1. ¿Kʼusi yakʼojbe ta sba totil meʼiletik li Jeovae?

LI Jeovae laj yakʼbe ta yoʼonton Adan xchiʼuk Eva ti xil yalab xnichʼnabike. Jaʼ yuʼun, xi chal li Skʼop Diose: «Li col jnichʼontic chijyacʼbutic Mucʼul Diose jaʼ jcʼulejaltic» (Sal. 127:3). Pe ¿kʼusi skʼan xal ti jaʼ jkʼulejaltike? Jnoptik noʼox ti oy jun kamigotik ti chalbutik ti jnakʼbetik stakʼine. Xijmuyubaj van tajek ta skoj ti spatoj yoʼonton ta jtojolaltike, pe xuʼ van ta jvul jutuk koʼontontik xtok ta skoj ti mu jnaʼtik lek bu ta jnakʼtik li epal takʼine. Li Jeova eke jaʼ Kamigotik xchiʼuk oy kʼusi yakʼojbe ta sba totil meʼiletik ti mas to ep sbalile: ti xchabiik xchiʼuk ti junuk noʼox yoʼonton yuʼun li yalab xnichʼnabike.

2. ¿Kʼusi sjakʼobiltak ta jkʼelbetik batel skʼoplal li ta xchanobil liʼe?

² ¿Buchʼu oy ta sba snopel mi skʼan xil yalab xnichʼnab li jun nupultsʼakale xchiʼuk ti bakʼin skʼan xilike? ¿Kʼusi xuʼ spasik totil meʼiletik yoʼ junuk noʼox yoʼonton yuʼun li yalab xnichʼnabike? Sventa lekuk kʼusi xkʼot ta nopel yuʼun li nupultsʼakaletike, jkʼeltik batel junantik beiltaseletik ta Vivlia.

3. 1) ¿Buchʼu oy ta sba snopel mi skʼan xil yalab xnichʼnab li jun nupultsʼakale? 2) ¿Kʼusi beiltaseletik ta Vivlia skʼan teuk ta sjolik li utsʼ alaliletik xchiʼuk amigoiletike?

³ Ta junantik lumetike, mas lek ilbil ti xil noʼox yalab xnichʼnabik li buchʼutik jaʼtik to snupunelike. Xuʼ van xi ch-albat yuʼun yutsʼ yalalik xchiʼuk yan krixchanoetike: «Mas me lek ti xavil noʼox avalab anichʼnabike». Xi chal sloʼil jun ermano ta Asia ti Jethro sbie: «Junantik ermanoetik ta jtsobobbail ti  oy xa yalab xnichʼnabike tsujik li buchʼutik muʼyuk to yalab xnichʼnabik ti xilik jayvoʼuke». Xi chal yan ermano ta Asia ti Jeffrey sbie: «Junantik ermanoetike xi chalbeik li nupultsʼakaletik ti chʼabal yalab xnichʼnabike: ‹Mi layijubik xa oxe, muʼyuk me buchʼu ta xchabioxuk›». Pe teuk ta joltik ti jaʼ tsnop stuk li nupultsʼakaletik mi tskʼan yalab xnichʼnabike (Gal. 6:5). Li utsʼ alaliletik xchiʼuk amigoiletike oy ta yoʼontonik ti xmuyubajikuk noʼox li buchʼutik jaʼtik to snupunelike, pe skʼan teuk ta sjolik ti maʼuk oy ta sbaik snopel taje, yuʼun jaʼ tsnop stukik li nupultsʼakaletike (1 Tes. 4:11).

4, 5. 1) ¿Kʼusitik skʼan sloʼiltaik li nupultsʼakaletike? 2) ¿Bakʼin skʼan sloʼiltaik taje? Albo smelolal.

⁴ Oy chaʼtos kʼusi skʼan sloʼiltaik li nupultsʼakaletik mi kʼot ta nopel yuʼunik ti chil yalab xnichʼnabike: bakʼin xchiʼuk jayvoʼ tskʼanik. Pe ¿kʼusi ora xuʼ sloʼiltaik xchiʼuk kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal ti jechuk spasike?

⁵ Kʼalal skʼan toʼox xnupunik li buchʼutik slekom sbaike, jaʼ yorail sventa sloʼiltaik mi tskʼan yalab xnichʼnabik o mi muʼyuk xchiʼuk mi chapal xa chaʼi sbaike. Toj ep sbalil ti jechuk spasike, yuʼun skʼan koʼoluk snop xchaʼvoʼalik. Junantik li buchʼutik jaʼtik to snupunelike tsmalaik jun o chibuk jabil sventa xil yalab xnichʼnabik. ¿Kʼu yuʼun ti jech tsnopike? Yuʼun snaʼojik ti chakʼ lubel xchiʼuk ti skʼan chʼakbel yorail sventa xichʼ tsʼitesel li kʼoxetike. Pe kʼalal tsmalaik toe, oy yorail yuʼunik sventa xojtikin sbaik mas xchiʼuk ti xnopuk xaʼi sbaik li nupultsʼakaletike (Efes. 5:33).

6. ¿Kʼusi kʼotem ta nopel yuʼunik junantik nupultsʼakaletike?

⁶ Yan nupultsʼakaletik xtoke kʼotem ta nopel yuʼunik ti muʼyuk to chil yalab xnichʼnabik sventa masuk to xtunik ta stojolal li Jeovae. ¿Kʼusi koltaatik-o yoʼ jechuk xkʼot ta nopel yuʼunike? Jaʼ xchanojbeik li oxvoʼ xnichʼnabtak Noe xchiʼuk li yajnilike, yuʼun laj to smalaik kʼuuk sjalil yoʼ xil yalab xnichʼnabike (Gén. 6:18; 9:18, 19; 10:1; 2 Ped. 2:5). Jech xtok, li nupultsʼakaletik taje tey ta sjolik ti laj yal Jesus ti xkoʼolaj ta skʼakʼalil Noe li jkʼakʼaliltike, ti toj «tsots vokolil li ta slajebal xa kʼakʼale» xchiʼuk ti toj echʼ xa noʼox xibal sbae (2 Tim. 3:1; Mat. 24:37).

7. Li beiltasel chal ta Lukas 14:28, 29 xchiʼuk Proverbios 21:5, ¿kʼuxi xuʼ xkoltaatik li nupultsʼakaletike?

⁷ Kʼalal oy jun nupultsʼakal ti tsnopbe lek skʼoplal mi chil yalab xnichʼnabik xchiʼuk ti jayvoʼ tskʼanike, skʼan baʼyeluk skʼelik «kʼu  yepal chlaj» yuʼunik (kʼelo Lukas 14:28, 29). Li buchʼutik oy xa yalab xnichʼnabike snaʼojik ti ep chlaj takʼin kʼalal chichʼ tsʼitesel li jun olole, jech xtok snaʼojik ti skʼan xchʼak skʼakʼalik xchiʼuk yipalike. Jaʼ yuʼun, toj tsots skʼoplal ti xiuk sjakʼbe sbaik li nupultsʼakaletike: «¿Mi skʼan van xij-abtej jchaʼvoʼaltik sventa jmantik li kʼusi chtun kuʼuntike? ¿Mi koʼol kʼusi ta jnoptik ta sventa li kʼusi mas jtunel kuʼuntike? ¿Buchʼu van tskʼel li ololetik mi lij-abtej jchaʼvoʼaltike? ¿Buchʼu chkakʼbetik akʼo xchanubtasbe snopbenik xchiʼuk li kʼusi tspasike?». Kʼalal tsnopbeik lek skʼoplal li kʼusi laj xa kaltike, skʼan stsakik ta venta li beiltasel chal ta Proverbios 21:5 (kʼelo).

8. 1) ¿Kʼusi van vokol xuʼ snuptanik li nupultsʼakaletike? 2) ¿Kʼusi tspas li malalil ti skʼanoj yajnile?

⁸ Li totil meʼiletike skʼan xchʼak skʼakʼalik xchiʼuk yipalik sventa skʼelik lek li yalab xnichʼnabike. Pe ¿kʼusi van chkʼot ta pasel mi nopolik noʼox chilike o ti bikʼtal utsʼ noʼoxe? Jaʼ ti mu xa xkʼel lek yuʼunike. Jlom totil meʼiletik ti jech kʼotem ta stojolalike chalik ti toj vokol laj yaʼiike. Xuʼ van li meʼile lubem noʼox chaʼi skotol ora, vaʼun mu xa xakʼ chaʼi ti xchan svune, ti spas orasione o ti xlokʼilan ta cholmantale. Jech xtok, vokol van chaʼi ti stsʼet chikinta lek li mantaletik chjelav ta tsobajele xchiʼuk muʼyuk xa tstabe lek sbalil. Pe li malalil ti skʼanoj yajnile tskolta sba ta skʼelel xnichʼnab li ta tsobajeletik xchiʼuk li ta yut snaike. Tskolta sba spasel li jsetʼ juteb abtelal ta snaike, chakʼ persa yoʼ jujunuk xemana xichʼik ta mukʼ Dios xchiʼuk li yutsʼ yalale xchiʼuk ti xnopuk xaʼi ti jmoj xlokʼik ta cholmantale.

9, 10. ¿Kʼusi xuʼ spas totil meʼiletik sventa skolta li yalab xnichʼnabike?

⁹ ¿Kʼusi xuʼ spasik totil meʼiletik yoʼ xlik skʼanik Jeova li yalab xnichʼnabike? Xchiʼuk ¿kʼuxi xuʼ xchabiik yoʼ mu chopoluk kʼusi snuptanik li ta chopol balumil liʼe? Jkʼeltik batel junantik tojobtaseletik.

¹⁰ Kʼanbeik koltael Jeova. Jaʼ jech la spasik li Manoa xchiʼuk yajnile. Kʼalal laj yaʼi Manoa ti chchiʼin yol li yajnile, la skʼanbe vokol Jeova ti akʼo xchanubtasatik kʼuxi xuʼ stsʼitesik li skeremik ti Sanson sbie.

11. Jech kʼuchaʼal chal Jueces 13:8, ¿kʼusi la spas jun nupultsʼakal sventa xchanbeik li Manoae?

¹¹ Li Nihad xchiʼuk Alma ti ta Bosnia-Herzegovina nakalike la xchanbeik li kʼusi la spas Manoae. Xi chal sloʼilike: «La jkʼanbekutik vokol Jeova ti akʼo skoltaunkutik ta xchanubtasel jkeremkutik jech kʼuchaʼal la spas li Manoae. Jeltos kʼuxi la skoltaunkutik li Jeovae: ta Vivlia, ta vunetik, ta tsobajeletik xchiʼuk ta asambleaetik» (kʼelo Jueces 13:8).

12. ¿Kʼusi laj yakʼbeik xchan yalab xnichʼnabik li Jose xchiʼuk Mariae?

 ¹² Lekuk ta chanel atalelalik. Tsots skʼoplal li kʼusi chavalbe avalab anichʼnabike, pe xuʼ van jaʼ mas chchanik li kʼusi chil chapasike. Li Jose xchiʼuk Mariae toj lek kʼusi laj yakʼbeik xchan skotol li yalab xnichʼnabike. ¿Kʼu yuʼun ti jech chkaltike? Yuʼun li Josee maʼuk noʼox tsots abtej yoʼ xakʼbe li kʼusi chtun yuʼun li yutsʼ yalale, la skolta xtok sventa xtunik ta stojolal Jeova (Deut. 4:9, 10). Li Josee snaʼoj ti mu persauk xikʼ bal yuts’ yalal li ta Kʼin Koltael jech kʼuchaʼal chal li Mantale, akʼo mi jech, «nopem xaʼi chbatik ta jujun jabil» (Luk. 2:41, 42). Xuʼ van xi la snop jlom totiletike: «Toj vokol ti xkikʼ batel skotolike, yuʼun ep chlaj jtakʼin xchiʼuk ep kʼakʼal yichʼoj». Pe mu jechuk la snop li Josee, li stuke tsots skʼoplal laj yil li yichʼel ta mukʼ Diose, jaʼ yuʼun jech laj yakʼbe xchan li xnichʼnabtake. Li Maria eke xojtikin lek li Tsʼibetike xchiʼuk laj yakʼ ta ilel ti tskʼupin tajek skʼelel li Skʼop Diose. Vaʼun, jaʼ van jech laj yakʼbe xchan li yalabtake.

13. ¿Kʼusi la spasik Nihad xchiʼuk Alma yoʼ xchanbeik li Jose xchiʼuk Mariae?

¹³ Li Nihad xchiʼuk Alma ti laj xa kalbetik skʼoplal ta parafo 11 laj yakʼik persa xchanbel stalelal li Jose xchiʼuk Mariae. ¿Kʼu yuʼun ti jech la spasike? Jaʼ sventa skoltaik li yuni keremik yoʼ xtun ta stojolal Jeova xchiʼuk ti xlik skʼane. Xi chalike: «Laj kakʼbekutik yil ta jtalelalkutik ti ep ta jtabetik sbalil kʼalal ta jchʼuntik li beiltaseletik chakʼbutik Jeovae». Xi to chal li Nihade: «Mi ta jkʼantik ti xchʼi ta mantal li jnichʼnabtike, skʼan baʼyeluk jech jpastik».

14. ¿Kʼu yuʼun skʼan snaʼik totil meʼiletik buchʼu yamigotak li yalab xnichʼnabike?

¹⁴ Koltao avalab anichʼnabik yoʼ stʼuj lek yamigotakik. Li totil meʼiletike skʼan snaʼik buchʼutik chchiʼin li yalab xnichʼnabike xchiʼuk li kʼusi tspasike. Jech xtok, skʼan teteuk satik ti buchʼutik chchiʼinik ta loʼil ta redes sosiales xchiʼuk ta selularike. Tsots skʼoplal ti jech spasike, yuʼun li yalab xnichʼnabike jaʼ me chlik xchanbeik stalelal li yamigotakike (1 Kor. 15:33).

15. ¿Kʼusi xuʼ xchanbeik Yesi li totil meʼiletike?

¹⁵ ¿Ati mi mu xtojobik lek ta stunesel komputadora, selular xchiʼuk tavleta li totil meʼiletike? Xuʼ xchanbeik li kʼusi la spas jun totil ta Filipinas ti Yesi * sbie, xi chal kaʼitike: «Akʼo mi mu jnaʼkutik lek stunesel li kʼusitik achʼ chlokʼanuk tale, laj onoʼox kalbekutik kalab jnichʼnabkutik ti xuʼ snuptan svokolik mi mu xtojobik lek stunesele». ¿Mi muʼyuk xa van laj yakʼbe stunesik? Moʼoj, xi to chal li Yesie: «Laj kalbe ti xuʼ stunesik sventa xchanik-o yan kʼop, ti xchapan-o sbaik ta tsobajeletike xchiʼuk ti te skʼel Svivliaik jujun kʼakʼale». Totil meʼiletik, ¿mi akʼelojbeik xa skʼoplal xchiʼuk avalab anichʼnabik li mantaletik lokʼem ta jw.org yoʼ bu chal «Kerem tsebetik» xie? Xuʼ te xataik mantaletik ti chalbe skʼoplal kʼusi skʼan tsakel ta venta kʼalal ta jtaktik mensajeetik o fotoetike. Jech xtok, xuʼ jmoj xakʼelik li videoetik ¿Mi mu xa xakuxi chavaʼi mi muʼyuk aselular o atavletae? xchiʼuk Mu me syakot li redes sosialese. * Li mantaletik taje xuʼ me skoltaoxuk sventa xachanubtas avalab anichʼnabik ta stunesel lek li selularik xchiʼuk stavletaike (Prov. 13:20).

16. ¿Kʼusi spasoj epal totil meʼiletik, xchiʼuk kʼusi sbalil staojbeik?

¹⁶ ¿Kʼusi spasoj epal totil meʼiletik sventa skolta li yalab xnichʼnabike? Yakʼojik akʼo  xchiʼinik ermanoetik ti lek yakal chtunik ta stojolal Jeovae. Jaʼ jech la spasik li Dani xchiʼuk Bella ti te nakalik ta Costa de Marfile. Nopem xaʼiik chakʼ ta chʼom snaik sventa teuk xkom li jkʼelvanej ta sirkuitoe. ¿Kʼusi lek kʼot ta pasel yuʼunik? Xi chal kaʼitik li Danie: «Toj lek kʼusi la xchan li jkeremkutike, yuʼun lik tunuk ta prekursor xchiʼuk chtun xa ta xkʼexol jkʼelvanej ta sirkuito (sustituto)». ¿Mi xuʼ van jech xapasik ek, totil meʼiletik?

17, 18. ¿Bakʼin skʼan xlik xchanubtas yalab xnichʼnabik li totil meʼiletike?

¹⁷ Ta sbikʼtaluk noʼox xlik achanubtas li avalab anichʼnabike. Mi lik noʼox achanubtas li avalab anichʼnabike, mas to me lek kʼusi chkʼot ta pasel (Prov. 22:6). Jaʼ jech kʼot ta stojolal li Timoteoe, yuʼun ta sbikʼtal onoʼox chanubtasat tal yuʼun li smeʼ ti Eunise sbie xchiʼuk li syaya Loidae (2 Tim. 1:5; 3:15). Vaʼun, kʼalal la sta svaʼleje, bat xchiʼin ta cholmantal li jtakbol Pabloe.

¹⁸ Yan nupultsʼakal ta Costa de Marfil ti John xchiʼuk Paula sbiike lek la xchanubtas li vakvoʼ yalab xnichʼnabik sventa xtunik ta stojolal Jeova xchiʼuk ti xlik skʼanike. ¿Kʼuxi la spasik? Jaʼ la xchanbeik li kʼusi la spas Eunise xchiʼuk Loidae. Xi chalike: «Kʼalal naka toʼox svokʼelik li kalab jnichʼnabkutike, lik noʼox jchanubtaskutik tal» (Deut. 6:6, 7).

19. ¿Kʼusi skʼan xal ti xichʼik chanubtasel ta Skʼop Dios li alab nichʼnabiletike?

¹⁹ ¿Kʼusi skʼan xal ti xichʼik chanubtasel ta Skʼop Dios li alab nichʼnabiletike? Li jpʼel kʼop ta ebreo ti yichʼoj jelubtasel kʼuchaʼal «chanubtasel» li ta Deuteronomio 6:7 jaʼ skʼan xal «ti chichʼ alilanbel ep ta velta yoʼ jamaluk xaʼibe smelolale». Jaʼ yuʼun, toj tsots skʼoplal ti xchʼakbeik lek yorail totil meʼiletik sventa jmojuk kʼusi spasik xchiʼuk li yalab xnichʼnabike. Bateltike, xuʼ van sta xa chaʼiik ta skoj ti te noʼox chalilanbeik-oe. Pe skʼan teuk ta sjolik ti kʼalal chchanubtas yalab xnichʼnabike, yakal me tskoltaik yoʼ xaʼibeik lek smelolal li Skʼop Diose xchiʼuk ti xakʼ ta xkuxlejalike.

20. ¿Kʼuxi chkoltaat totil meʼiletik li kʼusi chal Salmo 127:4 yoʼ xchanubtas yalab xnichʼnabike? Albo smelolal.

²⁰ Ojtikinik lek li avalab anichʼnabike. Li ta Salmo 127, chal ti xkoʼolaj ta flechaetik li alab nichʼnabiletike (kʼelo Salmo 127:4). ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun li flechaetike xuʼ van jelajtik  kʼuxi yichʼoj meltsanel xchiʼuk jelajtik smukʼul, jaʼ me jech ek li alab nichʼnabiletike, yuʼun jelajtik ta jujuntal. Jaʼ yuʼun chaʼa, toj tsots skʼoplal ti snopik lek totil meʼiletik kʼu yelan chchanubtasik ta jujuntal li yalab xnichʼnabike. Jaʼ jech la spas jun nupultsʼakal ta Israel ti lik tunikuk ta stojolal Jeova li yalab xnichʼnabik kʼalal la sta svaʼlejike. ¿Kʼusi koltaatik-o yoʼ jechuk spas yuʼunike? Xi chal kaʼitike: «Chʼakajtik laj kakʼbekutik estudio li kalab jnichʼnabkutike». Pe jaʼ tsnop stuk totiletik mi xuʼ van chʼakajtik chchanubtasik li yalab xnichʼnabike xchiʼuk mi persa skʼan jech spasike.

21. ¿Kʼuxi chkoltaatik yuʼun Jeova li totil meʼiletike?

²¹ Totil meʼiletik, xuʼ van chavul avoʼontonik bakʼintik ta skoj ti vokol chavaʼiik stsʼitesel li avalab anichʼnabike, pe ¿kʼusi xuʼ skoltaoxuk? Jaʼ ti teuk ta ajolik ti jaʼ amotonik li avalab anichʼnabike xchiʼuk oy tajek ta yoʼonton tskoltaoxuk li Jeovae. ¿Kʼuxi tspas? Tstsʼet chikinta lek kʼalal chakʼoponike xchiʼuk tskoltaoxuk ta Vivlia, ta vunetik xchiʼuk tstunes yan totil meʼiletik ti ep xa kʼusi snaʼik sventa xalboxuk mantaletik xchiʼuk sventa xakʼ avilik li kʼusi xuʼ xapasike.

22. ¿Kʼusi toj lek xuʼ spas totil meʼiletik ta stojolal li yalab xnichʼnabike?

²² Jlom krixchanoetike chalik ti xkoʼolaj ta jtekʼ teʼ li stsʼitesel alab nichʼnabiletike, ti chjalij 20 jabil sventa xmukʼib leke. Pe mu jechuk maʼ taje, yuʼun li totil meʼiletike jech-o skʼan skolta li yalab xnichʼnabike. ¿Kʼusi toj lek xuʼ spasik li totil meʼiletike? Jaʼ ti xchʼak lek skʼakʼalik, ti xchanubtasik ta Skʼop Dios xchiʼuk ti xkʼuxubinike. Mu skotoluk alab nichʼnabiletik lek chchʼamik li chanubtasele, pe oy onoʼox ep ti tstojbeik ta vokol li stot smeʼike. Jaʼ jech chaʼi sba jun ermana ta Asia ti Anna sbie, xi chale: «Mu xlaj-o jtojbe ta vokol jtot jmeʼ ti la stukʼibtasikun xchiʼuk ti la skoltaikun sventa xlik jkʼan li Jeovae. Maʼuk noʼox la stsʼitesikun, yuʼun toj lek la xchanubtasikun xtok, jech oxal ximuyubaj noʼox» (Prov. 23:24, 25). ¡Ep ermanoetik jech chaʼi sbaik ek!