1. Akʼo mi xmuyubajik kʼalal chnupunike, ¿kʼusi van xuʼ snuptanik? (Kʼelo li lokʼol ta slikebale).

KʼALAL slekom sbaik li jun kerem xchiʼuk jun tsebe, mas to chlik skʼan sbaik tajek, vaʼun tsnop chnupunik. Kʼalal mi kʼot skʼakʼalil chnupunike xchiʼuk mi laj yil ta sba velta slekom li kereme toj kʼupil sba tajek chil xchiʼuk solel xmuyubajik tajek. Jaʼ yuʼun chalbe sbaik ta jujuntal ti tukʼ chakʼ sbaike. Kʼalal mi nupunik xa oxe oy me kʼusitik skʼan sjel ta xkuxlejalik sventa jmojuk noʼox oyike. Jaʼ la slikes nupunel li Jeovae, jaʼ yuʼun tskʼan ti lekuk xbat xchiʼuk ti xmuyubajikuk noʼox skotol li buchʼutik nupunemike. Jech oxal yakʼoj lekil tojobtaseletik li ta Vivliae (Prov. 18:22). Akʼo mi jech, jkotoltik jpasmulilutik. Jaʼ yuʼun jamal chal Vivlia ti buchʼutik ta xnupunike «chil tsots svokol stukik» (1 Kor. 7:28). ¿Kʼusi van skʼan spasik sventa mu xil ep svokolik li yajtsʼaklomtak Kristo ti nupunemike? ¿Kʼusi van skʼan spasik sventa lekuk xbat li snupunelike?

2. ¿Jaytos kʼanelal skʼan xakʼbe sbaik ta ilel li nupultsʼakaletike?

² Li Vivliae chchanubtasvan ti tsots skʼoplal skʼan xichʼ akʼel ta ilel li kʼanelale. Pe oy jaytosuk kʼanelal ti skʼan xakʼbe sbaik ta ilel li nupultsʼakaletike. June jaʼ ti kʼu yelan jkʼanoj li kamigotaktike, li yane jaʼ ti kʼu yelan skʼanoj sbaik li jun vinik xchiʼuk jun antse. Mi oy  yalab xnichʼnabike skʼan xakʼik ta ilel li yan xtoke, jaʼ ti kʼu yelan jkʼanoj li kutsʼ kalaltike. Pe li kʼusi mas tsots skʼoplal sventa lekuk xbat li nupunele, jaʼ ti skʼan sbaik jech kʼuchaʼal chal li Vivliae. Xi laj yalbe skʼoplal jtakbol Pablo ta sventa li kʼanelal taje: «Ta jujuntaloxuk skʼan me xakʼan avajnilik jech kʼuchaʼal akʼanoj aba atukike; jech xtok, akʼo me yichʼ lek ta mukʼ smalal li ajnilale» (Efes. 5:33).

3. ¿Kʼu to van yelan skʼan xakʼik ta ilel ti skʼanoj sbaik li nupultsʼakaletike?

³ Xi la stsʼiba li jtakbol Pabloe: «Malaliletik, jechuk-o me xakʼan avajnilik jech kʼuchaʼal la skʼan tsobobbail li Kristo eke xchiʼuk ti laj yakʼ sba ta [stojolale]» (Efes. 5:25). Li yajtsʼaklomtak Kristo avie skʼanoj sbaik ta jujuntal, yuʼun jaʼ chchanbeik kʼu yelan la skʼan yajchankʼoptak li Jesuse (kʼelo Juan 13:34, 35; 15:12, 13). ¿Kʼu to van yelan skʼan xakʼik ta ilel ti skʼanoj sbaik li nupultsʼakaletik ti jaʼik yajtsʼaklomtak Kristoe? Jaʼ ti xuʼ xakʼ xkuxlejal ta stojolal li snup xchiʼilike. Pe kʼalal chil tsots svokolike, xuʼ oy buchʼutik tsnopik ti muʼyuk skʼanoj sbaike. ¿Kʼusi van xuʼ xkoltaatik mi jech la snuptanike? Jaʼ ti xakʼbe sbaik ta ilel li kʼanelal chal Vivliae. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun li kʼanelal chal Vivliae «stsʼik yuʼun skotol li kʼusitike, xchʼun yuʼun skotol, spatoj yoʼonton ta skotol xchiʼuk xkuch yuʼun skotol» xchiʼuk «mu xlaj-o skʼoplal» (1 Kor. 13:7, 8). Li nupultsʼakaletike skʼan svules ta sjolik ti laj yalbe sbaik ti tskʼan sbaik ta melele xchiʼuk ti tukʼ chakʼ sbaik ta jujuntale. Mi jech la spasike xuʼ me xtijbat-o yoʼontonik sventa saʼik koltael ta stojolal li Jeovae xchiʼuk ti skolta sbaik sventa xchapan li skʼopike.

4, 5. 1) ¿Kʼusi sbainoj li malalile? 2) ¿Kʼusi skʼan mu snop li ajnilal ta sventa li kʼusi sbainoje? 3) ¿Kʼusi la spas li jun nupultsʼakale?

⁴ Xi laj yal Pablo ta sventa li kʼusi sbainoj li malalile xchiʼuk li ajnilale: «Akʼo yichʼ ta mukʼ smalal li ajnilaletik jech kʼuchaʼal chichʼik ta mukʼ li Kajvaltike, yuʼun li malalile jaʼ jolil ta stojolal li yajnile jech kʼuchaʼal jaʼ jolil ta stojolal tsobobbail li Kristoe, ti jaʼ la skolta li bekʼtalil taje» (Efes. 5:22, 23). Li jun malalil ti jaʼ yajtsʼaklom Kristoe, skʼan me xkʼanvan jech kʼuchaʼal la spas li Jesuse, ti jaʼ li «jolil ta stojolal tsobobbail[e]». Li ajnilale mu lekuk ti snop ti mas pekʼel skʼoplale, ti jaʼ xa mas tsots skʼoplal li smalale. Yuʼun toj tsots skʼoplal kʼusi sbainoj li ajnilale. Xi laj yal li Diose: «Mu lecuc ti stuc noʼox li vinique. Jaʼ lec ta jpasbe jun xchiʼil yuʼun jaʼ yajcoltaubbail chcʼot» (Gén. 2:18). Li ajnilale skʼan me skolta smalal sventa jaʼuk jun lekil jolil xkʼot ta stojolal li yutsʼ yalale. Kʼalal lek kʼanbil chaʼi yuʼun smalal li jun ajnilale, jun noʼox me yoʼonton xchiʼuk spatoj yoʼonton ta stojolal li smalale. Jech xtok, mas me kʼun chaʼi ti xichʼ ta mukʼe xchiʼuk ti spas ta sjunul yoʼonton li kʼusi chkʼot ta nopel yuʼun li smalale.

⁵ Jun ermana ti Cati sbie, ^[1] xi chale: «Kʼalal chʼabal toʼox nupunemune, muʼyuk toʼox buchʼu sventainojun xchiʼuk ta jchabi jba jtuk. Pe kʼalal linupune, persa la jchan xkichʼ ta mukʼ li jmalale, yuʼun jaʼ xa sventainojun». Li ermanae chal ti mu kʼunuk ta pasel jeche, pe jaʼ la jun oyik-o kʼalal jech tspasik kʼuchaʼal tskʼan li Jeovae. Xi chal li smalal ti Fred sbie: «Vokol onoʼox chkaʼi snopel li kʼusi ta jkʼan ta jpase. Pe mas to vokol chkaʼi spasel jech li ta jnupunele, yuʼun skʼan jtsak ta venta xtok li kajnile. Mas xa kʼun chkaʼi li avie, yuʼun ta jkʼanbe koltael li Jeovae xchiʼuk ta jtsʼet chikinta kʼusi tsnop li kajnile. Ta melele, koʼol ta jkolta jbakutik».

6. Kʼalal oy vokolil li ta nupunele, ¿kʼu yuʼun «jaʼ batsʼi jpasvanej ta jun» li kʼanelale?

⁶ Li malalil xchiʼuk ajnilale, ¿kʼusi van skʼan spasik sventa lekuk tsots li snupunelike? Xi chalbutik li Vivliae: «Jechuk-o me tsʼikbo abaik ta jujuntal xchiʼuk mu me xajalanbe abaik ta jujuntal ti chapasbe abaik pertone».  Ta skoj ti jpasmulil li malalil xchiʼuk ajnilale, oy onoʼox me bu muʼyuk lek chbat yuʼunik xchiʼuk ch-ayan skʼopik. Mi jech kʼot ta stojolalike, xuʼ me ep kʼusitik xchanik ta skoj li kʼusitik muʼyuk lek chbat yuʼunik spasele, xuʼ xchan xakʼ sbaik ta perton xchiʼuk xakʼbe sbaik ta ilel li kʼanelal chal Vivliae. Yuʼun li kʼanelal taje «jaʼ batsʼi jpasvanej ta jun» (Kol. 3:13, 14). Xuʼ me xakʼbe sbaik ta ilel nupultsʼakaletik li kʼanelal chal Vivliae. ¿Kʼuxi van xuʼ xakʼik ta ilel? Jaʼo kʼalal chakʼik ta ilel smalael yuʼunik, slekil yoʼontonik xchiʼuk ti «muʼyuk chchap batel li kʼusi chopol» tspasbe sbaike (1 Kor. 13:4, 5). Skʼan me xchapan noʼox li skʼopike, jaʼ xkaltik, ti mu me jechuk ilinemik-o kʼalal chchʼay xa batel li Kʼakʼale (Efes. 4:26, 27). Skʼan me bikʼit xakʼ sbaik xchiʼuk oyuk stsatsal yoʼontonik kʼalal xi chalike: «Pasun ta perton». Kʼalal tskʼanbe sbaik pertone chchapaj li skʼopike xchiʼuk mas jmoj oyik li ta snupunelike.

7, 8. 1) ¿Kʼusi tojobtasel chal Vivlia ta sventa li chiʼinejbail ta vayele? 2) ¿Kʼu yuʼun skʼan xkʼuxubin sbaik li nupultsʼakaletike?

⁷ Li Vivliae chalbe lekil tojobtaseletik nupultsʼakaletik sventa oyuk noʼox smelolal xilik li chiʼinejbail ta vayele (kʼelo 1 Korintios 7:3-5). Toj tsots me skʼoplal ti stsakik ta mukʼ ti kʼu yelan chaʼi sbaik ta jujuntale xchiʼuk ti kʼusi chtun yuʼunike. Mi muʼyuk chkʼuxubin kʼalal chchiʼin ta vayel yajnil li jun vinike, xuʼ me muʼyuk tskʼupin chiʼinejbail ta vayel li ajnilale. Li Vivliae chal ti skʼan xaʼibe «lek smelolal ti kʼu yelan chaʼi [sba]» li yajnile (1 Ped. 3:7). Skʼan me mu suj yajnil sventa xchiʼin sbaik ta vayel li jun vinike, yuʼun jaʼo skʼan spasik kʼalal jaʼo jech tskʼanike. Jaʼ onoʼox me mas oy ta yoʼonton tskʼan chchiʼinvanik ta vayel li viniketike, jaʼ mu sta li antsetike. Pe jaʼ to skʼan xchiʼin sbaik kʼalal mi jech tskʼan yoʼonton xchaʼvoʼalike.

⁸ Li Vivliae muʼyuk onoʼox chal mantaletik ta sventa ti kʼu yelan skʼan xakʼbe sbaik ta ilel kʼanelal kʼalal chchiʼin sbaik ta vayel li nupultsʼakaletike. Pe li kʼusi chchanubtasvane jaʼ ti tsots skʼoplal skʼan xakʼbe sbaik ta ilel kʼanelale (Cant. 1:2; 2:6). Jaʼ yuʼun, skʼan jech xkʼuxubin sbaik ta jujuntal li yajtsʼaklomtak Kristo ti nupunemike.

9. ¿Kʼu yuʼun muʼyuk lek ti jaʼ xa ta jkʼan ta jchiʼintik ta vayel yan krixchanoe?

⁹ Jlom nupultsʼakaletike muʼyuk xa tsots li snupunelike o xchʼakoj xa sbaik, taje jaʼ ta skoj ti oy junukal yuʼunik ti meʼinem xaʼi skʼelel li pornografiae o ta skoj ti tskʼan chchiʼin ta vayel yan krixchanoe. Skotol taje muʼyuk bu lek ta jyalel, jaʼ yuʼun skʼan mu jechuk jpastik. Mi jkʼanojtik tajek li Jeovae xchiʼuk li jchiʼiltaktike, muʼyuk me kʼusi chkakʼtik ti akʼo sokes li jnupuneltike. Mu me kʼusi jpastik ti xakʼ ta aʼiel ti yakal ta jloʼlabetik sjol yan krixchanoe, yuʼun muʼyuk me chkakʼtik ta ilel kʼanelal mi jech la jpastike. Teuk me ta joltik ti chajal ta sat skotol Dios li kʼusi ta jpastike xchiʼuk li kʼusi ta jnoptike. Taje jaʼ me tstij koʼontontik sventa jaʼuk jpastik li kʼusi tskʼan Jeovae xchiʼuk ti tukʼuk xkakʼ jbatik ta stojolal li jnup jchiʼiltike (kʼelo Mateo 5:27, 28; Evreos 4:13).

10, 11. 1) ¿Mi ep van ti buchʼu tsutes-o sbaike? 2) ¿Kʼusi chal Vivlia ta sventa ti buchʼutik chchʼak sbaike? 3) ¿Kʼusi tsots skʼoplal skʼan stsakik ta venta nupultsʼakaletik mi tskʼan chchʼak sbaike?

¹⁰ Ta skoj ti mu xa xchapaj chaʼi skʼopik li nupultsʼakaletike, chkʼot ta nopel yuʼunik ti jaʼ mas lek ti chchʼak sbaik o tsutes-o sbaike. Ta junantik lumetike mas ta oʼlol li buchʼutik nupunemike ta sutes-o sbaik. Taje mu masuk jech chkʼot ta pasel ta stojolal li stestigotak Jeovae. Pe li kʼusi mas tsnuptanik avie jaʼ ti chlik tsots skʼopike.

¹¹ Xi chal li Vivliae: «Mu me xchʼak sba ta stojolal smalal li ajnilale; pe mi la xchʼak sbae mu me xnupun, o mi moʼoje akʼo slajesbe  yoʼonton li smalale; jech xtok mu me xikta yajnil ek li malalile» (1 Kor. 7:10, 11). Jlom nupultsʼakaletike tsnopik ti jaʼ mas lek ti xchʼak sbaik ta skoj ti tsots chlik skʼopike. Pe li Jesuse laj yakʼ ta ilel ti maʼuk tajimol ti chchʼak sbaike. Laj to xchaʼal li kʼusi laj yal Dios ta sventa li nupunele xchiʼuk xi to laj yale: «Ti kʼusi spasoj ta jun li Diose muʼyuk buchʼu xuʼ xchʼak» (Mat. 19:3-6; Gén. 2:24). Lek xvinaj ti oy ta yoʼonton Jeova ti yikʼojuk-o sbaik li nupultsʼakaletike (1 Kor. 7:39). Ta onoʼox me xchapanutik Jeova ta skoj li kʼusitik ta jpastike. Taje jaʼ me tskoltautik sventa aniluk noʼox jchapan jkʼoptik kʼalal muʼyuk to tsatsajeme.

12. ¿Kʼu van yuʼun tskʼan chchʼak sbaik li nupultsʼakaletike?

¹² ¿Kʼu yuʼun tsots chlik skʼopik li junantik nupultsʼakaletike? Junantike jaʼ ta skoj ti chopol tajek chaʼi sbaik ti muʼyuk jech kʼot ta pasel ta snupunelik kʼuchaʼal snopojik toʼoxe. Bakʼintike jaʼ ta skoj ti jelel laj yichʼik tsʼitesele o ti jelel stalelalik ta jujuntale. Bakʼintik xtoke, jaʼ ta skoj ti oy skʼopik xchiʼuk li yutsʼ yalalike, ta takʼin o ta sventa ti kʼu yelan tstsʼites li yalab xnichʼnabike. Pe toj kʼupil sba ta kʼelel ti chakʼ sbaik ta beiltasel yuʼun Dios sventa xchapan skʼopik li nupultsʼakaletike.

13. ¿Kʼusi van srasonaltak oy ti xuʼ xchʼak sbaike?

¹³ Xuʼ van oy lek srasonaltak ti chchʼak sbaik li nupultsʼakaletike. Junantike jech spasojik ta skoj ti mu skʼan smakʼlin yutsʼ yalal li vinike, ti chmajvan ta mase xchiʼuk ti batsʼi mu xakʼbe spas yabtel Dios li yajnile. Mi tsots tajek li skʼopike, skʼan me skʼanbeik koltael li moletik ta tsobobbaile. Yuʼun ep xa kʼusitik xchanoj ta xkuxlejalik xchiʼuk xuʼ xkoltaatik sventa xakʼ ta xkuxlejalik li tojobtaseletik chakʼ Diose. Mi la skʼanbeik xchʼul espiritu Jeova li nupultsʼakaletike, mu me vokoluk chaʼiik yakʼel ta xkuxlejalik li beiltaseletik ta Vivliae xchiʼuk ti xakʼik ta ilel li talelaletik chal Vivliae (Gal. 5:22, 23). ^[2]

14. ¿Kʼusi chal Vivlia ta stojolal li buchʼutik maʼuk jchʼunolajel li snup xchiʼilike?

¹⁴ Li Vivliae chal ti oy lek srasonal ti mu xchʼak sbaik li nupultsʼakaletik kʼalal maʼuk jchʼunolajel junukal yuʼunike (kʼelo 1 Korintios 7:12-14). Li buchʼu maʼuk yajtunel Jeovae «chʼultajesbil xa», yuʼun nupunem xchiʼuk li buchʼu chtun ta stojolal Jeovae. Li yalab xnichʼnabik ti kʼoxik toe «chʼul xa kʼotemik» ek, jaʼ yuʼun chabibilik yuʼun li Diose. Xi laj yalbe yajtsʼaklomtak Kristo li Pabloe: «Ajnilal, ¿kʼuxi xanaʼ mi mu sta skolel avuʼun li amalale? Malalil, ¿kʼuxi xanaʼ mi mu sta skolel avuʼun li avajnile?» (1 Kor. 7:16). Oy ep skʼelobiltak ti skoltaoj snup xchiʼilik sventa xkʼotik ta stestigo Jeova li yajtsʼaklomtak Kristoe.

15, 16. 1) ¿Kʼusi chal Vivlia ta sventa li ajnilal ti maʼuk stestigo Jeova li snup xchiʼile? 2) ¿Kʼusi van skʼan teuk ta sjol li nup chiʼilil «mi tskʼan ch-iktavan li buchʼu maʼuk jchʼunolajele»?

¹⁵ Li jtakbol Pedroe chalbe mantal ajnilaletik ti skʼan stsakik ta mukʼ li smalalike, taje jaʼ sventa «mi oy buchʼu mu xchʼunbeik smantal Diose xuʼ spasatik ta kanal ta sventa li stalelal yajnilike, akʼo mi muʼyuk kʼusi chichʼik albel jpʼeluk, yuʼun chil ta satik ti sak atalelalik xchiʼuk ti lek cha-ichʼvanik ta mukʼe». Li jun ermanae skʼan me «chʼan xi xchiʼuk ti manxo [stalelale], yuʼun jaʼ toj ep sbalil ta sat li Diose» (1 Ped. 3:1-4). Yuʼun mi jech la spase xuʼ x-och ta stestigo Jeova li snup xchiʼile, ti xuʼ van jaʼ mu jechuk xkʼot ta pasel mi jaʼ noʼox chcholbe mantale.

¹⁶ ¿Kʼusi van chkʼot ta pasel mi tskʼan chchʼak sba li nup chiʼilil ti maʼuk stestigo Jeova une? Xi chal li Vivliae: «Pe mi tskʼan ch-iktavan li buchʼu maʼuk jchʼunolajele akʼo iktavanuk; mi jeche, muʼyuk xa sujbil li ermano o li ermana ta sventa li kʼusi taje; ti kʼusie, la stakoxuk ta ikʼel Dios ta sventa jun oʼontonal» (1 Kor. 7:15). Li jun stestigo Jeovae skʼan me mu suj sventa mu x-iktaat yuʼun snup xchiʼil ti maʼuk jchʼunolajele. Xuʼ van  chakʼ jun oʼontonal ta utsʼ alalil mi la xchʼak sbaike. Pe jech kʼuchaʼal chal li Vivliae, li jun nup chiʼilil ti jaʼ stestigo Jeovae mu me xuʼ xnupun yan velta. Yuʼun li nup chiʼilil ti maʼuk stestigo Jeovae, xuʼ van tskʼan tsut talel yan velta sventa xikʼ sbaik. Ta jelavele xuʼ van xkʼot ta stestigo Jeova.

17. ¿Kʼusi ti mas tsots skʼoplal skʼan xakʼ ta xkuxlejal li buchʼutik nupunemike?

¹⁷ Ta skoj ti jutuk xa skʼan stsuts li ‹slajebal kʼakʼale›, ta jnuptantik «tsots vokolil» xchiʼuk «toj echʼ noʼox xibal sba» (2 Tim. 3:1-5). Ti kʼusi xuʼ xkoltaatik li nupultsʼakaletike, jaʼ ti lekuk xamigoinik li Jeovae. Xi laj yal li Pabloe: «Toj komkom xa li yoraile». Ta tsʼakale laj yal ti «xkoʼolajuk me kʼuchaʼal chʼabal yajnil li buchʼutik oy yajnile». Xi to laj yal xtoke: «Li buchʼutik tstunes li balumile akʼo me jechikuk jech kʼuchaʼal li buchʼutik muʼyuk lek tsʼakal tstunese» (1 Kor. 7:29-31). Li kʼusi laj yal Pabloe, maʼuk skʼan xal ti mu xa xchabi snupunel li ermanoe. Ta skoj ti oyutik xa ta slajebal kʼakʼale, li kʼusi mas tsots skʼoplal skʼan xakʼ ta xkuxlejal li nupultsʼakaletike, jaʼ ti xtunik ta stojolal li Jeovae (Mat. 6:33).

18. ¿Kʼusi van xuʼ spasik sventa junuk noʼox yoʼontonik li buchʼutik nupunemike?

¹⁸ Li avie toj tsots tajek li kuxlejale, jaʼ yuʼun ep tajek nupultsʼakaletik ti chikta sbaike. ¿Kʼusi van xuʼ spasik sventa junuk noʼox yoʼontonik xchiʼuk ti lekuk xbat li snupunelike? Jaʼ ti skʼan nopol oyikuk ta stojolal li Jeovae xchiʼuk li ta steklumale, ti xchʼunik li beiltaseletik ta Vivliae xchiʼuk ti xbeiltasatik yuʼun li chʼul espiritue. Mi jech tspasike, yakal me chichʼik ta mukʼ «ti kʼusi spasoj ta jun li Diose» (Mar. 10:9).