1. ¿Kʼusi laj yal Abraan sventa chakʼ ta aʼiel ti persa onoʼox tukʼ skotol li kʼusi tspas Jeovae? (Kʼelo li lokʼol ta slikebale).

LI Abraane xi laj yalbe li Jeovae: «Voʼot ti mucʼul jchapanvanejot ta sbejel banamile. ¿Me mu jaʼuc lec ti tucʼ chachapane?» (Gén. 18:25). Taje jaʼ jech laj yal Abraan sventa chakʼ ta aʼiel ti spatoj yoʼonton ta stojolal Jeova ti tukʼ tajek chchapan li lum Sodoma xchiʼuk Gomorrae. Yuʼun snaʼoj lek ti muʼyuk onoʼox bu koʼol chules «li bochʼo lequique xchiʼuc li bochʼo oy smulique». Li Abraane jpʼel-o ta yoʼonton ti ‹mu jechuk tspas› li Diose. Kʼalal jal xa ox yechʼele, xi laj yalbe sba skʼoplal stuk li Jeovae: «Jaʼ Jchabivanej cuʼuntic; li stuque lec yabtel. Tucʼ cʼusi tspas; lec scotol li yabtele. Jaʼ Dios ti mu snaʼ xʼepalcʼopoje. Muʼyuc cʼusi chopol oy ta yoʼnton. Tucʼ yoʼnton, melelic scotol cʼusi chal» (Deut. 31:19; 32:4).

2. ¿Kʼu yuʼun persa onoʼox tukʼ kʼusi tspas li Jeovae?

² ¿Kʼu yuʼun xchʼunoj ta melel Abraan ti persa onoʼox tukʼ kʼusi tspas li Jeovae? Yuʼun li Jeovae toj tukʼ skotol li kʼusi chkʼot ta nopel yuʼune. Ta skoj ti toj tukʼik li smantaltake, jaʼ jech toj tukʼ  chchapanvan ek. Xi chal li Vivliae: «Li Mucʼul Diose jaʼ lec chil li cʼusi tuqʼue» (Sal. 33:5).

3. ¿Kʼusitik muʼyuk tukʼ chichʼ pasel li avie? Albo skʼoplal jtosuk.

³ Tspat tajek koʼontontik kʼalal chkaʼitik ti lek tukʼ chchapanvan li Jeovae. Yuʼun li krixchanoetik avie naka xa jaʼ ti muʼyuk tukʼ chchapanvanike. Jech kʼuchaʼal liʼe, oy epal krixchanoetik ti tsots yichʼojik kastigo o jal ochemik ta chukel ta skoj ti laj yichʼik jutbel smulike. Pe ta skoj ti lek la xchanbeik skʼoplale laj yilik ti muʼyuk smul li junantike, vaʼun la slokʼesik li ta chukele. Kʼalal muʼyuk tukʼ chichʼik chapanel li krixchanoetik taje, mu xa noʼox kʼusi jech xkʼuxul chaʼiik xchiʼuk chkap-o tajek sjolik. Pe li yajtsʼaklomutik Kristoe oy to kʼusitik ti mas to kʼux chkaʼitike, ¿kʼusitik jaʼ taje?

4. ¿Kʼusi van xuʼ xakʼ ta preva li xchʼunel koʼontontike?

⁴ Li yajtsʼaklomutik Kristoe te onoʼox ta jnopbentik ti xuʼ van oy kʼusi muʼyuk tukʼ tspasbutik li yan krixchanoetike. Pe vokol tajek chkaʼitik kʼalal jech ta jnuptantik yilel li ta tsobobbaile o kʼalal chkiltik ti jech chkʼot ta stojolal junuk ermanoe. Taje chakʼ ta preva li xchʼunel koʼontontike. Vaʼun chaʼa, ¿kʼusi van ta jpastik mi jech kʼot ta jtojolaltike? ¿Mi chkakʼ akʼo xchibajesutik ta spasbel yabtel li Jeovae?

5. ¿Kʼu yuʼun mu labaluk chkaʼitik mi oy kʼusi muʼyuk tukʼ pasbat junuk ermano o mi voʼotik lijpasbat li ta tsobobbaile?

⁵ Ta skoj ti jpas mulil krixchanoutike oy onoʼox kʼusi chopol chbat ta pasel kuʼuntik. Jaʼ yuʼun bakʼintike muʼyuk tukʼ kʼusi chkichʼtik pasbel o xuʼ van voʼotik oy kʼusi muʼyuk tukʼ ta jpasbetik li kermanotaktik ta tsobobbaile (1 Juan 1:8). Pe taje, bakʼintik to jech chkʼot ta pasel. Pe kʼalal jech chkʼot ta pasele, li yajtsʼaklomtak Kristo ti tukʼ yakʼoj sbaike mu labaluk sba chaʼiik xchiʼuk muʼyuk chchibajik. Li Jeovae chakʼbutik lekil tojobtaseletik ta Vivlia sventa tskoltautik ti tukʼuk-o xkakʼ jbatik kʼalal mi oy buchʼu muʼyuk tukʼ kʼusi la spasbutike (Sal. 55:12-14).

6, 7. 1) ¿Kʼusi vokolil la snuptan jun ermano ta tsobobbail? 2) ¿Kʼusi la spas li ermanoe?

⁶ Kaltik avaʼi kʼusi kʼot ta pasel ta stojolal li ermano Willi Diehle. Li ta 1931 lik tunuk ta Betel ta Berna (Suiza). Xchiʼuk li ta 1946 ay ta Chanob vun ta Galaad numero 8 ta Nueva York (Estados Unidos). Kʼalal te xa ox van kʼuuk sjalil yechʼel li xchanune bat ta Suiza sventa te xtun ta jkʼelvanej ta sirkuito. Xi la stsʼiba li ta sloʼil xkuxlejale: «Li ta mayo ta 1949 laj kal batel ta Betel ta Suiza ti chinupune». ¿Kʼusi albat yuʼun li Betele? Xi chale: «Laj yalbeikun ti mu xa xuʼ jpas li kʼusitik jbainoje. Ti jaʼ xa noʼox la xuʼ xitunkutik ta prekursorale [...]. Mi jaʼuk laj yakʼbeikun jelubtas jdiskurso [...]. Li ermanoetik xtoke, muʼyuk xa bu chchiʼinunkutik ta loʼil yuʼun jaʼ xa jech chilunkutik kʼuchaʼal li buchʼu lokʼem ta tsobobbaile».

⁷ ¿Kʼusi la spas li ermano Diehl ta sventa li kʼusi la snuptane? Xi chale: «Jnaʼojkutik lek xchiʼuk kajnil ti maʼuk mulil chal Vivlia kʼalal chijnupune. Jech oxal, laj kakʼ tajek ta koʼontonkutik spasel orasion xchiʼuk jaʼ la jpat koʼontonkutik ta stojolal li Jeovae». Kʼalal echʼ xa ox kʼuuk sjalile, li ermanoetike laj yaʼibeik lek smelolal kʼu yelan chil Jeova li nupunele, vaʼun akʼbat spas yan velta li kʼusitik toʼox sbainoje. Ta melel, li ermano Diehle akʼbat bendision yuʼun Jeova ta skoj li stukʼil yoʼontone. * Xiuk jnopbetik  skʼoplal li voʼotik eke, ¿kʼusi van ta jpas mi oy kʼusi muʼyuk tukʼ xkichʼ pasbele? ¿Mi ta van jmala sventa jaʼuk xchapan jvokol li Jeovae? ¿O mi ta van jpat koʼonton ta jtojolal jtuk, vaʼun ti voʼon xa ta jkʼan ta jchapane? (Prov. 11:2; kʼelo Miqueas 7:7).

8. Kʼalal chkiltik ti oy kʼusi muʼyuk tukʼ chichʼ pasel li ta tsobobbaile, ¿kʼu van yuʼun xuʼ xkaltik ti voʼotik chʼayemutike?

⁸ Veno, mi jech kʼot ta jtojolaltik o jech kʼot ta stojolal junuk ermano chkiltik li ta tsobobbaile, jvules me ta joltik ti xuʼ van voʼotik chʼayemutike. Ta skoj ti jpas mulilutike oy bakʼintik ti mu xkaʼibetik lek smelolal li kʼusi yakal chkʼot ta pasele. Xuʼ van xtok ti mu jnaʼtik lek kʼusi ta skoj o kʼu yuʼun ti jech kʼot ta pasele. Jaʼ yuʼun, mu ventauk mi oy jrasontik o mi moʼoj, skʼan xkalbetik Jeova li kʼusi yakal chkʼot ta pasele. Jech xtok, tsots me skʼoplal ti jpat koʼontontik ta stojolale xchiʼuk ti tukʼuk-o xkakʼ jbatike. Mi jech ta jpastike muʼyuk me chij-ilin ta stojolal li Jeovae (kʼelo Proverbios 19:3).

9. ¿Kʼusi ta jchanbetik skʼoplal li ta xchanobil liʼe xchiʼuk li ta yan xchanobil chtale?

⁹ Jkʼeltik oxib skʼelobil ti muʼyuk tukʼ kʼusi kʼot ta pasel ta steklumal Jeova li ta skʼakʼalil Vivliae. Li ta xchanobil liʼe ta jkʼelbetik skʼoplal Jose ti jaʼ snamtal momnichʼon Abraane. Ta jkʼeltik kʼu yelan laj yil svokol ta skoj li kʼusi pasbat yuʼun xchiʼiltak ta vokʼele. Li ta yan xchanobil chtale ta jkʼeltik kʼusi la spasbe Jeova li ajvalil Acabe xchiʼuk ti kʼusi la spas jtakbol Pedro li ta Antiokia ta Siriae. Mi la jchantike, jnopbetik skʼoplal kʼuxi xuʼ xkiltik jech kʼuchaʼal chil Jeova li kʼusitik chkʼot ta pasele xchiʼuk ti kʼu yelan lekuk-o xkil jbatik xchiʼuk li Jeovae. Mi la jchanbetik li skʼelobiltak taje xuʼ me tskoltautik mi oy kʼusi muʼyuk tukʼ laj kichʼtik pasbel chkaʼitike.

10, 11. 1) ¿Kʼusitik muʼyuk tukʼ laj yichʼ pasbel li Josee? 2) ¿Kʼusi xuʼ jchantik ta stojolal li Josee?

¹⁰ Li Josee jaʼ jun tukʼil yajtunel Jeova ti ep kʼusitik muʼyuk tukʼ laj yichʼ pasbele. Pe li kʼusi muʼyuk tukʼ laj yichʼ pasbel ti mas toj kʼux laj yaʼie jaʼ li kʼusi pasbat yuʼun li xchiʼiltak ta vokʼele. Kʼalal 17 toʼox sjabilale, laj yichʼ chonel sventa xkʼot ta mosoil. Laj yichʼ ikʼel batel ta Ejipto (Gén. 37:23-28; 42:21). Li ta lum taje, laj yichʼ nopbel smul ti laj la stsatsal tsak jun antse. Vaʼun tikʼat ta chukel akʼo mi muʼyuk bu laj yichʼ chapanel baʼyuk (Gén. 39:17-20). Te van 13 jabil ti te tikʼil ta chukel xchiʼuk ti jaʼ mosoil li Josee. ¿Kʼuxi tskoltautik li kʼusi kʼot ta stojolal Jose mi oy kʼusi muʼyuk tukʼ la spasbutik li kermanotike?

¹¹ Kʼalal jaʼo te tikʼil ta chukel li Josee, li bankilal j-akʼyaʼlel tsʼusub yuʼun li ajvalile laj yichʼ tikʼel ta chukel ek. Jun akʼobale li j-akʼyaʼlel tsʼusube oy kʼusi la svaychinta, vaʼun li Josee laj yalbe kʼusi smelolal, pe jaʼ koltaat yuʼun li Jeovae. Laj yalbe ti chichʼ lokʼesel ta chukel li j-akʼyaʼlel tsʼusube xchiʼuk ti chlik abtejuk yan velta ta stojolal li faraone. Oy kʼusi xuʼ jchantik ta stojolal li Josee, yuʼun laj yalbe smelolal ti kʼu yuʼun te tikʼil ta chukel eke. Pe oy kʼusitik ti muʼyuk laj yalbe xtoke (Gén. 40:5-13).

12, 13. 1) ¿Mi lek noʼox laj yaʼi Jose li kʼusi pasbate? 2) ¿Kʼusi muʼyuk laj yal li Josee?

¹² (Kʼelo Génesis 40:14, 15). Xi laj yal li Josee: «Laj yelcʼanicun», taje jaʼ sventa chakʼ ta aʼiel li kʼusi laj yichʼ pasbele. Ta melel, muʼyuk tukʼ kʼusi laj yichʼ pasbel li Josee. Jech xtok, jamal laj yal ti jeche noʼox laj yichʼ tikʼel ta chukele, yuʼun jaʼ noʼox laj yichʼ jutbel smul. Jaʼ yuʼun, laj  yalbe li j-akʼyaʼlel tsʼusub ti akʼo yalbe faraon sventa xlokʼesat li ta chukele.

¹³ Li kʼusi laj yal taje, ¿mi jaʼ skʼan xal ti lek noʼox chaʼi li kʼusi pasbate xchiʼuk ti te noʼox xnel yuʼune? Jamal chakʼ ta ilel ti mu jechuke. Yuʼun lek snaʼoj ti muʼyuk tukʼ li kʼusi pasbate. Jaʼ yuʼun laj yalbe smelolal j-akʼyaʼlel tsʼusub li kʼusi kʼot ta stojolale xchiʼuk spatoj yoʼonton ti xuʼ xkoltaate. Pe li Vivliae muʼyuk chal mi oy buchʼu laj yalanbe ti chonat yuʼun li sbankiltake. Mi jaʼuk laj yalbe li faraone. Jaʼ yuʼun, kʼalal kʼotik ta Ejipto li sbankiltake xchiʼuk kʼalal laj xa ox xchap li skʼopike lek chʼamatik yuʼun li faraone. Maʼuk noʼox, yuʼun albatik xtok ti akʼo te xnakiike xchiʼuk ti akʼo skʼupinik «li cʼusi toj lequic oy [li] ta Egiptoe» (Gén. 45:16-20).

14. ¿Kʼusi xuʼ tskoltautik sventa mu chopoluk kʼusi xlik kalbetik yantik mi oy kʼusi muʼyuk tukʼ lijpasbate?

¹⁴ Kʼalal ta jnoptik ti oy kʼusi mu tukʼuk la spasbutik junuk kermanotike skʼan me jkʼel jbatik sventa mu buchʼuuk noʼox xkalilanbetik batel. ¿Pe mi tsatsal mulil li kʼusi la spasbutik une? Xuʼ me xkalbetik li moletike xchiʼuk jkʼanbetik ti akʼo skoltautike (Lev. 5:1). Pe ep ta velta ti mu tsotsuk tajek li jkʼoptik xchiʼuk junuk ermanoe. Jech oxal, jaʼ mas lek bat jlajesbetik yoʼonton li kermanotike xchiʼuk mu jpuktik batel. Vaʼun, xuʼ van mu xa persauk xkalbetik li moletike (kʼelo Mateo 5:23, 24; 18:15). Mi jech la jnuptantike tukʼ me xkakʼ jbatik xchiʼuk jaʼuk me xkakʼ ta jkuxlejaltik li beiltaseletik ta Vivliae. Xuʼ van xkakʼtik venta ti muʼyuk xkaʼibetik lek smelolal li kʼusi kʼot ta pasele xchiʼuk ti muʼyuk kʼusi chopol laj kichʼtik pasbele. Vaʼun xijmuyubaj me ti muʼyuk la jtsatsubtastik li kʼope xchiʼuk ti muʼyuk la jchopol kʼoptatik junuk ermanoe. Jaʼ yuʼun, akʼo mi oy jrasontik o mi muʼyuk, maʼuk xa me te chchapaj-o jkʼoptik mi oy buchʼu chopol chijkʼopoj ta stojolale. Mi tukʼ-o koʼontontik ta stojolal Jeova xchiʼuk ta stojolal li kermanotaktike jaʼ me tskoltautik sventa mu xijchopol  kʼoptavan. Li jun jtsʼibajom yuʼun salmoe laj yal ti ‹muʼyuk buchʼu chopol tsokbe skʼoplal ta skoj ye› «li bochʼo muʼyuc smule» (Sal. 15:2, 3; Sant. 3:5).

15. ¿Kʼusi la spas Jose sventa lekuk-o xil sbaik xchiʼuk li Jeovae?

¹⁵ Oy to kʼusi lek xuʼ jchanbetik li Josee. Yuʼun li 13 jabil te tikʼil ta chukele laj yakʼ ta ilel ti jaʼ jech chil kʼuchaʼal chil Dios li kʼusitik ta jnuptantike (Gén. 45:5-8). Muʼyuk bu xakʼbe smulin Jeova li svokole. Melel onoʼox ti muʼyuk bu xchʼay xaʼi li kʼusi muʼyuk tukʼ pasbate, akʼo mi jech, muʼyuk bu la svul-o tajek yoʼonton xtok. Xchiʼuk li kʼusi mas tsots skʼoplale, jaʼ ti muʼyuk bu laj yakʼ ti akʼo xnamajesat ta stojolal Jeova li xchopol talelal yantike. Koliyal ti tukʼ echʼ li Josee, laj yil kʼu yelan chapanbat svokol yuʼun li Jeovae xchiʼuk ti kʼu yelan akʼbat bendision xchiʼuk li yutsʼ yalale.

16. ¿Kʼu yuʼun skʼan mas xijnopaj ta stojolal Jeova mi muʼyuk tukʼ kʼusi laj kichʼtik pasbel ta tsobobbaile?

¹⁶ Li voʼotik eke skʼan me oyuk sbalil xkiltik ti kʼu yelan chkil jbatik xchiʼuk Jeova jech kʼuchaʼal li Josee. Ep kʼusitik muʼyuk lek chbat ta pasel yuʼunik li kermanotaktike (Rom. 8:38, 39). Pe taje mu me jaʼuk xkakʼ snamajesutik ta stojolal Jeova ti jkʼanojtik tajeke xchiʼuk ti jaʼ li Dios ti chkichʼtik ta mukʼe. Akʼo mi muʼyuk tukʼ kʼusi chkichʼtik pasbel li ta tsobobbaile, jaʼuk me jchanbetik stalelal li Josee xchiʼuk nopajkutik mas ta stojolal li Jeovae. Jaʼuk me jech xkiltik jech kʼuchaʼal chil Dios li kʼusitik ta jnuptantike. Kakʼtik me persa ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntik sventa jchapan li jkʼoptike xchiʼuk kakʼ ta jkuxlejaltik li beiltaseletik ta Vivliae. Vaʼun, kakʼbetik me ta skʼob li Jeovae. Xuʼ jpat koʼontontik ti jaʼ noʼox xuʼ xchapan ti kʼusi ora lek chil xchiʼuk ti kʼu yelan tskʼane.

17. ¿Kʼuxi chkakʼtik ta ilel ti jpatoj koʼontontik ta stojolal li ‹jchapanvanej ta spʼejel balumile›?

¹⁷ Ta skoj ti liʼ to nakalutik ta chopol balumile, mu labaluk chkaʼitik ti oy kʼusitik muʼyuk tukʼ chkichʼtik pasbele. Bakʼintike xuʼ van muʼyuk tukʼ kʼusi chkichʼtik pasbel o xuʼ van voʼotik oy kʼusi muʼyuk tukʼ ta jpasbetik li kermanotaktik ta tsobobbaile. Pe mu me jaʼuk xkakʼ xchibajesutik li ta mantale (Sal. 119:165). Jaʼ mas lek ti tukʼ-o xkakʼ jbatik ta stojolal li Jeovae, ti jkʼanbetik koltaele xchiʼuk ti jpat koʼontontik ta stojolale. Jvules me ta joltik ti jpas mulilutike, jech oxal, yikʼaluk van muʼyuk lek laj kaʼitik xchiʼuk mu jnaʼtik lek skotol li kʼusi kʼot ta pasel ta jtojolaltike. Jchanbetik me stalelal li Josee xchiʼuk mu me chopoluk jloʼiltatik batel li yantike. Yuʼun xuʼ me mas jmukʼibtastik li kʼope. Jech xtok, mu me jpat koʼonton ta jtuktik. Mas lek tukʼuk-o xkakʼ jbatik ta stojolal li Jeovae xchiʼuk jmalatik ti jaʼ akʼo xchapane. Mi jech la jpastike, lek me chilutik li Diose xchiʼuk chakʼbutik bendision jech kʼuchaʼal li Josee. Xuʼ jchʼuntik ta melel ti jaʼ ‹jchapanvanej ta spʼejel balumil› li Jeovae, ti lek ‹tukʼ kʼusi tspase xchiʼuk ti lek skotol li yabtele› (Gén. 18:25; Deut. 32:4).

18. ¿Kʼusi ta jkʼelbetik skʼoplal li ta yan xchanobile?

¹⁸ Li ta yan xchanobil chtale ta jchanbetik skʼoplal chaʼvoʼ yajtuneltak Jeova ta voʼne ti muʼyuk tukʼ kʼusi laj yichʼik pasbel li ta steklumal Diose. Mi la jchantik li skʼelobiltak taje, jaʼ te chkakʼtik venta ti jaʼ jech chkiltik tukʼilal kʼuchaʼal chil Jeova mi bikʼit chkakʼ jbatike xchiʼuk mi chkakʼtik pertone.