1. ¿Kʼu yuʼun skʼan jchʼunbetik smantal li Jeovae?

JAʼ Jpasvanej kuʼuntik li Jeovae, jech oxal sta-o ti stojobtasutike xchiʼuk ti jchʼunbetik li smantale * (Apok. 4:11). Pe oy yan srasonal ti kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal ti skʼan jchʼunbetik smantale, yuʼun stuk noʼox toj lek snaʼ spas mantal. Ta epal jabiletike, oy epal krixchanoetik ti sventainojik o spasojik ta mantal li yantike. Pe li Jeovae stuk noʼox toj pʼij, lek snaʼ xkʼanvan, snaʼ stsakvan ta venta xchiʼuk oy xkʼuxul yoʼonton (Éx. 34:6; Rom. 16:27; 1 Juan 4:8).

2. ¿Kʼuxi tskoltautik Evreos 12:9 kʼalal ta 11 sventa jchʼunbetik smantal li Jeovae?

² Li Jeovae mu skʼan ti jaʼ noʼox ta jchʼunbetik smantal ta skoj ti chijxiʼo yuʼune, moʼoj, li stuke tskʼan ti jechuk jpastik ta skoj ti jaʼ jkʼanvanej Totil kuʼuntike. Kʼalal la stsʼibabe batel karta j-ebreoetik li jtakbol Pabloe, laj yal ti «skʼan jchʼunbetik smantal li [Jtotike]», yuʼun ta «jtabetik sbalil» li kʼusi chalbutike (kʼelo Evreos 12:9-11).

3. 1) ¿Kʼuxitik chkakʼtik ta ilel ti ta jchʼunbetik smantal li Jeovae? 2) ¿Kʼusi sjakʼobiltak ta jkʼeltik batel?

³ Sventa xkakʼtik ta ilel ti ta jchʼunbetik smantal li Jeovae, skʼan xkakʼtik persa xchʼunbel smantal ta skotol ora xchiʼuk ti mu jpat koʼontontik ta jpʼijil jtuktike (Prov. 3:5). Mas me kʼun chkaʼitik xchʼunbel smantal Dios kʼalal chkojtikinbetik lek li stalelaltak ti toj kʼupilik sbae, yuʼun skotol li kʼusitik tspase jaʼ ta skoj li stalelaltake (Sal. 145:9). Mas to chlik jkʼantik  Jeova kʼalal chkojtikintik leke, vaʼun mu xa persauk ti oy buchʼu xalbutik li kʼusi xuʼ jpastik xchiʼuk li kʼusi mu stakʼe, yuʼun chkakʼtik persa snopel xchiʼuk skʼelel li kʼusi mu skʼupin li Jeovae xchiʼuk li kʼusi lek chile (Sal. 97:10). Pe xuʼ van vokol chkaʼitik bakʼintik ti jchʼunbetik smantale. ¿Kʼu yuʼun? ¿Kʼusi xuʼ xchanbeik ajvalil Neemias li moletik ta tsobobbaile? ¿Kʼusi xuʼ xchanbeik ajvalil David li totiletike? Li meʼiletike, ¿kʼusi xuʼ xchanbeik Maria ti jaʼ smeʼ li Jesuse? Jaʼ ta jtakʼtik batel li ta xchanobil liʼe.

4, 5. ¿Kʼu yuʼun vokol chkaʼitik ti jchʼunbetik smantal Jeova jech kʼuchaʼal chal Romanos 7:21 kʼalal ta 23?

⁴ Ta skoj ti jkuchojtik li mulile xchiʼuk ti maʼuk tukʼil krixchanoutike, bakʼintike vokol chkaʼitik ti jchʼunbetik smantal li Jeovae. Jaʼ yuʼun, mas kʼun chkaʼitik ti jtoy jbatike. Kʼalal la sloʼik sat teʼ li Adan xchiʼuk Evae, jaʼo te la stoy sbaik ta stojolal li Diose xchiʼuk laj yakʼik ta ilel ti xuʼ stʼuj stukik li kʼusi xuʼ spasik xchiʼuk li kʼusi mu stakʼe (Gén. 3:22). Li avi eke, jaʼ jech stalelal jutuk mu skotoluk li krixchanoetike, yuʼun mu skʼan stsakik ta venta li Diose xchiʼuk jaʼ lek chaʼiik ti stʼuj stukik li kʼusi lek xchiʼuk li kʼusi chopole.

⁵ Akʼo mi xkojtikintik xa xchiʼuk jkʼanojtik li Jeovae, xuʼ van vokol to chkaʼitik spasel li kʼusi lek chil jech kʼuchaʼal laj yaʼi sba li Pabloe (kʼelo Romanos 7:21-23). Oy ta koʼontontik ek ti jpastik li kʼusi lek chil Diose, pe jaʼ tskʼan tstsalutik yaʼi li kʼusi chopole, jech oxal skʼan jechuk-o xkakʼtik persa stsalel.

6, 7. ¿Kʼusi yan srasonal ti vokol-o chkaʼitik xchʼunbel smantal li Jeovae? Albo junuk skʼelobil.

⁶ Yan xtok ti kʼu yuʼun vokol chkaʼitik xchʼunbel smantal li Jeovae jaʼ ta skoj li kʼusi nopem xkaʼitik spasele xchiʼuk li kʼusi chalik li krixchanoetik ti bu nakalutike. Oy ep kʼusitik xuʼ xkichʼtik albel ti akʼo jpastike, pe ti mu skʼupin li Jeovae. Jaʼ yuʼun, skʼan xkakʼtik persa ti mu jechuk xlik jnoptik eke. Kalbetik junuk skʼelobil.

⁷ Ta junantik lumetike, muʼyuk chopol chilik ti xichʼ sujel li kerem tsebetik sventa jaʼuk xbat ta yoʼontonik saʼel epal takʼine. Jaʼ jech kʼot ta stojolal jun kermanatik ti Mary * sbie. Kʼalal mu toʼox xojtikin li Jeovae, ay ta chanun ta jun lekil universidad li ta slumale. Sujat yuʼun yutsʼ yalal sventa xakʼ ta yoʼonton stael junuk abtelal ti xuʼ spas kanal epal takʼine xchiʼuk ti xichʼ ichʼel ta mukʼ ta skoj li yabtele. Taje, jaʼ onoʼox li kʼusi oy ta yoʼonton eke. Pe jel snopben kʼalal laj yojtikin xchiʼuk kʼalal lik skʼan li Jeovae. Akʼo mi jech, xi chale: «Bakʼintike, chlokʼ abtelaletik ti xuʼ jpas kanal epal takʼine, pe tsmakun sventa xitun ta stojolal li Jeovae. Ta skoj ti kʼu yelan laj kichʼ tsʼitesel talele, vokol-o chkaʼi ti mu jchʼam li abtelaletik taje. Jaʼ yuʼun, persa ta jkʼanbe vokol Jeova sventa mu jchʼam junuk abtelal ti tsmakun ta spasbel li yabtele» (Mat. 6:24).

8. ¿Kʼusi chlik jkʼeltik batel?

⁸ Ta melel, ta jtabetik sbalil kʼalal ta jchʼunbetik smantal li Jeovae. Pe li buchʼutik oy kʼusitik sbainojik jech kʼuchaʼal li moletik, li totiletik xchiʼuk li meʼiletike, oy to yan srasonal yuʼunik sventa xchʼunbeik smantal li Jeovae, ¿kʼusi? Jaʼ ti xuʼ skoltaik li yantike. Chlik jkʼeltik batel junantik loʼiletik ta Vivlia ti xuʼ xkoltaatik sventa lekuk spasik li kʼusi sbainojik yoʼ xmuyubaj yuʼunik li Jeovae.

9. ¿Kʼusi chopol yakal tspas judaetik kʼalal kʼot ta Jerusalen li Neemiase?

⁹ Li Jeovae yakʼojbe ta sba moletik jun abtelal ti toj tsots skʼoplale: ti xchabiik li chijetike (1 Ped. 5:2). ¿Buchʼu xuʼ xchanbeik stalelal li  moletike? Jaʼ li ajvalil Neemiase, yuʼun akʼo mi tsots yabtel li ta Judae, pe toj lek la xkʼuxubin li yajtuneltak Jeovae (Neh. 1:11; 2:7, 8; 5:14). Jkʼeltik kʼusitik vokolil la snuptan li Neemiase. Kʼot ta xchikin ti sokesojbeik skʼoplal templo li judaetike xchiʼuk ti muʼyuk yakal chakʼbeik kʼusi chtun yuʼunik li jlevietik jech kʼuchaʼal chal li Mantale. Jech xtok, muʼyuk xa yakal chchabiik li savadoe xchiʼuk oy buchʼutik nupunemik xchiʼuk jyanlum antsetik. Jaʼ yuʼun, oy kʼusi skʼan spas li Neemiase (Neh. 13:4-30).

10. ¿Kʼu yelan laj yakʼ ta ilel stalelal Neemias ta stojolal li judaetike?

¹⁰ Akʼo mi tsots yabtel yichʼoj li Neemiase, muʼyuk la suj li judaetik sventa spas li kʼusi tskʼan yoʼonton stuke. Li kʼusi la spase, jaʼ ti xvokolet la skʼanbe koltael Jeova yoʼ xbeiltasate xchiʼuk la xchanbe jteklum li Smantal Diose (Neh. 1:4-10; 13:1-3). Jech xtok, bikʼit laj yakʼ sba xchiʼuk la skolta li yermanotak kʼalal la xchaʼvaʼanik li smuroaltak Jerusalene (Neh. 4:15).

11. Li moletike, ¿kʼu yelan skʼan xakʼ ta ilel stalelalik ta stojolal li ermanoetik jech kʼuchaʼal chal li 1 Tesalonisenses 2:7 xchiʼuk 8?

¹¹ Li moletike xuʼ van mu jechuk tsnuptanik kʼuchaʼal la snuptan li Neemiase, pe ep kʼusitik xuʼ xchanbeik. Kalbetik junchibuk skʼelobil. Li moletike chakʼik tajek persa ta skoltael li ermanoetike xchiʼuk muʼyuk tsots skʼoplal chaʼi sbaik ta stojolal yantik ta skoj ti oy kʼusi sbainojike, yuʼun ta slekil yoʼonton tskʼelik li tsobobbaile (kʼelo 1 Tesalonisenses 2:7, 8). ¿Kʼuxi chakʼik ta ilel ti snaʼ xkʼanvanik xchiʼuk ti bikʼit yakʼoj sbaike? Jaʼ ti kʼu yelan tskʼoponik li yantike. Xi chal sloʼil Andrew ti jal xa tunem talel ta mol ta tsobobbaile: «Kakʼoj venta ti mas lek chaʼi sba li ermanoetik kʼalal oy slekil yoʼonton li moletike xchiʼuk mi snaʼ xkʼanvanike. Yuʼun kʼalal jech stalelalike, jaʼ chtijbat-o yoʼonton li ermanoetik sventa spasik li kʼusi ch-albatik yuʼun li moletike». Xi chal ek li Tony ti oy xa ta sjayibaluk jabil yakal chtun ta mol ta tsobobbaile: «Chkakʼ persa ti  jchʼun li kʼusi chal Filipenses 2:3 xchiʼuk ti jaʼuk mas tsots skʼoplal xkil li yantike. Kʼalal jech ta jpase, jaʼ tskoltaun sventa mu nakauk pasmantal ta jpas».

12. ¿Kʼu yuʼun skʼan bikʼit xakʼ sbaik li moletike?

¹² Akʼo mi jaʼ Mukʼul Jpasmantal ta vinajel balumil li Jeovae, pe «tsnijan sba» sventa «tstots liquel ta banamil li meʼonetique [o li buchʼutik bikʼit yakʼoj sbaike]», jaʼ yuʼun skʼan bikʼituk xakʼ sbaik li moletik eke (Sal. 18:35; 113:6, 7). Ti melel xkaltike, «li Mucʼul Diose toj chopol chil li jtoybaetique» (Prov. 16:5).

13. ¿Kʼu yuʼun skʼan spajtsan yeik li moletike?

¹³ Li moletik ti chchʼunbeik smantal li Jeovae skʼan snaʼik spajesel li yeike. Yuʼun mi mu jechuk tspasike, xuʼ me chopol stakʼik sutel kʼalal muʼyuk chichʼik ichʼel ta mukʼe (Gal. 5:14, 15; Sant. 1:26). Xi to chal li Andrew ti naka to laj kalbetik skʼoplale: «Bakʼintike, xuʼ xa yaʼeluk ti chopol jtakʼbe sutel junuk ermano kʼalal muʼyuk chichʼun ta mukʼ chkaʼie. Pe kʼalal ta jnopbe skʼoplal li epal viniketik chalbe skʼoplal Vivlia ti tukʼ laj yakʼ sbaike jaʼ skoltaojun ti bikʼituk xkakʼ jbae xchiʼuk ti manxoukune». ¿Kʼuxi xuʼ xakʼik ta ilel ti chchʼunbeik smantal Jeova li moletike? Jaʼ mi oy xkʼuxul yoʼontonike xchiʼuk mi oy lek smuil ti kʼu yelan tskʼoponik li ermanoetike xchiʼuk li xchiʼiltakik ta molale (Kol. 4:6).

14. ¿Kʼusi yakʼojbe sbain totiletik li Jeovae, xchiʼuk kʼusi oy ta yoʼonton ti akʼo spasike?

¹⁴ Li Jeovae jaʼ yakʼojbe ta sba totiletik ti xkʼotik ta jolil li ta yutsʼ yalalike xchiʼuk oy ta yoʼonton Dios ti xchanubtasik xchiʼuk stukʼibtasik li xnichʼnabike (1 Kor. 11:3; Efes. 6:4). Pe oy noʼox spajeb li kʼusi sbainojike, yuʼun li Jeovae jaʼ la slikes li utsʼ alalile, jech oxal chchapanatik ti kʼu yelan tskʼel li yutsʼ yalalike (Efes. 3:14, 15). Mi jaʼ jech tspasik kʼuchaʼal lek chil Jeova li kʼusi sbainojik li totiletike, jaʼ me jech chakʼik ta ilel ti chchʼunbeik li smantale. Li totiletike xuʼ ep kʼusitik xchanbeik li ajvalil Davide.

15. ¿Kʼu yuʼun toj lek ti xchanbeik stalelal ajvalil David li totiletike?

¹⁵ Li Jeovae maʼuk noʼox laj yakʼ ti xkʼot ta jolil ta yutsʼ yalal li Davide, yuʼun la stʼuj xtok sventa jaʼuk sventain sjunul li jteklum Israele. Ep kʼusitik spas yuʼun ta skoj ti jaʼ ajvalile, pe bakʼintike muʼyuk kʼusi lek la spas xchiʼuk tsots la saʼ smul (2 Sam. 11:14, 15). Akʼo mi jech, laj yakʼ ta ilel ti chchʼunbe smantal li Jeovae, yuʼun la xchʼam li tukʼibtasel akʼbate, la sjam yoʼonton kʼalal la skʼopone xchiʼuk laj yakʼ persa ti xchʼun li tojobtasel akʼbat yuʼun Diose (Sal. 51:1-4). Jech xtok, la xchʼam li tojobtasel akʼbat yuʼun  junantik viniketik xchiʼuk junantik antsetike, yuʼun bikʼit tajek laj yakʼ sba (1 Sam. 19:11, 12; 25:32, 33). Li Davide laj yikta sba ta spasel li kʼusi chopole xchiʼuk jaʼ laj yakʼ ta yoʼonton ti xtun ta stojolal li Jeovae.

16. ¿Kʼusitik xuʼ xchanbeik ajvalil David li totiletike?

¹⁶ Totiletik, kalbetik skʼoplal kʼusitik xuʼ xachanbeik li ajvalil Davide: Oyuk noʼox spʼisol xatunesik li kʼusi yakʼojboxuk ta abaik li Jeovae, akʼik venta li kʼusi chopol chbat ta pasel avuʼunike xchiʼuk chʼamik li tojobtasel chavichʼik akʼbel ta Vivliae. Mi jaʼ jech chapasike, chichʼoxuk ta mukʼ avutsʼ avalalik ta skoj ti bikʼit chavakʼ abaike. Jech xtok, albeik ta jamal Jeova li kʼusi chavul-o avoʼontonik kʼalal jmoj chapasik orasion xchiʼuk li avutsʼ avalalike, vaʼun chakʼik venta ti chtun avuʼunik ti sbeiltasoxuk xchiʼuk ti skoltaoxuk li Jeovae. Pe li kʼusi mas tsots skʼoplale, jaʼ ti jaʼuk xavakʼ ta avoʼontonik spasbel yabtel li Diose (Deut. 6:6-9). Ta melel, jaʼ me jun mukʼta matanal chavakʼbe avutsʼ avalalik kʼalal lek kʼusi chavakʼbeik xchane.

17. ¿Kʼusi yakʼojbe sbain meʼiletik li Jeovae?

¹⁷ Li Jeovae oy kʼusi tsots yakʼojbe sbain meʼiletik li ta yutsʼ yalalike xchiʼuk oy ta sbaik ti xchanubtas li yalabik eke (Prov. 6:20). Li kʼusi tspas o chal li meʼiletike xuʼ me xkoltaatik-o ta xkuxlejal li yalabike (Prov. 22:6). Jkʼeltik batel kʼusi xuʼ xchanbeik Maria li meʼiletike.

18, 19. ¿Kʼusi xuʼ xchanbeik Maria li meʼiletike?

¹⁸ Li Mariae xojtikin lek kʼusi chal li Tsʼibetike, lek tajek xil sba xchiʼuk li Jeovae xchiʼuk yichʼoj lek ta mukʼ. Ta sjunul yoʼonton la xchʼun li kʼusi albat akʼo spase akʼo mi jelbat-o li xkuxlejale (Luk. 1:35-38, 46-55).

¹⁹ Meʼiletik, jkʼeltik junantik kʼusitik xuʼ xachanbeik li Mariae. Baʼyel, chanik li Vivliae xchiʼuk pasik orasion atukik sventa lekuk-o xavil abaik xchiʼuk li Jeovae. Xchibal, ta sjunuluk avoʼonton oyuk kʼusi xajel ta akuxlejalik sventa xmuyubaj avuʼunik li Jeovae. Kalbetik junuk skʼelobil. Xuʼ van toj anil snaʼ xkap li atot ameʼik kʼalal la stsʼitesoxuk tale xchiʼuk xuʼ van tsots la skʼoponoxuk. Ta skoj taje, xuʼ van la anopik talel ti jaʼ jech skʼan xatsʼites li avalabik eke. Jech xtok, akʼo mi achanojik xa kʼu yelan tskʼan Jeova ti xatsʼites li avalabike, xuʼ van vokol to chavaʼiik ti oyuk smalael avuʼunike, mas to kʼalal lubemoxuk tajeke xchiʼuk kʼalal tstoy sbaike (Efes. 4:31). ¿Kʼusi xuʼ xapasik kʼalal jech chavaʼi abaike? Jaʼ me yorail sventa xakʼanbeik koltael li Jeovae. Xi chal kaʼitik jun meʼil ti Lydia sbie: «Bateltike, xivokolet ta jkʼopon Jeova sventa mu tsotsuk jtakʼbe sutel jkerem kʼalal tstoy sbae. Jech xtok, oy bakʼintik ti ta jmak ta anil ke kʼalal yakal chiloʼilaje, vaʼun ta jkʼopon ta koʼonton Jeova sventa skoltaun.  Li orasione jaʼ skoltaojun sventa mu xi-ilin ta anil» (Sal. 37:5).

20. ¿Kʼusi vokol chaʼiik spasel li junantik meʼiletike, xchiʼuk kʼuxi xuʼ stsal yuʼunik?

²⁰ Junantik meʼiletike yan-o kʼusi vokol chaʼiik spasel, yuʼun mu kʼunuk chaʼiik ti xakʼbeik yil yalabik ti skʼanojike (Tito 2:3, 4). ¿Kʼu yuʼun? Jaʼ ta skoj ti muʼyuk jech akʼbatik ta ilel yuʼun stot smeʼik kʼalal bikʼitik toʼoxe. Mi jaʼ jech la avichʼ tsʼitesel tale, mu me xachan li kʼusi muʼyuk lek la xchanubtasot li atot ameʼe. Li meʼiletik ti tspasik li kʼusi tskʼan yoʼonton Jeovae skʼan van xakʼik persa sventa xakʼbeik yil yalabik ti skʼanojike. Xuʼ van mu kʼunuk chavaʼiik sventa xajel li anopbenike, ti kʼu yelan chavaʼi abaike xchiʼuk li kʼusi chapasike, pe spas avuʼunik. Vaʼun, mas to xamuyubajik xchiʼuk li avutsʼ avalalike.

21, 22. ¿Kʼusi sbalil ta jtatik kʼalal ta jchʼunbetik smantal Jeova jech kʼuchaʼal chal li Isaías 65:13 xchiʼuk 14?

²¹ Li ajvalil Davide snaʼoj lek ti tstabe sbalil mi la xchʼunbe smantal li Jeovae. Yuʼun xi laj yale: «Li chanubtasel yuʼun Mucʼul Diose toj tucʼ, chijyacʼbutic lec xcuxetel coʼntontic. Li bijubtasel yuʼun Mucʼul Diose muʼyuc cʼusi capbil o; lec chjam [...] jsatic yuʼun». Xi to laj yale: «Jaʼ sventa chibijub o vuʼun li avajtunelune; toj lec chibat yuʼun me ta jchʼune» (Sal. 19:8, 11). Li avie, xuʼ xkakʼtik venta kʼusi jelelik-o li buchʼutik chchʼunbeik smantal Jeova xchiʼuk li buchʼutik tspʼajik li lekil tojobtasel yuʼune. Yuʼun li buchʼutik chchʼunbeik smantal Diose «xcuxet noʼox yoʼntonic; solol noʼox yoʼnton chqʼuejinic» (kʼelo Isaías 65:13, 14).

²² Kʼalal ta sjunul yoʼonton chchʼunbeik smantal Jeova li moletike, li totiletike xchiʼuk li meʼiletike, chlekub li xkuxlejalike, xmuyubajik noʼox li yutsʼ yalalike xchiʼuk mas to jmoj tsobolik li ermanoetike. Pe li kʼusi mas leke, jaʼ ti xmuyubaj yoʼonton yuʼunik li Jeovae (Prov. 27:11). Jaʼ yuʼun chaʼa, ¿mi oy to van yan kʼusi xuʼ jkʼantik?