1. ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel ti la stoj ta vokol ti poxtaat yuʼun Jesus li jsamaria vinike?

OY LAJUNVOʼ viniketik ti ipik ta kʼaʼemal chamele xchiʼuk mu xa snaʼ kʼusi tspasik ta skoj ti yan to sba xchamelike. Li viniketik taje yaʼiojik ti xuʼ yuʼun xpoxtael kʼusiuk chamelal li Mukʼta Jchanubtasvaneje, jaʼ yuʼun spatoj lek yoʼontonik ti xuʼ xpoxtaatik eke. Kʼalal la staik ta ilele, xi tsots avanike: «¡Jesus, Jchanubtasvanej, oyuk xkʼuxul avoʼonton ta jtojolalkutik!». Li Jesuse laj yaʼi ti te xvokoletike, jaʼ yuʼun la xpoxta li lajunvoʼ viniketike. Ta melel, laj van stojik tajek ta vokol * ti jech poxtaatike. Akʼo mi jech, jaʼ noʼox jun sut tal yoʼ stojbe ta vokol li Jesuse. Li buchʼu sut tale jaʼ jun jsamaria vinik xchiʼuk tsots x-avet tal sventa tstoybe skʼoplal li Diose (Luk. 17:12-19).

2, 3. 1) ¿Kʼu yuʼun van muʼyuk ta jtojtik ta vokol bakʼintik? 2) ¿Kʼusi ta jkʼeltik li ta xchanobil liʼe?

² Jech kʼuchaʼal li vinik ti laj yichʼ poxtaele, oy van tajek ta koʼontontik stojbel ta vokol li buchʼu oy kʼusi lek tspas ta jtojolaltike. Pe xuʼ van xchʼay xkaʼitik stojbel ta vokol o muʼyuk xa chkakʼbetik yil ti ep sbalil chkiltik li kʼusi la spase.

³ Li ta xchanobil liʼe ta jchantik kʼu yuʼun tsots skʼoplal ti jnaʼtikuk stojel ta vokole. Jech xtok, ta jkʼeltik bal sloʼil junantik krixchanoetik ta skʼakʼalil Vivlia ti laj yakʼik ta ilel ti snaʼ stojik ta vokole xchiʼuk junantik ti mu jechuk la spasike. Ta jchantik bal xtok kʼuxi xuʼ xkakʼtik ta ilel ti ta jtojtik ta vokole.

4, 5. ¿Kʼu yuʼun skʼan xkakʼtik ta ilel ti ta jtojtik ta vokole?

⁴ Li Jeovae lek snaʼ stoj ta vokol xchiʼuk chakʼ kiltik kʼuxi ta pasel. Ti kʼu yelan chakʼ ta ilele, jaʼ kʼalal chakʼbe bendision li buchʼutik tspasik li kʼusi oy ta yoʼontone (2 Sam. 22:21; Sal. 13:6; Mat. 10:40, 41). Xi chkichʼtik albel ta Vivliae: «Chanbeik li kʼusi tspas Diose, yuʼun skʼanbil nichʼnaboxuk» (Efes. 5:1). Jtos srasonal ti kʼu yuʼun skʼan jnaʼtik stojel ta vokole, jaʼ ti ta jkʼan ta jchanbetik stalelal li Jeovae.

⁵ Kalbetik junuk skʼelobil sventa jnaʼtik li xchibal srasonal ti kʼu yuʼun skʼan jnaʼtik stojel ta vokole. Kʼalal ta jchʼakbetik yantik li jun muil veʼlil kichʼojtike, mas to lek chkaʼi jbatik. Jaʼ noʼox jech ek, kʼalal chkichʼtik tojbel ta vokol li kʼusi ta jpastike, xijmuyubaj chijkom yuʼun. Pe kʼalal voʼotik ta jtojtik ta vokole jaʼ chmuyubaj-o li yantike. ¿Kʼu yuʼun ti jech chaʼi sbaike? Yuʼun chakʼik venta ti oy sbalil li kʼusi la spasik ta jtojolaltike. Ta skoj taje, mas to me lek chkil jbatik xchiʼukik.

6. Mi jnaʼ jtojtik ta vokole, ¿kʼuxi xkoʼolaj ta mantsanaetik ti pasbil ta oroe?

⁶ Li stojel ta vokole ep tajek sbalil. Xi chal li Vivliae: «Kʼalal oy kʼusi lek chichʼ alel ta yorail noʼoxe, xkoʼolaj kʼuchaʼal slokʼol mantsanaetik ta oro ti te lokʼtabil ta lechlech plato ti pasbil ta platae» (Prov. 25:11, TNM). ¿Mi mu jechuk ti lek kʼupil sba xvinaj jpʼej mantsana ta oro ti lokʼtabil ta junuk plato ti pasbil ta platae? Ta melel jech xchiʼuk toyol tajek stojol. ¿Kʼu van yelan chkaʼi jbatik ti oyuk buchʼu jech tskʼelanbutike? Taje jaʼ me jech xkoʼolaj kʼalal jna’tik stojel ta vokole, yuʼun ep tajek sbalil ek. Jnoptik noʼox ti laj kichʼtik kʼelanbel jpʼejuk mantsana ta oroe, muʼyuk ta jchʼaytik yuʼun ta jkʼejtik lek. Jaʼ jech ek, kʼalal oy  buchʼu ta jtojbetik ta vokole, xuʼ me ep tajek sbalil chil xchiʼuk muʼyuk chchʼay ta sjol li kʼusi laj kalbetike.

7. 1) Jech kʼuchaʼal chal Salmo 27:4, ¿kʼuxi laj yakʼ ta ilel David ti snaʼ stoj ta vokole? 2) ¿Kʼuxi la stojik ta vokol li snitilulal Asafe?

⁷ Jun yajtunel Dios ti laj yakʼ ta ilel ti snaʼ stoj ta vokol eke jaʼ li Davide (kʼelo Salmo 27:4). Laj yakʼ ta ilel ta xkuxlejal ti ep tajek sbalil chil ti chtun ta stojolal li Jeovae. Jtos ti kʼu yelan laj yakʼ ta ilele, jaʼo kʼalal ep tajek kʼusi laj yakʼ sventa xichʼ vaʼanel li stemplo Jeovae. Yan ti buchʼutik jech la spas xtoke jaʼ li snitilulal Asafe. Li stukike la stsʼibaik junantik salmoetik, jaʼ xkaltik, kʼejojetik sventa yichʼobil ta mukʼ Jeovae. Ta jun kʼejoje, te la stojbeik ta vokol Jeova ‹ti toj yan sba yutsil li spasbentake› (Sal. 75:1). Li David xchiʼuk li snitilulal Asafe laj yakʼbeik yil Jeova ti ep tajek sbalil chilik li bendisionetik akʼbilike. ¿Kʼuxi xuʼ jchanbetik li kʼusi la spasike?

8, 9. ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel Pablo ti ep sbalil chil li yermanotake, xchiʼuk kʼu van yelan laj yaʼi sbaik li ermanoetike?

⁸ Li jtakbol Pabloe laj yakʼ ta ilel ti skʼanoj tajek yermanotak kʼalal chalbe skʼoplalike, yuʼun kʼalal tspas s-orasione tstaanan ta alel li ermanoetike xchiʼuk tstojbe ta vokol Dios ti koltaate. Te laj yakʼ ta ilel xtok ti skʼanojan tajek kʼalal la stsʼiba batel li skartatake. Jun skʼelobile, jaʼ li Romanos 16:1 kʼalal ta 15, yuʼun te la stsʼibabe sbi 27 ta voʼ ermanoetik ti te skʼoplal Priska xchiʼuk Akila ‹ti laj yakʼ ta vokol xkuxlejalik ta stojolale›. Laj yalbe skʼoplal xtok li Febe ti ep buchʼu la skoltae xchiʼuk ti koltaat eke. Ta skoj ti yakal chakʼbeik-o yipal li ermanoetike, kʼupil kʼoptaatik yuʼun li Pabloe.

⁹ Akʼo mi snaʼoj Pablo ti maʼuk tukʼil krixchanoetik li yermanotake, ta stsutsebal li karta la stakbe batel jromaetike, laj yalbe skʼoplal li slekil talelalike. Kʼalal la xchanik karta ta tsobobbail li ermanoetike, muyubajik van tajek kʼalal laj yaʼiik ti lek kʼusi chal ta stojolalik li Pabloe. Jech xtok, mas to van lek laj yamigoin sbaik ta skoj taje. Jaʼ yuʼun xi jakʼbe jbatike: «¿Mi nopajtik noʼox ta jkʼupil kʼopta li kermanotak ta skoj li kʼusi tspasik xchiʼuk li kʼusi chalik jech kʼuchaʼal la spas li Pabloe?».

10. ¿Kʼusi xuʼ jchantik ta stojolal Jesus ti ep sbalil laj yil li kʼusi tspas yajtsʼaklomtake?

¹⁰ Li Jesus eke la stojbe ta vokol li kʼusi tspas yajchankʼoptak ta junantik tsobobbail ta Asia Menore. Jech xtok, xi la slikes sloʼil ta stojolal li tsobobbail ta Tiatirae: «Jnaʼoj li kʼusitik chapase, ti kʼanvanemote, ti oy xchʼunel avoʼontone, li avabtele, ti kuchem avuʼune xchiʼuk ti mas xa ep li kʼusitik chapas avie, ti jaʼ mu sta li ta slikebale» (Apok. 2:19). Maʼuk noʼox laj yalbe ti epajem xa li kʼusi tspasike, yuʼun la skʼupil kʼoptaan ta skoj li slekil talelalik ti jaʼ koltaatik ta spasel li kʼusi leke. Akʼo mi oy onoʼox buchʼutik la stukʼibtasan li ta tsobobbaile, la spat oʼontonal ta slikebal xchiʼuk ta stsutsebal li sloʼile (Apok. 2:25-28). Ta skoj ti jaʼ jolil yuʼun skotol tsobobbailetik li Jesuse, xuʼ spasutik ta mantal xchiʼuk mu persauk ti stojbutik ta vokol li kʼusi ta jpastik ta stojolale, pe li stuke tspat koʼontontik. Ta melel, jaʼ jun slekil kʼelobil ta sventa li moletik ta tsobobbaile.

11. Jech kʼuchaʼal chal Evreos 12:16, ¿kʼu yelan laj yil Esau li kʼusitik chʼule?

¹¹ Kʼux ta alel, pe mu skotoluk snaʼ stojik ta vokol li krixchanoetik ta skʼakʼalil Vivliae. Kalbetik skʼoplal li Esaue, akʼo mi skʼanojik xchiʼuk yichʼojik ta mukʼ Jeova  li stot smeʼe, li stuke muʼyuk la xkʼuxubin li kʼusitik chʼule (kʼelo Evreos 12:16). ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel ti mu snaʼ xkʼuxubin li kʼusitik chʼule? Yuʼun la xchonbe Jacob ta jlech noʼox lenteja li sderecho ta sba nichʼonile (Gén. 25:30-34). Ta tsʼakale, laj yakʼ venta ti muʼyuk lek li kʼusi la spase xchiʼuk chopol tajek laj yaʼi sba ti muʼyuk x-akʼbat li kʼusi albil skʼoplal chichʼ li sba nichʼonile. Pe muʼyuk xa srasonal ti jech la yaʼi sbae, yuʼun jamal laj yakʼ ta ilel ti muʼyuk sbalil laj yil kʼalal la xchone.

12, 13. ¿Kʼuxi laj yakʼik ta ilel ti mu snaʼ tojik ta vokol li j-israeletike, xchiʼuk kʼusi kʼot ta stojolalik?

¹² Li j-israeletike ep tajek srasonaltak oy yuʼunik yoʼ stojbeik ta vokol li Jeovae. Yuʼun laj yakʼ tal lajuneb vokoliletik ta Ejipto sventa xuʼ xpojatik lokʼel ta mosoile. Ta tsʼakal jutuk xtoke, laj yichʼik pojel li ta Tsajal Nabe, yuʼun li Jeovae la slajes li yajsoltarotak ajvalil ta Ejiptoe. Ta skoj ti laj yichʼik koltaele, la skʼejintaik jun kʼejoj sventa smuyubtaik li Jeovae. ¿Kʼu van sjalil laj yakʼik ta ilel ti snaʼ stojik ta vokole?

¹³ Kʼalal oy kʼusitik yan la snuptanik ta jelavele, chʼay ta sjolik ti laj yichʼik koltaele xchiʼuk muʼyuk xa la stojik ta vokol (Sal. 106:7). Xi chal li Vivliae: «Scotolic iliquic ta bic’talvulajetel ta stojol li Moisés xchi’uc Aarone», pe jaʼ laj yichʼ chopol kʼoptael laj yaʼi li Jeovae (Éx. 16:2, 8). Chopol laj yaʼi sba li Jeovae, jaʼ yuʼun ta mas jelavele, laj yal ti te chchamik ta taki xokol balumil li buchʼutik la stoy sbaik li vaʼ kʼakʼale, jaʼ xa noʼox muʼyuk li Josue xchiʼuk Kalebe (Núm. 14:22-24; 26:65). Jkʼeltik batel kʼuxi xuʼ jchanbetik li buchʼutik lek kʼusi la spasike xchiʼuk ti maʼukuk jchanbetik li buchʼutik muʼyuk la stojik ta vokole.

14, 15. 1) ¿Kʼuxi xuʼ xakʼbe sbaik ta ilel li nupultsʼakaletik ti tstojbe sbaik ta vokole? 2) Li totil meʼiletike, ¿kʼuxi xuʼ xchanubtas yalab xnichʼnabik yoʼ xchanik stojel ta vokole?

¹⁴ Li ta utsʼ alalile. Ep sbalil ta jtabetik kʼalal jkotoltik jnaʼ jtojtik ta vokol li ta utsʼ alalile. Kʼalal snaʼ stojbe sbaik ta vokol li nupultsʼakaletike, jaʼ chkoltaatik yoʼ jmojuk noʼox oyik xchiʼuk ti xakʼbe sbaik pertone. Li malalil ti snaʼ xkʼuxubin yajnile maʼuk noʼox me tskʼel li kʼusi lek tspas xchiʼuk chal li yajnile, yuʼun «ta xvaʼi, vaʼun tskʼupil kʼopta» (Prov. 31:10, 28, TNM). Li pʼijil ajnilal eke chalbe ta jamal smalal li kʼusitik lek chil tspase.

 ¹⁵ Totil meʼiletik, ¿kʼuxi xuʼ xachanubtas avalab anichʼnabik yoʼ xchanik stojel ta vokole? Naʼik me ti jaʼ jech chchanik ti kʼu yelan xanaʼ xa kʼopojik xchiʼuk li kʼusi chapasike. Jaʼ yuʼun, lekuk kʼusi xavakʼbeik xchan, tojbeik ta vokol kʼalal oy kʼusi lek tspasboxuke. Jech xtok un, chanubtasik sventa xalik kolaval kʼalal oy kʼusi lek tspasbatik eke. Albeik ti skʼan xlokʼ ta yoʼontonik ti kʼalal jech chalike xchiʼuk ti xuʼ stabeik sbalil li yantike. Xi chal kaʼitik jun ermana ti Clary sbie xchiʼuk ti jech kʼot ta xkuxlejale: «Kʼalal 32 toʼox sjabilal li jmeʼe, stuk xa la stsʼites li oxvoʼ yalabtake. Kʼalal jech xa ox jabilal eke, la jnop ti vokol van tajek laj yaʼi jmeʼ sventa stsʼitesunkutike. Jaʼ yuʼun, laj kalbe ti ep tajek sbalil li kʼusi la spase. Jaʼtik toe, laj yalbun ti te-o ta snopben li kʼusi laj kalbee, ti nopajtik noʼox tsvules ta sjole xchiʼuk ti xkuxet-o yoʼonton yuʼune».

16. ¿Kʼuxi xuʼ jtsatsubtasbetik yoʼonton ermanoetik kʼalal ta jtojbetik ta vokole? Albo junuk skʼelobil.

¹⁶ Ta stojolal li ermanoetik ta tsobobbaile. Kʼalal chkalbetik kolaval li ermanoetike, tsatsub-o yoʼontonik. Jkʼeltik kʼusi kʼot ta stojolal Jorge ti 28 sjabilale xchiʼuk ti jaʼ mol ta tsobobbaile. Ta skoj ti tsots ipaje, muʼyuk xbat jun u ta tsobajel. Pe kʼalal lik batuk ta tsobajele, mu to xuʼ chaʼi tsjelubtas mantal. Xi chal ti kʼu yelan laj yaʼi sbae: «Mu kʼusi xitun-o laj kaʼi jba ta skoj ti mu kʼusi ep spas kuʼune xchiʼuk ti mu xuʼ jpas li kʼusi jbainoj ta tsobobbaile. Pe jun veltae, xi laj yalbun jun ermano kʼalal laj li tsobajele: ‹Ta jtojbot ta vokol ti lek ta chanel atalelal chkilkutik xchiʼuk li kutsʼ kalale. Lek tajek kaʼiojkutik li mantaletik avetʼesoj tale. Skoltaojunkutik sventa xichʼikutik ta mantal›. Kʼalal jech laj yalbune, kumoj xa kokʼel likom vaʼun te lik okʼkun, yuʼun jaʼ li kʼusi chtun tajek kuʼun laj kaʼie».

17. Jech kʼuchaʼal chal Kolosenses 3:15, ¿kʼuxi xuʼ jtojbetik ta vokol slekil yoʼonton li Jeovae?

¹⁷ Ta stojolal li Jeovae. Li Jeovae yakʼojbutik epal veʼlil ta mantal. Ta xkichʼtik akʼbel mantal ta tsobajel, ta revistaetik xchiʼuk li ta jpajinatik ta Internete. Jkotoltik jkʼupinojtik junuk mantal, li kʼusi chjelav ta Kanal JW o li kʼusi chlokʼ ta jlikuk revista ti xuʼ van jaʼo jtunel tajek kuʼuntike. ¿Kʼuxi xuʼ xkakʼbetik yil Jeova ti ta jtojbetik ta vokol li kʼusitik yakʼojbutike? (Kʼelo Kolosenses 3:15). Jtos ti kʼusi xuʼ jpastike, jaʼ ti nopolik noʼox jtojbetik ta vokol ta j-orasiontike (Sant. 1:17).

18. ¿Kʼuxitik chkakʼtik ta ilel ti ta jkʼuxubintik li jsalontike?

 ¹⁸ Yan ti kʼuxi xuʼ jtojbetik ta vokol li Jeovae, jaʼ kʼalal lek sak xchiʼuk chʼubabil ti bu ta jtsob jbatike. Jaʼ yuʼun lek me ti jkolta jbatik ta xchʼubael li jsalontik sventa tsobobbaile. Jech xtok, li buchʼutik sbainojik skʼelel li sonidoe skʼan me xkʼuxubinik li kʼusi tstunesike. Kʼalal lek kʼelbil li salonetike, jal chkuch yuʼun xchiʼuk jutuk noʼox kʼusi chichʼ chaʼmeltsanbel. Mi jech ta jpastike, ta jkolta jbatik sventa xichʼ vaʼanel xchiʼuk xichʼ chaʼmeltsanel yan salonetik ta spʼejel balumil.

19. ¿Kʼusi xuʼ jchanbetik li kʼusi la snuptan li jkʼelvanej ta sirkuito xchiʼuk li yajnile?

¹⁹ Li buchʼutik tsots ch-abtejik ta jtojolaltike. Kʼalal jnaʼtik stojel ta vokole, xuʼ me xkoltaat yantik ta stsalel li svokolike. Jkʼeltik kʼusi la snuptan jun nupultsʼakal ti chtunik ta jkʼelvanej ta sirkuitoe. Jun kʼakʼal kʼalal laj yoʼontonik ta cholmantal xchiʼuk ti jaʼo sik tajeke, lubem xa tajek chaʼi sbaik. Jech oxal li ermanae slapoj vayel jun spimil kʼuʼ ta skoj ti sik tajeke. Ta sob yokʼomale, laj yalbe xchiʼil ti mu xa xuʼ yuʼun ti chtunik ta jkʼelvanej ta sirkuitoe. Pe li vaʼ sobe, jaʼo kʼot jlik karta yuʼun Betel ti bu chtojbat ta vokol li kʼusi yakal tspas yajnile, ti oy stsʼikemal yuʼune xchiʼuk ti mu kʼunuk ti jujun xemana tsjel snaike. Xi chal kaʼitik li ermanoe: «Kʼot tajek ta yoʼonton li kʼusi albate xchiʼuk muʼyuk xa bu laj yal ti chikta yaʼi ti chitunkutik ta jkʼelvanej ta sirkuitoe. Jaʼ xa tspatbun koʼonton kʼalal oy la jnop chkikta eke». Li nupultsʼakale tunik ta jkʼelvanej ta sirkuito te van 40 jabil.

20. ¿Kʼusi skʼan xkakʼtik ta ilel jujun kʼakʼal, xchiʼuk kʼu yuʼun?

²⁰ Jujun kʼakʼal skʼan xkakʼtik persa yakʼel ta ilel ti jnaʼtik stojel ta vokole, yuʼun kʼalal lek kʼusi chkaltik xchiʼuk lek kʼusi ta jpastik ta stojolal yantike, xuʼ me xkoltaatik-o sventa tukʼ xakʼ sbaik li ta chopol balumil liʼe. Jech xtok, xuʼ me mas xkamigoin jbatik xchiʼuk li yantike. Pe li kʼusi mas leke, jaʼ ti ta jchanbetik stalelal li Jdiostik Jeova ti lek yoʼonton xchiʼuk ti snaʼ stoj ta vokole.