1. ¿Kʼuxi laj yakʼik ta ilel ti tukʼ yakʼoj sbaik ta stojolal Jeova li oxvoʼ ermanoetik laj kalbetik skʼoplale?

JNOPBETIK skʼoplal li oxib loʼil liʼe. Baʼyel, kʼalal jaʼo te oy ta chanun jun ermanae, li maestroe lik yal ti skʼan spas skotolik jun kʼine. Li tsebe snaʼoj ti chopol chil li Diose, jaʼ yuʼun ta slekil yoʼonton chalbe smaestro ti muʼyuk tspase. Xchibal skʼelobil, kʼalal yakal chchol mantal jun kereme, laj yakʼ venta ti jaʼ te nakal jun xchiʼil ta chanun ti tslaban li stestigotak Jeovae. Akʼo mi stsʼijet noʼox li kereme, bat onoʼox skʼoj li tiʼ nae. Yoxibal skʼelobil, jun totil ti te oy ta yabtele lik kʼanbatuk yuʼun yajval yabtel ti oyuk kʼusi spas ti muʼyuk leke o ti mu xchʼunbe smantal li ajvalile. Akʼo mi snaʼoj ti xuʼ xlokʼesat ta yabtele, laj yalbe yajval yabtel ti tukʼ kʼusitik snaʼ spase xchiʼuk ti chchʼunbe smantal li ajvalile yuʼun jaʼ jech tskʼan Dios ti akʼo spas li yajtuneltake (Rom. 13:1-4; Evr. 13:18).

2. ¿Kʼusi jaʼ li oxib sjakʼobiltak ta jkʼelbetik batel skʼoplale, xchiʼuk kʼu yuʼun?

² ¿Kʼusi talelal laj yakʼik ta ilel li oxvoʼ ermanoetik laj kalbetik skʼoplale? Xuʼ van oy jaytosuk chtal ta joltik, jech kʼuchaʼal stsatsal yoʼontonik xchiʼuk ti lek kʼusi snaʼ spasike. Pe li kʼusi mas to tsots skʼoplal ti jaʼ koltaatik sventa jechuk spasike: jaʼ li stukʼil yoʼontonike. Ta melel, laj yakʼik persa sventa tukʼuk xakʼ sbaik ta stojolal li Jeovae xchiʼuk ti jaʼuk xchʼunbeik smantale. Xmuyubaj tajek yuʼunik Jeova ti jech la spasike. Li voʼotik eke ta jkʼantik ti xmuyubajuk yoʼonton kuʼuntik li Jtotik ta vinajele. Jaʼ yuʼun, jkʼelbetik skʼoplal li oxib sjakʼobil liʼe: ¿Kʼusi skʼan xal ti tukʼ koʼontontike? ¿Kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal ti tukʼuk koʼontontike? Xchiʼuk ¿kʼusi xuʼ jpastik sventa jechuk-o tukʼ koʼontontik akʼo mi tsots li jkuxlejaltik avie?

3. 1) ¿Kʼusi skʼan xal ti tukʼ koʼontontike? 2) ¿Kʼusi skʼelobiltak xuʼ skoltautik sventa xkaʼibetik lek smelolal kʼusi smakoj ti tukʼ koʼontontike?

³ ¿Kʼusi skʼan xal ti tukʼ koʼontontike? Jaʼ kʼalal jkʼanojtik tajek  li Jeova, ti chkichʼtik-o ta mukʼe xchiʼuk ti jaʼ ta jpastik skotol ora li kʼusi lek chile. Li chaʼpʼel kʼop ta Evreo «stukʼil oʼontonal» xi ta Vivliae jaʼ chalbe skʼoplal li kʼusi lek tsʼakale, ti sjunuluke o ti ven leke. Kalbetik junuk skʼelobil, kʼalal chakʼbeik smoton Jeova li j-israeletike, skʼan jaʼ stʼujik li chonbolom ti muʼyuk ipe, yuʼun jaʼ jech chal li Mantale (Lev. 22:21, 22). Li yajtuneltak Dios ta voʼnee mu xuʼ xakʼik jkotuk chonbolom ti koxoe, ti chʼabal jun xchikine, ti chʼabal jpʼej sbekʼ sate o ti ipe. Li Jeovae tsots skʼoplal laj yil ti jaʼuk x-akʼbat ta smoton jkot chonbolom ti muʼyuk ipe xchiʼuk ti skotlejuke (Mal. 1:6-9). ¿Kʼu van yuʼun tskʼan Jeova ti tsʼakaluk lek li kʼusi chkakʼbetike? Kalbetik yan skʼelobil yoʼ xkaʼibetik smelolale. Kʼalal ta jmantik jpʼejuk sat teʼe, maʼuk ta jtʼujtik ti bu jomajtik xae o ti bu jxetʼ xa noʼoxe. Yuʼun jaʼ ta jsaʼtik ti bu spʼejel toe xchiʼuk ti bu ven leke. Veno, jaʼ jechtik xkoʼolaj li kʼusi tskʼanbutik Jeovae, yuʼun tskʼan ti tsʼakaluk lek jkʼantike xchiʼuk ti tukʼuk-o xkakʼ jbatik ta stojolale.

4. 1) Albo smelolal kʼu yuʼun mu persauk tukʼil krixchanoutik yoʼ tukʼuk koʼontontike. 2) Jech kʼuchaʼal chal Salmo 103:12 kʼalal ta 14, ¿kʼusi snaʼoj Jeova ta jtojolaltik?

⁴ Jnaʼojtik ti maʼuk tukʼil krixchanoutike xchiʼuk ti ep ta velta ta jsaʼ jmultike, jaʼ yuʼun xuʼ van xi ta jakʼbe jbatike: «¿Mi jaʼ to van xuʼ tukʼ koʼontontik mi lijpas ta tukʼil krixchanoe?». Mu jechuk. Kalbetik chibuk srasonal. Baʼyel, li Jeovae maʼuk tskʼel li kʼusi chopol chbat ta pasel kuʼuntike. Xi chalbutik li Skʼope: «Mucʼul Dios, ti tauc xavacʼ ta aventa li jmulcutique, ¿bochʼo xuʼ lec vaʼal chcom ta atojol ti jechuque?» (Sal. 130:3). Li stuke snaʼoj ti maʼuk tukʼil krixchanoutike xchiʼuk ti jaʼutik yuxub jpasmulile, jaʼ yuʼun ta slekil yoʼonton chakʼutik ta perton (Sal. 86:5). Xchibal srasonal, li Jtotik Jeovae snaʼoj li kʼusi xuʼ spas kuʼuntike xchiʼuk muʼyuk chakʼ akʼo jpastik li kʼusi mu xuʼ kuʼuntike (kʼelo Salmo 103:12-14). Vaʼun chaʼa, ¿kʼuxi xuʼ tsʼakal o tukʼuk koʼontontik ta stojolal?

5. ¿Kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal li kʼanelal sventa tukʼuk koʼontontike?

⁵ ¿Kʼusi xuʼ skoltautik yoʼ tukʼuk koʼontontike? Jaʼ li kʼanelale. Li Jeovae jaʼ Totil kuʼuntik, jaʼ yuʼun skʼan me tsʼakaluk jkʼantik xchiʼuk tukʼuk xkakʼ jbatik ta stojolal. Mi jech-o jkʼanojtik Jeova akʼo mi tsots kʼusi jnuptantike, jaʼ me jech chkakʼtik ta ilel ti tukʼ koʼontontike (1 Crón. 28:9; Mat. 22:37). Kalbetik skʼoplal yan velta li oxvoʼ ermanoetik laj kalbetik skʼoplal ta baʼyel parafoe. Li jun ermana ti yakal chchanunaje maʼuk ti mu snaʼ xchʼay yoʼontone. Li jun kerem laj kaltike muʼyuk oy ta yoʼonton ti xichʼ labanel ta cholmantale. Li totil ti te oy ta yabtele muʼyuk oy ta yoʼonton ti xjipat lokʼel ta yabtele. Li srasonal ti kʼu yuʼun jech tspasike jaʼ ta skoj ti te ta sjolik ti tukʼ li smantaltak Jeovae xchiʼuk ti jaʼ mas tsots skʼoplal chaʼiik ti slekubtasbeik yoʼonton li Diose. Ta skoj ti skʼanojik tajek li Jeovae, tstsakik lek ta venta kʼalal oy kʼusi tsnop tspasike. Vaʼun, jaʼ jech chakʼik ta ilel ti tukʼ yoʼontonike.

6. 1) ¿Kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal ti tukʼuk koʼontontik ta jujuntale? 2) ¿Kʼuxi laj yakʼik ta ilel ti muʼyuk tukʼ yoʼontonik li Adan xchiʼuk Evae?

⁶ ¿Kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal ti tukʼuk koʼontontik ta jujuntale? Yuʼun li Satanase xchopol kʼoptaoj li Jeovae xchiʼuk jaʼ jech spasoj ta jtojolaltik ek. Li jtoyba anjel taje jaʼo te pas ta Satanas li ta nichimaltik Edene, xi smelolal li sbi laj yichʼ akʼbele: «Jkontrainvanej». Li Satanase laj yikʼubtasbe sbi li Jeovae yuʼun laj yal ti jaʼ la jun chopol ajvalile, ti jaʼ la tspas li kʼusi tskʼan stuke xchiʼuk ti muʼyuk la tukʼ kʼusi tspase. Kʼux ta alel, li Adan xchiʼuk Evae jaʼ laj yakʼ sbaik ta stojolal li Satanase vaʼun la stoy sbaik ta stojolal li Diose (Gén. 3:1-6). Kʼalal te toʼox nakalik ta  nichimaltik Eden li Adan xchiʼuk Evae, xuʼ ox ep ta tos kʼusi spasik sventa masuk to skʼanik li Jeovae. Pe bu chata, kʼalal la stijluik li Satanase, te laj yakʼik ta ilel ti muʼyuk tsʼakal skʼanojik li Jeovae o ti muʼyuk skʼanojik ta melele. Li ta skʼakʼalil Job xtoke, oy to kʼusi yan laj yichʼ chibalkʼoptael, jaʼ liʼe: ¿Mi oy van krixchanoetik ti tukʼ chakʼ sbaik ta stojolal Jeova ta skoj ti skʼanojike? Jaʼ xkaltik, ¿mi xuʼ tukʼ xakʼ sbaik li krixchanoetike?

7. 1) Jech kʼuchaʼal chal Job 1:8 kʼalal ta 11, ¿kʼu yelan chil Jeova li stukʼil yoʼonton Jobe? 2) ¿Kʼu yelan laj yil Satanas li stukʼil yoʼonton Jobe?

⁷ Li Jobe jaʼo kuxi kʼalal te oyik ta Ejipto li j-israeletike. Li vaʼ kʼakʼale, muʼyuk yan krixchano ti jech tukʼ yoʼontone, jaʼ yuʼun li Diose skʼanoj tajek li yajtunele akʼo mi maʼuk tukʼil krixchano xchiʼuk ti tsaʼ smul kʼuchaʼal voʼotike. Li Satanase xuʼ van oy xa onoʼox xchibal kʼoptaoj Jeova ta sventa li stukʼil yoʼonton krixchanoetike. Jaʼ yuʼun li Diose xi laj yalbe li Satanase: «Me laj avil li cajtunel Job ti muʼyuc bochʼo yan jech te ta banamil jech chac cʼu chaʼal ti lec tucʼ yoʼntone». Ta melel, jaʼ noʼox laj yakʼ sba ta ojtikinel ti jaʼ jun jutkʼop li Satanase. Sventa slokʼes yoʼontone, laj yal ti tskʼan chakʼ ta preva Job sventa xvinaj mi tukʼ yoʼonton ta melele. Li Jeovae xchʼunoj lek ti tukʼ chakʼ sba li yamigoe, jaʼ yuʼun laj yakʼ permiso ti x-akʼvan ta preva li Satanase (kʼelo Job 1:8-11).

8. Li Satanase, ¿kʼuxi laj yakʼbe svokol li Jobe?

⁸ Chopol tajek li Satanase xchiʼuk jaʼ jun jmilvanej, ¿kʼu yuʼun jech chkaltik? Yuʼun la spojbe skotol li kʼusi oy toʼox yuʼun li Jobe, jech kʼuchaʼal skʼulejal, yaj-abteltak xchiʼuk ti kʼu toʼox yelan ojtikinbile. Pe mu teuk noʼox echʼ yoʼonton li Satanase, la smilbe xtok li lajunvoʼ xnichʼnab ti skʼanojan tajeke xchiʼuk laj yakʼbe chinetik ta sjunul sbekʼtal ti  mu noʼox albajuk xkʼuxule. Li yajnil eke och ta vul oʼonton xchiʼuk xi laj yalbe li smalale: «¿Me yoquel to staoj yav jun avoʼnton o? Tuchʼo ta utel li Diose, chaman xa». Vaʼun li Jobe och ta snopben ti jaʼ mas lek ti xchame, pe tukʼ-o laj yakʼ sba. Li Satanase yan-o xa kʼusi la spas, yuʼun jaʼ xa la stunesbe li oxvoʼ yamigotak Jobe. Li stukike oy jayibuk kʼakʼal ay svulaʼanik li Jobe pe mi jaʼuk bu la spatbeik yoʼonton, kʼajomal noʼox laj yalbeik mantal xchiʼuk tsots la stsakik ta utel. Xkoʼolaj ti xi laj yalbeike: «Jaʼ yakal chakʼbot avokol li Diose xchiʼuk mu sventauk mi tukʼ avoʼonton chavakʼ aba o mi muʼyuk. Xata-o li kʼusitik yakal chanuptane yuʼun chopol krixchanoot» (Job 1:13-22; 2:7-11; 15:4, 5; 22:3-6; 25:4-6).

9. ¿Kʼusi ti muʼyuk la spas Job akʼo mi ep kʼusitik la snuptane?

⁹ ¿Kʼu yelan laj yaʼi sba Job ta skoj li kʼusitik laj yichʼ albele? Ta skoj ti maʼuk tukʼil krixchanoe, ilin ta stojolal li buchʼutik chpatbat ox yoʼonton ta alele, lik stsakanan ta utel xchiʼuk oy kʼusitik lokʼ ta alel yuʼun ti muʼyuk ox snopoj jech chale. Jech xtok, muʼyuk xa la stsakbe ta venta li stukʼilal Jeovae yuʼun laj yal ti jaʼ xjelav stukʼilal li stuke (Job 6:3; 13:4, 5; 32:2; 34:5). Akʼo mi jech, kʼalal tsots kʼusitik la snuptane, mi jaʼuk bu la sjip komel li Jeovae xchiʼuk muʼyuk la xchʼun li kʼusi albat yuʼun li yamigotake. Xi laj yal li Jobe: «Muʼyuc bu xcal ti yuʼun lec xanaʼbeic smelol ti jech chaticʼbicun jmule; muʼyuc ta jcomtsan o cʼu xʼelan coʼnton [o tukʼ-o koʼonton] cʼalal to chicham» (Job 27:5). ¿Kʼusi laj yakʼ ta ilel kʼalal jech laj yale? Jaʼ ti tukʼ-o yoʼonton akʼo mi oy kʼusitik tsnuptane. Li Jobe muʼyuk la sten-o sba ta skoj li svokoltake, skʼan me jech jpastik ek.

10. ¿Kʼuxi te kapal jkʼoplaltik ta jujuntal li kʼusi la xchibal kʼopta Satanas ta stojolal li Jobe?

¹⁰ ¿Kʼuxi te kapal jkʼoplaltik ta jujuntal li kʼusi la xchibal kʼopta Satanas ta stojolal li Jobe? Li stuke chal ti muʼyuk la jkʼanojtik ta melel li Jeovae, ti muʼyuk la ta jchʼunbetik smantal kʼalal oy ta vokol li jkuxlejaltike xchiʼuk ti muʼyuk la tukʼ koʼontontik ta melele (Job 2:4, 5; Apok. 12:10). ¿Mi mu jechuk ti chopol chkaʼitik li kʼusi yaloj ta jtojolaltike? Jnoptik avaʼi kʼu yelan chilutik li Jeovae, li stuke spatoj tajek yoʼonton ti tukʼ chkakʼ jbatik ta stojolale, jaʼ yuʼun chakʼbe permiso Satanas ti xakʼutik ta preva sventa xkakʼtik ta ilel ti jaʼ jun jutkʼope xchiʼuk ti tukʼ koʼontontik ta stojolal li Diose. Mu jtuktikuk oyutik, yuʼun jamal chal ti tskoltautik li Jtotik ta vinajele (Evr. 13:6). ¡Stuk xa noʼox jech ti spatoj tajek yoʼonton ta jtojolaltik li Ajvalil ta vinajel balumile! ¿Mi laj kakʼtik xa venta kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal ti tukʼuk koʼontontike? Yuʼun jaʼ jech chkakʼtik ta ilel ti maʼuk melel li kʼusitik yaloj Satanase, jaʼ jech ta jpakbetik skʼoplal li sbi Jdiostike xchiʼuk ti kʼu yelan ch-ajvalilaje. ¿Kʼusi van xuʼ jpastik sventa jechuk-o tukʼ koʼontontike?

11. ¿Kʼusi xuʼ jchanbetik li Jobe?

¹¹ Li Satanase mas xa tsots tstsakutik ta kʼop ta skoj ti ‹ta slajebal xa kʼakʼal› kuxulutike (2 Tim. 3:1). Jaʼ yuʼun, ¿kʼusi van xuʼ jpastik sventa jechuk-o tukʼ koʼontontike? Jaʼ tskoltautik li slekil kʼelobil laj yakʼbutik ta ilel Jobe. Kʼalal la snuptan li prevaetik laj kaltike, yakʼoj xa onoʼox ta ilel ti tukʼ yoʼontone. Jkʼeltik batel oxtos kʼusitik la spas ti jaʼ koltaat-oe xchiʼuk jkʼeltik kʼuxi xuʼ jchanbetik.

12. 1) Jech kʼuchaʼal chal Job 26:7, 8 xchiʼuk 14, ¿kʼusi la spas Job sventa labaluk sba xil li Jeovae xchiʼuk ti stsak ta mukʼe? 2) ¿Kʼusi xuʼ skoltautik ek yoʼ labaluk sba xkiltik li Jeovae?

¹² Jaʼ mas la skʼan-o Jeova kʼalal laj yil ti labal sba li kʼusitik spasoje. Li Jobe la xchotan sba ta snopbel skʼoplal li kʼusitik labal sba spasoj li Jeovae (kʼelo Job 26: 7, 8, 14). Li stuke snaʼoj ti jutuk tajek kʼusi xojtikin ta sventa li spasbentak Diose, akʼo mi jech, chʼayal to chkʼot yoʼonton kʼalal tsnopbe skʼoplal kʼu yelan pasbil li balumile, li vinajele, li toketike xchiʼuk li chauke. Jech xtok, ep sbalil laj yil li kʼusitik akʼbat xchan yuʼun li Jeovae, xi laj yale: «Jaʼ toj tsots scʼoplal laj caʼibe li scʼope» (Job 23:12). Ta skoj ti labal sba chil kʼusitik spasoj Dios li Jobe xchiʼuk ti stsakoj lek ta mukʼe, jaʼ koltaat sventa masuk to skʼan xchiʼuk ti slekubtasbe yoʼontone. Li chaʼtos talelal taje, jaʼ koltaat yoʼ jechuk-o tukʼ yoʼontone. Li voʼotik eke skʼan me jchʼakbetik yorail ta snopbel skʼoplal li spasbentak Jeova jech kʼuchaʼal la spas li Jobe. Li ta mas voʼnee, muʼyuk toʼox ep kʼusi ojtikinbil ta sventa li spasbentak Diose, pe li avie mas xa ep kʼusitik ilbil. Jech xtok, oy xa kuʼuntik sliklej li Vivlia sventa skoltautik ta yojtikinel lek li Diose. Li kʼusitik ta jchantik tee jaʼ tskoltautik yoʼ labaluk sba xkiltik li Jeovae xchiʼuk ti jtsaktik ta mukʼe. Vaʼun tstij koʼontontik yoʼ jkʼantik li Jeovae, ti jchʼunbetik smantale xchiʼuk ti jechuk-o tukʼ koʼontontike (Job 28:28).

13, 14. Jech kʼuchaʼal chal Job 31:1, ¿kʼu yelan laj yakʼ ta ilel Job ti la xchʼun mantale, xchiʼuk kʼuxi xuʼ jchanbetik?

¹³ Laj yakʼ persa xchʼunbel smantal Dios. Li Jobe snaʼoj ti skʼan xchʼunbe smantal Jeova yoʼ tukʼuk-o li yoʼontone. Kʼalal chkakʼ kipaltik sventa jchʼunbetik smantal li Jeova eke, mas to tstsatsub li stukʼil koʼontontike. Li Jobe laj yakʼ persa xchʼunbel smantal li Diose. Jtos ti bu laj yakʼ ta ilele jaʼ kʼalal ta smelol noʼox tskʼopon li yan antsetike (kʼelo Job 31:1). Li stuke yichʼoj lek ta mukʼ li snupunele, jaʼ yuʼun maʼuk ti yan xa sba kʼu yelan tskʼopon junuk ants ti maʼuk yajnile. Avie ep tajek kʼusitik xuʼ sloʼla koʼontontik sventa li chiʼinejbail ta vayele. ¿Mi ta van jchanbetik stalelal Job yoʼ ta smelolal noʼox jchiʼintik ta loʼil li buchʼu maʼuk jnup jchiʼiltike? ¿Mi ta jpʼajtik skʼelel lokʼoletik ti tstij oʼontonal sventa mulivajel o li pornografiae? (Mat. 5:28). Mi ta jpajes jbatik jujun kʼakʼale, jaʼ me tskoltautik yoʼ stsatsub mas li stukʼil koʼontontike.

¹⁴ Ti kʼu yelan laj yil Job li kʼusitik x-ayan  yuʼune, te laj yakʼ ta ilel ti snaʼ xchʼunbe smantal li Jeovae. Laj yal stuk ti muʼyuk sbalil ti jaʼuk la spat yoʼonton li ta kʼusitik x-ayan yuʼune xchiʼuk laj yal ti sta-o xichʼ chapanel yuʼun jchapanvanejetik ti jechuk la spase (Job 31:24, 25, 28). Li krixchanoetik ta jkʼakʼaliltik eke ep tajek sbalil chilik li kʼulejalile. Mi laj kakʼ ta jkuxlejaltik li beiltaseletik ta Vivlia ti chal kʼu yelan skʼan xkiltik li saʼel takʼine xchiʼuk li kʼusi x-ayan kuʼuntike, jaʼ me tskoltautik sventa stsatsub li stukʼil koʼontontike (Prov. 30:8, 9; Mat. 6:19-21).

15. 1) ¿Kʼusi spatobil oʼontonal koltaat Job yoʼ tukʼuk-o yoʼontone? 2) ¿Kʼu yuʼun skʼan jvules ta joltik li spatobil oʼontonal chakʼ ta jelavel li Jeovae?

¹⁵ Jaʼ laj yakʼ ta yoʼonton ti ch-akʼbat bendision ta jelavele. Li Jobe snaʼoj lek ti oy ta yoʼonton Jeova ti tukʼuk xakʼ sbae (Job 31:6). Akʼo mi la snuptan ep vokolil, la spat lek yoʼonton ta stojolal Jeova ti ta onoʼox x-akʼbat ep bendision ta jelavele, taje jaʼ koltaat xtok yoʼ tukʼuk-o yoʼontone. Li Jeovae lek tajek laj yil ti tukʼ laj yakʼ sba li Jobe, jaʼ yuʼun laj yakʼbe epal bendision akʼo mi maʼuk tukʼil krixchano (Job 42:12-17; Sant. 5:11). Xchiʼuk mas to ep bendision ch-akʼbat ta mas jelavel. Li voʼotike, ¿mi jpatoj lek koʼontontik ti chakʼbutik bendision Jeova mi tukʼ laj kakʼ jbatike? Muʼyuk bu jelem-o yoʼonton li Jeovae (Mal. 3:6). Jech oxal, mi te ta joltik ti ep sbalil chil Jeova ti tukʼ koʼontontike, tskoltautik yoʼ teuk-o ta koʼontontik ti chtal jun lekilale (1 Tes. 5:8, 9).

16. ¿Kʼusi skʼan jpʼeluk-o ta koʼontontik spasel?

¹⁶ Skʼan tukʼuk-o koʼontontik. Bateltike xuʼ van ta jnoptik ti jtuktik noʼox chkakʼtik persa yoʼ tukʼuk koʼontontike, pe mu jechuk. Yuʼun ta spʼejel balumile, ta smiyonal noʼox kermanotaktik yakal chakʼik persa sventa tukʼuk yoʼontonik ek. Jech xtok, te me kapal jkʼoplaltik xchiʼuk li buchʼutik oy xchʼunel yoʼontonik ta voʼne ti tukʼ laj yakʼ sbaik akʼo mi laj yakʼ ta vokol li xkuxlejalike (Evr. 11:36-38; 12:1). Jkotoltik skʼan jchanbetik stalelal li Jobe xchiʼuk xiuk xkaltik eke: «Muʼyuc ta jcomtsan o cʼu xʼelan coʼnton [o tukʼ-o koʼonton] cʼalal to chicham». Li stukʼil koʼontontike jaʼ me tstoybe skʼoplal Jeova ta sbatel osil.