1, 2. 1) ¿Kʼusi laj yakʼ venta li Roberte? 2) ¿Kʼusi la spas un?

AKʼO mi 15 toʼox sjabilal kʼalal laj yichʼ voʼ li Roberte, pe muʼyuk toʼox bu laj yakʼ ta yoʼonton ta melel li mantale. Xi chale: «Muʼyuk kʼusi chopol la jpas, pe skotol li kʼusitik ta jpas ta mantale jaʼ noʼox jech ta jpas ta skoj ti jech nopem xkaʼie. Lek tsotsun ta mantal yilel, yuʼun muʼyuk onoʼox ta jchʼay jba li ta tsobajeletike xchiʼuk chi-och chib oxibuk velta ta prekursor auksiliar jujun jabil. Pe oy to kʼusi skʼan kuʼun laj kaʼi».

² Muʼyuk laj yakʼ venta kʼusi ta skoj ti jech chaʼi sbae, jaʼ to ti kʼalal nupune. Bakʼintike chtajinik xchiʼuk li yajnile, oy kʼusitik tsjakʼbe sbaik ta sventa li Vivliae. Li yajnile lek tsots ta mantal xchiʼuk lek xchapet ta sjol li stakʼobiltake. Pe li stuke persa onoʼox chakpochan chkom ta kʼexlal ta skoj ti maʼuk jech tstakʼe. Mu kʼusi snaʼ laj yaʼi. Jaʼ yuʼun xi la snope: «Mi voʼon jolilun yuʼun li kajnile, skʼan me oyuk kʼusi xlik jpas». Xi to chale: «Jech oxal, lik kakʼbe yipal xchanel bu kʼalal xuʼ kuʼun li Jvivliae. Jaʼ te laj kaʼibe smelolal li kʼusi skʼan kuʼune». Ta skoj ti jech la spase, laj yaʼibe lek smelolal li chanubtaseletik ta Vivliae, pe li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti mas lekub ti kʼu yelan xil sba xchiʼuk li Jeovae.

3. 1) ¿Kʼusi chakʼ jchantik li kʼusi kʼot ta pasel ta stojolal li Roberte? 2) ¿Kʼusi ta jkʼelbetik batel skʼoplal?

³ Li kʼusi kʼot ta pasel ta stojolal li Roberte oy kʼusitik tsots skʼoplal chakʼ jchantik. Yuʼun xuʼ van jnaʼtik xa jutuk li kʼusi chal Vivliae, xuʼ van muʼyuk ta jchʼay jbatik li ta tsobajele xchiʼuk chijlokʼ li ta  cholmantale. Pe taje maʼuk me skʼan xal ti lek xa tsotsutik ta mantale. Xuʼ van lijchʼi xa tal jutuk ta mantal, ¿pe kʼusi xuʼ skoltautik sventa jnaʼtik bu to skʼan xij-abtej batel? Jaʼ mi la jkʼel jbatik lek ti kʼu kelantik ta melele (Filip. 3:16). Sventa jechuk-o xijchʼi batel ta mantale, jkʼelbetik batel skʼoplal li oxib sjakʼobil liʼe: baʼyel, ¿kʼuxi xuʼ jnaʼtik mi tsotsutik ta mantal? Xchibal, ¿kʼusi xuʼ jpastik sventa mas xijtsatsub ta mantal? Xchiʼuk yoxibal, ¿kʼuxi ta jtabetik sbalil mi tsotsutik ta mantale?

4. ¿Buchʼutik skʼan xchʼunik li mantal ta Efesios 4:23 xchiʼuk 24?

⁴ Ep kʼusitik la jel ta jkuxlejaltik sventa lijkʼot ta yajtunel li Diose. Pe jech-o oy kʼusitik skʼan jel ta jkuxlejaltik kʼalal kichʼojtik xa ox voʼe. Xi chal li Vivliae: «Skʼan jechuk-o achʼubuk batel ti kʼu yelan chanopike» (Efes. 4:23, 24). Ta skoj ti mu junuk buchʼu tukʼil krixchano kuʼuntike, jkotoltik skʼan jechuk-o jel batel li jtalelaltike. Li buchʼutik oy xa sjabilal chtunik tal ta stojolal li Jeovae skʼan xchabi sbaik ek sventa mu sikubik li ta mantale (Filip. 3:12, 13).

5. ¿Kʼusitik xuʼ jakʼbe jbatik yoʼ xkakʼtik venta mi tsotsutik li ta mantale?

⁵ ¿Kʼusi xuʼ jpastik sventa masuk to xijtsatsub li ta mantale xchiʼuk ti jechuk-o lek tsotsutike? Jaʼ ti bikʼit xkakʼ jbatik sventa jkʼel kʼu kelantik ta melele. Xuʼ xi jakʼbe jba jkotoltike: «¿Mi mas xa chichʼi batel chkaʼi li ta mantale? ¿Mi mas xa xkoʼolaj jtalelal kʼuchaʼal li Kristoe? ¿Kʼusi chakʼ ta ilel ti kʼu yelan ta jpas jtalelal li ta tsobajeletike? ¿Kʼusi chakʼ ta ilel li kʼusitik chkalbe skʼoplale? ¿Kʼusi chakʼ ta ilel ti kʼu yelan nopem xkaʼi xchanel Jvivliae, ti kʼu yelan ta jlap jkʼuʼ jpokʼe xchiʼuk ti kʼu yelan ta jchʼam li tojobtaseletike? ¿Kʼu yelan chkaʼi jba kʼalal ta jnuptan junuk prevae? ¿Mi maʼuk xa noʼox ta jchan li kʼusitik la jchan ta slikebale? ¿Mi yijun xa ta mantal ta melel?» (Efes. 4:13). Mi la jnopbetik skʼoplal li sjakʼobiltak liʼe, jaʼ me tskoltautik sventa jkʼeltik mi skʼan to xijtsatsub li ta mantale.

6. ¿Buchʼu xuʼ skoltautik xtok sventa jkʼeltik ti kʼu kelantik ta mantale?

⁶ Bakʼintike skʼan skoltautik yan ermanoetik sventa jnaʼtik mi tsotsutik li ta mantale. Li jtakbol Pabloe laj yal ti buchʼu jaʼ jech kuxul kʼuchaʼal tskʼan bekʼete, mu xakʼ venta mi muʼyuk lek chil Dios li kʼusitik tspase. Jaʼuk li buchʼu jech kuxul kʼuchaʼal tskʼan chʼul espiritue, jaʼ xkaltik, li buchʼu tsots ta mantale, jech tsnop kʼuchaʼal li Diose xchiʼuk snaʼoj ti spʼajoj li kʼusitik chopole (1 Kor. 2:14-16; 3:1-3). Li moletik ta tsobobbaile jaʼ jech snopbenik kʼuchaʼal li Kristoe, jech oxal, jutuk mu skotoluk veltae ta anil noʼox chakʼik venta mi jaʼ xa jech jnopbentik kʼuchaʼal li buchʼutik kʼunik ta mantale. Kʼalal mi laj yilik ti kʼunutik ta mantale, ¿mi ta van jchʼuntik li tojobtasel chakʼbutike? Mi la jchʼuntike, jaʼ me jech chkakʼtik ta ilel ti ta jkʼan chijtsatsub mas ta mantale (Ecl. 7:5, 9).

7. ¿Kʼuxi jnaʼojtik ti mu jaʼuk noʼox skʼan epuk kʼusi xkojtikintik sventa tsotsukutik-o ta mantale?

⁷ ¿Mi jaʼ van skʼan xal ti tsotsutik xa ta mantal mi ep kʼusi jchanojtik ta Vivliae? Li ajvalil Salomone ep kʼusitik snaʼ ta sventa li Jeovae. Maʼuk noʼox, yuʼun oy jlom te tsakajtik kom ta Vivlia xtok li kʼusitik laj yale. Pe kʼalal mol xa oxe, oy kʼusitik chopol lik spas (1 Rey. 4:29, 30; 11:4-6). Jech oxal un chaʼa, maʼuk noʼox skʼan epuk kʼusi xkojtikintik, moʼoj, skʼan jechuk-o xijtsatsub batel li ta mantale (Kol. 2:6, 7). Pe, ¿kʼuxi tspas kuʼuntik taje?

8, 9. 1) ¿Kʼusi tskoltautik sventa tsotsuk-o lek li xchʼunel koʼontontike? 2) ¿Kʼusi srasonal ti chijchanunaje xchiʼuk ti ta jnopbetik skʼoplale? (Kʼelo li lokʼoletik ta slikebale).

⁸ Li yajtsʼaklomtak Kristo ta baʼyel sigloe vulesbat ta sjolik yuʼun Pablo ti skʼan xakʼik persa sventa xyijubik ta mantale (Evr. 6:1).  Li avi eke skʼan jchʼuntik li kʼusi laj yal Pabloe. Pe, ¿kʼuxi xuʼ jpastik? Toj tsots skʼoplal ti jchantik li livro ‹Te oyanik-o li ta kʼanelal yuʼun Diose›. Mi jech la jpastike, jaʼ me tskoltautik sventa xkakʼ ta jkuxlejaltik li beiltaseletik ta Vivliae. ¿Pe mi jchanojtik xa une? Veno, xuʼ jchantik yan vunetik xtok ti jaʼ tskoltautik sventa tsotsuk-o lek li xchʼunel koʼontontike (Kol. 1:23). Jech xtok, skʼan me jpastik orasion xchiʼuk jnopbetik skʼoplal ti kʼuxi xuʼ xkakʼ ta jkuxlejaltik li kʼusi ta jchantike.

⁹ ¿Kʼusi srasonal ti chijchanunaje xchiʼuk ti ta jnopbetik skʼoplale? Jaʼ sventa x-ayan ta koʼontontik slekubtasbel yoʼonton li Jeovae xchiʼuk ti jchʼunbetik li smantaltake (Sal. 40:8; 119:97). Kʼalal jech ta jpastike, ta me jchantik spʼajel xtok li kʼusitik mu xakʼ xijchʼi ta mantale (Tito 2:11, 12).

10. ¿Kʼusi skʼan spasik sventa stsatsubik ta mantal li kerem tsebetike?

¹⁰ Kerem tseb, ¿mi anopoj xa lek kʼusi chapas? Xi chal jun ermano ti chtun ta Betele: «Kʼalal chibat li ta asamblea ta sirkuitoe, nopem xkaʼi ta jchiʼin ta loʼil li kerem tsebetik ti chichʼik xa voʼe. Ta jakʼbe kʼusi oy ta yoʼontonik stael li ta mantale. Pe bakʼintike oy buchʼutik mu snaʼ lek kʼusi chalik. Jech chakʼik ta ilel ti mu snaʼ kʼusi tskʼan tspasik ta sventa li yabtel Jeovae. Pe oy yantike jpʼel yoʼonton chalik ti tskʼan chtunik ta tsʼakal orae o ti tskʼan chbat tunikuk ti bu skʼan mas jcholmantaletike». Li buchʼutik mu snaʼ kʼusi tstakʼike, ¿mi jaʼ van skʼan xal ti muʼyuk tsots skʼoplal chilik ti oyuk kʼusi spasik ta mantale? Xuʼ van. Jaʼ yuʼun skʼan xi sjakʼbe sbaike: «¿Kʼusi ta skoj ti chibat ta tsobajeletik xchiʼuk ta cholmantale? ¿Mi jaʼ van ta skoj ti jaʼ jech tskʼanik li jtot jmeʼe o mi jaʼ ta skoj ti jaʼ kamigo li Jeovae?». Akʼo mi kerem tsebutik to o mi oy xa jabilaltik, skʼan me oyuk kʼusi xkakʼ ta koʼontontik stael li ta mantale. Taje jaʼ me tskoltautik sventa xijtsatsub li ta mantale (Ecl. 12:1, 13).

11. 1) ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa xijchʼi batel li ta mantale? 2) ¿Buchʼu xuʼ jchanbetik stalelal?

¹¹ ¿Kʼusi skʼan jpastik mi laj kakʼtik venta ti oy bu skʼan jlekubtas jtalelaltike? Mu me jaluk jmalatik, likuk noʼox me jeltik. Taje toj tsots skʼoplal, yuʼun mi mu jechuk la jpastike, muʼyuk me bu ta jtatik li kuxlejal sbatel osile (Rom. 8:6-8). Pe mu me jnoptik xtok ti yuʼun tukʼil krixchanoutik xa kʼalal yijutik ta mantale. Jech xtok, akʼo mi tskoltautik ta xchʼul espiritu li Jeovae skʼan onoʼox xkakʼ kipaltik ek. Li ermano John Barr ti tun ta Jtsob Jbeiltasvaneje xi laj yalbe smelolal leʼ xa ta jayibuk jabile. Jaʼ laj yalbe skʼoplal li Lukas 13:24. Xi laj yale: «Ep yajtsʼaklomtak Kristoe chikta sbaik ta mantal, pe jaʼ ta skoj ti muʼyuk tsots chakʼbeik yipale». Skʼan jech jpastik kʼuchaʼal li Jakobe, yuʼun li stuke tsots laj yakʼ yip sventa stsal sbaik xchiʼuk jun anjel jaʼ to ti kʼuxi akʼbat bendisione (Gén. 32:26-28). Xuʼ van lek tajek chkaʼitik skʼelel li Vivliae. Pe mu me jechuk jkʼeltik kʼuchaʼal junuk jecheʼ loʼil ti jaʼ noʼox sventa jchʼay-o koʼontontike. Skʼan xkakʼbetik yipal sventa jsaʼtik li kʼusitik kʼupil sba yichʼoj ti jaʼ tskoltautik sventa xijchʼi batele.

12, 13. 1) ¿Kʼusi tskoltautik sventa jechuk jnopbentik kʼuchaʼal li Kristoe? 2) ¿Kʼusi xuʼ jchanbetik li Pedroe xchiʼuk kʼuxi tskoltautik li tojobtasel laj yakʼe? 3) ¿Kʼusi xuʼ jpastik sventa xijtsatsub li ta mantale? (Kʼelo li rekuadro: « ¿Kʼusi xuʼ jpastik sventa xijchʼiutik ta mantal?»).

¹² Kʼalal chkakʼbetik yipal sventa mas xijtsatsub ta mantale, li chʼul espiritue ta me xakʼ kipaltik sventa jel li jnopbentike. Jaʼ jech kʼunkʼun chlik jnoptik kʼuchaʼal li Kristoe (Rom. 15:5). Jaʼ me tskoltautik xtok sventa jlokʼes ta koʼontontik li kʼusi ta jkʼan jtuktike xchiʼuk ti jchʼiestik talelaletik ti lek chil Diose (Gal. 5:16, 22, 23). Mi laj kakʼtik venta ti oy ta koʼontontik skʼanel takʼin o ti jaʼ ta jkʼan ta jpastik li yabtel jbekʼtaltike, mu me xijlubtsaj. Jkʼantik me li chʼul espiritue, vaʼun ta me skoltautik Jeova sventa jaʼuk jnoptik li kʼusi leke (Luk. 11:13). Jvules ta joltik li kʼusi kʼot  ta pasel ta xkuxlejal li jtakbol Pedroe. Ep ta velta ti jaʼ jech la spas stalelal kʼuchaʼal li buchʼu muʼyuk tsots ta mantale (Mat. 16:22, 23; Luk. 22:34, 54-62; Gal. 2:11-14). Pe muʼyuk bu lubtsaj xchiʼuk koltaat yuʼun li Diose, jech ta kʼunkʼun lik snop jech kʼuchaʼal li Kristoe. Jaʼ me jech xuʼ jpastik li voʼotik eke.

¹³ Ta tsʼakale, li Pedroe laj yalbe skʼoplal yan talelaletik ti skʼan jchʼiestike, jech kʼuchaʼal ti jnaʼuk spajesel jbatike, ti xkuchuk lek kuʼuntike xchiʼuk ti jkʼan jchiʼiltik jech kʼuchaʼal ta jkʼan li jchiʼiltik ta vokʼele (kʼelo 2 Pedro 1:5-8). Kʼalal ‹chkakʼbetik yipal ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntik› sventa jechuk jtalelaltike, jaʼ me tskoltautik sventa xijchʼiutik batel ta mantal. Lek me ti xi jakʼbe jbatik jujun kʼakʼale: «¿Kʼusi xuʼ jpas tana sventa masuk xitsatsub li ta mantale?».

14. ¿Kʼusi sbalil ta jtatik kʼalal tsotsutik ta mantale?

¹⁴ Kʼalal jech jnopbentik kʼuchaʼal li Kristoe, ep sbalil ta jtatik. Yuʼun lek jtalelaltik li ta kabteltike, li ta j-eskuelatike, xvinaj ta jkʼopojeltik xchiʼuk li ta kʼusitik ta jnop ta jpastik jujun kʼakʼale. Xchiʼuk jaʼ jech chkakʼtik ta ilel ti ta jpastik ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntik sventa jtsʼaklitik batel li Kristoe. Mi tsotsutik ta mantale, muʼyuk me kʼusi chkakʼ smakutik sventa lekuk xkil jbatik xchiʼuk li Jeovae. Jpʼel ta koʼonton ta jpʼajtik kʼalal oy kʼusi chakʼutik ta prevae. Xchiʼuk kʼalal oy kʼusi ta jnop ta jpastike, xi ta jakʼbe jbatike: «¿Kʼusi beiltasel xuʼ skoltaun sventa lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼun? ¿Kʼusi van tspas Kristo ti jaʼuk jech yakal tsnuptane? ¿Kʼusi van lek chil li Jeovae?». Tsots me skʼoplal ti jechuk-o xijrasonaj kʼuchaʼal taje. Jkʼelbetik batel junchibuk skʼelobil ti kʼuxi xuʼ jech jpastike. Ta jujutos li kʼusi chichʼ albel skʼoplale, chichʼ kʼelel jun beiltasel ta Vivlia ti jaʼ tskoltautik sventa lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntike.

15. Kʼalal ta jnop chijnupune, ¿kʼuxi xuʼ xkakʼtik ta ilel ti jech jnopbentik kʼuchaʼal li Kristoe?

¹⁵ Kʼalal ta jnoptik ti buchʼu chijnupun xchiʼuke. ¿Bu xuʼ jtatik li beiltasele? Jaʼ te ta 2 Korintios 6:14 xchiʼuk 15 (kʼelo). Li kʼusi laj yal Pabloe jamal chakʼ ta ilel ti mu stakʼ xikʼ sbaik li buchʼu jech kuxul kʼuchaʼal tskʼan chʼul espiritu xchiʼuk li buchʼu jech kuxul kʼuchaʼal tskʼan bekʼete. Kʼalal ta jnop chijnupune, ¿kʼuxi van xuʼ jchʼuntik li beiltasel liʼe?

16. Kʼalal ta jtʼuj buchʼu chkamigointike, ¿kʼuxi xuʼ xkakʼtik ta ilel ti jech jnopbentik kʼuchaʼal li Kristoe?

¹⁶ Kʼalal ta jtʼuj buchʼu chkamigointike. Jkʼeltik li beiltasel ta 1 Korintios 15:33 (kʼelo). Li buchʼutik tsotsik ta mantale muʼyuk me bu chamigoin sbaik xchiʼuk li buchʼu xuʼ xkʼunibtasatik ta mantale. ¿Kʼuxitik xuʼ xkakʼ ta jkuxlejaltik li beiltasel liʼe? Jaʼo kʼalal ta jnoptik kʼuxi xuʼ lek jtunestik li redes sosialese o kʼalal oy buchʼu chalbutik ti akʼo jchiʼintik ta tajimol ta Internet, pe ti mu xkojtikintik buchʼue.

17. ¿Kʼusi muʼyuk ta jpastik mi tsotsutik ta mantale?

¹⁷ Kʼalal oy kʼusi ta jnop ta jpastik ti xuʼ smakutik ta mantale. Tsots tajek skʼoplal li pʼijubtasel ta jtatik ta Evreos 6:1 (kʼelo). Kʼalal laj yal Pablo ti skʼan mu jpastik li kʼusi «chamem yabtelale», jaʼ yakal chalbe skʼoplal li kʼusitik ta jpastik ti muʼyuk stue, ti mu skoltautik sventa xijchʼi ta mantale. Xiuk jakʼbe  jbatike: «¿Mi oy sbalil ta jtabe li kʼusi ta jpas liʼe o mi jecheʼ noʼox ta jchʼay jkʼakʼal? ¿Mi lek van ti jchʼam junuk abtelal sventa jpas kanal mas takʼine? ¿Kʼu yuʼun mu lekuk ti xbat jkoltaik li buchʼutik tstsob sbaik sventa xlekub li jlumale?». Mi la jtsaktik ta venta li pʼijubtasel laj yal Pabloe, jaʼ me tskoltautik ta snaʼel mi tsots skʼoplal li kʼusi ta jkʼan ta jpastike.

18. ¿Kʼusi chkakʼ ta koʼontontik spasel mi tsotsutik ta mantale?

¹⁸ Kʼusi xuʼ xkakʼ ta koʼontontik stael ta mantal. Li Jesuse jamal laj yal kʼusitik skʼan jpastik kʼalal la sjelubtas li Mantaletik ta Vitse (Mat. 6:33). Li buchʼu tsots ta mantale jaʼ baʼyel chakʼ ta xkuxlejal li Ajvalilal yuʼun Diose. Ep kʼuxi xuʼ skoltautik li beiltasel taje. Jech kʼuchaʼal liʼe, jaʼ tskoltautik ta snopel mi chijchanunaj to batel li ta universidade xchiʼuk jaʼ tskoltautik ta snopel xtok mi ta jchʼamtik jtosuk abtelale.

19. Mi lik jkʼoptike, ¿kʼuxi tskoltautik kʼalal tsotsutik ta mantale?

¹⁹ Kʼalal chlik jkʼoptike. ¿Kʼusi xuʼ skoltautik mi jech kʼot ta pasele? Jaʼ mi la jchʼuntik li tojobtasel laj yal Pablo ta Romanos 12:18. Li yajtsʼaklomutik Kristoe chkakʼtik persa sventa ‹junuk noʼox koʼontontik xchiʼuk skotol li krixchanoetike›. ¿Kʼusi van ta jpastik kʼalal chlik jkʼoptike? ¿Mi te noʼox van chnel kuʼuntik? ¿Mi chkakʼtik persa sventa lekuk noʼox jchapan li jkʼoptike? (Sant. 3:18).

20. ¿Kʼu yuʼun oy ta avoʼonton chachʼi-o batel li ta mantale?

²⁰ Jech kʼuchaʼal laj xa jkʼeltik tale, kʼalal ta jnopbetik skʼoplal li beiltaseletik ta Vivliae, jaʼ tskoltautik sventa lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntik. Vaʼun jaʼ me jech chkakʼtik ta ilel ti tsotsutik ta mantale xchiʼuk jaʼ tskoltautik sventa xijmuyubajuk noʼox. Xi laj yal li Robert laj kalbetik skʼoplal ta slikebale: «Kʼalal laj kamigoin ta melel li Jeovae, jaʼ la skoltaun sventa xikʼot ta lekil jolil yuʼun li kutsʼ kalale. Jun tajek koʼonton laj kaʼi xchiʼuk ximuyubaj tajek». Jaʼ me jech ta jtabetik sbalil ek mi laj kakʼ ta koʼontontik xijchʼi ta mantale. ¡Jech!, jun noʼox me koʼonton chijkuxi li avie xchiʼuk li ta tsʼakale ta jtatik «li batsʼi mero kuxlejale» (1 Tim. 6:19).