Li ta jlik vun taje, te laj yich’ alel xtok ti chichʼ likesel jun organisasion ti Sociedad de Naciones sbie. Li kʼusi oy ta yoʼontonike jaʼ «ti jmojuk skolta sbaik li lumetike» xchiʼuk «ti xakʼik jun oʼontonal xchiʼuk ti muʼyukuk kʼusi chijxiʼo yuʼune». La skolta sbaik ek li epal relijionetik ti tskuy sbaik ta yajtsʼaklom Kristoe. Li Consejo Federal de las Iglesias de Cristo en América la skolta li Sociedad de Nacionese, yuʼun laj yal ti «jaʼ jun organisasion sventa politika ti jaʼ skʼoplal li Ajvalilal yuʼun Dios liʼ ta balumile». Jech xtok, oy buchʼutik la stak batel li ta tsobajel ti echʼ ta Parise. Jun vinik ti laj yichʼ takel batele laj yal ti «chakʼ ta ilel ti oy kʼusi chkʼot ta pasel ta spʼejel balumil ti muʼyuk bu jech ilbil-o» li tsobajel la spasike.

Melel onoʼox ti oy kʼusi chkʼot ta pasel ti muʼyuk bu jech ilbil-oe, pe maʼuk jaʼ tspasik li buchʼutik ayik li ta tsobajel taje. Li ta 1919, li Jeovae laj yakʼbe yipal li steklumal sventa masuk to xcholik mantale, vaʼun jaʼo te lik tal li kʼusi muʼyuk bu jech ilbil-o ta cholmantale. Pe yoʼ to mu xkʼot ta pasel taje, baʼyel ep kʼusitik skʼan xjel ta stojolal li Jchanolajeletik ta Vivliae.

Jujun jabil chichʼ tʼujel li buchʼutik chbeiltasvanik li ta Sociedad Watch Tower Bible and Tract. Li tsobajel taje laj yichʼ pasel ta savado 4 yuʼun enero ta 1919. Li vaʼ orae, jaʼo te tikʼilik ta chukel ta Atlanta (Georgia, Estados Unidos) li Joseph Rutherford xchiʼuk li yan vukvoʼ xchiʼiltake. Li Rutherforde jaʼ toʼox yakal tsbeiltas li steklumal Jeovae, jaʼ yuʼun li ta tsobajel taje, te chchapik mi jaʼ onoʼox chkomik ta jbeiltasvanejetik li Rutherford xchiʼuk xchiʼiltake o mi chichʼ sabel xkʼexolik.

Li kermanotik Rutherforde tsvul tajek yoʼonton ta skoj li kʼusi xuʼ xkʼot ta stojolal li steklumal Jeova ta jelavele. Pe ¿kʼu yuʼun? Yuʼun snaʼoj lek ti oy junantik ermanoetike jaʼ lek chaʼiik ti saʼik yan jbabee. ¿Kʼusi van la spas li Rutherforde? Akʼo mi te tikʼil ta chukel, la stsʼiba batel jlik karta sventa xalbe li buchʼutik te chkʼotik ta tsobajel ti jaʼ akʼo stʼujik ta jbabe li ermano Evander Cowarde. Xi laj yal li ta skartae: «Li stuke jaʼ jun vinik ti lek noʼox manxoe xchiʼuk ti lek pʼije». Xi to laj yale: «Lek tukʼ yakʼoj sba ta stojolal li Kristoe». Pe oy ep ermanoetike tskʼanik ti akʼo to smalaik vakibuk u sventa stʼujik li buchʼutik tsbeiltasik li steklumal Jeovae. Jaʼ jech la snopik ek li abogadoetik ti tskoltaik li ermanoetik ti  te tikʼajtik ta chukele. Vaʼun, li junantike ta kʼunkʼun lik tsanuk sjolik ta skoj li kʼusi laj yichʼ alele.

Li ermano Richard Barbere laj yal ta mas tsʼakal ti oy buchʼu la sikubtas li kʼope. Yuʼun oy jun ermano ti te oy li ta tsobajele xi laj yale: «Maʼuk abogadoun, pe jnaʼoj li kʼusi skʼan pasel sventa tukʼuk xkakʼ jbatike, taje jaʼ li kʼusi oy ta yoʼonton Diose. Sventa xkakʼtik ta ilel ti tukʼ chkakʼ jbatik ta stojolal li Diose, lek ti jaʼuk onoʼox xkomik li jbeiltasvanejetike xchiʼuk ti jaʼuk onoʼox xkom ta jbabe li ermano Rutherforde» (Sal. 18:25).

Li ermano Alexander Macmillan ti te tikʼil ta chukel eke vul ta sjol li kʼusi kʼot ta pasel ta yokʼomale. Li ermano Rutherford la skʼopon li Macmillane, vaʼun xi laj yalbee: «Becho tal li akʼobe». Laje, akʼbat jlik karta yuʼun Rutherford xchiʼuk laj yakʼ venta ta anil li kʼusi skʼan xale. Xi chale: «RUTHERFORD WISE VAN BARBER ANDERSON BULLY XCHIʼUK SPILL JBABE BAʼYEL OXVOʼ BANKILALETIK KʼANBILOXUK». Taje jaʼ skʼan xal ti jaʼ onoʼox laj yichʼik tʼujel li jbeiltasvanejetike xchiʼuk ti jaʼ onoʼox komik ta bankilaletik li ermano Rutherford xchiʼuk Van Amburgh. Jaʼ yuʼun, li ermano Rutherforde jaʼ onoʼox kom ta jbabe.

Kʼalal te toʼox tikʼilik ta chukel li vaxakvoʼ ermanoetike, li Jchanolajeletik ta Vivlia ti tukʼ yakʼoj sbaike la spasik jlik vun ti te chal ti xichʼikuk lokʼesel ta chukel li kermanotaktike. Li vaʼ ermanoetik xchiʼuk ermanaetik ti lek tsots yoʼontonike la stsobik mas ta 700 mil firmaetik. Li Rutherford xchiʼuk li yan vukvoʼ xchiʼiltake jaʼo laj yichʼik lokʼesel ta chukel li ta mierkoles 26 yuʼun marso ta 1919 kʼalal skʼan toʼox xakʼik li jlik vun taje.

Xi albatik yuʼun Rutherford li buchʼutik te xa ox smalaojik kʼalal lokʼ ta chukele: «Jpatoj lek koʼonton ti jaʼ sventa jchapaneltik li kʼusi la jnuptantik ta sventa li kʼusi chtal ta tsʼakale. [...] Maʼuk mas tsots skʼoplal ti laj avakʼik persa sventa xalokʼesunkutik ta chukele. [...] Moʼoj, yuʼun li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti laj avakʼik ta ichʼel ta mukʼ li Jeovae xchiʼuk li buchʼutik jech la spasike lek kʼusitik staojik».

Li kʼusitik kʼot ta pasel kʼalal laj yichʼik chapanel li ermanoetike te vinaj-o ti jaʼ la xchapan stuk li Jeovae. Xi laj yal li jchapanvanejetik li ta 14 yuʼun mayo ta 1919: «Muʼyuk xa chichʼik chapanel li jchukeletik ta skoj [...] ti muʼyuk tukʼ ti kʼu yelan laj yichʼik chapanele». ¿Kʼu yuʼun lek li kʼusi kʼot ta nopel yuʼunike? Yuʼun tsots nopbat smulik li ermanoetik taje xchiʼuk chopol van kom skʼoplalik jechuk ti jaʼuk noʼox chʼaybat li smulike o ti muʼyukuk jal laj yichʼik chukele. Pe ta skoj ti laj xa ox skʼoplal li chapanele xchiʼuk ti muʼyuk xa mas laj yichʼ tikʼbel smulike, muʼyuk xa chopol kom skʼoplalik. Vaʼun, li kermanotik Rutherford ti ojtikinbil kʼuchaʼal jchapanvaneje jech-o la spas batel li yabtele xchiʼuk ep ta velta la spakbe skʼoplal li steklumal Jeova ta stojolal li Tribunal Supremo ta Estados Unidos kʼalal lokʼem xa ox ta chukele.

Xi laj yal li ermano Macmillane: «Mu teuk noʼox jmeyoj jkʼob likomkutik sventa jmalakutik ti  xkichʼkutik ikʼel batel ta vinajel yuʼun li Kajvaltike. Laj kakʼkutik venta ti skʼan oyuk kʼusi jpaskutik yoʼ jnaʼkutik li kʼusi oy ta yoʼonton ta melele».

Pe li ermanoetik ta smeʼ nail abtelale muʼyuk xa vuʼ yuʼunik spasel li abtelal jech kʼuchaʼal laj toʼox spasik ta epal jabiletike. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun kʼalal jaʼo te tikʼilik ta chukel li ermanoetike, oy kʼusitik laj yuʼun li makina ti tspas imprimir vunetike. ¿Kʼu yelan laj yaʼi sbaik li ermanoetike? Chibaj yoʼontonik xchiʼuk oy junantike la snopik ti te xa chlaj-o skʼoplal li cholmantale.

¿Mi oy to van buchʼu tskʼan chchikinta li lekil aʼyej ti chcholik li Jchanolajeletik ta Vivliae? Sventa snaʼike, li ermano Rutherforde laj yal ti chetʼes jun mantal xchiʼuk ti tstakik ta ikʼel skotol li krixchanoetike. Xi laj yal li Macmillane: «Mi muʼyuk buchʼu chtal li ta tsobajele, liʼ noʼox kʼalal chlaj skʼoplal un bi».

Akʼo mi solel ip chaʼi sba li kermanotik Rutherforde, laj onoʼox yetʼes mantal ta Los Ángeles (California) li ta domingo 4 yuʼun mayo ta 1919, xi sbi li mantal laj yetʼese: «Spatobil oʼontonal sventa li buchʼutik chibajem chaʼi sbaike». Li vaʼ kʼakʼale, kʼotik 3,500 krixchanoetik xchiʼuk ep buchʼutik muʼyuk x-ochik ti bu la stsob sbaike. Li ta yokʼomale, la stsob sbaik 1,500. Vaʼun, jaʼ jech laj yakʼik venta ermanoetik ti oy to buchʼutik tskʼan chchikintaik li lekil aʼyeje.

Jaʼ jech lik yakʼik-o tal persa xcholel mantal li ermanoetike xchiʼuk jaʼ jech-o ta jpastik li avi eke.

Li Jkʼel osil ta toyol ta inglés ta 1 yuʼun agosto ta 1919 laj yal ti chichʼ pasel jun asamblea ta septiembre li ta Cedar Point (Ohio) xchiʼuk ti jaʼ sventa skotol krixchanoetike. Jun Jchanolajel ta Vivlia ti likem ta Misuri ti Clarence Beaty sbie xi laj yale: «La jnop jkotolkutik ti persa skʼan te oyunkutike». Li vaʼ asambleae, kʼotik mas ta vakmil ermanoetik ti muʼyuk bu jech snopojik chkʼot ta pasele. Pe li kʼusi mas labal sba kʼot ta pasel li vaʼ kʼakʼale jaʼ ti laj yichʼik  voʼ mas ta chib sien krixchanoetik li ta nopol nab Erie.

Li ta 5 yuʼun septiembre ta 1919 kʼalal voʼob xa ox kʼakʼal xyaket tspasik li asambleae, li ermano Rutherforde la sjelubtas jun mantal ti xi sbie: «Mantal sventa li buchʼutik chkoltavanike». Jaʼo te laj yal ti chlokʼ li revista The Golden Age * ti jaʼ chalbe skʼoplal «li kʼusitik tsots skʼoplal chkʼotanuk ta pasele» xchiʼuk chalbe smelolal ta Vivlia ti «kʼu yuʼun jech chkʼotanuk ta pasel taje».

Skotol li Jchanolajeletik ta Vivliae laj yichʼik albel ti skʼan tsotsuk yoʼontonike xchiʼuk ti jaʼuk stunesik ta cholmantal li revistae. Xi laj yal jlik karta ti jaʼ chchapbe smelolal ti kʼu yelan skʼan spasik li abtelal ta cholmantale: «Skotol li buchʼutik yichʼojik xa voʼe skʼan akʼo svules ta sjolik ti jaʼ jun mukʼta matanal ti chkoltavanik ta abtele xchiʼuk ti xakʼik persa ti bu kʼalal xuʼ yuʼunik sventa xalbeik batel lekil aʼyej li krixchanoetike». Toj lek li kʼusi kʼot ta pasele, yuʼun ta skoj ti lek baxbolik ta cholmantal li kermanotaktike, laj xa ox stsak sbiik 50 mil krixchanoetik li ta disiembre sventa xichʼik akʼbel li revistae.

Li ta slajebaltik 1919, lek xa ox chapalik li steklumal Jeovae xchiʼuk tsatsubem xa ox lek yoʼontonik. Jech xtok, ep xa ox albil kʼopetik ti kʼotemik ta pasel ti chalbe skʼoplal li slajebal kʼakʼale. Jun albil kʼop ta Malaquías 3:1 kʼalal ta 4 laj yal ti chichʼik akʼel ta preva li yajtuneltak Diose xchiʼuk ti chichʼ sakubtasel li steklumal Jeovae. Li ta sjabilal 1919, kʼotem xa ox ta pasel skotol taje. Jech noxtok, li yajtuneltak Diose lokʼemik xa ox ta skʼob «li Mukʼta Babiloniae» xchiʼuk svaʼanoj xa ox Jesus «li tukʼil xchiʼuk pʼijil [mosoile]» * (Apok. 18:2, 4; Mat. 24:45). Li Jchanolajeletik ta Vivliae chapalik xa ox sventa spasik li abtelal ti ch-akʼbatik yuʼun li Jeovae.