Ta jujun nupultsʼakal skʼan snopbeik skʼoplal kʼu yelan ch-abtej li DIU ta sventa taje (ojtikinbil xtok kʼuchaʼal «T») xchiʼuk ti kʼusitik beiltaseletik ta Vivlia te tsakal skʼoplal xchiʼuke. Te une xuʼ ta snopik kʼusi tspasik yoʼ lekuk sjol yoʼontonik ta stojolal li Diose.

Kʼalal stukik toʼox li Adan xchiʼuk Evae, xi albatik yuʼun li Jeovae: «Bolanic, epajanic». Kʼalal echʼem xa ox li Nojelal ta voʼe, jaʼ jech albatik yuʼun Jeova li Noe xchiʼuk yutsʼ yalal eke (Gén. 1:28; 9:1). Pe li Vivliae muʼyuk bu chal mi persa skʼan ta xchʼunik li yajtsʼaklomtak Kristo li mantal taje. Jech oxal chaʼa, li jujun nupultsʼakale skʼan ta snop stukik mi ta stunesik junuk smakobil olol o mi moʼoj sventa tskʼelik jayvoʼ tskʼan oyik li ta yutsʼ yalalike o ti bakʼin tskʼan chil yalab xnichʼnabike. ¿Kʼusitik skʼan stsakik ta venta?

Kʼalal oy kʼusi tsnop tspasik li yajtsʼaklomtak Kristoe skʼan stsakik ta venta li beiltaseletik ta Vivliae. Jaʼ yuʼun muʼyuk bu tsyalesik junuk olol ta skoj noʼox ti mu skʼan xil yalab xnichʼnabike. Li Vivliae chopol tajek chil ti kolbaj ta jyalestik junuk olole, yuʼun chal ti skʼan xkichʼtik ta mukʼ li kuxlejale. Jech oxal, muʼyuk bu tsyalesik olol li yajtsʼaklomtak Kristoe (Éx. 20:13; 21:22, 23; Sal. 139:16; Jer. 1:5). ¿Kʼusi xuʼ xkaltik ta sventa li stunesel DIU sbie?

Taje laj yichʼ albel skʼoplal ta pajina 31 xchiʼuk 32 ta revista La Atalaya ta 15 yuʼun septiembre ta 1979. Li vaʼ kʼakʼale, li DIU ti mas tunesbile jaʼ liʼe: jtuchʼ uni plástico ti chichʼ chʼikel ochel ta yalajeb (smatris) ants sventa mu xkom yole. Li mantale laj yal ti muʼyuk bu nabil lek kʼu yelan ch-abteje. Li buchʼutik lek chanemik ta sventa taje laj yalik ti oy la kʼusi chut li yalajeb ants sventa mu xkʼot bu oy óvulo  li espermatozoide xchiʼuk sventa mu snupʼ sbaik-o yoʼ x-ayan jun achʼ kuxlejale.

Akʼo mi jech, oy kʼusitik laj yakʼ ta ilel ti chjelav bakʼintik li espermatozoide xchiʼuk ti tsnupʼ sba xchiʼuk li ovuloe. Li óvulo ti jaʼ to laj yichʼ nupʼele xuʼ ta xchʼi ta jot sniʼ li trompas de Falopio sbie (ti ojtikinbil kʼuchaʼal embarazo ectópico o extrauterino) o xuʼ van xjelav batel ta yalajeb li antse. Li taj une, mi te chʼikil li uni plástico DIU sbie xuʼ jaʼ chmakvan sventa mu xkʼot ta yut xpix alajebal li óvulo ti yichʼoj xa espermatozoide xchiʼuk ti xuʼ xchʼi-o li olole. Ti jpajestik jun uni kuxlejal kʼuchaʼal taje xkoʼolaj ta syalesel olol. Xi la stsutses sloʼil li revista La Atalaya laj xa kaltike: «Li jun yajtsʼaklom Kristo ti tsnop tstunes jun smakobil olol ta yut yalajebe skʼan stsak lek ta venta li kʼusi laj yichʼ alel liʼe xchiʼuk ti stsak ta venta ti chʼul li kuxlejal jech kʼuchaʼal chal li Vivliae» (Sal. 36:9).

Pe li mantal taje lokʼ ta 1979, vaʼun chaʼa ep xa kʼusitik achʼ lokʼanuk talel ta sventa poxtavanej xchiʼuk siensia ta sventa taje.

Li avie oy chaʼtos li DIU sbie. Li june yichʼoj kovre, kʼun ta tael ta Estados Unidos leʼ xa onoʼox tal ta 1988. Li yane tskolta lokʼel jtos hormona, lik yichʼ chonel ta 2001. ¿Kʼusi jnaʼojtik ta sventa ti kʼu yelan ch-abtej li chib smakobil olol taje?

DIU ti yichʼoj kovree. Jech kʼuchaʼal laj xa kaltike, yaʼeluk li DIU sbie vokol chakʼ ti kuxul xjelav ta alajebal li espermatozoide yoʼ xkʼot ti bu oy li ovuloe. Maʼuk noʼox taje, yuʼun li DIU ti yichʼoj kovree tsmil li espermatozoidee, yuʼun albil ti veneno chaʼi kovre li espermatozoidee. * Jech xtok, li DIU taje ta la sjel ti kʼu yelan xpix ta yut yalajeb li antse.

DIU hormonal. Oy jaytosuk DIU ti yichʼoj jun hormona ti xkoʼolaj li bu yichʼoj tal ep pastiyaetik sventa smakobil olole. Li smakobil olol taje jaʼ jech ch-abtej kʼuchaʼal li DIU ti jaʼ jtuchʼ uni plasticoe, pe ti tskolta lokʼel ta yut yalajeb ants li hormonae. Yaʼeluk taje jaʼ tsmak sventa mu xlokʼ tal s-ovulo li ta junantik antsetike. Yuʼun mi chʼabal ovuloe mu xuʼ xkom yol li jun antse. * Jech xtok, jaʼ tspas ti mas to chabchab li sim chyal tale, vaʼun jaʼ tsmak ta be li espermatozoide ti ch-och batel ta vajina kʼalal to ta alajebale.

Yaʼeluke xchibal li DIU ti laj kalbetik skʼoplale ta sjel ti kʼu yelan oy ta spat xokon li yalajeb antsetike. Akʼo mi jech, mi yal li ovuloe xchiʼuk mi la snupʼ sbaik xchiʼuk li espermatozoidee, xuʼ ta x-och li ta alajebale pe ti muʼyuk bu te chkome, yuʼun mu xchʼamvan lek ti kʼu yelan xpix li spat xokon alajebale. Taje jaʼ chakʼbe slajeb li slikeb jun kuxlejale. Akʼo mi jech, li sientificoetike chalik ti toj jutuk la ti jech chkʼot ta pasele xchiʼuk ti jaʼ la jech xuʼ xkʼot ta pasel ek mi pastiya chichʼ bikʼel sventa smakobil olole.

Jaʼ yuʼun chaʼa, mu buchʼu xuʼ xal ti tsmak-o ta j-echʼel sventa mu snupʼ sba xchiʼuk jun óvulo li espermatozoide mi chichʼ tunesel li DIU ti yichʼoj kovre o li bu tskolta hormonae. Akʼo mi jech, li kʼusitik ilbil ti spasoj ta preva li siensiae chakʼ ta ilel ti ta skoj ti kʼutik yelan ch-abtej ti laj kalbetik tal skʼoplale, xkaltike muʼyuk onoʼox buchʼu chkom yol kʼalal stunesik li smakobiltak olol taje.

Mi oy buchʼu nupunem ti jaʼ yajtsʼaklom Kristo ti yakal tsnopik tstunesik li DIU, xuʼ ta sjakʼbeik junuk doktor ti lek chanem sventa tsnaʼik bu junukal oy ta taele xchiʼuk ti kʼusi sbalil xuʼ stabeike o li kʼusitik xibal sba xuʼ snuptan li ajnilale. Skʼan me mu spat yoʼontonik mi jaʼuk chakʼbe snop yantik li kʼusi tspasike akʼo mi jaʼ jun doktor (Rom. 14:12; Gal. 6:4, 5). Skʼan me jaʼ snop stukik li kʼusi tspasike xchiʼuk ti jaʼuk sventa xmuyubajuk yoʼonton yuʼunik li Diose xchiʼuk ti lekuk-o sak li sjol yoʼontonike (koʼoltaso xchiʼuk 1 Timoteo 1:18, 19; 2 Timoteo 1:3).