1, 2. ¿Kuxi xuʼ xkakʼ ta jkuxlejaltik li kʼusi chal Proverbios 4:25? Albo junuk skʼelobil.

JNOPBETIK skʼoplal li oxib loʼil liʼe: jun ermana ti ep xa sjabilale tsnopbe skʼoplal li kʼusitik lekik echʼem ta xkuxlejale, pe mas xa tsots xkuxlejal li avie. Akʼo mi jech, chakʼ-o persa chtun ta stojolal Jeova (1 Kor. 15:58). Skotol kʼakʼal tsnop ti te xa oy xchiʼuk yutsʼ yalal li ta Paraisoe. Yan ermana xtoke chvul ta sjol ti oy kʼusi chopol laj yichʼ pasbel li ta tsobobbaile, pe laj yakʼ persa ti muʼyuk tsnakʼ skʼakʼal yoʼontone (Kol. 3:13). Yan ermanoe mu xchʼay ta sjol li kʼusitik chopol la spas ta voʼnee, pe jpʼel ta yoʼonton ti tukʼ-o chakʼ sbae (Sal. 51:10).

² ¿Kʼusi ti jmoj yakʼoj ta yoʼontonik li oxvoʼ ermanoetik liʼe? Jaʼ ti xvul ta sjolik li kʼusi echʼem ta xkuxlejalike, pe maʼuk ti jaʼ xa batem-o ta yoʼontonike. Yuʼun tukʼ skʼelojik batel li kʼusi chtal ta jelavele (kʼelo Proverbios 4:25).

3. ¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal ti jaʼuk jkʼeltik batel li kʼusi chtal ta jelavele?

³ ¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal ti jaʼuk jkʼeltik batel li kʼusi chtal ta jelavele? Jech kʼuchaʼal jun krixchano ti mu xuʼ tukʼ xanav batel mi tskʼel tajek sutel spate, li voʼotik eke mu xuʼ kuʼuntik xijtun ta stojolal Jeova mi jaʼ chkakʼ tajek ta koʼontontik li kʼusi echʼem xa ta jkuxlejaltike (Luk. 9:62).

4. ¿Kʼusi chkalbetik skʼoplal li ta xchanobil liʼe?

⁴ Li ta xchanobil liʼe, chkalbetik skʼoplal ti oy oxtos ti xuʼ jaʼ chakʼ jnoptik li kʼusi echʼem ta jkuxlejaltike. * Baʼyel, kʼalal ta jkʼantik ti jechuk to jkuxlejaltik kʼuchaʼal ta voʼnee. Xchibal, kʼalal ta jnakʼ skʼakʼal koʼontontike. Yoxibal, kʼalal oy tajek  jmul chkaʼi jbatike. Ta jujutose, ta jkʼeltik kʼuxi tskoltautik li beiltaseletik ta Vivlia sventa jchʼay ta joltik «li kʼusi komem xa ta patile» xchiʼuk ti xkakʼ kiptik stael «li kʼusi oy ta jelavele» (Filip. 3:13).

5. ¿Kʼusi mu stakʼ jpastik jech kʼuchaʼal chal Eklesiastes 7:10?

⁵ (Kʼelo Eklesiastes 7:10). Muʼyuk chal ti chopol ti xiuk jakʼbe jbatike: «¿Kʼu yuʼun lek toʼox jkuxlejal li ta voʼnee?». Yuʼun jaʼ jun matanal yakʼoj Jeova kʼalal ta jvules ta joltik li kʼusi lekik jpasojtike. Li kʼusi chopole jaʼ mi xi ta jnoptike: «¿Kʼu yuʼun mas toʼox lek jkuxlejal li ta voʼnee ti jaʼ xa mu jechuk li avie?». Mu me jkoʼoltastik ti kʼu toʼox yelan jkuxlejaltik li ta voʼnee, vaʼun ti jnoptik ti sokem xa tajek li jkuxlejaltik avie. Ta yan Vivliae xi jelubtasbil li versikulo taje: «Jʼechʼeluc mu xajacʼbe aba ti cʼu chaʼal lec cʼot ta pasel scotol ti echʼ xa talele, maʼuc oy abijil maʼ ti jech ta xajacʼbe abae».

6. ¿Kʼu yuʼun muʼyuk pʼijutik mi ta jnopilantik ti mas toʼox lek li jkuxlejaltike? Albo junuk skʼelobil.

⁶ ¿Kʼu yuʼun muʼyuk pʼijutik mi ta jnopilantik ti mas toʼox lek li jkuxlejaltike? Yuʼun kʼalal ta jkʼantik ti jechuk to jkuxlejaltik kʼuchaʼal ta voʼnee xuʼ van jaʼ noʼox xvul ta joltik li kʼusi lek la jkʼupintike o ti mu xa jtsaktik ta venta li vokoliletik la jnuptantik vaʼ orae. Jloʼiltabetik xkuxlejal li j-israeletik ta voʼnee. Kʼalal jaʼtik toʼox slokʼelik tal ta Ejiptoe, chʼay ta sjolik ti tsots tajek laj yil svokolik li ta lum taje, jaʼ noʼox vul ta sjolik li muil veʼliletik tslajesik teye. Xi laj yalike: «Xvul ta joltik ti jun to noʼox smuil la jtiʼtik choy ta yosilal Ejiptoe, ta moton la jtiʼtik. La jlajestik pepino, sandia, yaxal tuix, tuix xchiʼuk axux» (Num. 11:5). Pe ¿mi melel xalik ti ta moton chveʼike? Mu meleluk. Toyol tajek tstoj maʼ sveʼelike, yuʼun tspasik tsatsal abtelaletik ta skoj ti mosoinbilik yuʼun li j-ejiptoetike (Eks. 1:13, 14; 3:6-9). Ta anil noʼox chʼay ta sjolik li svokolike, vaʼun jaʼ xa lik skʼanik yan velta li kʼusi tskʼupinik  toʼoxe. Muʼyuk laj yakʼ ta yoʼontonik ti kʼu yelan jaʼtik to koltaatik yuʼun li Jeovae, jaʼ laj yakʼ ta yoʼontonik ti kʼu toʼox yelan xkuxlejalike. Taje lik-o skʼakʼal yoʼonton li Jeovae (Num. 11:10).

7. ¿Kʼusi koltaat-o jun ermana yoʼ mu xlik skʼan ti kʼu toʼox yelan xkuxlejal ta voʼnee?

⁷ ¿Kʼusi tskoltautik yoʼ mu jkʼantik ti jechuk to jkuxlejaltik kʼuchaʼal voʼnee? Kalbetik skʼoplal jun ermana ti lik tunuk ta Betel ta Brooklyn ta 1945. Kʼalal echʼ jayibuk jabile, nupun xchiʼuk jun betelita, vaʼun jal te tunik. Pe li ta 1976, ipaj li ermanoe. Kʼalal laj yakʼ venta ti jutuk xa skʼan xchame, laj yalbe komel pʼijil tojobtaseletik li yajnile, ti jaʼ chtun yuʼun kʼalal mi stuk xa kome. Xi laj yalbee: «Xijmuyubaj noʼox ti kʼu sjalil nupunemutik tale. Jutuk noʼox buchʼutik jech tskʼupinik». Xi toj laj yale: «Akʼo mi xtal ta ajol li kʼusi echʼem xae, mu xanopilanbe tajek skʼoplal. Ta kʼunkʼun chchʼay batel chavaʼi li avokole. Mu xavat tajek avoʼonton ta skoj li kʼusitik chanuptane, jaʼ noʼox muyubajan-o ta skoj li kʼusitik lek akʼupinoj tale. [...] Jaʼ jun matanal yakʼoj Dios ti xuʼ jvules ta joltik li kʼusi jpasojtike». ¡Toj lek ti kʼu yelan tojobtasate!

8. ¿Kʼusitik lekik la sta li ermana ta skoj ti muʼyuk la snopilan tajek li kʼusi echʼem xae?

⁸ Jaʼ jech la spas li ermanae. Tukʼ tun ta stojolal Jeova jaʼ to ti kʼuxi cham kʼalal yichʼoj xa ox 92 sjabilale. Kʼalal junchib xa ox jabil skʼan xchame, xi laj yale: «Kʼalal ta jnopbe skʼoplal ti mas xa ta 63 jabil tunemun tal ta tsʼakal ora ta stojolal Jeovae, xuʼ xkal ta sjunul koʼonton ti ximuyubaj noʼoxe». ¿Kʼu yuʼun? Xi laj yale: «Ximuyubaj-o ti oy kermanotak ta spʼejel balumile xchiʼuk ti xuʼ jmoj xikuxi xchiʼukik ta sbatel osil li ta Paraisoe. Vaʼun, xuʼ jmoj chitunkutik ta stojolal li Mukʼul Jpasvaneje, li melel Dios Jeovae». * ¡Toj lek ta chanbel stalelal li ermanae, yuʼun jaʼ  la snopbe skʼoplal li kʼusi ta jtatik ta jelavele!

9. Jech kʼuchaʼal chal Levitiko 19:18, ¿bakʼin ti mas vokol chkaʼitik ti mu jnakʼ skʼakʼal koʼontontike?

⁹ (Kʼelo Levitiko 19:18). Kʼalal oy kʼusi chopol tspasbutik li kermanotik, kamigotik o kutsʼ kalaltike, mas to vokol chkaʼitik yakʼel ta perton. Jun veltae, oy jun ermana la spakʼta ta j-elekʼ yan ermana. Ta mas tsʼakale, ay skʼan perton, pe li ermana ti laj yichʼ tikʼbel smule mu xchʼay ta sjol li kʼusi pasbate. Xuʼ van muʼyuk bu jech tajek jnuptanojtik, pe yikʼaluk van oy junuk velta ti vokol laj kaʼitik ti mu jnakʼ skʼakʼal koʼontontike.

10. ¿Kʼusi xuʼ skoltautik sventa mu jnakʼ skʼakʼal koʼontontike?

¹⁰ ¿Kʼusi xuʼ skoltautik sventa mu jnakʼ skʼakʼal koʼontontike? Teuk ta joltik ti chajal ta sat skotol li Jeovae, yakʼoj venta skotol li kʼusi ta jnuptantike xchiʼuk li kʼusitik muʼyuk tukʼ chkichʼtik pasbele (Ebr. 4:13). Kʼux chaʼi ek kʼalal chkil jvokoltike (Is. 63:9). Xchiʼuk jamal yaloj ti ta jelavele, chchʼaybe skʼoplal li kʼusi kʼux chkaʼitik ta skoj ti kʼusitik muʼyuk tukʼ laj kichʼtik pasbele (Apok. 21:3, 4).

11. ¿Kʼusi sbalil ta jtatik mi la jiptik lokʼel li skʼakʼal koʼontontike?

¹¹ Teuk ta joltik xtok ti ta jtabetik sbalil mi muʼyuk ta jnakʼ skʼakʼal koʼontontike. Taje jaʼ jech kʼot ta stojolal li ermana ti laj yichʼ tikʼbel smule. Ta kʼunkʼun la sjip lokʼel li skʼakʼal yoʼontone, laj yakʼ venta ti jaʼ to chakʼutik ta perton Jeova mi la jpastik ta perton li yantike (Mat. 6:14). Mu yuʼunuk lek xa laj yaʼi li kʼusi laj yichʼ pasbele, ti kʼusie, mu skʼan ti snakʼ skʼakʼal yoʼontone. Ta skoj taje, mas xa xmuyubaj laj yaʼi xchiʼuk jun xa yoʼonton tun ta stojolal Jeova.

12. ¿Kʼusi chakʼ kiltik 1 Juan 3:19 xchiʼuk 20?

¹² (Kʼelo 1 Juan 3:19, 20). Jkotoltik oy jmul chkaʼi jbatik bakʼintik. Jaʼ van ta skoj ti oy kʼusi la jpastik kʼalal maʼuk toʼox yajtunelutik Jeovae o xuʼ van oy kʼusi chopol la jpastik kʼalal kichʼojtik xa ox voʼe. Kʼuk xiuk, stalel onoʼox ti jech chkaʼi jbatike (Rom. 3:23). Akʼo mi chkakʼtik tajek persa spasel li kʼusi leke, ep ta velta ta jmak kakan jkotoltik (Sant. 3:2; Rom. 7:21-23). Mu junuk koʼontontik kʼalal oy jmul chkaʼi jbatike, pe xuʼ me chtun kuʼuntik. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun jaʼ tstij koʼontontik sventa jtukʼibtas jbatik xchiʼuk ti jpʼeluk ta koʼontontik ti mu jchaʼpastik li kʼusi chopole (Ebr. 12:12, 13).

13. ¿Kʼu yuʼun mu lekuk ti oy tajek jmul chkaʼi jbatike?

¹³ Bakʼintike, xuʼ van oy-o jmul chkaʼi jbatik akʼo mi jsutesoj xa koʼontontik xchiʼuk ti yakʼojbutik xa ta ilel Jeova ti spasojutik ta pertone. Xuʼ me xakʼ jvokoltik mi oy tajek jmul chkaʼi jbatike (Sal. 31:10; 38:3, 4). ¿Kʼu yuʼun? Kalbetik skʼoplal jun ermana ti oy-o smul chaʼi sba ta skoj li kʼusitik chopol la spas ta voʼnee. Xi chale: «La jnop ti jecheʼ xa chkakʼ persa chitun ta stojolal li Jeovae, yuʼun xuʼ van muʼyuk xa ta jta jkolebal». Xuʼ van jaʼ jech ta xkaʼi jbatik taj eke. Pe mu lekuk ti oy tajek jmul chkaʼi jbatike. Li Satanase jaʼ xa xlaj-o ti jnoptik ti mu xa xijtukʼib-oe, pe mu jechuk chilutik li Jeovae (koʼoltaso xchiʼuk 2 Korintios 2:5-7, 11).

14. ¿Kʼuxi xuʼ jnaʼtik ti xuʼ to xijtukʼib chil li Jeovae?

¹⁴ Xuʼ van xi ta jakʼbe jbatike: «¿Kʼuxi xuʼ jnaʼ ti xuʼ to xitukʼib chil li Jeovae?». Mi jech chajakʼbe abae, jaʼ skʼelobil ti yakʼojot xa ta perton li Jeovae. ¿Kʼu yuʼun ti jech chkaltike? Leʼ xa ta sjayibaluk jabile, xi laj yal li revista La Atalaya ta 1 yuʼun julio ta  1954: «Xuʼ van ep ta velta ta jpastik li kʼusi meʼinem ta koʼontontik spasele, xuʼ van oy kʼusi nop xkaʼitik spasel kʼalal muʼyuk toʼox chijtun ta stojolal Diose, pe ti muʼyuk-o tsalem kuʼuntik li avie [...]. Mu me xijchibaj. Mu me jnoptik ti mu akʼbajuk ta perton li kʼusi jpasojtik toʼoxe. Jaʼ jech tskʼan ti akʼo jnoptik li Satanase. Ti jech chopol chkaʼi jbatik ta skoj li kʼusi chopol jpasojtike, jaʼ skʼelobil ti maʼuk chopol krixchanoutike xchiʼuk ti chakʼutik ta perton li Jeovae. Bikʼituk xkakʼ jbatik xchiʼuk jkʼanbetik perton Dios ta orasion. Jaʼ tskoltautik sventa lekuk noʼox jol koʼontontik xchiʼuk ti mu xa jnopbetik skʼoplal li kʼusi chopol la jpastike. Nopajkutik ta stojolal jech kʼuchaʼal chnopaj ta stojolal stot li jun olol kʼalal oy svokole, manchuk mi nopajtik noʼox ta jkʼopontik ta skoj li kʼusi chopol ta jpastike. Vaʼun, ta slekil yoʼonton tskoltautik li Jeovae, yuʼun toj echʼem yutsil slekil yoʼonton».

15, 16. ¿Kʼu yelan chaʼi sba jlom ermanoetik kʼalal xuʼ to xtukʼib ch-ilatik yuʼun li Jeovae?

¹⁵ Ep ermanoetike jun yoʼonton chaʼi sbaik kʼalal chakʼik venta ti xuʼ to xtukʼib ch-ilatik yuʼun li Jeovae. Kalbetik junuk skʼelobil. Oy xa ta sjayibaluk jabile, kʼot ta yoʼonton jun ermano kʼalal la skʼelbe sloʼil xkuxlejal jun ermana li ta mantal «Jelbat-o xkuxlejalik yuʼun li Vivliae». Li ermanae te laj yal ti mu xchʼun ti kʼanbil yuʼun Jeova ta skoj li kʼusitik chopol la spas ta voʼnee. Akʼo mi oy xa ox jayibuk jabil yichʼoj voʼ, jech-o chopol chaʼi sba. Pe lik snopilanbe skʼoplal li pojelale, vaʼun jaʼ lik xchʼun-o ti kʼanbil yuʼun li Jeovae. *

¹⁶ Li loʼil taje, ¿kʼuxi koltaat-o li ermanoe? Xi laj yale: «Meʼin tajek ta koʼonton skʼelel pornografia kʼalal keremun toʼoxe, pe kom kuʼun. Jaʼtik toe, lik jtambe skʼelel yan velta xtok. Laj kʼanbe koltael li moletik ta jtsobobbaile, jaʼ skoltaojikun sventa stsal kuʼun. Yalojbeikun ti skʼanojun li Jeovae xchiʼuk ti chkʼuxubinune. Pe bakʼintike, ta jnop ti muʼyuk jbalile xchiʼuk ti muʼyuk tskʼanun-o li Diose. Ta melel, toj ep la skoltaun li sloʼil xkuxlejale. Yuʼun kʼalal  ta jnop ti muʼyuk chakʼun-o ta perton li Jeovae, chkakʼ ta ilel ti mu xtoj-o jmul ti laj yakʼ xkuxlejal li Xnichʼone. La jset lokʼel li sloʼil xkuxlejal ermanae sventa xuʼ jkʼel xchiʼuk jnopbe skʼoplal kʼalal oy kʼusi chopol chtal ta jnopbene».

17. ¿Kʼusi koltaat-o Pablo sventa mu snop ti oy tajek smule?

¹⁷ Li kʼusi kʼot ta stojolalike tsvules ta joltik li kʼusi la snuptan li jtakbol Pabloe. Kʼalal maʼuk toʼox yajtsʼaklom Kristoe, ep kʼusitik chopol la spas. Manchuk mi chvul ta sjol li kʼusitik chopol la spase, maʼuk tsnopilanbe skʼoplal jujun kʼakʼal (1 Tim. 1:12-15). Toj ep sbalil laj yil li pojelale, yuʼun jaʼ jun matanal akʼbat yuʼun Dios laj yaʼi (Gal. 2:20). Taje jaʼ koltaat-o sventa mu snop skotol ora ti oy tajek smule xchiʼuk ti jaʼ xa xakʼ ta yoʼonton spasbel yabtel li Jeovae.

18. ¿Kʼusi xa la jchantik tal?

¹⁸ ¿Kʼusi xa la jchantik tal? Baʼyel, jaʼ jun matanal yakʼojbutik Jeova ti xuʼ jvules ta joltik li kʼusitik lekik jpasojtike. Manchuk mi oy xa kʼusitik lekik kʼotem ta pasel ta jkuxlejaltik, mas to me lek li kuxlejal ta achʼ balumile. Xchibal, xuʼ van oy kʼusi chopol tspasbutik li yantike, pe mi laj kakʼtik ta pertone, xuʼ tukʼ xijtun-o ta stojolal li Jeovae. Yoxibal, mi oy tajek jmul chkaʼi jbatike, muʼyuk me xijmuyubaj chijtun ta stojolal Jeova. Jaʼ yuʼun, jchanbetik li Pabloe, jpʼeluk ta koʼontontik ti yakʼojutik xa ta perton li Jeovae.

19. ¿Kʼuxi jnaʼojtik ti muʼyuk xa chvul ta joltik kʼusi chopol li ta achʼ balumile?

¹⁹ Te chijkuxi sbatel osil li ta achʼ balumile xchiʼuk muʼyuk xa me chvul ta joltik li kʼusitik chopole. Xi chal Vivlia ti kʼusi chkʼot ta pasel li vaʼ orae: «Muʼyuk xa chichʼ tael ta naʼel li kʼusitik kʼotemik ta pasel ta voʼnee» (Is. 65:17). Oy junantikutike jal xa chijtun ta stojolal Jeova xchiʼuk ep xa jabilaltik. Pe teuk me ta joltik ti chijkeremaj xchiʼuk chijtsebaj li ta achʼ balumile (Job 33:25). Jaʼ yuʼun, mu jaʼuk-o jnopbetik skʼoplal li kʼusi echʼem xa ta jkuxlejaltike, jaʼ lek jnopbetik skʼoplal li kʼusi chtal ta jelavele.