1, 2. ¿Kʼu van yuʼun tsvul yoʼonton li totil meʼiletik kʼalal chichʼ yaʼi voʼ li yalab xnichʼnabike?

TA SMILAL xa noʼox chakʼ sbaik ta stojolal Jeova xchiʼuk chichʼik voʼ jujun jabil li buchʼutik ta jchanubtastik ta Vivliae. Taje te tsakal skʼoplal epal kerem tsebetik ti ta sbikʼtal onoʼox laj yichʼik chanubtasel yuʼun li stot smeʼike. Li kerem tsebetik taje jaʼ xa la stʼujik li kʼusi mas lek ta xkuxlejalike (Sal. 1:1-3). Pe li kermanotaktik ti muʼyuk to yichʼoj voʼ li yalab xnichʼnabike oy tajek ta yoʼontonik ti xkʼot xa yorail sventa jechuk xkʼot ta pasele (koʼoltaso xchiʼuk 3 Juan 4).

² Akʼo mi jech, xuʼ van chat jutuk yoʼontonik xtok, ¿kʼu yuʼun? Yuʼun yilojik ti oy jlom kerem tsebetike chkʼunib xchʼunel yoʼontonik ta tsʼakal kʼalal yichʼojik xa ox voʼe, chlik snopik mi jaʼ van lek ti xiktaik xchʼunbel li smantaltak Diose. Oy junantik kerem tsebetike laj yiktaik-o li mantale. Jech oxal, li totil meʼiletike xuʼ van chiʼik mi jech xkʼot ta stojolal li yalab xnichʼnabike, chiʼik mi xlik jeluk snopbenik  xchiʼuk ti mu xa skʼanik li Jeovae. Taje jaʼ jech kʼot ta stojolal li tsobobbail ta Efeso ta baʼyel sigloe. Xi albat yuʼun li Jesuse: «Muʼyuk xa kʼanvanemot jech kʼuchaʼal ta slikebale» (Apok. 2:4). Vaʼun chaʼa, ¿kʼusi xuʼ spasik yoʼ mu jechuk xkʼot ta stojolal li yalab xnichʼnabike? ¿Kʼusi xuʼ spasik sventa ‹xchʼiik› ta mantal yoʼ ‹sta skolelik› li yalab xnichʼnabike? (1 Ped. 2:2). Jkʼeltik kʼusitik koltaat li Timoteoe.

3. 1) ¿Bakʼin och ta yajtsʼaklom Kristo li Timoteoe, xchiʼuk kʼusi la spas kʼalal la xchan li kʼusitik lek ta pasele? 2) ¿Kʼusi ta jchanbetik batel skʼoplal?

³ ¿Bakʼin och ta yajtsʼaklom Kristo li Timoteoe? Jaʼo van kʼalal ay ta jteklum Listra ta sba velta li jtakbol Pablo ta sjabilal 47 ta jkʼakʼaliltike. Li Timoteoe chex kerem toʼox van, akʼo mi jech, laj yakʼ ta xkuxlejal li kʼusitik la xchane. Vaʼun, kʼalal kʼajomal toʼox chib jabil yechʼele, bat xa ox xchiʼin ta cholmantal ta yantik lum li Pabloe. Kʼalal echʼ 16 jabile, xi albat yuʼun li Pabloe: «Jech-o me xapas batel li kʼusi la achane xchiʼuk ti kʼot ta avoʼonton ta xchʼunele, yuʼun anaʼoj li buchʼutik la achanbee, ti ta abikʼtal onoʼox la achan talel li chʼul tsʼibetik [ta evreo kʼope,] ti jaʼ tspʼijubtasot ta sventa li kolebal ta sventa li xchʼunel oʼontonal ta stojolal li Kristo Jesuse» (2 Tim. 3:14, 15). Jchanbetik batel skʼoplal li oxtos kʼusi albat Timoteo liʼe: baʼyel, «la achan talel li [chʼul tsʼibetike]», xchibal, «kʼot ta avoʼonton ta [xchʼunel]» xchiʼuk yoxibal, «jaʼ tspʼijubtasot ta sventa li kolebal ta sventa li xchʼunel oʼontonal ta stojolal li Kristo Jesuse».

4. ¿Kʼusitik atunesoj sventa xachanubtas li akʼoxtake? (Kʼelo li lokʼol ta slikebale).

⁴ Li totil meʼiletike oy ta yoʼontonik ek ti ‹xchan chʼul tsʼibetik› li yalab xnichʼnabike, jaʼ xkaltik, li Tsʼibetik ta Evreo xchiʼuk ta Griego Kʼope. Oy epal ololetike lek xa xchan yuʼunik o xkom xa ta sjolik li loʼiletik ta Vivliae. Li s-organisasion Jeovae slokʼesoj livroetik, foyetoetik xchiʼuk videoetik ta jeltos kʼopetik sventa xuʼ skolta-o yalab xnichʼnabik li totil meʼiletike. ¿Mi oy xa lokʼem jayibuk ek li ta akʼope? Vuleso me ta ajol ti sventa xamigoinik lek Jeova li avalab anichʼnabe, skʼan xchanik lek li Chʼul Tsʼibetike.

5. 1) ¿Kʼusi skʼan xal ti ‹kʼot ta yoʼonton ta xchʼunel› xie? 2) ¿Kʼu yuʼun la xchʼun lek Timoteo ti jaʼ Mesias li Jesuse?

⁵ ¿Mi bal noʼox van ti xchanubtasik ta chʼul tsʼibetik li yalab xnichʼnabike, jaʼ xkaltik, ti tsloʼiltabeik li loʼiletik ta Vivliae? Moʼoj. Li Vivliae chal ti ‹kʼot ta yoʼonton ta xchʼunel› li kʼusitik la xchan li Timoteoe. Li ta orijinal ta griegoe jaʼ skʼan xal xtok «ti laj yichʼ akʼbel lek xchʼune, ti muʼyuk xnaʼet kome; xchʼunoj ti jaʼ melele». Li Timoteoe ta sbikʼtal onoʼox laj yojtikin tal li Tsʼibetik ta Evreo Kʼope. Pe kʼalal echʼ kʼuuk sjalile, mas to la xchʼun kʼalal laj yilbe sprevailtak ti jaʼ onoʼox Mesias li Jesuse. Taje jaʼ tijbat-o yoʼonton venta xichʼ voʼ xchiʼuk ti xbat xchiʼin ta cholmantal ta yantik lum li Pabloe.

6. ¿Kʼusi skʼan spasik sventa ‹xkʼot lek ta yoʼontonik ta xchʼunel› li yalab xnichʼnabike?

⁶ Sventa ‹xkʼot ta yoʼontonik ta xchʼunel› ek li alab nichʼnabiletike, tsots tajek skʼoplal ti oyuk stsʼikemal xchiʼuk smalael yuʼunik li totil meʼiletike. Yuʼun mu ta junchibuk noʼox kʼakʼal chlik xchʼunik li ololetike. Akʼo mi lek tsots xchʼunel yoʼonton li totil meʼiletike, maʼuk me skʼan xal ti jaʼ xa jech ek li yalab xnichʼnabike. Jech oxal chaʼa, sventa xchʼunik lek ti jaʼ melel skotol li kʼusitik chal ta Vivlia li alab nichʼnabiletike, skʼan xlik stunesik li smoton akʼbilik ti ‹xtojobik ta snopel› stukike (kʼelo Romanos 12:1). Tsots tajek skʼoplal ti skolta yalab xnichʼnabik sventa jechuk spasik taje, mas to kʼalal oy kʼusitik chjakʼbatike. Kalbetik junuk skʼelobil.

7, 8. 1) ¿Kʼuxi yakʼoj ta ilel Thomas ti oy smalael yuʼun kʼalal chchanubtas li yuni tsebe? 2) ¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal aviloj ti oyuk stsʼikemal o smalael avuʼun kʼalal chachanubtas akʼoxtake?

 ⁷ Kalbetik skʼoplal li ermano Thomas ti oy jun stsebe. Akʼo mi kʼajomal to 11 sjabilal li yuni tsebe, xi tsjakʼ bakʼintike: «Papi, ¿mi mu van jaʼuk la stunes evolusion kʼalal la spas skotol kʼusitik li Jeovae?» «¿Kʼu chaʼal mu ba jpastik votar ek?» «¿Mi yuʼun chopol ta melel ti oy kʼusitik xlik jpastik ta stojolal li jlumaltike?». Bakʼintik li Thomase xlaj xa yuʼun ti xi noʼox xalbee: «¡Moʼoj, yuʼun mu stakʼ jech jpastik!». Pe snaʼoj lek ti jaʼ mas kʼun chaʼiik ta xchʼunel ololetik mi chalbe lek smelolale xchiʼuk mi chakʼbe lek sprevailtak ti kʼu yuʼun jech chalbee.

⁸ Jkotoltik skʼan oyuk smalael kuʼuntik. Li Thomase snaʼoj ti toj tsots skʼoplal ti jechuk xakʼ ta ilel stalelal kʼalal chchanubtas li yuni tsebe (Kol. 3:12). Xaʼibe smelolal ti skʼan x-echʼ lek kʼuuk sjalil sventa stsatsub xchʼunel yoʼonton li stsebe xchiʼuk ti skʼan nopolikuk noʼox xchiʼin ta loʼile. Skʼan xrasonajik lek sventa xchʼun ti melel li kʼusi yakal chchan ta Vivliae. Xi chale: «Ta jkʼan tajek ta jnaʼkutik xchiʼuk kajnil mi xchʼunoj lek kuni tsebkutik ti melel li kʼusi yakal chchane, mas to ta sventa li kʼusitik tsotsik skʼoplal ta Vivliae. Jaʼ mas lek chkaʼikutik ti oy kʼusitik tsjakʼe; jaʼ chakʼ vul oʼonton ti teuk noʼox tsʼijil chkome».

9. ¿Kʼuxi xuʼ xchanubtas ta Vivlia yalab xnichʼnabik li totil meʼiletike?

⁹ Kʼalal oy lek smalael yuʼunik li totil meʼiletike, li ololetik eke ta kʼunkʼun chlik yaʼibeik tal smelolal ‹kʼu sjamlej, kʼu snatil, kʼu staylej xchiʼuk kʼu snatil xyal› li xchʼunel oʼontonale (Efes. 3:18). Li totil meʼiletike skʼan me skʼelik bu kʼalal xaʼibeik smelolal o bu kʼalal xuʼ yuʼun sjolik li yalab xnichʼnabike. Mi xchʼunojik lek ti melel li kʼusi chchanike, x-albej me yuʼunik smelolal li xchiʼiltakik ta chanune xchiʼuk li yan krixchanoetike (1 Ped. 3:15). Jech kʼuchaʼal liʼe, ¿mi xchapbe yuʼun smelolal ta Vivlia kʼusi chkʼot ta jtojolaltik kʼalal chijchame? ¿Mi oy lek srasonal chaʼi ti jech chal li Vivliae? * Kʼuchaʼal chkiltike skʼan oyuk smalael yuʼunik sventa xchanubtasik ta Vivlia li yalab xnichʼnabike, akʼo mi vokol chaʼiik, pe xlokʼ me venta ti jech tspasike (Deut. 6:6, 7).

10. ¿Kʼusi to yan skʼan spasik li totil meʼiletike?

¹⁰ ¿Kʼusi to yan skʼan spasik sventa xchʼunik kʼusi chal Vivlia li yalab xnichʼnabike? Tsots tajek skʼoplal ti xakʼik ta ilel ti ta melel xchʼunojik li stukike. Xi chal li ermana Stefani ti oy oxvoʼ stsebetake: «Kʼalal bikʼitik toʼox li jtsebetake, xi onoʼox ta jakʼbe jbae: ‹¿Mi ta jchapbeik lek smelolal kʼu yuʼun ti jchʼunoj ta melel ti kuxul li Jeovae, ti tukʼ yoʼontone xchiʼuk ti skʼanojutik tajeke? ¿Mi jkʼanoj ta melel Jeova chilik li kalabtake?›. Yuʼun mu xuʼ xkalbeik ti akʼo xchʼunik mi te noʼox xinaʼet li voʼone».

11, 12. 1) ¿Kʼusi smelolal kʼalal ‹pʼij› xi li Vivliae? 2) Mi muʼyuk to ep sjabilal li jun krixchanoe, ¿mi jaʼ skʼan xal ti muʼyuk to yij ta mantale?

¹¹ Laj xa jkʼeltik chaʼtos kʼusi la spas li Timoteoe. Baʼyel, la xchan lek li Chʼul Tsʼibetike xchiʼuk xchibal, kʼot ta yoʼonton ta xchʼunel o xchʼunoj lek li kʼusi la xchane. Pe xi to albat yuʼun li Pabloe: ‹Li chʼul tsʼibetike jaʼ tspʼijubtasot ta sventa li kolebale›. ¿Kʼusi smelolal taje?

¹² Xi chalbe smelolal li livro Perspicacia ta xchibal volumene: «Kʼalal ‹pʼij› xi li Vivliae, jaʼ te smakoj ti xuʼ yuʼun lek stunesel li kʼusi xojtikin xchiʼuk li kʼusi xaʼibe smelolal sventa xchapaj yuʼun jtosuk kʼope, ti tskʼel sba sventa mu kʼusi xibal sba xkʼot ta stojolale; jech xtok, jaʼ tstunes sventa oyuk kʼusi lek sta ta  xkuxlejal xchiʼuk sventa stojobtas yantik ti akʼo jechuk spasik eke. Mu xkoʼolaj jsetʼuk xchiʼuk li bolibele». Li Vivliae chal ti yakʼoj lek yibel «sbolil yoʼntonic li ololetique» o li kerem tsebetike (Prov. 22:15). Mi chakʼ ta ilel ti pʼij li jun krixchanoe, jaʼ svinajeb ti yij xa ta mantale. Pe mi muʼyuk to ep sjabilale, ¿mi jaʼ skʼan xal ti muʼyuk to yij ta mantale? Moʼoj. Yuʼun mi chiʼta li Jeovae xchiʼuk mi chchʼunbe li smantaltake, jaʼ svinajeb ti yij xa ta mantale (kʼelo Salmo 111:10).

13. ¿Kʼuxi chakʼ ta ilel jun kerem o tseb mi ‹pʼij ta sventa li kolebale›?

¹³ Li kerem tsebetik ti yijik xa tal ta mantale muʼyuk «chjipatik» ta lum yuʼun li kʼusi tskʼan yoʼontonik jech kʼuchaʼal chjipvan «li yok nabe» xchiʼuk muʼyuk «ch-ikʼatik batel ta jujujot» yuʼun li xchiʼiltakik kʼalal tsujatik ta spasel li kʼusi chopole (Efes. 4:14). Muʼyuk bu jech chkʼot ta stojolalik ta skoj ti «lek xchanubtasoj snopbenik [...] sventa xkʼel yuʼunik li kʼusi tukʼe xchiʼuk li kʼusi muʼyuk tukʼe» (Evr. 5:14). Kʼalal lek kʼusi chkʼot ta nopel yuʼunik akʼo mi chʼabal te kʼelbilik yuʼun stot smeʼik o yan krixchanoe, jaʼ jech chakʼik ta ilel ti chyijubik xa talel ta mantale (Filip. 2:12). Tsots tajek skʼoplal ti jechuk xakʼ ta ilel spʼijilike, yuʼun jaʼ jech xuʼ sta-o xkuxlejalik (kʼelo Proverbios 24:13, 14). ¿Kʼusi xuʼ spas li totil meʼiletik yoʼ xpʼijub li yalab xnichʼnabike? Skʼan skʼelik kʼu yelan stalelal ta melel li xnichʼnabike, ti kʼusi tsloʼiltae xchiʼuk ti kʼusi tspase; jamaluk xvinaj ti chakʼ ta xkuxlejal li mantaletik ta Vivliae (Rom. 2:21-23).

14, 15. 1) ¿Kʼusi skʼan snopbe skʼoplal li jun kerem o jun tseb kʼalal chichʼ yaʼi voʼe? 2) ¿Kʼuxi xuʼ xakolta avalab anichʼnab sventa snopbe skʼoplal ti jaʼ mas lek kʼalal chchʼun li mantaletik ta Vivliae?

¹⁴ Mu me baluk noʼox ti xalbeik kʼusi lek ta pasel xchiʼuk kʼusi chopol li yalab xnichʼnabike. Jaʼ lek ti oyuk kʼusitik sjakʼbeik sventa xrasonajike, xuʼ xi sjakʼbeike: «¿Kʼu yuʼun xanaʼ ti muʼyuk lek chil Vivlia li kʼusi lek yileluk chkiltik li voʼotike? ¿Kʼu yuʼun achʼunoj ti persa onoʼox chatabe sbalil mi chachʼun li mantaletik ta Vivliae?» (Is. 48:17, 18).

¹⁵ ¿Kʼusi skʼan spas li totil meʼiletik kʼalal chichʼ yaʼi voʼ li yalab xnichʼnabike? Skʼan skoltaik ta snopbel skʼoplal kʼusi tsbainik kʼalal tspasik li kʼusi tsots skʼoplal taje. Xuʼ xiuk  sjakʼbeike: «¿Kʼu yelan chavil li ichʼvoʼe? ¿Kʼusi sbalil chatabe mi la avichʼ voʼe? ¿Kʼusitik van xuʼ xanuptan? ¿Kʼu yuʼun achʼunoj ti jaʼ mas ep kʼusitik lek chata mi jech la apase?» (Mar. 10:29, 30). Kʼalal skʼan to xichʼ voʼ li alab nichʼnabiletike, skʼan snopbeik skʼoplal li sjakʼobiltak taje, yuʼun tsotsik tajek skʼoplal. Mi tskolta yalab xnichʼnabik sventa snopbeik skʼoplal kʼusi lek chkʼot ta stojolalik kʼalal chchʼunik li beiltaseletik ta Vivliae xchiʼuk li kʼusi xuʼ snuptanik kʼalal muʼyuk stsakik ta ventae, li alab nichʼnabiletike ta me xchʼunik ti jaʼ mas lek kʼalal chakʼ ta xkuxlejalik li mantaletik ta Vivliae (Deut. 30:19, 20).

16. ¿Kʼusi skʼan spas li totil meʼiletik mi oy kʼusitik chlik sjakʼ li yalab xnichʼnabike?

¹⁶ Kʼalal yichʼojik xa ox voʼ li alab nichʼnabiletike, xuʼ van oy kʼusitik chlik sjakʼik o xuʼ van chlik jeluk li snopbenike. Xuʼ van oy kʼusitik lik skʼupin li ta sba balumile, vaʼun xuʼ van chlik snop mi jaʼ van lek ti xikta sba ta xchʼunel li beiltaseletik ta Vivliae (Sal. 73:1-3, 12, 13). ¿Kʼusi xuʼ spasik li totil meʼiletik kʼalal jech chkʼot ta pasele? Skʼan xakʼik persa yoʼ mu xlik stsak sbaik ta utel xchiʼuk li yalab xnichʼnabike. Skʼan me xaʼibeik smelolal ti xuʼ xchibaj o xuʼ stijbeik yoʼonton yalab xnichʼnabik ta skoj li stalelalike. Akʼo yakʼbeik yil ti skʼanojik ta melele xchiʼuk ti oy ta yoʼontonik skoltaele.

17, 18. ¿Kʼuxi xuʼ skolta yalab xnichʼnabik mi oy kʼusitik chlik sjakʼike?

¹⁷ Veno, li alab nichʼnabiletik ti yichʼojik xa voʼe skʼan me xaʼibeik smelolal ek ti laj yalbeik ta jamal Jeova ti jaʼ xa mas tskʼanike xchiʼuk ti jaʼ tspasik-o li kʼusi tskʼan yoʼontone (kʼelo Markos 12:30). Li Diose toj tsots skʼoplal chil kʼalal jech chkalbetik ta jamale, jaʼ yuʼun, skʼan jechuk tsots skʼoplal xkiltik ek (Ecl. 5:4, 5). Li totil meʼiletike skʼan sabeik lek yorail xchiʼuk ta slekiluk yoʼonton svulesbeik ta sjol li yalab xnichʼnabike. Kʼalal skʼan to jech tspasike, skʼan xchanik baʼyuk li tojobtaseletik spukoj s-organisasion Jeova ta sventa li totil meʼiletike. Taje jaʼ me chkoltaatik sventa xalbeik yalab xnichʼnabik ti tsots tajek kʼusi jbainojtik li yajtunelutik Jeovae xchiʼuk ti ep bendision ta jtatik mi tukʼ-o chkakʼ jbatik ta stojolale.

¹⁸ ¿Kʼusi van vunal xuʼ xkoltaatik li totil meʼiletike? Tstaik lekil tojobtaseletik li ta apendise «Kʼusi tsjakʼik li totil meʼiletike» li ta livro Los jóvenes preguntan ta baʼyel volumene. Xi chal li apendise taje: «Mu xlik anop ti yuʼun mu xa kʼusi skʼan ta sventa mantal li avalab anichʼnabe. Yuʼun jutuk mu skotoluk veltae jaʼ noʼox tskʼan tsnaʼ kʼuxi xuʼ xchapan li kʼusi tsvul-o yoʼontone». Xuʼ van tsvul yoʼonton ta skoj ti chichʼ sujel ta spasel li kʼusitik chopole, ta skoj ti stuk van chaʼi sbae o jaʼ van ta skoj ti jaʼ mas anil chil chchʼi ta mantal li yan kerem tsebetike. Xi to chal batel li apendisee: «Kʼalal jech tsvul yoʼontonike, maʼuk skʼan xal ti yuʼun tskontrainik li kʼusitik xchanojik ta Vivliae. Li kʼusi yakal chkʼot ta stojolalike jaʼ ti vokol chaʼiik yakʼel ta xkuxlejalik li kʼusitik xchanojik ta skoj li kʼusitik tsnuptanike». Vaʼun, li apendisee chal to batel kʼusi xuʼ spasik mi oy kʼusitik chjakʼbatik yuʼun yalab xnichʼnabik ta sventa li chanubtaseletik ta Vivliae.

19. ¿Kʼuxi xuʼ skolta yalab xnichʼnabik sventa xpʼijubik ta sventa li kolebale?

¹⁹ Li totil meʼiletike oy kʼusi tsots sbainojik xchiʼuk staojik jun mukʼta matanal: jaʼ ti ‹tstukʼibtasik sventa xchabiik li yalab xnichʼnabike xchiʼuk ti xalbeik mantal jech kʼuchaʼal tskʼan li Jeovae› (Efes. 6:4). Jech kʼuchaʼal laj xa jchantik tale, li totil meʼiletike maʼuk noʼox skʼan xalbeik yalab xnichʼnabik li kʼusi chal Vivliae, moʼoj, skʼan skoltaik sventa xchʼunik lek li kʼusi chchanike. Yuʼun sventa xakʼbe xkuxlejalik li Jeovae xchiʼuk ti ta sjunuluk yoʼonton xtunik ta stojolale, skʼan xchʼunojikuk lek ta melel li kʼusi chchanike. Jaʼ yuʼun, totil meʼiletik, akʼo skoltaoxuk Vivlia xchiʼuk chʼul espiritu ta spʼijubtasel avalab anichʼnabik ta sventa li kolebale.