Kʼelo li kʼusi yichʼoje

Batan ta saʼobil

«Li xchʼul espiritu Diose jamal chalbe koʼontontik»

«Li xchʼul espiritu Diose jamal chalbe koʼontontik»

«Li xchʼul espiritu Diose jamal chalbe koʼontontik ti jaʼutik xnichʼnab Diose» (ROM. 8:16).

KʼEJOJ: 5, 14

1-3. 1) ¿Kʼu yuʼun stuk xa noʼox jech echʼ li kʼin Pentekostes ta sjabilal 33? 2) ¿Kʼusi albil kʼopal kʼot ta pasel?

LI TA sob domingo ta sjabilal 33 toj tsots skʼoplal kʼusi kʼot ta pasel xchiʼuk chakʼ muyubajel, yuʼun jaʼo li kʼin Pentekostes ta Jerusalene. Li kʼin taje chichʼ pasel jujun jabil kʼalal chlik stsobbeik sat li trigoe. Li mero bankilal palee jaʼ baʼyuk chakʼ ta sob li matanaletik ti stalel onoʼox jech chakʼike. Vaʼun mi la sta baluneb ora ta sobe, jaʼ chakʼ li chib pan ti jaʼ pasbil-o ta «sba sat cʼusitic chlocʼ [yuʼunik]» jujun jabile. Kʼalal chakʼ li matanal taje, ta ‹syeʼ ta stojolal li Jeovae› (Lev. 23:15-20).

2 Ta sienal xa noʼox jabil likem tal yuʼunik ti jech chakʼbeik chib pan jujun jabil li Jeovae. Taje oy kʼusi laj yakʼ ta ilel ti jaʼ to kʼot ta pasel ta tsʼakale. Jaʼo kʼot ta pasel ta kʼin Pentekostes ta sjabilal 33 ta jun uni kuarto ta Jerusalen ti bu stsoboj sbaik 120 yajchankʼoptak Jesuse (Ech. 1:13-15). Li kʼusi kʼot ta pasele oy xaʼox ta vaxakib sien jabil yalojbe skʼoplal li j-alkʼop Joele (Joel 2:28-32; Ech. 2:16-21). Pe ¿kʼusi ti kʼot ta pasel une?

3 (Kʼelo Echos 2:2-4). Li vaʼ kʼakʼal ti stuk xa noʼox jeche, li Diose la stʼuj ta xchʼul espiritu 120 yajchankʼoptak Jesus (Ech. 1:8). Ta tsʼakale, ep buchʼutik te kʼotik ti bu oyike, vaʼun lik yalbeik skʼoplal li kʼusitik toj labal sba laj yilik xchiʼuk laj yaʼiike. Li jtakbol Pedroe laj yalbe smelolal li kʼusi kʼot ta pasele xchiʼuk ti kʼu yuʼun toj tsots skʼoplale, xi laj yale: «Suteso avoʼontonik xchiʼuk ichʼik voʼ ta jujuntal ta sbi Jesukristo sventa chavichʼ pasbel perton li amulike, vaʼun chavichʼik chʼul espiritu ti jaʼ jun matanal ti muʼyuk tojbile». Jaʼ yuʼun, li vaʼ kʼakʼale te van oxmiluk krixchanoetik laj yichʼik voʼ xchiʼuk laj yichʼik chʼul espiritu (Ech. 2:37, 38, 41).

4. 1) ¿Kʼu yuʼun skʼan jkʼelbetik lek skʼoplal li kʼusi kʼot ta pasel ta Pentekostese? 2) ¿Kʼusi kʼot ta pasel ta voʼne ti xuʼ van jmoj skʼakʼalil kʼot xchiʼuk li kʼin Pentekostese? (Kʼelo li tsʼib ta yok vune).

4 ¿Buchʼu skʼoplal li mero bankilal palee? Jaʼ skʼoplal li Jesuse. ¿Kʼusi skʼoplal li chib pane? Jaʼ li buchʼutik laj yichʼik tʼujel ta chʼul espiritue. Li yajchankʼoptak Jesus taje te lokʼik talel ta stojolal li jpasmulil krixchanoetike. Li Vivliae chal ti xkoʼolaj kʼuchaʼal «jtos sba sat tsʼunobil» li buchʼutik tʼujbile (Sant. 1:18). Kʼotemik xa ta xnichʼnab Dios xchiʼuk yichʼojik tʼujel sventa x-ajvalilajik ta vinajel xchiʼuk Jesus (1 Ped. 2:9). Vaʼun li Ajvalilal taje jaʼ me tstunes Jeova sventa xakʼbe bendision li jchʼunej mantal krixchanoetike. Jaʼ yuʼun chaʼa, mi liʼ chijnaki ta Balumil o mi chijbat ta vinajel, skʼan me jkʼelbetik lek skʼoplal li kʼusi kʼot ta pasel ta Pentekostes ta sjabilal 33. [1]

¿KʼUSI CHKʼOT TA PASEL KʼALAL OY BUCHʼU CHICHʼ TʼUJELE?

5. ¿Kʼuxi jnaʼojtik ti mu skotoluk velta oy kʼusi labal sba chkʼot ta pasel kʼalal oy buchʼu chichʼ tʼujele?

5 Li 120 yajchankʼoptak Jesus ti te tsobolik ta Jerusalene snaʼojik lek ti yuʼun laj yichʼik tʼujel ta chʼul espiritu li vaʼ kʼakʼale. Yuʼun oy kʼusi xleblun ta sjolik ti xkoʼolaj kʼuchaʼal kʼokʼe. Maʼuk noʼox, yuʼun kʼopojik ta yan kʼopetik xtok (Ech. 2:6-12). Pe mu skotoluk velta ti oy xa kʼusi labal sba chkʼot ta pasel kʼalal oy buchʼu chichʼ tʼujel ta xchʼul espiritu Jeovae. ¿Kʼuxi jnaʼojtik? Yuʼun li vaʼ kʼakʼale ta smilal xa noʼox yan krixchanoetik laj yichʼik tʼujel ta chʼul espiritu kʼalal laj yichʼik voʼe, pe muʼyuk bu chal Vivlia mi yal tal leb kʼokʼ ta sjolik (Ech. 2:38). Akʼo mi jech, muʼyuk bu tstʼuj ta ora ta xchʼul espiritu skotol li buchʼutik chichʼ voʼe. Jaʼ jech kʼuchaʼal li yajtsʼaklomtak Kristo ta Samariae, jaʼ to laj yichʼik tʼujel kʼalal jal xaʼox yichʼojik voʼe (Ech. 8:14-17). Yan li Kornelio xchiʼuk yutsʼ yalale muʼyuk toʼox yichʼojik voʼ kʼalal laj yichʼik tʼujele (Ech. 10:44-48).

6. 1) ¿Kʼusi ch-akʼbatik li buchʼutik tʼujbile? 2) ¿Kʼusi sventa ti chichʼik chʼul espiritue?

6 Jlom yajtsʼaklomtak Kristoe ta anil noʼox chakʼik venta ti tʼujbilik yuʼun Diose, yantike ta kʼunkʼun chakʼik venta. Pe oy kʼusi chichʼik akʼbel ti jaʼ ch-akʼbat snaʼike. Xi laj yalbe smelolal li jtakbol Pabloe: «Laj avichʼ aseyoalik ek ta stojolal chʼul espiritu ti yaloj xa onoʼox chakʼ Dios ta stojolal Kristo kʼalal mi laj xaʼox avakʼ xchʼunel avoʼontonike, ti jech kʼuchaʼal jun prental ti albil xa onoʼox skʼoplal ta sventa li jpartetike» (Efes. 1:13, 14). Vaʼun chaʼa, li buchʼutik tʼujbile ch-akʼbatik chʼul espiritu yuʼun Jeova. ¿Kʼusi sventa? Jaʼ sventa ch-akʼbat snaʼik ti yuʼun jpʼel skʼoplal tʼujbil chbatik ta vinajele. Jaʼ yuʼun li Pabloe laj yal ti xkoʼolaj kʼuchaʼal «jun prental» li chʼul espiritue o ti jpʼel skʼoplal chbatik ta vinajel ta tsʼakale, ti maʼuk liʼ chkuxiik ta Balumile (kʼelo 2 Korintios 1:21, 22; 5:5).

7. ¿Kʼusi skʼan spasik ta jujuntal li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele?

7 Kʼalal oy buchʼu chichʼ tʼujel ta chʼul espiritue, ¿mi jaʼ skʼan xal ti jpʼel xa skʼoplal chbat ta vinajele? Moʼoj. Li kʼusi jpʼel skʼoplale jaʼ ti takbil xa ta ikʼel yuʼun Diose. Jaʼ yuʼun xi laj yalbe smelolal li Pedroe: «Akʼik me tajek persa sventa tukʼ xavakʼ abaik ti jech takbiloxuk ta ikʼel xchiʼuk ti tʼujbiloxuke, yuʼun mu me jutebuk chayalik ta lum mi jech chapasik-o li kʼusitik taje. Ta melel, chataik epal bendision mi jech chapasike, jaʼ xkaltik, cha-akʼbatik permiso sventa cha-ochik li ta Ajvalilal sbatel osil yuʼun Kajvaltike, li Jkoltavanej Jesukristoe» (2 Ped. 1:10, 11). Jech oxal, skʼan me xakʼbeik yipal ta jujuntal ti tukʼuk xakʼ sbaik ta stojolal Jeova li buchʼutik tʼujbile. Yuʼun mi mu jechuk tspasike, ta me xchʼay li spatobil yoʼontonike (Evr. 3:1; Apok. 2:10).

¿KʼUXI SNAʼIK MI TʼUJBILIK TA MELEL?

8, 9. 1) ¿Kʼu yuʼun mu jkotoltikuk xkaʼibeik smelolal kʼusi chkʼot ta stojolal li buchʼu chtʼujate? 2) ¿Kʼuxi snaʼoj mi tʼujbil ta melel yuʼun Dios li jun yajtsʼaklom Kristoe?

8 Jutuk mu jkotoltikuk li yajtunelutik Jeovae mu xkaʼibetik smelolal kʼusi chkʼot ta stojolal li buchʼu chichʼ tʼujel ta chʼul espiritue. Stalel onoʼox maʼ taje, yuʼun mu jkotoltikuk takbilutik ta ikʼel yuʼun Dios sventa xijbat ta vinajel. Jech xtok, kʼalal la spasutik li Diose jaʼ sventa liʼ xijkuxi ta Balumile, maʼuk ta vinajel (Gén. 1:28; Sal. 37:29). Akʼo mi jech, oy buchʼutik stʼujojan Jeova sventa xbatik ta vinajel yoʼ xkʼotik ta ajvalil xchiʼuk ta pale. Kʼalal oy buchʼu chtʼujate ta xjel li snopbene. Vaʼun jaʼ xa noʼox oy ta yoʼonton chbat ta vinajel (kʼelo Efesios 1:18).

9 Pe ¿kʼuxi snaʼoj mi tʼujbil ta melel yuʼun Dios li jun yajtsʼaklom Kristoe? Kʼelavil kʼusi albatik yuʼun Pablo li yajtsʼaklomtak Kristo ta Roma ti ‹takbilik ta ikʼel sventa chʼul xkʼotike›: «Li voʼoxuke muʼyuk laj avichʼik chʼul espiritu sventa mosoil ti chakʼ xiʼel yan veltae, yuʼun laj avichʼik chʼul espiritu sventa xakʼotik kʼuchaʼal xnichʼnab Dios, ti xi chij-avanutik ta sventa li chʼul espiritu taje: ‹¡Abba, Tot!›. Li xchʼul espiritu Diose jamal chalbe koʼontontik ti jaʼutik xnichʼnab Diose» (Rom. 1:7; 8:15, 16). Kʼuchaʼal chkakʼtik ventae, li Diose jaʼ tstunes xchʼul espiritu sventa xakʼbe snaʼ li jun yajtsʼaklom Kristo ti jpʼel skʼoplal tʼujbil chbat xchiʼin ta ajvalil li Jesuse (1 Tes. 2:12).

10. ¿Kʼusi skʼan xal ti ‹mu xa persauk oy buchʼu xchanubtasoxuk›, xi ta 1 Juan 2:27 ta sventa li buchʼutik tʼujbile?

10 Li yajtsʼaklomtak Kristo ti takbilik ta ikʼel sventa xbatik ta vinajele, mu persauk oy buchʼu x-albatik ti tʼujbilik yuʼun Diose. Jaʼ ch-akʼbat snaʼik yuʼun Jeova ti jech ta melele. Li jtakbol Juane xi laj yalbe li buchʼutik tʼujbile: «Li voʼoxuke tʼujbiloxuk yuʼun li buchʼu chʼule xchiʼuk xanabeik skʼoplal akotolik». Laje xi laj yale: «Ti jech laj avichʼik tʼujele te me chkom-o ta atojolalik xchiʼuk mu xa persauk ti oy buchʼu xchanubtasoxuke» (1 Juan 2:20, 27). Melel onoʼox chaʼa, jkotoltik ta jkʼantik ti akʼo xchanubtasutik li Jeovae, skʼanik chanubtasel ek li buchʼutik tʼujbile. Pe sventa jpʼeluk skʼoplal snaʼojik ti tʼujbilik ta melele, jaʼ ch-akʼbat snaʼik yuʼun li xchʼul espiritu Jeovae, li yip ti mu kʼusi xkoʼolaj-oe. Jaʼ yuʼun mu persauk oy buchʼu x-albatik ti tʼujbilike.

CHVOKʼIK TA ACHʼ

11, 12. 1) ¿Kʼusi van xuʼ snop li jun yajtsʼaklom Kristo ti tʼujbil chbat ta vinajele? 2) ¿Kʼusi ti jpʼel skʼoplal snaʼoj li buchʼu tʼujbile?

11 Kʼalal chtakatik ta ikʼel sventa chbatik ta vinajel li yajtsʼaklomtak Kristoe chjelik ta jyalel, jaʼ yuʼun laj yal Jesus ti «chvokʼ[ik] o ch-ayan[ik] tal ta akʼole» (Juan 3:3, 5, tsʼib ta yok vun). Xi to laj yalbe smelolale: «Skʼan xavokʼik ta achʼ. Li ikʼe jaʼ te chbat ti bu tskʼan yoʼonton chbate, akʼo mi xavaʼi ti xjumumete mu xanaʼ bu lik tal xchiʼuk mu xanaʼ bu chbat. Jaʼ jech yelan li buchʼu chvokʼ ta chʼul espiritue» (Juan 3:7, 8). Kʼuchaʼal chkakʼtik ventae mu x-al kuʼuntik kʼu yelan chaʼi sba li buchʼu tʼujbile. [2]

12 Xuʼ van xi snop li jun yajtsʼaklom Kristo ti tʼujbil chbat ta vinajele: «¿Kʼu yuʼun voʼon la stʼujun li Jeovae, ti maʼuk la stʼuj li ermano leʼe?». Xuʼ van svul yoʼonton ti mu spas yuʼun chaʼi li kʼusi tsbaine. Pe ti kʼusi jpʼel skʼoplal snaʼoje jaʼ ti tʼujbil yuʼun Jeova sventa xbat ta vinajele. Jaʼ yuʼun xmuyubaj tajek xchiʼuk tstoj ta vokol. Li buchʼutik chbatik ta vinajele jech chaʼi sbaik kʼuchaʼal laj yal li jtakbol Pedro liʼe: «Muyubtabiluk li Dios ti jaʼ Stot li Kajvaltik Jesukristoe, yuʼun ta sventa ti xkʼuxubinojutik tajeke laj yakʼ lijvokʼutik ta achʼ sventa jtatik li kuxul spatobil koʼontontik ta skoj ti chaʼkuxi li Jesukristoe, yoʼ jparteintik li kʼusi mu snaʼ xkʼaʼe, ti mu x-ikʼube xchiʼuk ti mu snaʼ xtakije. Te kʼejbil ta vinajel sventa chavuʼuninik» (1 Ped. 1:3, 4). Kʼalal tskʼelik li teksto taje, ta sjunul yoʼonton xchʼunojik ti jaʼ chkʼoponatik yuʼun li Jeovae.

13. ¿Kʼuxi chjel snopben li jun yajtsʼaklom Kristo kʼalal chichʼ tʼujele, xchiʼuk kʼu yuʼun?

13 Kʼuchaʼal laj xa jkʼeltike, chjel snopben kʼalal chichʼ tʼujel ta chʼul espiritu li jun yajtsʼaklom Kristoe. ¿Kʼuxi? Yuʼun kʼalal muʼyuk toʼox chtʼujate, spatoj toʼox yoʼonton chkuxi sbatel osil liʼ ta Balumile. Oy toʼox van tajek ta yoʼonton ti tskʼel yaʼi tspas ta paraiso Balumil li Jeovae xchiʼuk ti tslajesbe skʼoplal li choplejale. Yikʼaluk van snopoj tsmala chchaʼkuxi tal junuk yutsʼ yalal o junuk yamigo. Snopoj xaʼox van tsvaʼan yuni na xchiʼuk ti tslobe sat li jeltos teʼetik tstsʼune (Is. 65:21-23). Pe kʼalal chtʼujat yuʼun Jeova sventa xbat ta vinajele, ta xjel ta anil li snopbene. ¿Kʼu yuʼun? ¿Mi yuʼun van ipaj ta snopben? ¿Mi yuʼun van lik snop ta ora ti chakʼ chʼaj li kuxlejal ta Balumile xchiʼuk ti muʼyuk tsta xkuxetel yoʼonton tee? ¿Mi yuʼun van xi la snope: «Jaʼ lek chbat jkʼelkik kʼu yelan li kuxlejal ta vinajele»? Mu jechuk la snop. Yuʼun kʼalal tstʼuj junuk yajtunel Jeova sventa xbat ta vinajele, jaʼ stuk tsjelbe ta xchʼul espiritu li snopbene xchiʼuk li spatobil yoʼontone.

14. ¿Kʼu yelan chaʼi sbaik ti liʼ to kuxulik ta Balumil li buchʼutik tʼujbile?

14 Vaʼun chaʼa, ¿mi chcham xa van yaʼiik li buchʼutik tʼujbil sventa xbatik xa noʼox ta vinajele? Moʼoj. Li Pabloe xi laj yalbe smelolal ti kʼu yelan chaʼi sbaike: «Li voʼotik ti liʼ to oyutik ta karpanae, chkat koʼontontik xchiʼuk kʼux chkaʼi ta koʼontontik; mu jkʼan jlokʼtik li karpana liʼe, pe ta jkʼan ta jlaptik li yane, sventa xichʼ bikʼel yuʼun kuxlejal li kʼusi snaʼ xchame» (2 Kor. 5:4). Li jtakbole yakal tskoʼoltas ta «karpana» li sbekʼtal li buchʼutik tʼujbile. Kʼalal «mu jkʼan jlokʼtik li karpana» xie, jaʼ laj yakʼ ta aʼiel ti mu skʼan xchamik li buchʼutik tʼujbile. Tskʼupin to yaʼi xkuxlejalik liʼ ta Balumil sventa jmoj xtunik ta stojolal Jeova xchiʼuk li yutsʼ yalalike xchiʼuk li yamigotakike. Akʼo mi ep kʼusitik tspasik, muʼyuk chchʼay ta sjolik li kʼusi albil tstaik ta mas tsʼakale (1 Kor. 15:53; 2 Ped. 1:4; 1 Juan 3:2, 3; Apok. 20:6).

¿MI TʼUJBILUN VAN?

15. ¿Kʼusi ti maʼuk svinajeb mi melel tʼujbil yuʼun Jeova li jun yajtsʼaklom Kristoe?

15 Yikʼaluk van xi chanope: «¿Mi tʼujbilun van sventa chibat ta vinajel?». Mi jech jutuk chavaʼie, nopbo skʼoplal liʼe: ¿Mi solel xkuxet tajek avoʼonton chavaʼi ti kʼu yelan chachol mantale? ¿Mi chakʼupin tajek xchanel li Vivlia sventa «[chachajbe] kʼalal to ta yut li spʼijil Diose»? (1 Kor. 2:10). ¿Mi stuk xa noʼox jech chavaʼi ti kʼu yelan tskoltaot ta cholmantal li Jeovae? ¿Mi ta sjunul avoʼonton chapas li kʼusi tskʼan Diose? ¿Mi akʼanoj tajek ta sjunul avoʼonton li avermanotake xchiʼuk mi oy ta avoʼonton chakolta sventa xtunik ta stojolal li Jeovae? ¿Mi aviloj xa ti ep butik skoltaojot ta akuxlejal li Jeovae? Mi «jech» xachie, ¿mi jaʼ van skʼan xal ti yuʼun tʼujbilot ta melele? Moʼoj, yuʼun xuʼ jech xaʼi sbaik skotol li yajtuneltak Jeovae, akʼo mi muʼyuk tʼujbilik. Yuʼun li Jeovae parejo chakʼbe xchʼul espiritu sventa tskolta li yajtuneltake, mu ventauk mi chbatik ta vinajel o mi liʼ chkuxiik ta Balumile. Jaʼ yuʼun, mi xi chanope: «¿Mi tʼujbilun van sventa chibat ta vinajel?» mi xachie, jaʼ skʼan xal ti muʼyuke. Yuʼun jpʼel yoʼonton xchʼunojik li buchʼutik tʼujbilike, mi jsetʼuk bu xchibetik.

16. ¿Kʼuxi jnaʼojtik ti muʼyuk chbatik ta vinajel skotol li buchʼutik ch-akʼbatik chʼul espiritue?

16 Li Vivliae chalbe skʼoplal ep yajtuneltak Jeova ti akʼbatik chʼul espiritue, pe ti muʼyuk bu xbatik ta vinajele. June jaʼ li Juan J-akʼ-ichʼvoʼe. Li Jesuse laj yal ti stuk noʼox jech echʼ ta Balumil li Juane, pe laj yal xtok ti muʼyuk bu chbat ta vinajel sventa ch-ajvalilaj eke (Mat. 11:10, 11). Yan xtok ti buchʼu akʼbat chʼul espiritue jaʼ li Davide (1 Sam. 16:13). Koliyal taje laj yaʼibe smelolal li kʼusitik tsotsik skʼoplal ta sventa Jeovae xchiʼuk la skolta sba ta stsʼibael li Vivliae (Mar. 12:36). Pe li jtakbol Pedroe laj yal ti «muʼyuk bu muy batel ta vinajel li Davide» (Ech. 2:34). Kʼuchaʼal chkiltike, li Jeovae la stunes xchʼul espiritu sventa spasik kʼusitik labalik sba li viniketik taje, pe muʼyuk bu xichʼik tʼujel sventa xbatik ta vinajel. ¿Mi jaʼ van skʼan xal ti muʼyuk bu tukʼ laj yakʼ sbaike xchiʼuk ti mu staik-o ti xbatik ta vinajele? Moʼoj. Ti kʼusi skʼan xale jaʼ ti liʼ chchaʼkuxesatik yuʼun Jeova ta Balumile (Juan 5:28, 29; Ech. 24:15).

17, 18. 1) ¿Bu spatoj yoʼonton chkuxiik jutuk mu skotoluk li yajtuneltak Jeovae? 2) ¿Kʼusi ta jkʼelbetik skʼoplal li ta yan xchanobile?

17 Jutuk mu skotoluk li yajtuneltak Jeova avie muʼyuk bu chbatik ta vinajel. Liʼ spatoj yoʼonton chkuxiik ta Balumil kʼalal mi lik xaʼox ta ajvalil li Diose, jech kʼuchaʼal Abraan, David, Juan J-akʼ-ichʼvoʼ xchiʼuk li yan yajtuneltak Dios ta skʼakʼalil Vivliae (Evr. 11:10). Ti jayvoʼ chbatik ta vinajel sventa xchiʼinik ta ajvalil li Jesuse jaʼ 144 mil. Pe li Vivliae chal ti jayvoʼ xa noʼox «skomenal» liʼ oyik ta Balumil li ta slajebal kʼakʼale (Apok. 12:17). Jaʼ yuʼun chaʼa, mas xa ep te oyik ta vinajel li buchʼutik tʼujbile.

18 Ta skoj ti jpatoj koʼontontik chijkuxi ta Balumile, ¿kʼu van yelan chkaʼitik kʼalal oy buchʼu chal ti chbat ta vinajele? ¿Kʼu van yelan skʼan xkiltik mi oy buchʼu chlik sveʼ pan xchiʼuk ti chuchʼ vino li ta Snaʼobil slajel Kristoe? Xchiʼuk, ¿kʼu van yelan chkaʼitik mi yantik x-epaj li buchʼutik tʼujbile? Taje jaʼ to ta jkʼelbetik skʼoplal ta yan xchanobil.

^ [1] (parafo 4): Ti kʼusi kʼakʼalil tspasik jujukoj li kʼin Pentekostese xuʼ van jmoj skʼakʼalil kʼot yuʼunik kʼalal akʼbat Mantaletik yuʼun Jeova li Moises te ta vits Sinaie (Éx. 19:1). Jaʼ yuʼun chaʼa, ti kʼusi kʼakʼalil la spas achʼ trato li Jeovae, xuʼ van jmoj skʼakʼalil kʼot xchiʼuk li trato la spas xchiʼuk li j-israeletik ta voʼnee. Li ta achʼ tratoe jaʼ jkʼopojel kʼot li Jesuse, yan li ta voʼneal tratoe jaʼ jkʼopojel kʼot li Moisese.

^ [2] (parafo 11): Mi chakʼan chavaʼibe mas smelolal ti chvokʼik ta achʼe, kʼelo li revista La Atalaya 1 yuʼun avril ta 2009, pajina 3 kʼalal ta 11.