1. Albo smelolal kʼu yelan chil Jeova li buchʼutik bikʼit chakʼ sbaike.

LI Jeovae skʼanoj li buchʼutik bikʼit chakʼ sbaike xchiʼuk jaʼ noʼox xuʼ xkʼotik ta sbatsʼi amigotak. Yan «li jtoybae ta nom noʼox skʼeloj batel» (Sal. 138:6, TNM). Jkotoltik oy ta koʼontontik ti lekuk xilutik li Jeovae xchiʼuk ti kʼanbiluk xkaʼi jbatik yuʼune. Jaʼ yuʼun, oy lek srasonal kuʼuntik sventa xkakʼtik persa ti bikʼit xkakʼ jbatike.

2. ¿Kʼusi ta jchantik li ta xchanobil liʼe?

² Li ta xchanobil liʼe, ta jtakʼtik batel li oxib sjakʼobiltak liʼe: ¿Kʼusi skʼan xal ti bikʼit chkakʼ jbatike? ¿Kʼu yuʼun skʼan oyuk kuʼuntik li talelal taje? ¿Butik xuʼ xkakʼtik ta ilel ti bikʼit chkakʼ jbatike? Jech kʼuchaʼal ta jchantik batele, mi bikʼit chkakʼ jbatike, ta me xmuyubaj kuʼuntik li Jeovae xchiʼuk ta me jtabetik sbalil ek (Prov. 27:11; Is. 48:17).

3. ¿Kʼusi skʼan xal ti bikʼit chkakʼ jbatike?

³ Li buchʼutik bikʼit chakʼ sbaike mu snaʼ stoy sbaik xchiʼuk muʼyuk tsots skʼoplal chaʼi sbaik. Li Vivliae chal ti buchʼu bikʼit yakʼoj sbae snaʼoj ti jaʼ mas mukʼ li Jeovae ti jaʼ mu sta li stuke xchiʼuk ti jaʼ li buchʼu mas ep kʼusitik snaʼe (Filip. 2:3, 4).

4, 5. ¿Mi bikʼit yakʼoj sba ta melel li buchʼu jaʼ noʼox tsmak satile?

⁴ Oy buchʼutik bikʼit chakʼ sbaik yilel ta skoj ti kʼu yelan laj yichʼik tsʼitesel tale, yuʼun xuʼ van lek stalelalik, tsʼijilik noʼox o lek snaʼ x-ichʼvanik ta mukʼ xchiʼuk oy slekil yoʼontonik. Pe ta onoʼox xvinaj ta mas jelavel ti kʼu yelan stalelalik ta melele, yuʼun xuʼ van li ta yut yoʼontonike xtoyet noʼox chaʼi sbaik (Luk. 6:45).

⁵ Jech xtok, li buchʼutik mu snaʼ xiʼik o ti jamal snaʼ xalik  li kʼusi tsnopike maʼuk me skʼan xal ti tstoy sbaike (Juan 1:46, 47). Pe mi muʼyuk la skʼel sbaike, xuʼ me spat yoʼonton ta stojolal stukik. Jaʼ yuʼun, jkotoltik skʼan xkakʼtik persa ti bikʼituk xkakʼ jbatik akʼo mi lek jnaʼ xijkʼopojutik o mi mu masuk.

6. Jech kʼuchaʼal chal 1 Korintios 15:10, ¿kʼusi chakʼ jchantik li stalelal jtakbol Pabloe?

⁶ Jkʼeltik kʼu yelan laj yakʼ ta ilel stalelal li jtakbol Pabloe. Li stuke tunesat yuʼun Jeova sventa slikes tsobobbailetik ta yantik lumetik. Xuʼ van jaʼ li buchʼu mas ep kʼusitik la spas ta cholmantal ti jaʼ mu jechuk li yan jtakboletike. Akʼo mi jech, muʼyuk la snop ti jaʼ mas tsots skʼoplale ti jaʼ mu sta li yan ermanoetike, moʼoj, yuʼun laj yakʼ ta ilel ti bikʼit yakʼoj sba kʼalal xi laj yale: «Voʼon li buchʼu mas bikʼit ta skotol li jtakboletike xchiʼuk mu jta-o ti jtakbol chkichʼ albele, yuʼun la jkontrainbe li stsobobbail Diose» (1 Kor. 15:9). Jech xtok, laj yal ti jaʼ ta skoj slekil yutsil yoʼonton Dios ti laj yamigoin sbaik xchiʼuk li Jeovae, maʼuk ta skoj ti ep kʼusitik la spase o ti tsots skʼoplal chaʼi sbae (kʼelo 1 Korintios 15:10). Kʼalal la stsʼibabe batel karta li jkorintoetike, te laj yakʼ ta ilel ti bikʼit tajek yakʼoj sbae akʼo mi oy buchʼu labanvanik li ta tsobobbaile (2 Kor. 10:10).

7. ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel ti bikʼit laj yakʼ sba li ermano Karl Klein?

⁷ Epal ermanoetike chpatbat yoʼontonik li sloʼil xkuxlejal li ermano Karl Klein ti tun ta Jtsop Jbeiltasvaneje. Li ermanoe chal ta jamal ti oy jayibuk jabil oy kʼusitik vokol laj yaʼi spasel xchiʼuk ti oy kʼusitik la snuptane. Jkʼeltik junantik. Li ermanoe lokʼ xchol mantal ta sba velta ta naetik li ta sjabilal 1922, pe ta skoj ti vokol tajek laj yaʼi spasele, muʼyuk la xchol mantal chib jabil. Kʼalal te xa ox oy ta Betel xtoke, oy  kʼuuk sjalil ilin ta stojolal jun ermano ta skoj ti akʼbat tojobtasele. Ta tsʼakal xtoke, ipaj ta tsatsal vul oʼonton, pe poxtaj ta mas jelavel. Jech xtok, oy kʼusitik kʼupilik sba la sta ta mantal. ¿Mi mu jechuk ti bikʼit tajek laj yakʼ sba li ermano sventa xal ta jamal li kʼusitik vokol laj yaʼi spasel ta xkuxlejale? Avie, ep yajtuneltak Jeova tsvules ta sjolik li ermano Klein xchiʼuk li kʼusi jamal laj yal li ta sloʼil xkuxlejale. *

8. ¿Kʼuxi tskoltautik li 1 Pedro 5:6 ti jaʼ lek chil Jeova ti bikʼit xkakʼ jbatike?

⁸ Li jtakbol Pedroe laj yal ti tsots tajek skʼoplal ti bikʼit xkakʼ jbatik sventa lekuk xilutik li Jeovae (kʼelo 1 Pedro 5:6). Li livro “Ven, sé mi seguidor” xi chal ta sventa li kʼusi laj yal li jtakbol Pedroe: «Li toybaile xkoʼolaj kʼuchaʼal jun veneno ti chmilvane. Yuʼun li buchʼutik jech stalelalike mu kʼusi xtun-o chil li Diose, yan li buchʼutik bikʼit chakʼ sbaike ep bu xuʼ chtunesatik yuʼun li Jeovae akʼo mi mu kʼusi xtojobik lek spasel». Xi to chal xtoke: «Mi bikʼit chkakʼ jbatike, ta sjunul yoʼonton chakʼbutik bendision li Jeovae». * Ta melel, jnaʼojtik ti mu kʼusi xkoʼolaj-o mi jaʼ ta jmuyubtabetik yoʼonton li Jeovae (Prov. 23:15).

9. Li krixchanoetike, ¿kʼu yuʼun jaʼ mas lek chaʼiik xchiʼinel li buchʼutik bikʼit yakʼoj sbaike?

⁹ Maʼuk noʼox lek chil Jeova ti bikʼit chkakʼ jbatike, yuʼun ta jtabetik sbalil ek. Kʼalal bikʼit chkakʼ jbatike, chnopaj ta jtojolaltik li krixchanoetike. Sventa jnaʼtik ti kʼu yuʼun jech chkaltike, jnopbetik skʼoplal liʼe: ¿Kʼu van yelan stalelal li krixchanoetik ta jkʼan ta jchiʼintike? (Mat. 7:12). ¿Mi mu jechuk ti mu jkʼan jchiʼintik li buchʼu jpʼel noʼox xal xchiʼuk ti mu kʼusi skʼan albele? Pe mu jechuk chkaʼi jbatik kʼalal jaʼ ta jchiʼintik li ermanoetik ti kʼuxutik ta yoʼontonike, ti skʼanojutik jech kʼuchaʼal xchiʼilutik ta vokʼele, ti oy slekil yoʼontonike xchiʼuk ti bikʼit chakʼ sbaike (1 Ped. 3:8). Jun koʼontontik yuʼun kʼalal jaʼ ta jchiʼintik li buchʼutik jech stalelalike, jaʼ me jech chaʼi sba yantik mi bikʼit chkakʼ jbatik eke.

10. Kʼalal bikʼit chkakʼ jbatike, ¿kʼuxi tskoltautik yoʼ stsal kuʼuntik li kʼusitik ta jnuptantike?

¹⁰ Kʼalal bikʼit chkakʼ jbatike, tskoltautik xtok sventa stsal kuʼuntik li kʼusitik ta jnuptan ta jkuxlejaltike. Pe xuʼ me oy kʼusitik muʼyuk lek chkiltik ti chichʼ pasele.  Xi laj yal li pʼijil ajvalil Salomone: «Quiloj ti oy jaʼ cajal ta caʼ chanovic li mozoetique; yan li banquilaletique jaʼ ta yacan chanovic jech chac cʼu chaʼal mozo» (Ecl. 10:7). Mu me skotoluk velta chichʼik ichʼel ta mukʼ li buchʼutik oy kʼusitik lek xtojobik spasele, yuʼun bakʼintike jaʼ mas chichʼik ichʼel ta mukʼ li buchʼutik mu kʼusi snaʼik lek spasele. Li Salomone laj yakʼ venta ti jaʼ mas lek ti junuk noʼox koʼontontik akʼo mi oy kʼusi chkʼot ta pasel ta jkuxlejaltike, jaʼ chopol me chij-ilin-o yuʼune (Ecl. 6:9). Mi bikʼit chkakʼ jbatike, jaʼ me tskoltautik yoʼ mu chopoluk xkiltik li kʼusitik chkʼot ta spasel ta jkuxlejaltike.

11. ¿Kʼu yuʼun skʼan bikʼit xkakʼ jbatik kʼalal chkichʼtik tojobtasele?

¹¹ Skotol kʼakʼal xuʼ me xkakʼtik ta ilel ti bikʼit chkakʼ jbatike. Jkʼeltik junantik kʼusi ora xuʼ jech jpastik. Kʼalal jaʼo chkichʼtik tojobtasele. Kʼalal oy buchʼu chakʼ persa sventa stojobtasutike, teuk me ta joltik ti xuʼ van jaʼ ta skoj ti tsots li kʼusi la jpastike. Ta slikebale, xuʼ van mu kʼunuk chkaʼitik xchʼamel li tojobtasel chkichʼtike xchiʼuk xuʼ oy kʼusitik chopol xkaltik ta stojolal li buchʼu la stojobtasutike o ti kʼu yelan laj yalbutike. Pe mi bikʼit chkakʼ jbatike, mu jechuk chkaltik xchiʼuk chkakʼtik persa ta sjelel li jtalelaltike.

12. Jech kʼuchaʼal chal Proverbios 27:5 xchiʼuk 6, ¿kʼu yuʼun skʼan jtojtik ta vokol kʼalal oy buchʼu tstojobtasutike? Albo junuk skʼelobil.

¹² Li buchʼu bikʼit yakʼoj sbae tstoj ta vokol kʼalal chichʼ tojobtasele. Kalbetik junuk skʼelobil. Jnoptik ti te oyutik ta tsobajele xchiʼuk ti yakal ta jchiʼintik ta loʼil junantik ermanoetike. Pe kʼalal laj xa ox koʼontontik ta loʼile, oy buchʼu chikʼutik lokʼel xchiʼuk xi chalbutik ta nakʼale: «Pakʼal me veʼlil ta stanal ave». Kʼalal jech chalbutike chijkʼexav yuʼun, akʼo mi jech, ta jtojbetik ta vokol ti laj yalbutike xchiʼuk mas to van lek chkaʼitik ti lajuk xa onoʼox kichʼtik albele. Jaʼ me jech skʼan xkakʼ ta ilel jtalelaltik kʼalal oy buchʼu tstojobtasutike, yuʼun skʼan bikʼit xkakʼ jbatik ta skʼoj ti laj yakʼ yipal sventa xalbutik ti bu skʼan xijtukʼibe. Jaʼ yuʼun, mu chopoluk xkiltik li ermano ti laj yakʼbutik tojobtasele o ti jnoptik ti chopol chilutike, moʼoj, jaʼ lek jnoptik ti skʼanojutik kʼuchaʼal jun yamigoe (kʼelo Proverbios 27:5, 6; Gal. 4:16).

13. ¿Kʼuxi chkakʼtik ta ilel ti bikʼit chkakʼ jbatik kʼalal oy kʼusitik tsta ta mantal yan ermanoe?

¹³ Kʼalal oy kʼusitik tsta ta mantal yan  ermanoe. Xi chal li kʼusi toʼox tsnop jun mol ta tsobobbail ti Jason sbie: «Kʼalal chkil ti ch-akʼbat smoton ta mantal junuk ermanoe, ta jakʼbe jba ti kʼu yuʼun mu xakʼbeikun li voʼone». ¿Mi oy jech kaʼioj jbatik ek? Muʼyuk chopol ti chkakʼ kipaltik ta stael kʼusitik ta mantale (1 Tim. 3:1). Pe skʼan me jkʼel jbatik ta sventa li kʼusi ta jnoptike, yuʼun xuʼ me xlik ayanuk ta koʼontontik li toybaile. Xuʼ van xi snop li jun ermanoe: «Li abtelal liʼe voʼon noʼox xitojob ta spasel». O xuʼ van xi snop junuk ermanae: «Li jmalale jaʼ mas lek xtojob spasel li abtelal leʼe, jaʼuk li ermano leʼe mu xtojob». Mi bikʼit chkakʼ jbatik ta melele, muʼyuk me bu jech ta jnoptik.

14. ¿Kʼusi chakʼ jchantik ti kʼu yelan laj yakʼ ta ilel stalelal Moises kʼalal oy kʼusitik la staik ta mantal li yantike?

¹⁴ Jkʼeltik kʼuxi xuʼ jchanbetik ti kʼu yelan laj yakʼ ta ilel stalelal Moises kʼalal oy kʼusitik la staik ta mantal li yantike. Li Moisese ep tajek sbalil chil ti sbainoj sbeiltasel li jteklum Israele. ¿Mi itʼixaj van yoʼonton kʼalal laj yal Jeova ti oy buchʼutik yan chkoltaat ta spasel li yabtele? Moʼoj (Núm. 11:24-29). Yuʼun bikʼit laj yakʼ sba kʼalal laj yichʼ koltael yuʼun yantik ta xchapanel li jteklume (Éx. 18:13-24). Kʼalal oy xa ox mas jchapanvanejetike, mu xa persauk jal tsmalaik sventa xchapaj skʼopik li j-israeletike. Li Moisese jaʼ mas tsots skʼoplal laj yil ti junuk noʼox yoʼonton li j-israeletike, jaʼ mu sta li smoton staoje. ¿Mi mu jechuk ti lek ta chanbel stalelale? Teuk ta joltik ti maʼuk tskʼel Jeova mi xijtojob leke, jaʼ tskʼel mi bikʼit chkakʼ jbatik sventa xuʼ stunesutike, yuʼun «akʼo mi ta toyol to oy li Jeovae, chil talel li buchʼu bikʼit yakʼoj sbae» (Sal. 138:6, TNM).

15. ¿Kʼusitik jelem ta xkuxlejal epal ermanoetik?

¹⁵ Kʼalal oy kʼusi chjel ta jkuxlejaltike. Mu to sjaliluke, oy epal ermanoetik jel ti kʼu yelan chtunike akʼo mi jal xa tajek  chtunik ta tsʼakal ora. Jech kʼuchaʼal liʼe, li ta sjabilal 2014, lik tunikuk ta yan abtelal ta tsʼakal ora li buchʼutik chtunik ta jkʼelvanej ta distritoe. Li vaʼ jabil xtoke, laj yichʼ alel ti mu xa xuʼ xtunik ta jkʼelvanej ta sirkuito li buchʼutik tstaik 70 sjabilalike. Jech xtok, li moletik ta tsobobbail ti yichʼojik 80 jabil o mase mu xa xuʼ xtunik ta kordinador yuʼun moletik ta tsobobbail. Li jabiletik echʼem tal xtoke, yichʼojik albel ti xbat tunikuk ta prekursor li buchʼutik chtunik ta Betele. Yantik xtoke laj yiktaik li abtel ta tsʼakal ora ta skoj ti ipajike, ti tskʼel yutsʼ yalalik o yan kʼusitik ti kʼot ta pasel ta xkuxlejalike.

16. ¿Kʼuxi yakʼojik ta ilel junantik ermanoetik ti bikʼit yakʼoj sbaike?

¹⁶ Vokol laj yaʼiik li kʼusi jel ta xkuxlejalik li ermanoetik taje, yuʼun tskʼupinik tajek ti bu toʼox chtunike. Ep buchʼutik jal xa ox tajek te chtunik xchiʼuk li yantike laj yat tajek yoʼontonik. Pe ¿kʼusi koltaatik yoʼ xnop xaʼiik li kʼusi jel ta xkuxlejalike? Jaʼ ti skʼanojik li Jeovae xchiʼuk te ta snopbenik ti jaʼ mas tsots skʼoplal ti chtunik ta stojolale, maʼuk ta skoj li matanal staojik o ti kʼu yelan chichʼik ojtikinele (Kol. 3:23). Ta skoj ti bikʼit tajek yakʼoj sbaike, xmuyubaj noʼox chtunik ta stojolal Jeova ta buyuk noʼox xchiʼuk jaʼ chakʼbeik sbain skotol li kʼusi tsvul-o yoʼontonike, yuʼun snaʼojik lek ti muʼyuk ch-iktaatik yuʼun li Jeovae (1 Ped. 5:6, 7).

17. ¿Kʼu yuʼun ta jtojtik ta vokol ti chalbutik Vivlia ti skʼan bikʼit xkakʼ jbatike?

¹⁷ Ta melel, ta jtojtik tajek ta vokol ti chalbutik Vivlia ti skʼan bikʼit xkakʼ jbatike, yuʼun ta jtabetik sbalil xchiʼuk tstabeik sbalil li yantik eke. Jech xtok, tskoltautik yoʼ jnaʼtik kʼusi ta jpastik kʼalal oy kʼusi ta jnuptan ta jkuxlejaltike, pe li kʼusi mas tsots skʼoplale, jaʼ ti xuʼ mas xijnopaj ta stojolal li Jtotik ta vinajele. Akʼo mi te nakal «ta toyol, ta chʼul vinajel» li Jeovae, pe chakʼbutik tajek muyubajel ti skʼanojutik xchiʼuk ti oyutik ta yoʼonton mi bikʼit chkakʼ jbatike (Is. 57:15).