XCHANOBIL 21
Mu xkakʼtik ti sloʼlautik li spʼijil balumile
«Muʼyuk sbalil chil Dios li pʼijilal liʼ ta balumile» (1 KOR. 3:19).
KʼEJOJ 98 Yakʼoj ta naʼel Dios li tsʼibetike
LI KʼUSI TA JCHANTIKE *
1. ¿Kʼusi chakʼ kiltik li Skʼop Diose?
TA SKOJ ti jaʼ Mukʼta Jchanubtasvanej kuʼuntik li Jeovae xuʼ stsal kuʼuntik kʼusuk prevail ta jnuptantik (Is. 30:20, 21). Li ta Skʼope te chakʼ kiltik li kʼusitik skʼan jpastik sventa ‹lekuk chapalutik xchiʼuk sventa xijtojobuk spasel skotol li lekil abtelale› (2 Tim. 3:17). Mi ta jkuxlebintik li kʼusi chal Vivliae, mas to pʼij chijkʼot ti jaʼ mu sta li buchʼutik tstijluik «li pʼijilal liʼ ta balumile» (1 Kor. 3:19; Sal. 119:97-100).
2. ¿Kʼusi ta jkʼelbetik skʼoplal li ta xchanobil liʼe?
2 Jech kʼuchaʼal ta jkʼeltik batele, li snopben balumile nopolik noʼox tsujutik sventa jaʼuk jpastik li kʼusi tskʼan koʼontontike. Jaʼ yuʼun, xuʼ van vokol chkaʼitik sventa mu jechuk jnoptik xchiʼuk ti mu jchanbetik li kʼusi tspas balumile. Melel tajek kʼalal xi chal li Vivliae: «Kʼelo me abaik lek ti mu me buchʼu chukul xikʼoxuk batel ta sventa li spʼijil krixchanoetike xchiʼuk ta sventa li loʼlael ti mu kʼusi xtun-o ti jaʼ li kʼusitik nopem xaʼi tspasik krixchanoetike» (Kol. 2:8). Li ta xchanobil liʼe ta jkʼelbetik skʼoplal chaʼtos «loʼlael ti mu kʼusi [xtun-oe]» xchiʼuk ti kʼuxi puk talel skʼoplale. Ta jkʼelbetik skʼoplal ta jujuntal ti kʼu yuʼun mu kʼusi xtun-o li pʼijilal yuʼun balumile xchiʼuk ti kʼu yuʼun jaʼ lek li pʼijilal chal Vivliae.
JEL TI KʼU YELAN CHICHʼ ILEL LI CHIʼINEJBAIL TA VAYELE
3, 4. Li ta sjabilaltik 1900 kʼalal ta 1930, ¿kʼuxi lik jeluk ta Estados Unidos ti kʼu yelan chichʼ ilel li chiʼinejbail ta vayele?
3 Li ta slikebaltik sjabilal 1900, li ta Estados Unidose jel tajek ti kʼu yelan chichʼ ilel li chiʼinejbail ta vayele. Kʼalal skʼan toʼox li jabil taje, ep krixchanoetik tsnopik ti jaʼ noʼox xuʼ xchiʼin sbaik ta vayel li buchʼutik nupunemike xchiʼuk ti mu stakʼ xichʼ albel skʼoplal li ta yeloval krixchanoetike. Pe jel li kʼusi tsnopike xchiʼuk lek xa noʼox laj yaʼiik li yantike.
4 Li ta sjabilaltik 1920 kʼalal ta 1929, te vinaj ti jaʼo lik sokuk talel xkuxlejal li krixchanoetike. Xi chal jun ants ti jaʼ chchanbe skʼoplale: «Li pelikulaetike, li akʼ-elov ta teatroe, li sonetike, li novelaetik xchiʼuk li jeltos kʼusi tspukbeik skʼoplale jaʼ xa mas lik yakʼik ta ilel li kʼusitik sventa mulivajele». Li vaʼ jabiletik eke, lik sokuk talel li akʼote yuʼun tstij xa oʼontonal sventa mulivajel. Jech xtok, lik lokʼuk kʼuʼiletik ti muʼyuk xa lek stukʼile. Xi xa onoʼox yaloj Vivlia ta sventa li krixchanoetik ta slajebal kʼakʼale: «Jaʼ skʼanojik li kʼusi kʼupil sba chaʼi stukike» (2 Tim. 3:4).
Li yajtuneltak Diose muʼyuk chchanbeik stalelal li balumil ti sokem xa tajeke. (Kʼelo parafo 5). *
5. ¿Kʼusi kʼot ta pasel ta sjabilaltik 1960 ta sventa li mantaletik sventa talelalile?
5 Li ta sjabilaltik 1960, li krixchanoetike lek xa noʼox laj yilik ti xikʼ sbaik li buchʼutik xchiʼil noʼox sbaik ta vinikal o ta antsile, ti xtuchʼ snupunelik ta jsetʼ juteb noʼoxe xchiʼuk ti jmoj xnakiik li jun vinik xchiʼuk ants akʼo mi muʼyuk nupunemike. Jech xtok, li jeltos chʼayob oʼontonaletike mas xa jamal lik yakʼik ta ilel li chiʼinejbail ta vayele. ¿Kʼusi kʼotem ta pasel ta skoj taje? Jun ants ti jaʼ jtsʼibajome laj yal ti toj ep yakʼoj vokolil kʼalal «muʼyuk chichʼ chʼunel li mantaletik sventa li chiʼinejbail ta vayele», yuʼun jaʼ chchʼak-o sba li utsʼ alaliletike, ti jun xa noʼox buchʼu tstsʼites talel li alab nichʼnabiletike, ti chopol chaʼi sbaike xchiʼuk ti chmeʼin ta yoʼontonik skʼelel li pornografiae. Maʼuk noʼox, yuʼun toj ep staojik chamel ta skoj li chiʼinejbail ta vayele, jech kʼuchaʼal li sidae. Skotol taje chakʼ ta ilel ti mu kʼusi xtun-o li spʼijil balumile (2 Ped. 2:19).
6. ¿Kʼu yuʼun tskʼan Satanas ti muʼyukuk mantaletik sventa talelalile?
6 Li Satanase jaʼ xa xlaj-o ti muʼyukuk mantaletik sventa talelalile. Ta melel, xmuyubaj tajek kʼalal muʼyuk chichʼik ta mukʼ krixchanoetik li chaʼtos matanal yakʼoj Jeovae: li nupunele xchiʼuk li chiʼinejbail ta vayele (Efes. 2:2). Li buchʼutik chmulivajike chakʼik ta ilel ti muʼyuk sbalil chilik ti xuʼ xil yalab xnichʼnabike, pe maʼuk noʼox taje, yuʼun xuʼ van mu staik-o li kuxlejal ta sbatel osile (1 Kor. 6:9, 10).
LI KʼUSI CHAL VIVLIA TA SVENTA LI CHIʼINEJBAIL TA VAYELE
7, 8. ¿Kʼu yuʼun toj lek kʼusi chal Vivlia ta sventa li chiʼinejbail ta vayel ti jaʼ muʼyuk li spʼijil balumile?
7 Li buchʼutik jaʼ tstijluik li spʼijil balumile tslabanik li mantaletik chal Vivlia ta sventa li chiʼinejbail ta vayele xchiʼuk chalik ti muʼyuk la sbalile. Xuʼ van xi sjakʼbe sbaike: «¿Kʼuxi xa noʼox ti chalbutik Dios ti akʼo jpajtsan jbatik sventa li chiʼinejbail ta vayel ti yolbaj jech la spasutike?». Ti jech chalike jaʼ ta skoj ti tsnopik ti xuʼ la jpastik skotol li kʼusi tskʼan koʼontontike. Pe mu jechuk chal li Vivliae, yuʼun chalbutik ti xuʼ jpastik ta kanal li kʼusi tskʼan koʼontontike (Kol. 3:5). Jech xtok, li Jeovae laj yakʼ li nupunele yuʼun jaʼ to jech xuʼ xchiʼin sbaik ta vayel li vinik xchiʼuk antse (1 Kor. 7:8, 9). Vaʼun, xuʼ jun yoʼonton xchiʼin sbaik ta vayel xchiʼuk muʼyuk tsvul yoʼontonik mi oy kʼusi chopol chkʼot ta pasel jech kʼuchaʼal tsnuptanik li buchʼutik chmulivajike.
8 Li Vivliae oy lek smelolal kʼusi chal ta sventa li chiʼinejbail ta vayele, jaʼuk li spʼijil balumile muʼyuk. Li Vivliae jamal chal ti xuʼ te sta kʼusi tskʼan sbekʼtalik li buchʼutik chchiʼin sbaik ta vayele (Prov. 5:18, 19). Pe xi chtojobtasvan xtoke: «Ta jujuntal chanik kʼuxi chapajes abekʼtalik sventa lekuk chʼul xchiʼuk sventa ichʼbiluk ta mukʼ, mu me xpichʼetuk tajek avoʼontonik yuʼun li chiʼinejbail ta vayel ti solel muʼyuk spajeb jech kʼuchaʼal tspasik li jyanlumetik ti mu xojtikinik Diose» (1 Tes. 4:4, 5).
9. 1) ¿Kʼuxi laj yichʼik koltael li ermanoetik ta slikebaltik jabil 1900 yoʼ jaʼuk xchʼunik li pʼijilal chal Vivliae? 2) ¿Kʼusi lekil pʼijubtasel ta jtatik li ta 1 Juan 2:15 xchiʼuk 16? 3) Jech kʼuchaʼal chal Romanos 1:24 kʼalal ta 27, ¿kʼusitik skʼan jpʼajtik ti toj echʼ noʼox chopolike?
9 Li ta slikebaltik jabil 1900, li yajtuneltak Jeovae muʼyuk laj yakʼ sbaik ta loʼlael ta skoj li buchʼutik «jaʼ xa yakʼoj ta yoʼontonik spasel li talelal ti toj kʼexlal [sbae]» (Efes. 4:19). Jaʼ laj yakʼ ta yoʼontonik spasel li smantal Diose. Li Jkʼel osil ta toyol ta inglés ta 15 yuʼun mayo ta 1926, xi laj yale: «Li vinik xchiʼuk antsetike skʼan sak xchiʼuk lekuk kʼusi snopik xchiʼuk spasik, mas to me skʼan xichʼ smelolik kʼalal te xchiʼuk jun vinik li jun antse o ti te xchiʼuk jun ants li vinike». Akʼo mi sok tajek stalelal li krixchanoetike, li yajtuneltak Jeovae jaʼ la xchʼunik li pʼijilal chal ta Vivliae (kʼelo 1 Juan 2:15, 16). Ta melel, toj ep sbalil chkiltik ti oy ta jkʼobtik li Skʼop Diose xchiʼuk ti chakʼbutik veʼlil ta mantal li Jeovae, yuʼun jaʼ tskoltautik yoʼ mu jchanbetik stalelal li balumil ta sventa li chiʼinejbail ta vayele * (kʼelo Romanos 1:24-27).
LIK STOY SBA LI KRIXCHANOETIKE
10, 11. ¿Kʼusi xa onoʼox laj yal Vivlia ti chkʼot ta pasel li ta slajebal kʼakʼale?
10 Li Vivliae yaloj xa onoʼox ti ‹tskʼan sba stuk li krixchanoetik› ta slajebal kʼakʼale (2 Tim. 3:1, 2). Jech oxal, muʼyuk labal sba chkiltik ti tstijbe sba yoʼontonik li krixchanoetik sventa tsotsuk skʼoplal xil sba stukike. Jlik enciclopedia chal ti leʼ xa tal ta sjabilaltik 1970, lik lokʼuk epal livroetik sventa skolta ta xkuxlejal li krixchanoetike. Junantik li livroetik taje chal ti mu la persauk oy kʼusi sjel ta xkuxlejal li krixchanoetike xchiʼuk ti mu snopik ti chopol li xkuxlejalike. Oy jlik ti xi laj yale: ‹Kʼano aba atuk yuʼun atuk xa noʼox toj kʼupil aba xchiʼuk tsots akʼoplal ti muʼyuk buchʼu jech xkoʼolaje›. Li livro taje chal xtok ti xuʼ stʼuj stuk li jun krixchano ti kʼu yelan tspas sbae, ti xuʼ spas li kʼusi lek chil stuke xchiʼuk mi sta-o chaʼie.
11 ¿Mi oy xa onoʼox jech avabinoj taje? Li Satanase jaʼtik jech laj yalbe akʼo spas li Evae, xi laj yalbee: «Chlic anaʼic cʼusi lec xchiʼuc cʼusi chopol. Chacoʼlajic jech chac cʼu chaʼal Dios» (Gén. 3:5). Li avie, toj tsots skʼoplal chaʼi sba junantik krixchanoetik, xkoʼolaj ti xi tsnopike: «Voʼone, mu jkʼan buchʼu xalbun li kʼusi skʼan jpase mi jaʼuk li Diose». Li talelal taje mas to te chvinaj ti kʼu yelan chilik nupunel li krixchanoetike.
Li yajtuneltak Diose jaʼ mas tsots skʼoplal chilik li kʼusi chtun yuʼun yantike, mas to jech tspasbe sbaik li nupultsʼakaletike. (Kʼelo parafo 12). *
12. ¿Kʼu yelan chtojobtasvan li spʼijil balumil ta sventa li nupunele?
12 Li Vivliae chal ti skʼan xichʼ sbaik ta kʼux li buchʼutik nupunemike xchiʼuk ti akʼo spasik li kʼusi jamal laj yalbe sbaik kʼalal nupunike. Chal xtok ti skʼan jmojuk-o oyik li nupultsʼakaletike, xi chale: «Li vinique ta scomtsan stot smeʼ, yuʼun ta xicʼ yajnil. Li chibic toʼoxe jun no’ox sbecʼtal ta xcʼotic» (Gén. 2:24). Pe li buchʼutik jaʼ chchʼunik li kʼusi chal spʼijil balumile jelel kʼusi tsnopik xchiʼuk chalik ti jaʼ la skʼan xakʼ ta yoʼontonik li kʼusi chtun yuʼunik ta jujuntale. Xi chal jlik livro ti chalbe skʼoplal li xtuchʼel nupunele: «Ta junantik kʼin nupunele, sjelojik xa li kʼusi jamal chalbe sbaik li jnupuneletike, yuʼun xi xa chalbe sbaike: ‹Jaʼ jech ta jpas-o ti kʼu sjalil jkʼanoj jbatike›. Muʼyuk xa xi chalbe sbaike: ‹Jaʼ jech ta jpas-o ti kʼu sjalil kuxulutike›». Ta skoj ti muʼyuk tsots skʼoplal chilik li nupunele, chchʼak-o sbaik xchiʼuk chopol tajek chaʼi sbaik ti jech tsnuptanike. Ta melel, mu kʼusi xtun-o li kʼusi chal sventa nupunel li spʼijil balumile.
13. ¿Kʼu yuʼun chopol tajek chil Jeova li jtoybaetike?
13 Xi chal li Vivliae: «Li Mucʼul Diose toj chopol chil li jtoybaetique» (Prov. 16:5). ¿Kʼu yuʼun toj chopol chil li Jeovae? Yuʼun li buchʼutik tsots skʼoplal chaʼi sbaike xchiʼuk ti chakʼik ta ilel ti skʼanoj sba stukike chlik stoy sbaik jech kʼuchaʼal tspas li Satanase. Ta skoj ti xtoyet tajek chaʼi sba li Satanase, yaloj mi tsnijan sba xchiʼuk ch-ichʼat ta mukʼ yuʼun Jesus ti jaʼ li buchʼu la skolta Jeova ta spasel skotol li kʼusitik x-ayane (Mat. 4:8, 9; Kol. 1:15, 16). Li Jeovae muʼyuk sbalil chil li spʼijil balumile akʼo mi pʼij chaʼi sbaik li jtoyba krixchanoetike.
LI KʼUSI CHAL VIVLIA TA SVENTA LI TOYBAILE
14. ¿Kʼuxi tskoltautik Romanos 12:3 yoʼ mu tsotsuk tajek jkʼoplal xkaʼi jbatike?
14 Li Vivliae chal ti muʼyuk chopol mi ta jkʼan jbatike, pe tskoltautik xtok sventa mu tsotsuk tajek jkʼoplal xkaʼi jbatike. Jun skʼelobile jaʼo kʼalal xi laj yal li Jesuse: «Skʼan me jech xakʼan achiʼil jech kʼuchaʼal akʼanoj aba atuke», taje chakʼ ta ilel ti skʼan onoʼox jkʼuxubin jbatike (Mat. 19:19). Pe muʼyuk me chal Vivlia ti skʼan mas tsots jkʼoplal xkaʼi jbatike. Moʼoj, yuʼun xi chalbutike: «Mu me kʼusi xapasik ti jaʼ tstij avoʼontonik li kontrainejbaile xchiʼuk ti jaʼ noʼox tsots akʼoplal chavaʼi aba atukike, jaʼ lek bikʼit xavakʼ abaik, jaʼ masuk tsots skʼoplal xavilik li yantike» (Filip. 2:3; kʼelo Romanos 12:3).
15. ¿Kʼu yuʼun jtunel aviloj li kʼusi chal Vivlia ta sventa li toybaile?
15 Li buchʼutik pʼij skuyoj sbaike chalik ti muʼyuk sbalil li tojobtasel chakʼ Vivlia ta sventa li toybaile. Xi chalike: «Mi mas tsots skʼoplal chkiltik li yantike, xuʼ spasbutik li kʼusi xal yoʼontonike». Pe ¿kʼusi kʼotem ta pasel ta skoj li toybail chakʼ ta ilel li sbalumil Satanase? ¿Mi xmuyubaj li jtoyba krixchanoetike? ¿Mi xmuyubaj li yutsʼ yalalike? ¿Mi staoj yamigoik ta melel? ¿Mi lek tajek xil sbaik xchiʼuk li Diose? ¿Buchʼu mas lek chbeiltasvan aviloj: mi jaʼ li spʼijil balumile o mi jaʼ li spʼijil Dios chal Vivliae?
16, 17. ¿Kʼusi ta jtojtik tajek ta vokol xchiʼuk kʼu yuʼun?
16 Li krixchanoetik ti jaʼ tstijluik li buchʼutik «pʼijik» li ta balumile xkoʼolajik kʼuchaʼal jun jxanvil ti mu snaʼ kʼuxi chkʼot ta junuk lume xchiʼuk ti tskʼanbe koltael yan jxanvil ti mu snaʼ bu chbat eke. Kʼalal jaʼo kuxi li Jesuse, oy buchʼutik «pʼijik» ek, pe xi laj yalbe skʼoplale: «Maʼsat jbeiltasvanejetik maʼ leʼe. Yuʼun mi maʼsat li buchʼu tsbeiltas jun maʼsat vinike xchaʼvoʼalik chbalchʼujik ochel ta chʼen» (Mat. 15:14). Ta melel, li Jeovae mu kʼusi xtun-o chil li spʼijil balumile.
Li ermanoetike xmuyubajik tajek kʼalal tsvules ta sjolik ti kʼu xa sjalil tunemik talel ta stojolal Jeovae. (Kʼelo parafo 17). *
17 Li pʼijil tojobtaseletik chakʼ Vivliae tunemik tal «sventa chanubtasel, tukʼibtasel, beiltasel xchiʼuk tojobtasel ta tukʼilal» (2 Tim. 3:16). Xijmuyubaj tajek ti tstunes s-organisasion Jeova sventa xchabiutik li ta spʼijil balumile (Efes. 4:14). Ta jtojtik tajek ta vokol ti chakʼbutik veʼlil ta mantale, yuʼun tskoltautik yoʼ oyuk lek kipaltik ta xchʼunbel li smantal Diose. Stuk xa noʼox jech ti jaʼ tsbeiltasutik li Skʼop Diose, yuʼun toj echʼ xa noʼox pʼij li kʼusi chale.
KʼEJOJ 54 «Liʼ me li bee»
^ par. 5 Li xchanobil liʼe tskoltautik yoʼ xkakʼtik venta ti jaʼ noʼox Jeova xuʼ lek sbeiltasutike. Ta jchantik xtok ti jaʼ noʼox ta jta jvokoltik mi jaʼ ta jchanbetik li spʼijil balumile, pe mi jaʼ chkakʼ ta jkuxlejaltik li pʼijilal chal Skʼop Diose ta jtabetik sbalil.
^ par. 9 Xuʼ xakʼel li livro Lo que los jóvenes preguntan. Respuestas prácticas, volumen 1 ta kapitulo 25 xchiʼuk 26 xchiʼuk li volumen 2 ta kapitulo 4 xchiʼuk 5. Xuʼ xakʼel xtok li foyeto Lajuntos kʼusitik tsjakʼbe sbaik li kerem tsebetike, ta sjakʼobil 7, pajina 21 kʼalal ta 23.
^ par. 50 LI KʼUSI XVINAJ TA LOKʼOLE: Li kʼusitik spasojik talel li jun nupultsʼakal ti jaʼik testigoetike. Jmoj-o oyik xchiʼuk yakal chcholik mantal akʼo mi jaʼo ep tajek krixchanoetik ti chtuchʼ snupunelike, ti jmoj chnakiik li jun vinik xchiʼuk ants akʼo mi muʼyuk nupunemike xchiʼuk ti lek chil sbaik li buchʼutik xchiʼil noʼox sbaik ta vinikal o ta antsile.
^ par. 52 LI KʼUSI XVINAJ TA LOKʼOLE: Ta mas tsʼakale, li malalile chchabi yajnil ta skoj ti ipaje xchiʼuk te oy li stsebike.
^ par. 54 LI KʼUSI XVINAJ TA LOKʼOLE: Li nupultsʼakal avie tsvules ta sjolik ti bu tunemik talel ta stojolal Jeovae. Jun yoʼonton te oyik ek li stseb xchiʼuk yutsʼ yalale.
