XCHANOBIL 3
¿Kʼuxi xuʼ jchabi li koʼontontike?
«Li cʼusi tsots scʼoplal ta scotole jaʼ tscʼan chanop lec li cʼusi chaticʼ ta avoʼntone» (PROV. 4:23).
KʼEJOJ 36 Jchabi li koʼntontike
LI KʼUSI TA JCHANTIKE *
1-3. 1) ¿Kʼu yuʼun kʼanbil tajek yuʼun Jeova li Salomone, xchiʼuk kʼusi bendision akʼbat? 2) ¿Kʼusi ta jtakʼtik li ta xchanobil liʼe?
KEREM toʼox tajek kʼalal och ta ajvalil ta Israel li Salomone, jech oxal, kʼalal mu toʼox jaluk yochel ta ajvalile, li Jeovae laj yakʼ sba ta ilel ta xvayich xchiʼuk xi laj yalbee: «Cʼanbun li cʼusi chacʼane chacacʼbot». Li Salomone la skʼan spʼijil ta skoj ti toj kerem toe xchiʼuk ti mu kʼusi xtojob spasel chaʼie (1 Rey. 3:5-10). Ti jech la skʼan li Salomone, laj yakʼ ta ilel ti bikʼit yakʼoj sbae. Jaʼ yuʼun kʼanbil tajek yuʼun li Jeovae (2 Sam. 12:24). Li Diose toj lek laj yaʼi li kʼusi kʼanbate, jaʼ yuʼun xi laj yalbe li Salomone: «Ta xcacʼbot lec abijil. Muʼyuc bochʼo jech staoj sbijil» (1 Rey. 3:12).
2 Li Salomone la sta epal bendision ti kʼu sjalil tukʼ laj yakʼ sbae, yuʼun akʼbat sbain svaʼanel li kʼupil sba templo yuʼun Jeovae, li Dios yuʼun Israele (1 Rey. 8:20). Jaʼ toybat-o skʼoplal Salomon ti akʼbat spʼijil yuʼun li Jeovae, maʼuk noʼox, yuʼun akʼbat stsʼiba oxib livroetik ta Vivlia ti te skʼoplal li Proverbiose.
3 Li ta Traducción del Nuevo Mundoe te van sien ta velta xvinaj li jpʼel kʼop oʼontonal li ta slivroal Proverbiose. Jun skʼelobile jaʼ li kʼusi chal li Proverbios 4:23: «Li cʼusi tsots scʼoplal ta scotole jaʼ tscʼan chanop lec li cʼusi chaticʼ ta avoʼntone». ¿Kʼusi smelolal kʼalal ‹avoʼonton› xi li ta versikulo liʼe? Taje jaʼ ta jkʼeltik li ta xchanobil liʼe xchiʼuk ta jtakʼtik chib sjakʼobil ti tsotsik tajek skʼoplale: ¿Kʼusitik tstunes Satanas yoʼ sokes li koʼontontike? Xchiʼuk ¿kʼuxi xuʼ jchabi li koʼontontike? Mi la jkʼelbetik skʼoplale, jaʼ tskoltautik yoʼ tukʼ xkakʼ jbatik ta stojolal li Jeovae.
¿KʼUSI SMELOLAL KʼALAL ‹KOʼONTONTIK› XIE?
4, 5. 1) ¿Kʼuxi tskoltautik Proverbios 20:27 sventa xkaʼibetik smelolal kʼusi skʼan xal li ‹koʼontontike›? 2) ¿Kʼuxi xkoʼolaj kʼalal ta jchabi jbatik sventa mu xij-ipaj xchiʼuk kʼalal ta jchabi jbatik ta mantale?
4 Kʼalal ‹koʼontontik› xi li ta Proverbios 4:23, jaʼ chalbe skʼoplal li kʼusi mu xkil ta jsatik noʼoxe o li kʼusi oy ta yut to koʼontontike (kʼelo Proverbios 20:27). Jech oxal, li koʼontontike maʼuk skʼoplal ti kʼu kelantik ta jpat jxokontike, jaʼ li kʼusi oy ta jnopbentike, li kʼusi chkaʼitike, li kʼusitik tstij koʼontontike xchiʼuk li kʼusi ta jkʼan ta jtatike.
5 Kʼalal ta jchabi jbatik ti kʼu kelantik ta melele, xkoʼolaj kʼalal ta jchabi jbatik sventa mu xij-ipaje. Jnopbetik skʼoplal taje, yuʼun sventa lekutik noʼoxe, skʼan jkʼeltik lek li kʼusi ta jlajestike xchiʼuk ti nopoltikuk noʼox jpastik ejersisioe. Sventa jchabi li koʼontontik eke, skʼan jmakʼlin jbatik ta mantal xchiʼuk ti jtsatsubtas li xchʼunel koʼontontike. Yoʼ spas kuʼuntike skʼan jkuxlebintik li kʼusitik ta jchantike xchiʼuk ti xkalbetik yantik li kʼusi jchʼunojtike (Rom. 10:8-10; Sant. 2:26). Bateltike lek noʼox chkaʼi jbatik, pe xuʼ van mu jnaʼtik ti oy kʼusi tsots iputik-oe. Jaʼ jech xkoʼolaj ek li ta mantale, yuʼun bateltike xuʼ jnoptik ti tsots xchʼunel koʼontontik ta skoj ti yakal ta jpastik li kʼusitik sventa mantale, pe bateltike mu xkakʼtik lek venta ti yakal chchʼi ta koʼontontik li kʼusitik chopole (1 Kor. 10:12; Sant. 1:14, 15). Jvules ta joltik ti oy ta yoʼonton Satanas ti jchanbetik li snopbene. ¿Kʼusitik stunes ti jamal ta kʼelele? Xchiʼuk ¿kʼuxi xuʼ jchabi jbatik?
¿KʼUSITIK TSTUNES SATANAS YOʼ SOKES LI KOʼONTONTIKE?
6. ¿Kʼusi oy ta yoʼonton stael li Satanase, xchiʼuk kʼuxi chut?
6 Li jtoyba Satanase jaʼ noʼox oy ta yoʼonton spasel li kʼusi tskʼan stuke, jech oxal, muʼyuk chchʼunbe li smantaltak Jeovae xchiʼuk oy ta yoʼonton ti jechuk jpastik eke. Ta skoj ti mu xuʼ sujutike, tstunes jeltos petsʼetik sventa sloʼlautike. Jtos ti kʼusi tstunese jaʼ li krixchanoetik ti sloʼlaoj xae (1 Juan 5:19). Oy ta yoʼonton ti jchiʼinantik li chopol krixchanoetike akʼo mi jnaʼojtik ti «tsokes jlekil talelaltik» xchiʼuk li jnopbentike (1 Kor. 15:33). Taje jaʼ jech la stunes ta stojolal li ajvalil Salomone, ta skoj ti laj yikʼ epal antsetik ti muʼyuk chichʼik ta mukʼ Diose, «isocbat o yoʼnton» xchiʼuk namaj-o ta stojolal li Jeovae (1 Rey. 11:3).
¿Kʼuxi xuʼ jchabi koʼontontik ta skoj ti tskʼan tsokes li Satanase? (Kʼelo parafo 7). *
7. 1) ¿Kʼusitik tstunes Satanas yoʼ koʼoluk jnopbentik xchiʼuke? 2) ¿Kʼu yuʼun skʼan jkʼel jbatik ta sventa taje?
7 Sventa spuk li kʼusitik tsnop Satanase, jaʼ tstunes li pelikulaetike xchiʼuk li kʼusitik chjelav ta televisione. Li stuke snaʼoj ti lek chkaʼitik skʼelel xchiʼuk xchikintabel sloʼil li yantike o li kʼusi chkʼot ta stojolalike yuʼun snaʼoj ti xuʼ sjel jnopbentike, ti kʼu yelan chkaʼi jbatike xchiʼuk li jtalelaltike. Li Jesus eke la stunes loʼiletik sventa xchanubtasvan, jech kʼuchaʼal ta sventa li jun lekil jsamaria vinike xchiʼuk li jtoyba kereme (Mat. 13:34; Luk. 10:29-37; 15:11-32). Pe li voʼotike skʼan jkʼel jbatik ta stojolal li buchʼutik jaʼ xa jech snopbenik kʼuchaʼal li Satanase, yuʼun xuʼ spukik jecheʼ loʼiletik yoʼ sokes li koʼontontike. Melel onoʼox ti mu skotoluk tsokes jnopbentik li kʼusi chjelav ta television o ta pelikulaetike, yuʼun bateltike oy kʼusi chakʼ jchantik. Pe skʼan ti oyuk noʼox spʼisol jkʼeltike. Jech oxal, xi skʼan jakʼbe jbatike: «Li kʼusi ta jtʼuj sventa jchʼay koʼontone, ¿mi tstikʼ ta koʼonton ti akʼo jpas li kʼusi ta jkʼan jtuke?» (Gal. 5:19-21; Efes. 2:1-3). Mi laj kiltik ti jaʼ tspukbe snopben li Satanase, skʼan jpʼajtik o namajkutik ta stojolal, jnoptik ti jaʼ jun tsatsal chamel ti xuʼ jkuchtike.
8. ¿Kʼuxi xuʼ xkoltavan totil meʼiletik yoʼ skʼel li kʼusi tstikʼ ta yoʼonton li yalab xnichʼnabike?
8 Totil meʼiletik, voʼoxuk akʼbil ta abaik xchabiel avalab anichʼnabik sventa mu sokesbat yoʼontonik li spetsʼtak Satanase. Li voʼoxuke chakʼelik ti akʼo mu x-ipajike, ¿mi mu jechuk ti chachʼuba li anaike xchiʼuk ti chajipik lokʼel skotol li kʼusi muʼyuk lek ti xuʼ x-ipajik-oe? Jaʼ me jech skʼan xapasik ek ta sventa li pelikulaetike, li kʼusitik chjelav ta televisione, li videojuegoetike xchiʼuk li stunesel Internete, skʼan xakʼelik ti mu sokesatik yuʼun li snopbentak Satanase. Li Jeovae jaʼ yakʼoj ta abaik ti xachabiik ta mantale (Prov. 1:8; Efes. 6:1, 4). Jech oxal, albeik avalab anichʼnabik kʼusi stakʼ skʼelik xchiʼuk ti kʼusi mu stakʼe: koltaik ta yaʼibel melolal kʼu yuʼun ti jech chavalbeike. Mu xaxiʼik ta yakʼbel mantal li avalab anichʼnabik ti lokʼem li ta beiltaseletik ta Vivliae (Mat. 5:37). Li jujun kʼakʼal chjelave, chanubtasik sventa xtojobik ta snopel stukik li kʼusi lek xchiʼuk li kʼusi muʼyuk lek chal Vivliae (Evr. 5:14). Teuk me ta ajol ti jaʼ mas anil chchanik mi chavakʼ ta ilel ta akuxlejal li kʼusi skʼan spasike (Deut. 6:6, 7; Rom. 2:21).
9. ¿Kʼusi tspukbe skʼoplal li Satanase, xchiʼuk kʼu yuʼun toj xibal sba?
9 Yan ti kʼuxi tskʼan tsokes koʼontontik li Satanase jaʼ kʼalal chal ti jpat koʼontontik ta spʼijil li krixchanoetike, ti maʼuk ta stojolal li Diose (Kol. 2:8). Jech oxal tspukbe skʼoplal ti jaʼ la mas lek ti oyuk ep jtakʼintike. ¿Kʼu yuʼun xibal sba mi jech ta jnoptike? Yuʼun akʼo mi mu spasik ta jkʼulej li buchʼutik chchʼunik taje, chakʼ tajek yipalik ta saʼel ti jaʼ xa mu sventaikuk mi xakʼ ta vokol xkuxlejalik, yutsʼ yalalik xchiʼuk ti kʼu yelan xil sbaik xchiʼuk li Diose (1 Tim. 6:10). ¿Mi mu jechuk ti ta jtojtik ta vokol ti tskoltautik li Jtotik Jeova yoʼ oyuk noʼox smelolal xkiltik li saʼel takʼine? (Ecl. 7:12; Luk. 12:15).
¿KʼUXI XUʼ JCHABI LI KOʼONTONTIKE?
Jchabi jbatik xchiʼuk oyuk kʼusi jpastik ta anil yoʼ mu sokes koʼontontik li Satanas jech kʼuchaʼal tspasik li jchabivanejetik ta voʼne xchiʼuk li buchʼutik chchabiik stiʼ lume. (Kʼelo parafo 10, 11). *
10, 11. 1) ¿Kʼusi tsots skʼoplal skʼan xijtojob skʼelel? 2) ¿Kʼusi tspasik li jchabivanejetik ta mas voʼnee, xchiʼuk kʼuxi xkoʼolaj-o li jol koʼontontike?
10 Sventa jchabi li koʼontontike, skʼan xijtojob ta skʼelel li kʼusitik xuʼ xakʼutik ta vokol xchiʼuk ti jpʼajtik ta anile. Li kʼusi chal ta Proverbios 4:23 tsvules ta joltik li kʼusi tspas li jchabivanejetik ta skʼakʼalil Salomone. Li stukike te tsvaʼan sbaik ta sba li muroetik sventa tskʼelik mi oy kʼusi xibal sba chnopaj talel. Mi oy kʼusi xibal sba chilike, tsots chalik batel ta anil. Taje chakʼ ta ilel kʼusi skʼan jpastik yoʼ mu sokes jnopbentik li Satanase.
11 Li ta mas voʼnee, jmoj ch-abtejik li jchabivanejetik ti oyik ta sba muroetik xchiʼuk li buchʼutik chchabiik li stiʼ lume (2 Sam. 18:24-26). Jmoj tskolta sbaik sventa xchabiik li stiʼ lum kʼalal mi nopaj talel li yajkontraike (Neh. 7:1-3). Mi lek chanubtasbil ta Vivlia li jol koʼontontike, * xuʼ xkoʼolaj ta jun jchabivanej. Yuʼun xuʼ xalbutik mi tskʼan tsokes koʼontontik li Satanase, jaʼ xkaltik, kʼalal tskʼan tsokes li kʼusi oy ta jnopbentike, ti kʼu yelan chkaʼi jbatike, li kʼusitik tstij koʼontontike xchiʼuk li kʼusi ta jkʼan ta jtatike. Jech oxal, mi chalbutik jol koʼontontik ti oy kʼusi maʼuk jech yakal ta jpastike, tsots skʼoplal ti jtsaktik ta ventae. Mi jech ta jpastike, xkoʼolaj ti ta jmakbetik stiʼ koʼontontik li Satanase.
12, 13. ¿Kʼusi xuʼ chlik skʼan li koʼontontike, xchiʼuk kʼusi skʼan jpastik?
12 Li Jeovae yalojbutik ti skʼan jpʼajtik li kʼusitik sventa mulivajele xchiʼuk li yan kʼusitik ti ibalik sbae. Jkʼeltik kʼuxi xuʼ jchabi jbatik ta stojolal li Satanase (Efes. 5:3). Jnoptik noʼox ti chlik sloʼiltaik kʼusitik ibalik sba li jchiʼiltaktik ta abtel o ta chanune, ¿kʼusi van ta jpastik? Li voʼotike jnaʼojtik ti skʼan jpʼajtik «li kʼusi chopole xchiʼuk li kʼusitik tskʼan [koʼontontike]» (Tito 2:12). Jech oxal, li jol koʼontontike xuʼ chlik yalbutik ti muʼyuk leke (Rom. 2:15). ¿Kʼusi van ta jpastik un? ¿Mi ta jtsaktik ta mukʼ li kʼusi chal jol koʼontontik ti xkoʼolaj ta jchabivaneje xchiʼuk mi ta jmakbetik stiʼ li koʼontontike? Xuʼ van li koʼontontike tskʼan chchikinta o tskʼel li kʼusi tskʼelike, pe jaʼ mas lek ti jel jloʼiltike o ti jkʼej jbatik lokʼele.
13 Skʼan oyuk stsatsal koʼontontik sventa jpʼajtik li sujel chakʼ yantik yoʼ mu jnopbetik skʼoplal li kʼusitik chopole. Xuʼ jchʼuntik ti yakʼoj venta Jeova ti kakʼojbetik yipal ta spʼajel li snopben Satanase xchiʼuk ti chakʼ kipaltik xchiʼuk jpʼijiltik yoʼ stsal kuʼuntike (2 Crón. 16:9; Is. 40:29; Sant. 1:5). ¿Kʼusi yan stakʼ jpastik yoʼ jchabi li koʼontontike?
JCHABITIK-O LI KOʼONTONTIKE
14, 15. 1) ¿Kʼusi skʼan xkakʼtik ochuk li ta koʼontontike, xchiʼuk kʼuxi ta utel? 2) ¿Kʼuxi tskoltautik li Proverbios 4:20 kʼalal ta 22 yoʼ jtabetik sbalil li xchanel Vivliae? (Kʼelo li rekuadro « ¿Kʼuxi xuʼ jnopbe skʼoplal?»).
14 Sventa jchabi li koʼontontike, skʼan mu xkakʼtik ochuk li kʼusitik chopole, pe taje maʼuk skʼan xal ti muʼyuk xa chkakʼtik ochuk li kʼusitik leke. Jnopbetik skʼoplal yan velta li lum ti joyol lek ta muroe. Li jchabi tiʼ naetike tsmakbeik stiʼ li lum sventa mu x-och li yajkontraike, pe ta onoʼox sjamik kʼalal mi kʼot yakʼik li kʼusi jtunel yuʼunike xchiʼuk li sveʼelike. Ati muʼyukuk tsjamike, te chlajik ta viʼnal jechuk li jnaklejetike. Taje xkoʼolaj xchiʼuk li koʼontontike, yuʼun skʼan jambetik stiʼ sventa x-och li kʼusitik chakʼ ta chanel li Jeovae.
15 Ta skoj ti jaʼ snopbentak Dios li Vivliae, skʼan xkakʼ akʼo sjel jnopbentik kʼalal ta jchantike, ti kʼu yelan chkaʼi jbatike xchiʼuk li kʼusi ta jpastike. Pe oy chaʼtos kʼusi skʼan jpastik sventa jtabetik sbalile. Baʼyel, skʼan jpastik orasion. Xi chal jun ermanae: «Kʼalal skʼan to xlik jchan li Jvivliae xi chkalbe li Jeovae: ‹Acʼo quil lec ti jun noʼox yutsil li amantaltaque›» (Sal. 119:18). Xchibal, skʼan jnopbetik skʼoplal li kʼusi ta jchantike. Mi jech ta jpastike, chkʼot kʼalal to ta yut koʼontontik li Skʼop Diose xchiʼuk jaʼ jech chlik jnoptik kʼuchaʼal li Jeovae (kʼelo Proverbios 4:20-22; Sal. 119:97).
16. ¿Kʼusi sbalil ta jtatik kʼalal ta jkʼeltik li Kanal JW? Albo junuk skʼelobil.
16 Yan kʼuxi xuʼ xkoʼolaj jnopbentik kʼuchaʼal li Jeovae, jaʼ mi ta jkʼeltik skotol li kʼusitik oy li ta Kanal JW. Xi chal jun nupultsʼakale: «Li programa sventa jujun u li ta Kanal JW jaʼ te ta jta stakʼobil j-orasionkutik. Jaʼ tstsatsubtasunkutik kʼalal chkat noʼox koʼontonkutike o kʼalal jtuk noʼox chkaʼi jbakutike. Jech xtok, skotol ora ta jtijkutik li sonetik chlokʼ jujun ue, kʼalal ta jpas jveʼelkutik, kʼalal ta jkus jnakutike o kʼalal oy kʼusi chkuchʼkutike». Li videoetik chlokʼ jujun ue jaʼ tskoltautik yoʼ jchabi li koʼontontike, ti jechuk jnoptik kʼuchaʼal li Jeovae xchiʼuk ti mu jchanbetik snopben li Satanase.
17, 18. 1) Jech kʼuchaʼal chal 1 Reyes 8:61, ¿kʼusi sbalil ta jtabetik mi ta jkuxlebintik li kʼusi chakʼ ta chanel Jeovae? 2) ¿Kʼusi chakʼ jchantik li sloʼilal ajvalil Esekiase? 3) Li kʼusitik la skʼan ta s-orasion David ti te chvinaj ta Salmo 139:23 xchiʼuk 24, ¿kʼusi xuʼ jkʼantik ek li ta j-orasiontike?
17 Li xchʼunel koʼontontike chlik tsatsubuk kʼalal chkiltik ti oy sbalil ti ta jchʼunbetik smantal li Jeovae (Sant. 1:2, 3). Jech xtok, lek chkaʼi jbatik ta skoj ti xkuxet yoʼonton kuʼuntik Jeova ti xnichʼnabutik chilutike, vaʼun mas to ch-ayan ta koʼontontik spasel li kʼusi oy ta yoʼontone (Prov. 27:11). Li prevaetik ta jnuptantike xuʼ jaʼ te xkakʼtik-o ta ilel ti jaʼ noʼox kakʼoj jbatik ta stojolal li Jeovae (Sal. 119:113). Ta skoj ti jkʼanojtik li Jeovae, mas to jpʼel ta koʼontontik ta jchʼunbetik li smantaltake xchiʼuk ti jpastik li kʼusi tskʼane (kʼelo 1 Reyes 8:61).
18 Melel onoʼox ti oy kʼusi chopol chbat ta pasel kuʼuntik ta skoj ti jpasmulilutike. Mi jaʼ jech kʼot ta jtojolaltike, jvules ta joltik li ajvalil Esekiase. Akʼo mi oy kʼusi chopol la spas, pe la sutes yoʼonton vaʼun lik spas ta sjunul yoʼonton li kʼusi tskʼan Jeovae (Is. 38:3-6; 2 Crón. 29:1, 2; 32:25, 26). Jaʼ yuʼun, jpʼajtik li kʼusitik tstunes Satanas yoʼ mu sokes li jnopbentike xchiʼuk jkʼanbetik Jeova ti akʼo skoltautik yoʼ oyuk jpʼijiltike (1 Rey. 3:9; kʼelo Salmo 139:23, 24). Xuʼ me tukʼ xkakʼ jbatik ta stojolal Jeova mi chkakʼ kipaltik ta xchabiel li koʼontontike.
KʼEJOJ 54 «Liʼ me li bee»
^ par. 5 Li Satanase oy ta yoʼonton ti xijnamaj ta stojolal li Jeovae, jech oxal, ta xakʼbutik jeltos petsʼetik. ¿Mi ta van xkakʼ jbatik ta loʼlael yuʼun li Satanase? Mu ventauk kʼu stsatsal li prevaetik ta jnuptantike, skʼan jchabi li koʼontontik sventa tukʼuk-o xkakʼ jbatike. Li ta xchanobil liʼe ta jtakʼtik oxib sjakʼobiltak ti tsotsik tajek skʼoplale. Baʼyel, ¿kʼusi smelolal kʼalal ‹koʼontontik› xie? Xchibal, ¿kʼusitik tstunes Satanas yoʼ sokes li koʼontontike? Xchiʼuk yoxibal, ¿kʼuxi xuʼ jchabitik?
^ par. 11 LIʼE TSOTS SKʼOPLAL: Kʼalal ‹jol koʼontontik› xi li Vivliae, jaʼ chalbe skʼoplal li kʼusi yakʼojbutik Jeova sventa jkʼeltik li kʼusi oy ta jnopbentike, li kʼusi chkaʼitike xchiʼuk li kʼusi ta jkʼan ta jpastike. Jech xtok jaʼ chakʼ kiltik mi muʼyuk lek li kʼusi ta jpastike (Rom. 2:15; 9:1). Li jol oʼontonal ti lek chanubtasbil ta Vivliae chchʼun li smantaltak Jeova ti te oy ta Vivlia sventa xakʼ kiltik mi lek o mi chopol li kʼusi ta jpastik o ta jnoptike.
^ par. 56 LI KʼUSI XVINAJ TA LOKʼOLE: Jun ermano ti yichʼoj voʼe yakal tskʼel television. Pe te lik vinajuk li kʼusi sventa mulivajele, jech oxal, skʼan snop kʼusi ta spas.
^ par. 58 LI KʼUSI XVINAJ TA LOKʼOLE: Kʼalal chil jun jchabivanej ti oy kʼusi xibal sba chnopaj tale, tsots chalbe batel ta anil li jchabi tiʼ nae.Vaʼun, li buchʼutik chchabiik li stiʼ lume tsmakik ta anil xchiʼuk chakʼbeik lek xkʼuxtak.
