mu tauk xlaj skʼoplal li kʼusi mas chkil-o jvokoltike? Ti melel xkaltike, li avie mas xa chtun kuʼuntik xchiʼuk ep sbalil ta jkuxlejaltik li tojobtasel ta Vivliae. Pe, ¿kʼuxi xuʼ skoltaot?

Li Jesus ti jaʼ li vinik mas pʼij echʼ ta Balumile, xi laj yale: «Li pʼijilale chvinaj ti tukʼ skʼoplal ta skoj li yabteltake» (Mateo 11:19). ¿Mi mu meleluk chavaʼi li kʼusi chale? Sventa jnaʼtik mi lek o muʼyuk li jun tojobtasele skʼan jkʼeltik li kʼusi chakʼ kʼotuk ta pasel mi laj kakʼ ta jkuxlejaltike. Jaʼ yuʼun stalel onoʼox ti xi chajakʼbe abae: «Mi oy sbalil ta melel li Vivliae, ¿mi mu tauk xlekub yuʼun jkuxlejal li tojobtaseletik yichʼoje? ¿Mi ta melel xuʼ skoltaun ta xchapanel li jvokoltake?». Jkʼelbetik batel junuk skʼelobil.

Li Dianae * ep noʼox kʼusitik tspas ta xkuxlejal, xmuyubaj noʼox xchiʼuk oy kʼusitik x-ayan yuʼun, pe ta ora noʼox jel skotol, ep kʼusitik tsotsik la snuptan, cham li stseb ti jaʼ to tsta talel svaʼleje, laj yikta sba xchiʼuk li smalale xchiʼuk ep laj yil svokol ta takʼin. Xi chale: «Solel mu xa xkaʼi jba likom yuʼun; cham li jtsebe, muʼyuk xa jmalal xchiʼuk muʼyuk xa jna likom. Chʼay kuʼun skotol, mu xa noʼox xkaʼi jba ti buchʼuune, muʼyuk xa kipal xchiʼuk muʼyuk xa spatobil koʼonton likom».

Li Dianae laj yaʼibe lek smelolal li kʼusi skʼan xal li teksto liʼe: «Jaʼ noʼox lajuneb xchanvinic (70) jabil ti xuʼ chicuxicutique; li bochʼo toj lec tsotsique xuʼ chcʼotic cʼalal ta chanvinic (80) jabil, pero toj vocol chcaʼicutic, yuʼun jaʼ noʼox puru vocol, puru abtel. Li jabilalcutique ta anil noʼox chjelov, jech echʼel libatcutic o» (Salmo 90:10).

 Sventa xkuch yuʼun li vokoliletik la snuptan Dianae la saʼ koltael ta Vivlia, li kʼusi kʼotanuk ta pasele toj echʼ noʼox lekik. Jech kʼuchaʼal ta jkʼeltik batel li ta oxib mantaletik chtale, oy epal krixchanoetik yakʼojik venta ti jaʼ mas lek kʼalal chchʼunik li tojobtaseletik ta Vivlia sventa xchapanik li vokoliletik tsnuptanike. Yakʼojik venta ti xkoʼolaj kʼuchaʼal li jlik vun laj kalbetik skʼoplal ta slikebale. Li epal livroetik ti oy avie muʼyuk xa sbalil komem o mu xa kʼusi xtun-o kʼalal mi echʼ xaʼox epal jabiletike, yan li Vivliae mu jechuk. ¿Mi jaʼ van ta skoj ti mu xkoʼolaj ta yan livroetike? ¿Mi xuʼ jchʼuntik ti jaʼ yakʼoj ta naʼel stuk Dios, ti maʼuk li krixchanoetike? (1 Tesalonisenses 2:13).

Xuʼ van jech chanop ek ti muʼyuk jal li jkuxlejaltike xchiʼuk ti jaʼ noʼox vokolil ta jnuptantike. ¿Bu chbat asaʼ tojobtasel, koltael xchiʼuk spatobil avoʼonton kʼalal chavil avokole?

Jkʼeltik batel oxtosuk kʼuxi xuʼ skoltaot ta akuxlejal li Vivliae. Xuʼ xchanubtasot sventa:

1. Mu jtikʼ jbatik ta vokoliletik.

2. Jchapantik li kʼusitik ta jnuptantike.

3. Jnaʼtikuk kʼusi xuʼ jpastik kʼalal oy kʼusi ta jnuptantike.

Li ta yan mantaletik chtale jaʼ chalbe skʼoplal li oxtos laj xa kaltike.