1. ¿Kʼu yelan chilutik Jeova jech kʼuchaʼal chal li Vivliae?

¿MI LEK van chkaʼitik ti xkichʼtik chopol kʼoptael ta skoj noʼox ti jelel jkoloraltike o ti kʼu yelan xvinaj li jpat jxokontike? Moʼoj. Ta melel, jun tajek koʼonton chkaʼitik ti maʼuk tskʼel jpat jxokontik li Jeovae. Kalbetik jun skʼelobil. Li Samuele albat yuʼun Jeova ti stʼujojbe jun xnichʼon Jese sventa x-och ta ajvalil ta Israele, pe ¿mi jech la snop kʼuchaʼal li Jeovae? Moʼoj, yuʼun xi laj yal kʼalal laj yil Eliab ti jaʼ li sbankilal kerem Jesee: «Ta melel, liʼ vaʼal ta yeloval Jeova li buchʼu tʼujbil yuʼune». Li Eliabe yichʼojbe satilal ajvalil o xkʼot-o ta ajvalil yilel. «Pe li Jeovae xi laj yalbe li Samuele: ‹Maʼuk xakʼelbe li spat xokone, mi jaʼuk li snatile, yuʼun muʼyuk lek chkil›». ¿Kʼusi chakʼ jchantik taje? Xi to laj yal li Jeovae: «Li krixchanoe jaʼ noʼox tskʼel li kʼusi xil ta sate, pe li Jeovae jaʼ tskʼelbe li kʼusi oy ta yoʼontone» (1 Sam. 16:1, 6, 7).

2. ¿Kʼu yuʼun skʼan mu kʼusi chopol jnoptik ta stojolal yantik jech kʼuchaʼal chal Juan 7:24? Albo junuk skʼelobil.

² Ta skoj ti maʼuk tukʼil krixchanoutike, oy kʼusitik chopol ta jnoptik ta stojolal yantik ta skoj li kʼusi chkiltike (kʼelo Juan 7:24). ¿Mi chkojtikintik-o lek jun krixchano mi jaʼ noʼox ta jkʼelbetik li spat xokone? Muʼyuk. Kalbetik junuk skʼelobil. Akʼo mi lek xtojob li jun doktore, muʼyuk me tsnaʼ lek kʼusi ip chaʼi li jun krixchano mi jaʼ noʼox tskʼele. Yan mi tskʼan tsnaʼ kʼusi ipaj-o tal li jchamele, kʼu yelan chaʼi sba o ti bu kʼux chaʼie, skʼan xchikinta lek. Xuʼ van xalbe ti akʼo slokʼes s-estudio sventa xvinaj li xchamele. ¿Kʼusi van chkʼot ta pasel mi mu jechuk la spase? Xuʼ van yan-o poxil chakʼbe. Jaʼ noʼox jech ek, muʼyuk me chkojtikintik-o lek kermanotaktik mi jaʼ noʼox ta jkʼeltik ti kʼu yelan xvinajike.  Skʼan me xkakʼtik persa yojtikinel ti kʼu yelanik ta melele. Li Jeovae xil koʼontontik xchiʼuk xaʼibe lek smelolal ti kʼu yelan chkaʼi jbatike. Akʼo mi mu xkilbetik yoʼonton li yantike, kakʼtik persa ti jchanbetik stalelal li Jeovae. ¿Kʼuxi? Jkʼeltik batel.

3. Li loʼiletik ta Vivliae, ¿kʼuxi tskoltautik yoʼ jchanbetik stalelal li Jeovae?

³ Chchikintabutik li Jeovae, tstsak ta venta ti kʼu toʼox yelan jkuxlejaltike o li kʼusi yakal ta jnuptantike xchiʼuk kʼuxutik ta yoʼonton. Ta jkʼeltik batel kʼuxi laj yakʼ ta ilel ta stojolal Jonas, Elias, Agar xchiʼuk Lot li talelaletik taje. Vaʼun, ta jkʼeltik kʼuxi xuʼ jchanbetik stalelal sventa lekuk xkiltik li kermanotaktike.

4. ¿Kʼu yuʼun xuʼ chopol kʼusi jnoptik ta stojolal li Jonase?

⁴ Ta skoj ti mu jnaʼtik lek kʼusitik la snuptan li Jonase, xuʼ van jnoptik ti jaʼ jun vinik ti mu stakʼ jpat koʼontontik ta stojolale xchiʼuk ti muʼyuk tukʼ laj yakʼ sbae. Albat yuʼun Jeova ti xbat yalbe jniniveetik ti chichʼik lajesele. ¿Mi laj van xchʼun? Muʼyuk, yuʼun jatav batel ta jkot varko, «tskʼan ti nom xa oy ta stojolal li Jeovae» (Jon. 1:1-3). Ti voʼotikuke muʼyuk xa van la jtaktik batel yan velta. Pe mu jechuk la spas li Jeovae (Jon. 3:1, 2).

5. Li kʼusi chal Jonas 2:1, 2 xchiʼuk 9, ¿kʼusi chakʼ kiltik ta stojolal li j-alkʼope?

⁵ Xuʼ me xkiltik kʼu yelan stalelal Jonas kʼalal ta jkʼeltik li orasion la spase (kʼelo Jonas 2:1, 2, 9). Ep ta velta la skʼopon Jeova. Pe kʼalal la spas orasion li ta yut xchʼut choye, laj yakʼ ta ilel ti bikʼit yakʼoj sbae, ti snaʼ stoj ta vokole xchiʼuk ti oy ta yoʼonton chtun ta stojolal Jeova akʼo mi jatav toʼox li ta slikebale. Li Jeovae maʼuk la skʼel li kʼusi chopol la spase, jaʼ yuʼun la stakʼbe s-orasion xchiʼuk la stunes-o ta yaj-alkʼop.

6. ¿K’u yuʼun skʼan jchikintatik lek li kʼusi chal yantike?

⁶ ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa jchikintatik lek li kʼusi chal yantike? Jaʼ ti bikʼit xkakʼ jbatike xchiʼuk ti oyuk smalael kuʼuntike. Kaltik oxibuk srasonal ti k’u yuʼun skʼan xkakʼtik persae. Baʼyel, tskoltautik sventa mu chopoluk kʼusi jnoptik ta stojolal li yantike. Xchibal, chkaʼibetik smelolal kʼu yelan chaʼi sbaik li kermanotaktike xchiʼuk li kʼusitik tspasike, vaʼun mas to chkʼuxubaj ta koʼontontik. Yoxibal, xuʼ  van jkoltatik-o sventa xakʼik venta ti kʼu yuʼun jech chaʼi sbaike. Bakʼintike, jaʼ to chkaʼibetik smelolal kʼu yelan chkaʼi jbatik kʼalal oy buchʼu chkalbetike (Prov. 20:5). Xi chal sloʼil jun mol ta tsobobbail ti te chtun ta Asiae: «Jun veltae, chopol kʼusi laj kalbe jun ermana ta skoj ti muʼyuk la jchikintabe baʼyele. Yuʼun laj kalbe ti skʼan masuk to lek xakʼ sloʼil li ta tsobajeletike. Pe jaʼ to laj kaʼie, mu snaʼ lek skʼelel vun xchiʼuk vokol tajek chaʼi kʼalal chakʼ sloʼile». Kʼalal oy buchʼu tstojobtasik li moletike, toj tsots skʼoplal ti xaʼiik baʼyel «li kʼusi kʼotem ta pasele» (Prov. 18:13).

7. ¿Kʼusi chakʼ jchantik li kʼusi la spas Jeova ta stojolal Eliase?

⁷ Junantik ermanoetike vokol chaʼiik yalel ti kʼu yelan chaʼi sbaik ta skoj li kʼusi snuptanojike, ti kʼu yelan xkuxlejalike o li stalelalike. ¿Kʼuxi xuʼ jkoltatik yoʼ xalbutik ti kʼu yelan chaʼi sbaike? Jvules ta joltik kʼusi la spas Jeova ta stojolal Elias kʼalal jatav ta stojolal li meʼ ajvalil Jesabele. Echʼ jayibuk kʼakʼal ti muʼyuk la xchapbe Jeova ti kʼu yelan chaʼi sbae. Pe chikintabat kʼalal la skʼopone, patbat yoʼonton xchiʼuk akʼbat tsots yabtel (1 Rey. 19:1-18). Xuʼ van mu ta aniluk xalbutik kʼu yelan chaʼi sbaik li kermanotaktike, yuʼun baʼyel skʼan spat yoʼontonik ta jtojolaltik. Pe mi oy smalael kuʼuntik jech kʼuchaʼal tspas li Jeovae, tspat yoʼontonik ta jtojolaltik xchiʼuk chchapbutik ti kʼu yelan chaʼi sbaike. Mi jech la spasike, skʼan jchikintabetik lek.

8. Li Jeovae, ¿kʼuxi la skolta Agar jech kʼuchaʼal chal Jenesis 16:7 kʼalal ta 13?

⁸ Kalbetik skʼoplal Agar ti jaʼ skiara li Saraie. Lik stoy sba kʼalal ikʼat yuʼun Abrane. «Kʼalal laj yakʼ venta Agar ti xchiʼuk xa yole, lik spʼaj li smeʼ ajvale», yuʼun mu snaʼ xil yol li stuke. «Vaʼun, li Saraie lik yakʼbe svokol, jaʼ to ti kʼuxi jatav lokʼel yuʼun ta stojolale» (Jen. 16:4-6). Ta skoj ti maʼuk tukʼil krixchanoutike, xuʼ van xi ta jnoptike: «Sabil yuʼun li Agare». Pe mu jechuk la snop li Jeovae, yuʼun la stakbe echʼel jun anjel sventa skolta ta sjelel stalelal xchiʼuk ti xakʼbe bendisione. Li Agare laj yakʼ venta ti te chiʼinbil yuʼun li Jeovae xchiʼuk ti yiloj li kʼusi yakal tsnuptane. Jech oxal, xi laj yalbee: «Voʼot li Diosot ti xavil skotole» (kʼelo Jenesis 16:7-13).

9. ¿Kʼusi snaʼoj Jeova ta stojolal li Agare?

⁹ Li Jeovae snaʼoj lek kʼu toʼox yelan xkuxlejal li Agare xchiʼuk li kʼusitik snuptanoje (Prov. 15:3). Li stuke j-ejiptoal ants, pe naka j-ebreoetik li buchʼutik te xchiʼuk ta nakleje. Ta skoj taje, xuʼ van stuk chaʼi sba, tsnaʼ yutsʼ yalal xchiʼuk li slumale. Jech xtok, xchibal ants kʼot, jaʼ xkaltik, oy xa ox yan yajnil li Abrane. Junantik yajtuneltak Dios ta voʼnee la saʼ jayvoʼ yajnilik, pe maʼuk li kʼusi oy ta yoʼonton Jeovae (Mat. 19:4-6). Taje jaʼ noʼox ayan-o yitʼixal yoʼonton li antsetike xchiʼuk la spʼaj-o sbaik. Li Jeovae snaʼoj ti chopol kʼusi la spasbe Sarai li Agare, pe la stsak ta venta ti kʼu yelan chaʼi sbae xchiʼuk li kʼusitik la snuptane.

10. ¿Kʼuxi xuʼ xkojtikintik lek li kermanotaktike?

¹⁰ ¿Kʼuxi xuʼ jchanbetik stalelal li Jeovae? Kojtikintik lek li kermanotaktik yoʼ xkaʼibetik smelolal ti kʼu yelan chaʼi sbaike. Jchiʼintik ta loʼil kʼalal skʼan toʼox xlik tsobajel xchiʼuk mi tsutse, jmojuk xijlokʼ ta cholmantal xchiʼuk kikʼtik ta veʼel mi xuʼ kuʼuntike. Mi jech la jpastike, xuʼ van oy kʼusitik chkakʼtik venta: li ermana  ti mu stakʼ lek chiʼinel ta loʼil yilele jaʼ ta skoj ti stsʼijet noʼoxe, jun ermano ti jkʼuleje muʼyuk batem ta yoʼonton takʼin, yuʼun lek snaʼ xakʼ li kʼusitik oy yuʼune o li ermana xchiʼuk yalabtak ti likem xa tsobajel chkʼotike yakal chichʼik kontrainel (Job 6:29). Sventa xkaʼibetik smelolal kʼu yelan chaʼi sbaik li kermanotaktike, skʼan xkojtikintik xchiʼuk jkʼeltik li kʼusitik snuptanojike. Pe skʼan teuk ta joltik ti mu jtikʼ jbatik ta spasel li kʼusi maʼuk jventatike (1 Tim. 5:13).

11. ¿Kʼu yuʼun skʼan xojtikinik lek ermanoetik li moletike?

¹¹ Toj tsots skʼoplal ti xojtikinik lek ermanoetik li moletik ta tsobobbaile. Kalbetik skʼoplal jun jkʼelvanej ta sirkuito ti Artur sbie. Jun veltae, la xchiʼin batel jun mol ta tsobobbail sventa svulaʼanik jun ermana ti stsʼijet noʼox yilele. Xi chale: «Li ermanae laj yalbunkutik ti cham smalal kʼalal mu toʼox jaluk yikʼoj sbaike. Akʼo mi laj yil tajek svokol, laj yakʼ persa xchanubtasel ta mantal li chaʼvoʼ stsebetake. Jech xtok, laj yalbunkutik ti chmak xa batel sat xchiʼuk ti tsakbil ta at-oʼontone. Pe skʼanoj tajek li Jeovae xchiʼuk tsots-o li xchʼunel yoʼontone. Laj kakʼkutik venta ti toj lek ta chanbel stalelal li ermanae» (Filip. 2:3). Li jkʼelvanej ta sirkuitoe laj yakʼ ta yoʼonton xchanbel stalel Jeova ti xojtikin lek yajtuneltak xchiʼuk li kʼusitik tsnuptanike (Eks. 3:7). Li moletike mas to me xuʼ skoltaik ermanoetik mi chojtikinik leke.

12. ¿Kʼusi laj yakʼ venta jun ermana kʼalal laj yojtikin lek yan ermana ta stsobobbaile?

¹² Mi chkojtikintik lek li ermano ti chopol chkilbetik stalelale, xuʼ me xkaʼibetik smelolal kʼu yuʼun ti jech stalelale. Jaʼ jech laj yakʼ venta jun kermanatik ta Asia. Xi chale: «Li ta jtsobobbaile, oy jun ermana ti toj tsots chkʼopoje, mu noʼox xichʼ smelol yilel. Jun veltae, jmoj lilokʼkutik ta cholmantal, te laj yalbun ti chchonik choy ta chʼivit xchiʼuk li stot smeʼe. Jaʼ yuʼun, nopem xaʼi ti x-avet noʼox kʼalal chchonolaje». Xi to chale: «Jaʼ to te laj kakʼ venta ti skʼan xkojtikin lek li ermanoetik yoʼ xkaʼibe smelolal ti kʼu yuʼun jech stalelalike». Melel onoʼox ti vokol chkaʼitik ti jechuk jpastike. Pe mi ta jchʼies ta koʼontontik li kʼanelale, jaʼ jech ta jchanbetik stalelal Jeova ti skʼanoj «skotol li krixchanoetike» (1 Tim. 2:3, 4; 2 Kor. 6:11-13).

13. Jech kʼuchaʼal chal Jenesis 19:15 xchiʼuk 16, ¿kʼusi la spas anjeletik kʼalal mu suj sba li Lote, xchiʼuk kʼu yuʼun?

¹³ Jaʼ xa kalbetik skʼoplal li Lote. Jun veltae, oy kʼusi tsots skʼoplal albat yuʼun li Jeovae, pe muʼyuk la xchʼun ta anil. Kʼot chaʼvoʼ anjeletik ta sna xchiʼuk albat ti chichʼ lajesel li Sodomae. Xi albat mantale: «Ikʼo lokʼel li avutsʼ avalal ti liʼ nakalik ta jteklume» (Jen. 19:12, 13). Pe te to echʼ yuʼunik akʼobal. Jaʼ yuʼun, li anjeletike ay to yalbeik yan velta ti akʼo xlokʼik batele, pe «mu noʼox suj sba li Lote». Xuʼ van xi ta jnoptike: «Toj pim li Lote, mu noʼox xaʼi albel». Pe li Jeovae kʼuxubaj ta yoʼonton li Lote, jaʼ yuʼun li anjeletike la snitbeik skʼob li Lot xchiʼuk yutsʼ yalale, «la slokʼesik xchiʼuk laj yikʼik batel kʼalal to ta spat li jteklume» (kʼelo Jenesis 19:15, 16).

14. ¿Kʼu yuʼun kʼuxubaj ta yoʼonton Lot li Jeovae?

¹⁴ Xuʼ van ep kʼusitik la stsak ta venta Jeova ti kʼuxubaj ta yoʼonton li Lote. Mu van skʼan xikta komel sna ta skoj ti chiʼo mi oy kʼusi spasbatik yuʼun li jyanlumetike. Jech xtok, snaʼoj ti te noʼox nopoltike, oy posoetik ti oy xchapopoteale xchiʼuk yaʼioj ti te pʼajik yalel chaʼvoʼ ajvaliletike (Jen. 14:8-12). Tsvul van yoʼonton ta stojolal yajnil xchiʼuk li stsebetake. Maʼuk noʼox, yuʼun lek van sna ta skoj ti jkʼulej vinike (Jen. 13:5, 6). Xuʼ van la snop Lot ti oy lek srasonal ti kʼu yuʼun muʼyuk la xchʼun ta anil mantale, pe mu jechuk. Li Jeovae maʼuk la skʼelbe li kʼusi chopol la spase, yuʼun «tukʼil vinik» laj yil li Lote (2 Ped. 2:7, 8).

15. ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa mu chopoluk kʼusi jnoptik ta stojolal junuk krixchanoe?

¹⁵ ¿Mi lek van ti chopol kʼusi jnoptik ta stojolal junuk krixchano ti yan-o stalelal chkiltike? Jaʼ lek kakʼtik persa ta yaʼibel smelolal ti kʼu yelan chaʼi sbae. Jech la spas jun ermana ta Europa ti Verónica sbie. Xi chale: «Oy jun ermana ti soket noʼox sjol skotol ora yileluke xchiʼuk  tsvokʼ sba ta stojolal li yantike. Bakʼintike, chixiʼo xchiʼinel ta loʼil, pe la jnop ti voʼonukune ta jkʼan junuk kamiga. Jun veltae, la jakʼbe kʼu yelan chaʼi sba, vaʼun lik xchapbun. Avie, mas xa xkaʼibe smelolal ti kʼu yelan chaʼi sbae».

16. ¿Kʼu yuʼun skʼan jkʼanbetik koltael Jeova yoʼ xkaʼibetik smelolal kʼu yelan chaʼi sba li yantike?

¹⁶ Jaʼ noʼox Jeova «chajal ta sba ta sat» ti kʼu yelan chkaʼi jbatike (Prov. 15:11). Jkʼanbetik koltael sventa jechuk xkiltik yantik kʼuchaʼal chil li stuke xchiʼuk ti kʼuxubajuk ta koʼontontike. Kalbetik skʼoplal jun ermana ti Anzhela sbie. Oy jun ermana ta stsobobbail ti mu stakʼ lek chiʼinel ta loʼile, pe kʼalal la spas orasione, jaʼ koltaat sventa xaʼibe smelolal kʼu yelan chaʼi sba li yantike. Xi chale: «Xuʼ ox van la jchopol kʼopta xchiʼuk ti mu xa jchiʼin ta loʼile, pe la jkʼanbe koltael Jeova sventa xkaʼibe smelolal ti kʼu yelan chaʼi sbae». ¿Mi aʼibat yuʼun li Jeovae? Xi chale: «Jun velta kʼalal laj koʼontonkutik ta cholmantale, jal la jchiʼin jbakutik ta loʼil. La jchikinta lek li kʼusi laj yalbune, avie mas xa kʼux ta koʼonton li ermanae xchiʼuk ta jkʼan ta jkolta».

17. ¿Kʼusi skʼan xkakʼtik persa spasel?

¹⁷ Muʼyuk me lek mi tʼujbil noʼox buchʼu ta jkʼuxubintike. ¿Kʼu yuʼun ti jech chkaltike? Yuʼun naka oy jvokoltik jech kʼuchaʼal li Jonas, Elias, Agar xchiʼuk Lote. Xuʼ van jlome lokʼ ta saʼel yuʼunik, pe skʼan teuk ta joltik ti oy onoʼox bu chijchʼay eke. Jaʼ yuʼun, xi chalbutik li Jeovae: «Koʼoluk me xavil avokolik» (1 Ped. 3:8). Mi jech la jpastike, jmoj noʼox tsobolutik xchiʼuk li kermanotaktike akʼo mi jelelutik ta jujuntal. Jaʼ yuʼun, kakʼtik persa xchikintabel kʼusi chal li kermanotaktike, kaʼibetik smelolal kʼu yelan chaʼi sbaik xchiʼuk jkʼuxubintik.