1, 2. ¿Kʼusi chal li epal krixchanoetike?

XI CHAL epal krixchanoetike: «Mi oy lek avabtele tsots akʼoplal, yan mi moʼoje muʼyuk mas tsots akʼoplal». Ta junantik lumetik xtoke, persa onoʼox xi baʼyel tsjakʼbeik li buchʼu jaʼ to chojtikinike: «¿Kʼusi avabtel?».

² Kʼalal oy buchʼu chalbe skʼoplal li Vivliae, bakʼintike chal xtok ti kʼusi yabtelike. Jech kʼuchaʼal liʼe: Chalbe skʼoplal «Mateo ti jaʼ li jtsobpatane», li «Simon, [ti] jaʼ li jkʼaʼesej nukule» xchiʼuk li «Lukas ti jaʼ kʼanbil doktore» (Mat. 10:3; Ech. 10:6; Kol. 4:14). Jech xtok, bakʼintike chalbe skʼoplal li kʼusi la sbainik spasel li ta yabtel Jeovae. Jech kʼuchaʼal li ajvalil Davide, li j-alkʼop Eliase xchiʼuk li jtakbol Pabloe. Li yajtuneltak Dios taje ep sbalil laj yilik li kʼusi la sbainike. Jaʼ jech skʼan oyuk sbalil xkiltik ek li kʼusi chkichʼtik akʼbel jbaintike.

3. Li ermanoetik ti oy xa sjabilalike, ¿kʼu yuʼun toj lek ti xchanubtasik li buchʼutik keremik toe? (Kʼelo li lokʼoletik ta slikebale).

³ Li yajtunelutik Diose ta jkʼupintik tajek ti chijtun ta stojolal Jeovae xchiʼuk li kʼusi akʼbil jbaintike. Jutuk mu jkotoltikuk oy ta koʼontontik ti jechuk-o jpastik ta sbatel osile. Pe li kʼusi melele jaʼ ti mu xa xuʼ kuʼuntik jech spasel kʼalal mi lijyijube (Ecl. 1:4). Taje vokol chaʼiik epal stestigotak Jeova. ¿Kʼu yuʼun? Jaʼ ta skoj ti  yantik x-epaj li cholmantale xchiʼuk sventa masuk ep buchʼutik xaʼiik li lekil aʼyeje, tstunes kʼusitik achʼ chlokʼanuk tal li s-organisasion Jeovae. Pe li ermanoetik ti oy xa sjabilalike vokol chaʼiik yoʼ xchanik stunesel li kʼusitik taje (Luk. 5:39). Jech xtok, stalel onoʼox ti yantik chlaj yipal kuʼuntike (Prov. 20:29). Jech oxal chaʼa, li buchʼutik oy xa sjabilalike toj lek ti xchanubtasik li buchʼutik mas keremike, sventa xuʼ sbainik yan abtelaletik (kʼelo Salmo 71:18).

4. ¿Kʼu yuʼun oy buchʼutik mu kʼunuk chaʼiik ti jaʼ xa xakʼbeik sbain yantik li yabtelike? (Kʼelo li rekuadro: « Kʼu van yuʼun vokol chaʼiik ti xakʼbeik sbain yantik li yabtelike»).

⁴ Li ermanoetik ti tsots kʼusi sbainojike xuʼ van mu kʼunuk chaʼiik ti jaʼ xa xakʼbeik sbain yabtelik li buchʼu mas keremike. Yikʼaluk chiʼik mi xpojbat li yabtelik ti skʼanojik tajeke. Yantik xtoke tsvul yoʼontonik, yuʼun tsnopik ti mu lekuk spas yuʼunik li buchʼutik keremik to jech kʼuchaʼal tspas stukike. Oy buchʼutik xtoke, mu noʼox xokob chaʼiik ta xchanubtasel li yantike. Jaʼ yuʼun, li buchʼutik keremetik toe skʼan me mu xchibajik mi muʼyuk to bu ch-akʼbat sbainik jtosuk abtelale.

5. ¿Kʼusitik sjakʼobil ta jkʼelbetik batel skʼoplal?

⁵ Jech oxal chaʼa, li ermanoetik ti oy xa sjabilalike, ¿kʼu van yuʼun tsots skʼoplal ti xchanubtasik li buchʼutik mas keremik to sventa oyuk kʼusitik yan sbainike? ¿Kʼuxi van xuʼ xchanubtasik? (2 Tim. 2:2). Jech xtok, kʼalal chchiʼinik ta abtel ermanoetik ti oy xa sjabilalik li buchʼutik keremik toe, ¿kʼu yuʼun skʼan ti lekuk stalelalike xchiʼuk ti ta sjunuluk yoʼonton xchanbeik li kʼusitik xa snaʼike? Veno, baʼyele jkʼeltik kʼuxi la skolta xnichʼon li ajvalil David kʼalal oy kʼusi tsots tajek skʼoplal akʼbat sbaine.

6. ¿Kʼusi oy ta yoʼonton tspas li ajvalil Davide, pe kʼusi albat yuʼun li Jeovae?

⁶ Epal jabil laj yichʼ nutsel li Davide, jaʼ yuʼun jatav lokʼel li ta snae. Pe kʼalal och ta ajvalile, bat nakluk ta jpʼej kʼupil sba na. Jech oxal xi laj yalbe li j-alkʼop Natane: «Qʼuelavil, li vuʼune nacalun xa ta jpasubmantal  ti pasbil lec ta chʼut teʼe, pero li xcaxail smantal Mucʼul Diose te noʼox vuchul ta yolon poqʼuetic». Li Davide oy tajek ta yoʼonton tsvaʼan kʼupil sba templo ta sventa li Jeovae. Xi takʼav li Natane: «Xuʼ chapas scotol li cʼusi lec anopoje, yuʼun li Mucʼul Diose liʼ [xchiʼinojote]». Pe taje mu jechuk tsnop li Jeovae, jaʼ yuʼun xi albate: «Batan, jech xbat avalbe li cajtunel Davide: ‹Jech chayalbot li Mucʼul Diose: Muc voʼcot oy ta aventa chapasbun jna ti bu xuʼ chinaquie›». Akʼo mi jech, albat ti jech-o ch-akʼbat bendisione, jaʼ noʼoxe, jaʼ tsvaʼan jun skerem li temploe. ¿Kʼu van yelan laj yaʼi sba li Davide? (1 Crón. 17:1-4, 8, 11, 12; 29:1).

7. ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel David ti laj yichʼ ta mukʼ li kʼusi tsnop Jeovae?

⁷ Li Davide oy tajek ta yoʼonton tsvaʼanbe li stemplo Jeovae, jaʼ yuʼun xuʼ van laj yat tajek yoʼonton ta skoj ti maʼuk xa tsvaʼane. Pe muʼyuk la stsak ta venta mi muʼyuk bu chichʼ ichʼel ta mukʼ ta skoj ti maʼuk tsvaʼan li temploe, ti xi laj yichʼ ojtikinel ta tsʼakale: «Stemplo Salomon». Akʼo mi jech, li Davide ta sjunul yoʼonton la skolta li xnichʼone, yuʼun snaʼoj ti mukʼ li abtelal tspase. La skolta ta xchapanel epal j-abteletik, la stsob epal teʼ, tsatsal takʼin, kovre, plata xchiʼuk oro. Xi laj yalbe li Salomone: «Jnichʼon, acʼo xchiʼinot li Mucʼul Dios cuʼuntique yuʼun jech xuʼ chcʼot ta pasel ti voʼot chapasbe li chʼulna yuʼun jech chac cʼu chaʼal yaloj ta aventae» (1 Crón. 22:11, 14-16).

8. ¿Kʼu van yuʼun la snop David ti muʼyuk to bu chapal li Salomone, pe kʼusi laj yakʼ ta yoʼonton spasel?

⁸ (Kʼelo 1 Crónicas 22:5). Li Davide xuʼ van la snop ti muʼyuk to chapal Salomon sventa sbeiltas jun mukʼta abtelal kʼuchaʼal taje. Yuʼun li Salomone toj kerem toʼox xchiʼuk muʼyuk to kʼusi mas xchanoj. Pe li Davide tskʼan ti kʼupiluk sba xkom li temploe xchiʼuk ti stukuk noʼox jeche. Pe snaʼoj xtok ti chkoltae yuʼun Jeova li Salomon ta spasel li mukʼta abtelal taje. Jaʼ yuʼun, li Davide jaʼ laj yakʼ ta yoʼonton skʼelel kʼuxi xuʼ skolta xnichʼon ti bu kʼalal xuʼ yuʼune.

9. Li ermanoetik ti oy xa sjabilalike, ¿kʼu yuʼun xmuyubajik kʼalal yan buchʼu chakʼbeik sbain li yabtelike? Albo junuk skʼelobil.

⁹ Li ermanoetik ti oy xa sjabilalike skʼan me mu xchibajik mi kʼot yorail ti jaʼ xa tsbainik buchʼutik keremik to li yabtelike. Yuʼun jnaʼojtik ti kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti jpastik li kʼusi yakʼoj jbaintik li Jeovae. Sventa xkʼot ta pasel taje tsots skʼoplal ti xichʼik chanubtasel li buchʼu keremik toe. Kalbetik junuk skʼelobil. Kʼalal bikʼitutik toʼoxe laj van kiltik kʼu yelan tstsʼot karo li jtotike. Kʼalal lijchʼi jutuke lik xchapbutik ti kʼu yelan ta tsʼotele. Ta tsʼakale la jlokʼes jlisensiatik, vaʼun lik jtsʼotik ek li karoe. Akʼo mi jech, li jtotike oy to onoʼox kʼusitik chalbutik yoʼ masuk to jchantik batel stsʼotele. Jech xtok, xuʼ van ta jel jbatik ta stsʼotel xchiʼuk li jtotike. Pe kʼalal mas xa ox yijub li stuke, voʼotik xa lik jtsʼotik. ¿Mi chkap van ta skoj  taje? Muʼyuk, yuʼun xmuyubaj ti la jchantike xchiʼuk ti ep butik laj kikʼtik batel ta paxyale. Taje jaʼ jech chaʼi sbaik ek li ermanoetik ti oy xa sjabilalike. Xmuyubajik tajek kʼalal chilik ti ep xa kʼusitik xuʼ sbainik li keremetik la xchanubtasike.

10. ¿Mi tsots tajek skʼoplal laj yaʼi Moises ti xichʼ ichʼel ta mukʼe xchiʼuk ti tsots yabtele?

¹⁰ Skʼan me mu x-itʼixaj xtok li ermanoetik ti yijik xae. Lek tajek kʼusi xuʼ jchanbetik li Moisese. Jkʼeltik avil kʼu yelan laj yaʼi sba kʼalal lik kʼopojikuk kʼuchaʼal j-alkʼopetik junantik j-israeletike (kʼelo Números 11:24-29). Li yajkoltaobba Moises ti Josue sbie, xi laj yale: «Cajval Moisés, pajeso yuʼun mu me spasic jech». Ti jech laj yale yuʼun van la snop ti chpojbat yabtel Moises ti tsots tajek skʼoplale. Pe xi takʼav li Moisese: «¿Me itʼix xa avoʼnton ta jtojol? Oyuc cʼuxi xcʼot ta pasel ch-acʼbatic espíritu yuʼun Mucʼul Dios scotol li jchiʼiltactique, scotol jʼalcʼopetic chcʼotic ti jechuque». Yuʼun li Moisese snaʼoj ti jaʼ tsbeiltas skotol li Jeovae xchiʼuk mu skʼan ti jaʼ xichʼ ichʼel ta mukʼe. ¿Mi jech xijmuyubaj ek kʼalal yan buchʼu tsbain li kabteltike?

11. ¿Kʼusi laj yal jun ermano ta sventa ti yan xa-o buchʼu la sbain li yabtele?

¹¹ Oy epal ermanoetik ti jal xa abtejemik tal ta stojolal Jeova xchiʼuk ti xchanubtasojik yantik yoʼ oyuk kʼusi mas sbainike. Kalbetik avaʼi skʼoplal Peter ti tun 74 jabil ta tsʼakal orae. Tun 35 jabil ta Betel ta Europa. Epal jabil jaʼ la sbain skʼelel li Departamento sventa cholmantale. Pe ta tsʼakale jaʼ xa laj yakʼbeik sbain yan ermano li yabtele. Li ermano taje, Paul sbi xchiʼuk mas to kerem. Jech xtok, li Petere jaʼ la xchanubtas li Paule. ¿Mi chopol van laj yaʼi sba ti yan xa-o buchʼu la sbain li yabtele? Muʼyuk, xi chale: «Ximuyubaj tajek ti laj yichʼ chanubtasel yan ermanoetik sventa oyuk kʼusi mas sbainike xchiʼuk ti lek yakal tspasike».

12. ¿Kʼusi chakʼ jchantik li kʼusi las pas Reoboame?

¹² Kʼalal cham li Salomone, och ta ajvalil li xnichʼon ti Reoboam sbie. Li Reoboame tskʼan tsnaʼ kʼuxi xuʼ spas yuʼun li kʼusitik la sbaine, jech oxal la sjakʼbe yaʼyej jayibuk moletik. Pe «muc xichʼbe ta mucʼ cʼusi laj yalic li moletique. Jech jaʼ lic sjacʼbe li queremetic ti coʼol ichʼiic xchiʼuque». Ta skoj taje muʼyuk kʼusi lek kʼot ta pasel (2 Crón. 10:6-11, 19). ¿Kʼusi chakʼ jchantik taje? Ti jaʼ lek mi ta jkʼanbetik ti jaʼuk stojobtasutik li buchʼutik mas xa oy sjabilale xchiʼuk ti ep xa kʼusitik xchanojike. Jech xtok, skʼan lekuk jchikintabetik. Melel onoʼox ti buchʼutik keremik toe mu persauk jech tajek tspasik ti kʼu yelan chichʼ toʼox pasel ta voʼnee. Pe mu me lekuk ti xi snopik ta stojolal li ermanoetik ti mas xa ep kʼusitik snaʼike: «Muʼyuk lek ti kʼu yelan tspasike, jaʼ lek ta jel noʼox ti kʼu yelan chichʼ pasele».

13. Li buchʼutik keremik toe, ¿kʼusi ti mas lek skʼan spasik kʼalal jaʼ xa chlik sbainik junuk abtelale?

¹³ Xuʼ van li ermanoetik ti keremik toe jaʼ xa xlik sbainik sbeiltasel li yabtel ermanoetik ti oy xa sjabilalike xchiʼuk ti ep xa kʼusitik xchanojike. Akʼo mi jech, li kʼusi mas leke jaʼ ti jaʼuk xchanbeik o skʼanbeik tojobtasel li buchʼu mas xa oy sjabilalike. ¿Mi xvul to ta joltik li Paul laj kalbetik skʼoplal jlikeltoe? Xi laj yal kʼalal jaʼ xa ox sbainoj li kʼusi toʼox tspas Petere: «La jchʼakbe yorail sventa jkʼanbe tojobtasel li Petere. Jech xtok, la jtijbe yoʼonton li ermanoetik ti liʼ ch-abtejik ta Departamento ti jechuk spasik eke».

14. ¿Kʼusi xuʼ jchanbetik ti kʼu yelan jmoj abtejik li Pablo xchiʼuk Timoteoe?

¹⁴ Li Timoteoe epal jabil jmoj abtej xchiʼuk li jtakbol Pabloe, pe jaʼ mas to kerem li stuke (kʼelo Filipenses 2:20-22). Jun veltae, xi laj yalbe batel ermanoetik ta Korinto li Pabloe: «Ta jtakboxuk talel li Timoteo  ti jaʼ jkʼanbil nichʼone xchiʼuk ti tukʼ yakʼoj sba ta stojolal li Kajvaltike; jaʼ tsvules ta ajolik ti kʼu yelan chichanubtasvan ta sventa li Kristo Jesuse, jech kʼuchaʼal ta buyuk noʼox chichanubtasvan ta skotol li tsobobbailetike» (1 Kor. 4:17). Ti kʼusi laj yal taje chakʼ ta aʼiel ti lek tajek la skolta sbaik ta abtele. Li Pabloe la xchʼakbe yorail sventa xalbe Timoteo ti ‹kʼu yelan chchanubtasvan ta sventa li Kristoe›. Li Timoteo eke laj yakʼ tajek persa ti lekuk xchane. Jaʼ yuʼun li Pabloe mas to la skʼan li Timoteoe xchiʼuk la spat yoʼonton ta stojolal ti lek chchabi li ermanoetik ta Korintoe. Jaʼ jech skʼan xchanbeik Pablo li moletik ta tsobobbail ti xchanubtasik yan ermanoetik yoʼ xchabiik li tsobobbaile.

15. Kʼalal oy kʼusitik chjelanuke, ¿kʼuxi tskoltautik li Romanos 12:3 kʼalal ta 5?

¹⁵ Li avie ep kʼusitik labalik sba chkʼot ta pasel. Ep kʼutik yelan xvinaj ti yakal ta chʼiel li jvokʼ s-organisasion Jeova liʼ ta Balumile. Taje jaʼ skʼan xal ti ep to kʼusitik chjelanuke xchiʼuk ti xuʼ van vokol chkaʼitike. ¿Kʼusi van xuʼ jpastik? Jaʼ ti maʼukuk tsots skʼoplal xkiltik ti kʼusi ta jnop jtuktike. Jaʼ mas lek bikʼituk xkakʼ jbatik xchiʼuk jaʼuk kakʼ ta koʼontontik spasel li yabtel Jeovae. Mi jech ta jpastike mas me jmoj oyutik. Xi laj yalbe batel ermanoetik ta Roma li jtakbol Pabloe: ‹Mu me xanopik ti mukʼ akʼoplal chavaʼi aba atukike; jaʼ nopik ti kʼu yelan jaʼ sventa lekil nopbenale, jaʼ ti kʼu yelan akʼbil xchʼunel avoʼontonik yuʼun Diose. Ep ta tos stsʼakoj sba li jbekʼtaltike, akʼo mi jech, mu parejouk yabtelik jujutos, jaʼ jechutik ek, akʼo mi eputik, jun noʼox jbekʼtaltik ta skoj ti jmoj oyutik xchiʼuk Kristoe› (Rom. 12:3-5).

16. ¿Kʼusi skʼan jpastik ta jujuntal yoʼ junuk noʼox koʼontontik xchiʼuk ti jmojuk noʼox oyutik li ta slumal Diose?

¹⁶ Oy tajek ta koʼonton jkotoltik ti xij-abtej ta stojolal li Ajvalilale xchiʼuk ti jpastik li kʼusi chij-akʼbat jbaintike. Jech oxal, skʼan xchanubtasik buchʼutik keremik to li ermanoetik ti mas xa oy sjabilalike. Jech xtok, kʼalal oy kʼusi tsbainik li buchʼutik keremik toe skʼan bikʼituk xakʼ sbaik xchiʼuk ti xichʼik ta mukʼ li ermanoetik ti oy xa sjabilalike. Jech ek li ermanoetik ti nupunemik xae tstojik tajek ta vokol ti chkoltaatik yuʼun yajnilik akʼo mi oy kʼusitik tsnuptanike. Ti jech tspasik li ermanaetik taje jaʼ chchanbeik stalelal li Prisilae, ti jaʼ jun ermana ti tukʼ echʼe xchiʼuk ti jech-o la skolta smalal ti Akila sbie, akʼo mi oy kʼusitik la snuptanik (Ech. 18:2).

17. ¿Kʼu yuʼun la xchanubtas yajchankʼoptak li Jesuse?

¹⁷ Li Jesuse laj yakʼ kiltik kʼuxi ta chanubtasel yantik yoʼ oyuk kʼusi sbainik ta mas tsʼakale. Li stuke snaʼoj ti yantik xa-o buchʼu tspas batel li yabtele. Jech xtok, snaʼoj ti jpasmuliletik li yajchankʼoptake. Pe li stuke spatoj yoʼonton ta stojolalik xchiʼuk laj yal ti mas to mukʼ abtelal tspasike, ti jaʼ xkom to li kʼusi la spas stuke (Juan 14:12). Lek tajek la xchanubtas yajchankʼoptak sventa xcholbeik mantal «skotol li kʼusitik pasbil ti oy ta yolon vinajele» (Kol. 1:23).

18. 1) ¿Kʼusi ta jkʼupintik li ta jelavele? 2) ¿Kʼusi kabteltik li avie?

¹⁸ Kʼalal cham li Jesuse chaʼkuxesat yuʼun li Jeovae xchiʼuk akʼbat mas yabtel. «Jaʼ mas toyol skʼoplal kʼot, jaʼ mu sta skotol li ajvaliletike, li buchʼutik oy yabtele, li buchʼutik oy sjuʼele, li buchʼutik tspasvanik ta mantale» (Efes. 1:19-21). Jaʼ yuʼun mi lijchamutik kʼalal muyuk to talem li Armajedone ta xi xchaʼkuxesutik ta jun achʼ balumil ti bu ta jkʼupintik li abtelal chakʼbutik li Jeovae. Pe li avie jaʼ kabteltik xcholel li mantale xchiʼuk spasel ta jchankʼopetik li krixchanoetike. Jaʼ yuʼun akʼo mi keremutik to o mi oy xa jabilaltik skʼan ‹oyuk-o me ep kʼusi jpastik ta sventa li yabtel Kajvaltike› (1 Kor. 15:58).