1, 2. 1) ¿Kʼu yuʼun ‹toj lek kʼanbil› yuʼun Dios li Daniele? 2) ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa jechuk jchʼuntik mantal kʼuchaʼal li Daniele?

KʼALAL ochik batel ta Babilonia li judaetik ti ikʼbilik batel ta mosoile, jaʼ to laj yilike noj ta santoetik li jteklume xchiʼuk naka jaʼ ti buchʼutik chichʼik ta mukʼ li pukujetike. Akʼo mi jech, oy onoʼox buchʼutik ti tukʼ laj yakʼ sbaike, ti muʼyuk bu xchanbeik stalelal li jbabiloniaetike, jech kʼuchaʼal Daniel xchiʼuk li oxvoʼ xchiʼiltake (Dan. 1:6, 8, 12; 3:16-18). Jpʼel ta yoʼontonik ti jaʼ noʼox chichʼik ta mukʼ li Jeovae xchiʼuk ti jaʼ Jpatvanej yuʼunike. Manchuk mi mas jal te kuxi ta Babilonia li Daniele, xi albat yuʼun li yaj-anjel Diose: «Daniel, toj lec cʼanbilot» (Dan. 10:11, 19).

² Li jpatpʼin ta voʼnee xuʼ tsots tsnetʼ ochel ta jun molde li achʼel yoʼ jechuk xlokʼ ti kʼu yelan tskʼane. Li avi eke, jnaʼojtik ti jaʼ Mukʼul Jpasmantal kuʼuntik ta vinajelbalumil li Jeovae; jaʼ yuʼun jaʼ sbainoj ta spatel jteklumetik xchiʼuk mukʼta lumetik (kʼelo Jeremías 18:6). Maʼuk noʼox, yuʼun xuʼ spatutik ta jujuntal xtok. Akʼo mi jech, muʼyuk me tsujutik ti akʼo jel jtalelaltike, yuʼun tskʼan ti voʼotikuk xlokʼ ta koʼontontik xchʼunbel li smantale. ¿Kʼusi van tskoltautik sventa jtakʼtikuk patel? Veno, jkʼelbetik skʼoplal li oxib sjakʼobiltak liʼe: 1) ¿Kʼusitik xuʼ xijpas yuʼun ta yijil achʼel? 2) ¿Kʼusi talelaletik  tskoltautik yoʼ jtakʼtikuk patel xil li Jeovae xchiʼuk ti jchʼuntik mantale? 3) Kʼalal tskolta yalab xnichʼnabik li totil meʼiletike, ¿kʼuxi chakʼik ta ilel ti jaʼ Jpatvanej yuʼunik li Jeovae?

3. ¿Kʼusitik xuʼ syijubtas li koʼontontike? Albo junuk skʼelobil.

³ Xi chal li Proverbios 4:23: «Li cʼusi tsots scʼoplal ta scotole jaʼ tscʼan chanop lec li cʼusi chaticʼ ta avoʼntone, yuʼun jaʼ te chlic tal li acuxlejale». Kʼuchaʼal chkakʼtik ventae, skʼan me jkʼel li kʼusi ta jtikʼ ta koʼontontik yoʼ mu xyijube, jech kʼuchaʼal li toybaile, li mulivajele xchiʼuk ti chʼabal xchʼunel koʼontontike. Yuʼun taje jaʼ me tstij koʼontontik ti mu jchʼuntik mantale xchiʼuk ti jtoy jbatike (Dan. 5:1, 20; Evr. 3:13, 18, 19). Kalbetik skʼoplal jun ajvalil ta Juda ti lik stoy sbae, Usias sbi (kʼelo 2 Crónicas 26:3-5, 16-21). Ta slikebale, lik nopajuk ta stojolal Dios li Usiase xchiʼuk «tucʼ cʼusitic la spas». Pe «cʼalal ivinaj ti lec xuʼ yuʼune, lic stoy sba», akʼo mi jaʼ toʼox koltae yuʼun li Jeovae. Jech xtok, la xchikʼ pom ta templo, pe taje jaʼ noʼox sbainojik spasel li paleetike, li xnichʼnabtak Aarone. Kʼalal laj yalbeik ti mu stakʼ jech spas li Usiase, la stoy sba xchiʼuk kap tajek sjol. Jaʼ yuʼun bikʼtajesat yuʼun li Jeovae, akʼbat kʼaʼemal chamel, jaʼ jech cham-o (Prov. 16:18).

4, 5. ¿Kʼusi xuʼ xkʼot ta pasel ta jtojolaltik mi lik jtoy jbatike? Albo junuk skʼelobil.

⁴ Mi lik jtoy jbatik eke, toj tsots xa me jkʼoplal chkaʼi jbatik xchiʼuk mu xa me jkʼan jchʼuntik li tojobtaseletik chal Vivliae (Prov. 29:1; Rom. 12:3). Kalbetik skʼoplal jun mol ta tsobobbail ti Jim sbie, muʼyuk lek laj yaʼi li kʼusi kʼot ta nopel yuʼun yan moletik li ta stsobajelike. Xi chale: «Laj kalbeik ti muʼyuk chakʼik ta ilel kʼanelale, vaʼun lilokʼ batel». Kʼalal lokʼ vakib ue, bat ta yan tsobobbail ti te noʼox nopole, pe muʼyuk xa bu xbiiltasat ta mol. Xi to laj yal li Jime: «Toj echʼ xa noʼox chopol laj kaʼi. Jpʼel koʼonton ti oy jrasone, jaʼ yuʼun laj kikta li mantale». Lajuneb jabil laj yikta sba ta mantal. Xi to laj yale: «La jtoy jba xchiʼuk laj kakʼbe smulin Jeova li kʼusi la jnuptane. Ay svulaʼanikun ermanoetik ti kʼu sjalil taje xchiʼuk laj yalbeikun mantal, pe muʼyuk la jkʼan koltael».

⁵ Li kʼusi la snuptan Jime chakʼ kiltik ti toj chopol kʼalal ta jtoy jbatike, yuʼun chʼabal noʼox jmul chkaʼi jbatik xchiʼuk mu xa kʼunutikuk ta patel (Jer. 17:9). Xi to chal li Jime: «Batsʼi te-o ta jol li kʼusi muʼyuk lek tspas chkil li yantike». ¿Mi oy jech jnuptanojtik ek? ¿Mi oy buchʼu la syayijes koʼontontik o ti laj kichʼtik pojbel li kʼusi jbainojtik ta tsobobbaile? ¿Kʼu yelan laj kaʼi jbatik? ¿Mi lik van jtoy jbatik? ¿O mi jaʼ van tsots skʼoplal laj kaʼitik ti jchapan jkʼoptik xchiʼuk li kermanotaktike xchiʼuk ti tukʼuk-o koʼontontik ta stojolal li Jeovae? (Kʼelo Salmo 119:165; Kolosenses 3:13).

6. ¿Kʼusi chkʼot ta pasel mi yakal ta jpastik mulil ta mukule?

⁶ Mi yakal ta jpas jmultik ta mukule xuʼ xlik jpʼajtik li tojobtaseletik chakʼbutik Jeovae. Vaʼun mas xa me ta ora chijtsʼuj ta mulil. Jaʼ jech la snuptan jun ermano ti muʼyuk xa la bu chopol chaʼi li kʼusitik chopol tspase (Ecl. 8:11). Xi jamal laj yal yan ermano ti nopem xa ox xaʼi skʼelel pornografiae: «Lik jchopol kʼoptaik li moletike». Ti kʼusitik tskʼele jaʼ xa chchibajesat-o ta mantal. Vinaj onoʼox ti kʼusi yakal tspas ta mukule xchiʼuk laj yichʼ koltael. Melel onoʼox chaʼa, jkotoltik jpasmulilutik. Pe mi chlik jchopol kʼoptatik li buchʼu chakʼbutik tojobtasele xchiʼuk mi chlik kaltik ti chʼabal jmultike, ti jaʼ muʼyuk ta jkʼanbetik perton li Jeovae xchiʼuk ti skoltautike, yikʼaluk yakal xa me chyijub li koʼontontike.

7, 8. 1) ¿Kʼu yuʼun chyijub-o koʼontontik kʼalal chʼabal xchʼunel koʼontontike? 2) ¿Kʼusi chakʼ jchantik taje?

⁷ Li kʼusi kʼot ta stojolal li j-israeletik ti koltaatik  lokʼel yuʼun Jeova ta Ejiptoe, chakʼ kiltik ti jaʼ chyijub-o koʼontontik mi chʼabal xchʼunel koʼontontike. Li jkʼol kuxlejal taje laj yil kʼu yelan la spas ep skʼelobiltak juʼelal Dios sventa xkoltaatik, jlom skʼelobiltak juʼelal taje toj labalik xa noʼox sba. Akʼo mi jech, jamal vinaj ti chʼabal xchʼunel yoʼontonik kʼalal poʼot xa ox xkʼotik li ta Albil Balumile. Yuʼun muʼyuk la spat yoʼontonik ta stojolal li Jeovae, jech oxal xiʼik xchiʼuk lik xchopol kʼoptaik li Moisese. Jech xtok, tsut batel yaʼiik ta Ejipto ti bu laj yichʼik mosoinele. Kʼux tajek laj yaʼi Jeova li kʼusi la spas j-israeletike, jaʼ yuʼun xi la sjakʼe: «¿Baqʼuin to chlic lecubuc yoʼntonic ta jtojol [o chlik yichʼikun ta mukʼ] li cristianoetic liʼi?» (Núm. 14:1-4, 11; Sal. 78:40, 41). Jamal xvinaj ti yijubem yoʼontonik li jkʼol kuxlejal taje xchiʼuk chʼabal xchʼunel yoʼontonik. Jaʼ yuʼun te chamik ta takixokol balumil.

⁸ Poʼot xa me xijkʼot xkaltik ek li ta achʼ balumile, jaʼ yuʼun chkiltik preva ta skoj li xchʼunel koʼontontike. Skʼan me jkʼeltik kʼu yelan ta melel li xchʼunel koʼontontike. Jnoptik ta sventa liʼe: ¿Kʼu yelan chkaʼitik li kʼusi laj yal Jesus ta Mateo 6:33? Xiuk jakʼbe jbatike: «Li kʼusi chkʼot ta nopel kuʼune xchiʼuk ti kʼusi tsots skʼoplal chkaʼie, ¿mi jamal chakʼ ta ilel ti jchʼunoj lek li kʼusi laj yal Jesuse? ¿Mi xuʼ noʼox van chkaʼi ti mu xikʼot bakʼintik ta tsobajel o ta cholmantal sventa jpas kanal mase? ¿Kʼusi van ta jpas mi chkichʼ sujel sventa xi-abtej mase? ¿Mi jaʼ chkakʼ akʼo spatun li sbalumil Satanase xchiʼuk ti xkikta mantal yuʼune?».

9. ¿Kʼu yuʼun skʼan jkʼeltik lek kʼu yelan li xchʼunel koʼontontike, xchiʼuk kʼusi skʼan jpastik?

⁹ Jnoptik avaʼi ta sventa liʼe. Kalbetik skʼoplal jun ermano ti mu skʼan xchʼunbe smantal Jeova ta sventa li buchʼutik chchiʼinane, ta sventa li buchʼutik lokʼemik ta tsobobbaile o ta sventa li chʼayob oʼontonale. Xi jakʼbe jbatike: «¿Mi jaʼ van jech chkʼot ta jtojolal?». Mi yakal xa chyijub koʼonton chkaʼitike, skʼan me jkʼeltik noʼox ta anil kʼu yelan oy li xchʼunel koʼontontike. Xi chal li Vivliae: «Kʼelo-o me abaik mi lek oy li xchʼunel avoʼontonike, kʼelo-o me abaik ti buchʼuoxuk ta melele» (2 Kor. 13:5). Jech oxal, kʼalal ta jchantik jujun kʼakʼal li Jvivliatike, jaʼuk me sventa jkʼeltik lek li kʼusi oy ta koʼontontike.

10. ¿Kʼusi tskoltautik sventa jtakʼtikuk patel xil li Jeovae?

¹⁰ Oy kʼusi yakʼojbutik Jeova sventa jtakʼtikuk patele, jaʼ li Vivliae, li tsobobbaile xchiʼuk li cholmantale. Kʼalal ta jkʼeltik jujun kʼakʼal li Vivliae xchiʼuk ti ta jnopbetik smelolale, jaʼ me tskoltautik sventa spatutik li Jeovae. Li ta voʼnee, li Jeovae laj yalbe mantal ajvaliletik ta Israel ti akʼo spasik kopiar li Mantale xchiʼuk ti xchanik jujun kʼakʼale (Deut. 17:18, 19). Jaʼ jech li jtakboletik eke, laj yakʼik venta ti skʼan xchanik xchiʼuk snopbeik smelolal li Skʼop Dios sventa xcholik batel mantale. Ta sienal xa noʼox velta laj yalbeik skʼoplal li Tsʼibetik ta Evreo kʼop kʼalal la stsʼibabeik li Skʼop Diose. Jech xtok, kʼalal la xcholik mantale, laj yalbeik krixchanoetik ti akʼo skʼelik li Vivliae xchiʼuk ti snopbeik skʼoplale (Ech. 17:11). Jaʼ jech toj tsots skʼoplal chkiltik li avi eke, ti skʼan jchantik jujun kʼakʼal li Vivliae xchiʼuk ti jnopbetik skʼoplal li kʼusi ta jchantike (1 Tim. 4:15). Vaʼun jaʼ me tskoltautik ti bikʼituk xkakʼ jbatike xchiʼuk ti jtakʼtikuk patel xil li Jeovae.

11, 12. ¿Kʼuxi tstunes tsobobbail sventa spatutik ta jujuntal li Jeovae? Albo junuk skʼelobil.

¹¹ Oy kʼusi yan tstunes sventa spatutik ta jujuntal li Jeovae, jaʼ li tsobobbaile. Li Jim ti laj kalbetik skʼoplal naxe, lik jeluk stalelal kʼalal laj yil ti tskʼan chkoltaat yuʼun jun mole. Xi laj yale: «Muʼyuk bu laj yakʼ ta aʼyel ti voʼon ta jmul li kʼusi kʼot ta jtojolale. Moʼoj, kʼajomal laj yalbun ti oy ta yoʼonton  tskoltaune». Kʼalal echʼ oxibuk ue, ikʼat batel ta tsobajel yuʼun li ermano taje. Xi to chal li Jime: «Ta skoj ti toj lek la xchʼamikun li ermanoetik ta tsobobbaile xchiʼuk ti kʼanbil laj kaʼi jba yuʼunike, jaʼ la skoltaun sventa jel jnopben. Te lik kakʼ venta ti mu toj tsotsuk skʼoplal li kʼusi oy ta koʼontone. Vaʼun ta kʼunkʼun lik jtam jba ta mantal, koliyal ti la skoltaikun li ermanoetike xchiʼuk li kuni ajnil ti tsots-o yakʼoj ta ilel xchʼunel yoʼontone. Jech xtok, la spatbun tajek koʼonton li chib mantal lokʼ ta revista La Atalaya 15 yuʼun noviembre ta 1992 ti xi sbie: ‹Maʼuk ta smul li Jeovae› xchiʼuk ‹Tukʼuk avoʼonton xatun ta stojolal li Jeovae›».

¹² Ta mas tsʼakal une, lik tunuk ta mol yan velta li Jime. Vaʼun jaʼ xa tskolta ermanoetik ti jechtik tsnuptanik sventa mu xlubtsajik ta mantale. Xi tstsuts sloʼil li Jime: «Kaloje lek tsotsun ta mantal, pe mu jechuk. Toj kʼux chkaʼi ti jaʼ noʼox bat ta koʼonton skʼelbel spaltail yantik ta skoj li jtoyobbaile» (1 Kor. 10:12).

13. 1) ¿Kʼuxi tskoltautik li cholmantale? 2) ¿Buchʼutik tstabeik sbalil li cholmantale?

¹³ Oy to yan kʼusi tskoltautik sventa xkichʼtik patel xchiʼuk ti xlekub jtalelaltike, jaʼ li cholmantale. Kʼalal chkalbetik yan krixchanoetik li lekil aʼyejetike, jaʼ me tskoltautik ti bikʼituk xkakʼ jbatike xchiʼuk ti jtsʼitestik li talelaletik chakʼ chʼul espiritue (Gal. 5:22, 23). Jnoptik kʼu xa yelan skoltaojutik ta slekubtasel jtalelaltik li cholmantale. Maʼuk noʼox taje, yuʼun kʼalal lek jtalelaltik li ta cholmantale, mas me chkʼot ta yoʼontonik li mantale xchiʼuk xuʼ me xjel-o stalelal li krixchanoetike. Jaʼ jech kʼot ta pasel ta Australia. Kʼalal yakal chcholik mantal ta naetik chaʼvoʼ stestigotak Jeovae, te lokʼ tal jun ants ti ch-ilin tajeke. Pe muʼyuk x-ilin li ermanoetike, la  xchikintaik li kʼusi laj yal antse. Pe ta mas tsʼakale toj chopol laj yaʼi ti kʼusi la spase, jaʼ yuʼun la stak batel jlik karta ta Betel. Xi chal li skartae: «Oy ta koʼonton ta jkʼanbe perton li chaʼvoʼ krixchanoetik ti ayik ta jna ti mu snaʼ x-ilinike xchiʼuk ti bikʼit yakʼoj sbaike, yuʼun toj chopol kʼusi laj kalbeik xchiʼuk la jtoy jba. Toj bolun chkaʼi ti jech la jpase, yuʼun li krixchanoetik taje jaʼ yakal chcholbeik li Skʼop Diose, pe toj chopol kʼusi laj kalbeik». ¿Mi jech van laj yal ta skarta ti kapuk jutuk sjol li ermanoetike? Yikʼaluk mu jechuk. Ta melel, li cholmantale ta jtabetik sbalil xchiʼuk tstabeik sbalil li yan krixchanoetike.

14. ¿Kʼusi skʼan spas li totil meʼiletike?

¹⁴ Jutuk mu skotoluk li ololetike lek xaʼiik chanubtasel xchiʼuk bikʼit yakʼoj sbaik (Mat. 18:1-4). Jaʼ yuʼun, li totil meʼiletik ti pʼijike chakʼ yipalik ta xchanubtasel li yalab xnichʼnabik ta sventa li mantale xchiʼuk ti xkʼot ta yoʼonton yuʼunike (2 Tim. 3:14, 15). Pe sventa xkʼot ta yoʼontonik li mantale, skʼan me stikʼ ta yoʼonton stukik baʼyel li totil meʼiletike, jaʼ xkaltik, ti xakʼ ta xkuxlejalike. Mi jech tspasike, maʼuk noʼox me chchikintaik mantal li yalab xnichʼnabike, yuʼun ta xakʼ ta xkuxlejalik. Ta melel, kʼanbil me chaʼi sbaik yuʼun stot smeʼik xchiʼuk Jeova kʼalal ch-albatik mantal li ololetike.

15, 16. Kʼalal chlokʼ ta tsobobbail junuk skerem o stsebike, ¿kʼuxi chakʼik ta ilel ti spatoj yoʼontonik ta stojolal Jeovae?

¹⁵ Jlom kerem tsebetik ti jaʼik xa onoʼox stestigotak Jeova li stot smeʼik kʼalal chʼiik tale, chiktaik mantal o chichʼik lokʼesel ta tsobobbail. Taje toj kʼux chaʼi li yutsʼ yalalike. Xi laj yal jun ermana ta Sudáfrica: «Kʼalal lokʼ ta tsobobbail li jbankile xkoʼolaj kʼuchaʼal cham laj kaʼi. Spajebal xa noʼox toj kʼux laj kaʼikutik». ¿Kʼusi la spas xchiʼuk stot smeʼ li ermanae? Jaʼ la xchʼunik li kʼusi chal Skʼop Diose (kʼelo 1 Korintios 5:11, 13). Xi chal li stot smeʼe: «Kʼot ta nopel kuʼunkutik ti jaʼ ta jpaskutik li kʼusi chal Vivliae. Jnaʼojkutik ti jaʼ lek kʼusi chkʼot ta pasel mi jaʼ la jchʼunkutik li kʼusi chal Diose. Laj kaʼibekutik smelolal ti yakal chichʼ tsitsel yuʼun Jeova ti lokʼ ta tsobobbaile. Jnaʼojkutik lek ti jaʼ svinajeb ti kʼanbil yuʼun Jeovae xchiʼuk ti jaʼ jech chtukʼibtasvan ti kʼu yelan skʼan chile. Jaʼ yuʼun muʼyuk xa la jchiʼinkutik ta loʼil, jaʼ to mi oy kʼusi toj tsots skʼoplal chkalbekutike».

¹⁶ ¿Kʼu yelan laj yaʼi sba li kereme? Xi laj yal ta tsʼakale: «Jnaʼoj ti muʼyuk onoʼox la spʼajikun li kutsʼ kalale. Ti kʼusie jaʼ ti laj yakʼ ta yoʼontonik xchʼunbel smantal li Jeovae xchiʼuk li s-organisasione. Laj kakʼ venta ti toj tsots skʼoplal ta jkuxlejaltik ti xkalbetik Jeova ti akʼo skoltautike xchiʼuk ti xakʼutik ta pertone». ¡Xmuyubaj tajek yutsʼ yalal kʼalal och yan velta ta stestigo Jeovae! Ta melel, kʼalal ta jtsaktik ta venta Jeova ta skotol li kʼusitik ta jpastike, toj lek me kʼusi chkʼot ta pasel kuʼuntik (Prov. 3:5, 6; 28:26).

17. ¿Kʼu yuʼun skʼan jchʼunbetik-o smantal li Jeovae, xchiʼuk kʼuxi ta jtabetik sbalil?

¹⁷ Li j-alkʼop Isaiase laj yalbe skʼoplal ti kʼusi chalbeik Jeova li j-israeletik kʼalal mi sutesoj xa ox yoʼontonike, jaʼo kʼalal poʼot xa xlokʼik ta mosoile. Xi chlik yalike: «Mucʼul Dios, voʼot noʼox jtototcutic; li vuʼuncutique patbiluncutic noʼox ta lum. Jaʼ voʼot laj apatuncutic; voʼot yabteluncutic acʼob jcotolcutic». Jech xtok, xi tskʼanbeik vokol li Jeovae: «Mu teuc xanacʼ o ta avoʼnton li jmulcutique. Avocoluc naʼo me ti vuʼun anichʼnabuncutique» (Is. 64:8, 9). Mi bikʼit chkakʼ jbatik ta xchʼunbel smantal jujun kʼakʼal li Jeova eke, jaʼ me jech skʼanojutik kʼuchaʼal li j-alkʼop Daniele. Sventa xijkʼot ta stukʼil nichʼnab li Jeovae jech-o me tspatutik batel, jaʼ tstunes li Skʼope, li xchʼul espiritue xchiʼuk li s-organisasione (Rom. 8:21).