1. ¿Kʼu yuʼun vokol chaʼi junantik ermanoetik yoʼ xchanunajike?

TA SKOJ ti toj vokol li kuxlejal avi kʼakʼale, oy ep ermanoetik ti persa ch-abtejik sjunul kʼakʼal yoʼ staik li kʼusi jtunel yuʼunik ta yutsʼ yalalike. Junantik xtoke jal chichʼ yuʼunik yoʼ xtal xbat li ta yabtelike. Yantik xtoke tsots tajek li yabtelike. Kʼalal jech taje, chʼabal xa yipal chaʼiik sventa xkʼot chanunajikuk yuʼun jaʼ xa noʼox tskʼan chkuxik.

2. ¿Kʼusi ora nopem xavaʼi chachanunaj?

² Skʼan me jchʼakbetik yorail yoʼ jchantik lek li Skʼop Diose xchiʼuk li vunetik yakʼoj li organisasione. ¿Kʼu yuʼun ti jech skʼan jpastike? Yuʼun jaʼ tskoltautik sventa lekuk xilutik li Jeovae xchiʼuk ti jtatik li kuxlejal sbatel osile (1 Tim. 4:15, 16). Junantik ermanoetike jaʼ lek chaʼiik ti jujun sob xchanunajike yuʼun jaʼo xkuxojik lek, mu kʼusi mas tsnopbeik skʼoplal xchiʼuk jaʼo tsʼijil li snaike. Yantik xtoke chchʼakbeik jlikeluk yorail ta bat kʼakʼal yoʼ xchanunajik ti bu stsʼijet noʼoxe xchiʼuk sventa snopbeik skʼoplal li kʼusi chchanike.

3, 4. ¿Kʼusi laj yichʼ jelel ta sventa li veʼlil ta mantal chkichʼtike, xchiʼuk kʼu yuʼun?

³ Jkotoltik jnaʼojtik lek ti persa skʼan jchʼakbetik yorail yoʼ xijchanunaje. Pe ta skoj ti toj ep veʼlil ta mantal akʼbilutike, xuʼ van xi jakʼbe jbatike: «¿Kʼusi ta jlikes xchanel?». Xuʼ van ta jnoptik xtok ti mu xlaj jkʼeltik-o skotole. Epal ermanoetike vokol chaʼiik yoʼ xchanik skotol li kʼusi chkichʼtik akʼbele, pe oy onoʼox buchʼutik pasem yuʼunik. Li Jtsop Jbeiltasvaneje snaʼoj ti jech chkaʼi jbatike, jech oxal mu to jaluk yechʼel ti kʼot ta nopel yuʼunik ti tsjutukajesik li veʼlil ta mantal tslokʼesik ta vunetik xchiʼuk ti bu stakʼ yalesel ta selular o tavletae.

⁴ Li avie, muʼyuk xa yakal chichʼ pukel li Anuario de los testigos de Jehová, yuʼun xuʼ xa jtabetik sloʼil xkuxlejal ermanoetik li ta jpajinatik ta Internet jw.org^® xchiʼuk li programa chlokʼ jujun u ta Kanal JW. Maʼuk noʼox, yuʼun li avie  kʼajomal xa chichʼ lokʼesel oxlik ta jabil li revista Li Jkʼel osil ta toyol sventa skotol krixchanoetike xchiʼuk li revista ¡Vikʼiluk me jsatike! Ti jech laj yichʼ pasele jaʼ sventa xkakʼ ta koʼontontik «li kʼusi mas tsots skʼoplale» maʼuk sventa jpastik yan kʼusitik (Filip. 1:10). Jkʼeltik batel kʼusi ti mas tsots skʼoplal skʼan xkiltike xchiʼuk ti kʼuxi xuʼ jtabetik lek sbalil kʼalal chijchanunaj ta jtuktike.

5, 6. ¿Kʼusitik skʼan xkakʼ ta koʼontontik xchanel?

⁵ ¿Kʼusi skʼan xkakʼ ta koʼontontik xchanel? Skʼan jchʼakbetik yorail xchanel skotol kʼakʼal li Skʼop Diose. Li ta tsobajeletik avie mas xa jutuk kapituloetik ta Vivlia chichʼ kʼelel jujun xemana, taje jaʼ sventa oyuk mas yorail kuʼuntik ta snopbel lek skʼoplal xchiʼuk ti jsabetik smelolal li kʼusi yakal ta jchantike. Jaʼ yuʼun, mu me baluk noʼox ti jchantik ta anil li kapituloetik chapanbile, yuʼun skʼan xkʼot ta koʼontontik li kʼusi chal Vivliae xchiʼuk ti snopajesutik ta stojolal Jeovae (Sal. 19:14).

⁶ ¿Kʼusi to skʼan xkakʼ ta koʼontontik xchanel? Skʼan jchapantik lek Li Jkʼel osil ta toyol ti chichʼ chanel ta tsobajele. Skʼan jchapan jbatik xtok sventa li tsobajel ta xokol kʼakʼal xchiʼuk li Xchanel Vivlia ta tsobobbaile. Maʼuk noʼox, yuʼun skʼan jchantik skotol li revista Li Jkʼel osil ta toyol xchiʼuk li ¡Vikʼiluk me jsatike!

7. ¿Kʼu yelan skʼan xkaʼi jbatik mi mu xkʼel kuʼuntik skotol li kʼusitik oy ta jpajinatik ta Internet xchiʼuk li ta Kanal JW?

⁷ Pe xuʼ van xi ta jnoptik xtoke: «Toj ep kʼusi oy li ta jpajinatik ta Internet xchiʼuk li ta Kanal JW, ¿kʼuxi chkut yoʼ jkʼel skotole?». Yoʼ xkaʼibetik smelolal kʼusi skʼan jpastike, xi jkoʼoltastike. Jnoptik noʼox ti chijbat ta chʼivite, akʼo mi oy ta koʼontontik smanel skotol li kʼusi x-ayane, mu xman kuʼuntik. Taje jaʼ jech xkoʼolaj xchiʼuk li kʼusi tslokʼes steklumal Jeovae, yuʼun skʼan mu chopoluk xkaʼi jbatik mi mu xkʼel kuʼuntik skotol li vunetik o li kʼusi oy ta jpajinatik ta Internete. Jaʼ noʼoxe skʼan me jkʼeltik xchiʼuk jchantik ti bu kʼalal spas kuʼuntike. Pe ¿kʼusi smakoj ti chijchanunaje xchiʼuk kʼuxi xuʼ jtabetik sbalil?

8. 1) ¿Kʼusi xuʼ jpastik kʼalal ta jchapantik Li Jkʼel osil ta toyole? 2) ¿Kʼusi sbalil ta jtatik mi jech ta jpastike?

⁸ Ti chijchanunaje jaʼ skʼan xal ti oy kʼusi ta jkʼeltik yoʼ oyuk kʼusi jchantik yuʼune, maʼuk ti anil ta jkʼeltik sventa jtabetik stakʼobil li kʼusi chichʼ jakʼele. Jkʼeltik kʼuxi xuʼ jchapantik Li Jkʼel osil ta toyole. Xuʼ baʼyel jkʼeltik li kʼusi talem ta slikeb yoʼ bu chal li kʼusi ta jchantike. Laje jkʼelbetik li stituloale, subtituloal xchiʼuk li sjakʼobiltak sventa svulesobil ta joltike. Vaʼun kʼunkʼun jkʼeltik batel sjunul li xchanobile xchiʼuk jkʼelbetik lek skʼoplal. Jkʼeltik lek li slikebal jujun parafoe, yuʼun jutuk mu skotoluk velta jaʼ chakʼ ta aʼiel li kʼusi tsloʼilta sjunul parafoe. Kʼalal yakal ta jchantik batele, jnopbetik skʼoplal kʼu yelan snitojbe sba kʼoplal xchiʼuk li subtituloetik xchiʼuk li kʼusi tsloʼilta li xchanobile. Jech xtok, xuʼ jtsʼibatik li kʼusi mu xkaʼibetik smelolal o ti ta jkʼan ta jsabetik skʼoplale.

9. 1) ¿Kʼu yuʼun skʼan jkʼelbetik lek skʼoplal li tekstoetik kʼalal ta jchapantik Li Jkʼel osil ta toyole, xchiʼuk kʼuxi xuʼ jpastik? 2) Jech kʼuchaʼal chal Josué 1:8, ¿kʼusi yan skʼan jpastik kʼalal ta jchantik li tekstoetike?

⁹ Kʼalal ta jchantik Li Jkʼel osil ta toyole xkoʼolaj ti jaʼ ta jchantik li Vivliae, jaʼ yuʼun skʼan jkʼelbetik lek skʼoplal li tekstoetik  yichʼoj tale, pe mas to li bu chichʼ chanel li ta tsobajele. Skʼan jkʼeltik kʼuxi snitojbe sba skʼoplal li jpʼelantik kʼop ta teksto xchiʼuk li kʼusi chal parafoe. Tsots skʼoplal ti jchʼakbetik yorail yoʼ jnopbetik skʼoplal li tekstoetike xchiʼuk jkʼeltik kʼuxi xuʼ jkuxlebintik (kʼelo Josué 1:8).

10. Jech kʼuchaʼal chal Evreos 5:14, ¿kʼu yuʼun skʼan xchanubtas yalab xnichʼnab li totil meʼiletik li ta yichʼel ta mukʼ Dios yoʼ xchanunaj stukik xchiʼuk ti xchanik sabel skʼoplale?

¹⁰ Jaʼ xa kalbetik skʼoplal li yichʼel ta mukʼ Jeova ta kutsʼ kalaltike. Li totil meʼiletike oy ta yoʼontonik ti skʼupin yalab xnichʼnabik ti jech tspasik jujun xemanae, jech oxal skʼan kak xa onoʼox snopik kʼusi tspasik li ta yichʼel ta mukʼ Jeovae. Mu persauk ti skotol xemana skʼan labalik sba kʼusitik tspasik o chchapanike, pe xuʼ onoʼox ti nom sta jech spasike, jech kʼuchaʼal smeltsanel li arkae. Xuʼ jaʼ skʼelik xtok li programa sventa jujun u li ta Kanal JW. Pe maʼuk noʼox, yuʼun tsots skʼoplal ti xchanubtas yalab xnichʼnabik sventa xchanunajike, ti xchapan sbaik sventa li tsobajele o ti sabeik skʼoplal mi oy kʼusi albatik ta s-eskuelaike (kʼelo Evreos 5:14). Mi chchʼakbeik yorail li totil meʼiletik yoʼ oyuk kʼusi xchanbeik skʼoplal ta Vivlia li ta snaike, jaʼ chkoltaatik-o li yalab xnichʼnabik sventa stsʼet chikintaik li kʼusi chjelav ta tsobajeletik xchiʼuk ta asambleaetik akʼo mi mu skotoluk ora chjelav videoetik. Skʼan onoʼox stsakbeik ta venta sjabilalik xchiʼuk kʼu yelan stalelal yalab xnichʼnabik yoʼ snaʼik ti kʼu sjalil chchanunajike.

11. ¿Kʼu yuʼun skʼan jchanubtas li kajchanuntik yoʼ sabeik smelolal stukik li kʼusi chal Vivliae?

¹¹ Li buchʼutik ta jchanubtastik ta Vivliae skʼan xtojobikuk ta chanun ek. Ta slikebale xuʼ van lek xa chkiltik ti tskitsik o tsbonik li kʼusi ta jchantik xchiʼuke o li kʼusi chichʼ chanel ta tsobajele. Pe skʼan jchanubtastik xtok yoʼ sabeik mas smelolal stukik li kʼusi chchanike. Vaʼun kʼalal mi la snuptan svokolike, muʼyuk chbat skʼanik koltael ta anil ta stojolal li buchʼutik chkʼotik ta tsobobbaile, yuʼun chlik saʼ stukik ta jvuntik li kʼusi chtun yuʼunike.

12. ¿Kʼusi skʼan xkakʼ ta koʼontontik stael kʼalal chijchanunaje?

¹² Xuʼ jkʼupintik xchanel li kʼusitik sventa mantale akʼo mi ta jnoptik ti vokol ta skoj ti mu noʼox jkʼupintike. ¿Kʼusi xuʼ skoltautik? Jaʼ ti mu persauk jal tajek xijchanunaj li ta slikebale, pe xuʼ kʼunkʼun mas jal  xijchanunaj. Jech xtok, skʼan oyuk kʼusi xkakʼ ta koʼontontik stael kʼalal chijchanunaje. Melel onoʼox ti jaʼ oy tajek ta koʼontontik ti masuk lek xkil jbatik xchiʼuk li Jeovae, pe xuʼ xkakʼ ta koʼontontik xtok sabel stakʼobil li kʼusi kichʼojtik jakʼbele o ti jsabetik yaʼyejal li kʼusi yakal ta jnuptantike.

13. 1) ¿Kʼusi xuʼ spas jun kerem mi tskʼan tspakbe skʼoplal ta eskuela li kʼusi xchʼunoje? 2) ¿Kʼuxi xuʼ xakuxlebin li kʼusi chal Kolosenses 4:6?

¹³ Jnopbetik skʼoplal ti yakalot ta chanune xchiʼuk ti chavichʼ sujel yuʼun achiʼiltak ta skoj ti muʼyuk chakʼejinta li imno nasionale. Li voʼote oy van tajek ta avoʼonton ti xapakbe skʼoplal li Vivliae, pe mu noʼox spas avuʼun chavaʼi. Taje xuʼ jaʼ xavakʼ ta avoʼonton xchanel kʼalal chachanunaje. Oy chaʼtos kʼusi xuʼ xavakʼ ta avoʼonton stael. Baʼyel, skʼan jpʼeluk ta avoʼonton ti mu xakap aba ta spasel li kʼusi tspas li balumile. Xchibal, ti masuk xatojob ta spakbel skʼoplal li kʼusi melele (Juan 17:16; 1 Ped. 3:15). Xuʼ xanopbe skʼoplal liʼe: «¿Kʼu yuʼun chalik ti skʼan kʼejintael li imno nasionale?». Epal krixchanoetik avie jaʼ noʼox tskʼejintaik ta skoj ti oy buchʼu albatik ti jech skʼan spasike. Xuʼ chlik asabe skʼoplal li ta jvuntike vaʼun te chavakʼ venta ti muʼyuk vokol ti xapakbe skʼoplal li kʼusi chal Vivliae. Kʼalal mi laj ata ta saʼel li kʼusi mas tsotsik skʼoplale, jun avoʼonton chatakʼ kʼalal oy buchʼu tskʼan tsnaʼ kʼu yuʼun ti mu jechuk chapase (kʼelo Kolosenses 4:6).

14-16. 1) ¿Kʼusi xuʼ jpastik yoʼ xkojtikintik lek junuk livro ta Vivliae? 2) Li tekstoetik laj kaltike, ¿kʼuxi tskoltautik yoʼ jnabetik lek skʼoplal li slivroal Amose? (Kʼelo li rekuadro « Kojtikintik lek li buchʼutik la stsʼibaik li Vivliae»).

¹⁴ Jnoptik noʼox ti ta yan tsobajele jaʼ chichʼ kʼelbel skʼoplal junuk li «itsʼinal j-alkʼopetike», * yikʼaluk van mu masuk kaʼiojbetik skʼoplal. Li kʼusi baʼyel skʼan jpastike jaʼ ti oyuk ta koʼontontik sabel lek skʼoplal li j-alkʼop ti la stsʼibae. Pe ¿kʼuxi tspas kuʼuntik taje?

¹⁵ Xuʼ xi jakʼbe jbatike: «¿Buchʼu la stsʼiba li livroe? ¿Bu toʼox naki xchiʼuk kʼusi toʼox yabtel?». Kʼalal jech ta jakʼbe jbatike, jaʼ tskoltautik yoʼ jnaʼtik kʼu yuʼun la stunes jpʼelantik kʼop li j-alkʼope o kʼu yuʼun ti jech la stunes junuk skʼelobile. Kʼalal yakal ta jchantik batel li livro ta Vivliae, jkʼeltik kʼusi kʼopetik tstunes ti chakʼ ta ilel kʼu toʼox yelan stalelal li jtsʼibajome.

¹⁶ Xuʼ jkʼeltik bakʼin tsʼibaj li livroe, sventa jnaʼtike xuʼ jaʼ jtunestik li «Tabla de los libros de la Biblia» ti te talem ta slikebal li Vivlia Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras (con referencias). Xuʼ jkʼeltik xtok li rekuadro sventa j-alkʼopetik xchiʼuk ajvaliletik ta pajina 14 kʼalal ta 17 li ta foyeto Koltael sventa xchanel Skʼop Dios. Ta skoj ti chalbe skʼoplal albil kʼopetik li livro ta jchantike, xuʼ xi jakʼbe jbatike: «¿Kʼu toʼox yelan li kuxlejal kʼalal yichʼ tsʼibaele? ¿Kʼusi tskʼan ox tstukʼibtas li j-alkʼop ta sventa li kʼusi nopem xaʼiik spasel li krixchanoetik xchiʼuk li stalelalike? ¿Buchʼutik kuxiik li vaʼ orae?». Bateltike, skʼan jkʼelbetik skʼoplal yan livroetik ta Vivlia sventa jnaʼtik lek li kʼusi kʼot ta pasele. Jech kʼuchaʼal liʼe, sventa jnaʼtik lek kʼu toʼox yelan li kuxlejal ta skʼakʼalil Amose, xuʼ jkʼeltik li Amos 1:1 ta Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras (con referencias). Te ta jtatik tsʼibetik ti chtakvan batel li ta 2 Reyes 14:25 kʼalal ta 28  xchiʼuk 2 Crónicas 26:1 kʼalal ta 15. Xuʼ skoltautik xtok li slivroal Osease, yuʼun jaʼtik jech ora kuxi kʼuchaʼal li Amose. Kʼalal jech ta jpastike, xuʼ jnaʼtik lek kʼu toʼox yelan li kuxlejal ta skʼakʼalil li j-alkʼope (Os. 1:1-11).

17, 18. Albo skʼoplal kʼu yuʼun mas ta jkʼupintik xchanel Vivlia kʼalal ta jtsaktik ta venta li kʼusi jujutiʼ chale. Xuʼ xavalbe skʼoplal li skʼelobiltak laj kaltike o yan skʼelobil.

¹⁷ Kʼalal ta jchantik li Vivliae, skʼan jtsaktik ta venta li jujutiʼ kʼusi chale. Jnoptik noʼox ti yakal ta jchantik li albil kʼop ta Zacarías kapitulo 12 ti jaʼ chalbe skʼoplal ti chcham li Mesiase (Zac. 12:10). Vaʼun kʼalal ta jchantik li versikulo 12, te chkakʼtik venta ti ‹slekoj ch-okʼik li smomnichʼnab Natan› ta skoj ti chcham li Mesiase. Taje skʼan jnopbetik skʼoplal, jech oxal xi jakʼbe jbatike: «¿Kʼuxi snitojbe sba skʼoplal li Mesias xchiʼuk li smomnichʼnab Natane? ¿Bu xuʼ jtabe mas skʼoplal?». Mi la jsabetik mas skʼoplal li Zacarías 12:12 ta Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras (con referencias), te chkakʼtik venta ti oy tsʼibetik ti tstakutik batel ta 2 Samuel 5:14. Li tekstoe chal ti jaʼ xnichʼon David li Natane. Jech xtok, tstakutik batel ta Lukas 3:31 yoʼ bu chal ti jaʼ snitilulal Natan li Jesuse yuʼun jaʼ snitilulal ek li Mariae (kʼelo li revista Li Jkʼel osil ta toyol ta agosto ta 2017, pajina 32, parafo 4). Taje toj labal sba, jnaʼojtik ti te chvul ta lokʼel ta snitilulal David li Mesiase (Mat. 22:42). Pe mas ta 20 xnichʼnab li Davide. Kʼalal ta jchajtik ta kʼelel li kʼusi chal li Sakariase, chkaʼibetik smelolal kʼu yuʼun chokʼitaik slajel Jesus li smomnichʼnab Natane.

 ¹⁸ Kalbetik yan skʼelobil. Li baʼyel skapituloal Lukase chalbe skʼoplal kʼalal ay chiʼinatuk ta loʼil Maria yuʼun li anjel Gabriele, xi laj yalbe skʼoplal li yol chchiʼine: «Taje mukʼ skʼoplal chbat xchiʼuk chichʼ albel skʼoplal ti jaʼ Xnichʼon li Buchʼu toj toyol oye; jech xtok, te chchotanat yuʼun Jeova Dios li ta chotlebal sventa ajvalilal yuʼun Davide, ti jaʼ stote; vaʼun tsventain sbatel osil li snitilulaltak Jakobe» (Luk. 1:32, 33). Kʼalal ta jchantike xuʼ van jaʼ mas ta jtsaktik ta venta ti xi laj yal li anjele: «Jaʼ Xnichʼon li Buchʼu toj toyol oye». Pe li anjele laj yal xtok ti ch-och ta ajvalil li Jesuse. Jech oxal, xuʼ van xi jakʼbe jbatike: «¿Kʼusi laj yaʼibe smelolal Maria kʼalal jech laj yal li anjele? ¿Mi laj van snop ti tspojbe yabtel Erodes li Jesuse o li ajvaliletik ta Israel ti chtalik ta tsʼakale? ¿Mi laj van snop ti chkʼot kʼuchaʼal meʼ ajvalil li Mariae xchiʼuk ti chnakiik ta sna ajvalil li yutsʼ yalale?». Muʼyuk sprevail ta Vivlia mi jech la sjakʼ li Mariae o ti la skʼan tsots yabtel ta ajvalilale, jaʼ noʼox jnaʼojtik ti oy jech la sjakʼik chaʼvoʼ yajchankʼoptak li Jesuse (Mat. 20:20-23). Li kʼusitik taje jamal chakʼbutik ta ilel ti bikʼit yakʼoj sba li Mariae.

19, 20. Jech kʼuchaʼal chal Santiago 1:22 kʼalal ta 25 xchiʼuk 4:8, ¿kʼusi skʼan xkakʼ ta koʼontontik kʼalal chijchanunaje?

¹⁹ Jvules ta joltik ti jaʼ mas tsots skʼoplal chkiltik ti xijnopaj ta stojolal Jeova kʼalal ta jchan Jvivliatik xchiʼuk li yan vunetike. Pe maʼuk noʼox tsots skʼoplal taje, yuʼun skʼan jkʼeltik xtok kʼu kelantik xchiʼuk mi oy to kʼusi stakʼ jtukʼibtastik yoʼ jmuyubtabetik yoʼonton li Jeovae (kʼelo Santiago 1:22-25; 4:8). Jech oxal, skʼan baʼyeluk jkʼanbetik xchʼul espiritu kʼalal mu to chijchanunaje. Skʼan xijvokolet jkʼanbetik ti akʼo skoltautik yoʼ jtabetik sbalil li kʼusi ta jchantike xchiʼuk ti xkiltik kʼusi skʼan jel ta jkuxlejaltike.

²⁰ Jaʼuk me jech jkʼoplaltik kʼuchaʼal li yajtunel Jeova ti chal ta Salmo 1:2 xchiʼuk 3: «Jaʼ noʼox oy ta yoʼnton o li smantaltac Mucʼul Diose, ti jaʼ tsnopilan o ta yoʼnton ta cʼacʼal ta acʼubale. [...] Scotol li cʼusi tspase lec chbat yuʼun scotol».