1-3. 1) Yileluke, ¿bakʼin laj yichʼ tsʼibael li Salmo 147? 2) ¿Kʼusitik xuʼ jchantik mi la jkʼelbetik skʼoplal li salmo taje?

STALEL onoʼox ti chkichʼtik ta mukʼ li buchʼu oy kʼusi lek tspase o kʼalal oy lek stalelale. Pe li buchʼu sta-o tajek xkichʼtik ta mukʼe jaʼ li Jeovae, ¿kʼu yuʼun? Yuʼun toj echʼem svuʼel, jaʼ te chkiltik li ta spasbentake. Yuʼun spajebal xa noʼox skʼanojutik, te laj yakʼ ta ilel kʼalal la stak tal li Xnichʼon sventa xcham ta jkojtike.

² Li jtsʼibajom yuʼun salmo 147, oy tajek ta yoʼonton chichʼ ta mukʼ li Jeovae xchiʼuk la stijbe yoʼonton yantik ti jechuk spasik eke (kʼelo Salmo 147:1, 7, 12).

³ Mu jnaʼtik buchʼu la stsʼiba li salmo liʼe. Pe yileluke jaʼo kuxi kʼalal la slokʼes tal ta Babilonia j-israeletik li Jeova sventa sutik batel li ta Jerusalene (Sal. 147:2). Ta melel, li jtsʼibajom yuʼun salmo taje, la smuyubta Jeova ta skoj ti laj yikʼ sutel tal ta slumal li j-israeletik yoʼ te x-ichʼat ta mukʼ yan veltae. Pe oy to yan srasonaltak ti kʼu yuʼun laj yichʼ ta mukʼe, ¿kʼusitik jaʼ? Li voʼotik eke, ¿kʼusitik srasonal oy kuʼuntik sventa xkichʼtik ta mukʼ li Jeovae? (Sal. 104:35; 147:1).

4. ¿Kʼu to van yelan laj yaʼi sbaik kʼalal koltaatik lokʼel ta Babilonia li j-israeletike, xchiʼuk kʼu yuʼun?

⁴ Jnoptik noʼox avaʼiik kʼu yelan laj yaʼi sbaik ta Babilonia li j-israeletike. Chat tajek yoʼontonik, yuʼun lajem xa ox li Jerusalen ti jaʼ toʼox ch-akʼbat xkuxetel yoʼontonike. Muʼyuk xa ta yoʼonton ti xkʼejinike, pe xi chichʼik albel yuʼun li jbabiloniaetik sventa xichʼik akʼel ta kʼexlale: ‹Kʼejintabunkutik jkojuk li kʼeoj sventa Sione› (Sal. 137:1-3, 6). Yayijem tajek li yoʼontonike, chtun tajek yuʼunik ti xichʼik patbel yoʼontonike. Kʼalal jaʼo jech yakal tsnuptanike, kʼot ta pasel li kʼusi yaloj xa onoʼox Jeovae. Yuʼun li ajvalil ta Persia ti Ciro sbie, la stsal li Babiloniae xchiʼuk la skolta lokʼel li j-israeletike. Xi kʼot yale: «[Li Jeovae] laj yalbun ti acʼo yichʼ pasel jun chʼulna ta Jerusalene [...]. Jaʼ yuʼun voʼoxuc li steclumaloxuc Mucʼul Diose, bat me abtejanic. Jaʼ chascoltaoxuc li Mucʼul Dios avuʼunique» (2 Crón. 36:23). Ta melel, li kʼusitik kʼot ta pasel taje, patbat tajek yoʼontonik li j-israeletik ti te toʼox oyik ta Babiloniae.

5. Jech kʼuchaʼal chal li Salmo 147:3, ¿kʼuxi tstunes sjuʼel li Jeovae?

⁵ Li Jeovae maʼuk noʼox la skolta li jteklum Israele, yuʼun ta jujuntal la spatbe yoʼonton. Jaʼ jech tspas li avi eke, yuʼun xi laj yal li jtsʼibajom yuʼun Salmo 147: «Ta xpoxta li bochʼotic oy svocol yoʼntonique; ta xpixbe lec li xtuchʼemalique» (Sal. 147:3). Kʼalal jaʼo iputike o kʼalal abol jba chkaʼitike, xuʼ jchʼuntik ta melel ti oy tajek ta yoʼonton tspat koʼontontik li Jeovae, yuʼun xi chalbutik yaʼele: «Ta jpoxtatik li ayayijemale» (Sal. 34:18; Is. 57:15). Kʼuchaʼal chkiltike, xuʼ xakʼbutik kipaltik xchiʼuk jpʼijiltik sventa xkuch kuʼuntik li vokoliletik ta jnuptantike (Sant. 1:5).

6. ¿Kʼusi chchanubtasutik li Salmo 147:4? (Kʼelo li lokʼol ta slikebale).

⁶ Li jtsʼibajom yuʼun salmoe la skʼel muyel li vinajele xchiʼuk xi laj yale: «[Li Jeovae] jaʼ yichʼoj ta venta cʼu yepal li cʼanaletique; ta jujubej ta scʼopan ta sbiic» (Sal. 147:4). ¿Pe kʼu yuʼun lik yalbe skʼoplal li kʼanaletike? Jnopbetik skʼoplal liʼe, li jtsʼibajom yuʼun salmoe xil ti toj ep li kʼanaletike, pe mu snaʼ kʼu yepal ta melel. Li sientifikoetik avie mas xa ep xilik li kʼanaletike. Yuʼun chalik ti ta smiyonal xa noʼox oy li ta jgalaxiatike xchiʼuk ta sbiyonal xa noʼox oy galaxiaetik li ta vinajele. Pe mi jaʼuk xchap yuʼunik kʼu yepal ta skotol. Li buchʼu noʼox snaʼoj kʼu yepale, jaʼ li Jpasvaneje xchiʼuk yakʼojbe sbi ta jujuntal. Taje jaʼ smelolal ti toj tsots skʼoplal chil ta jujupʼej li Jeovae (1 Kor. 15:41). ¿Kʼusi chchanubtasutik ta sventa taje? Li Diose snaʼoj ta skotol ora bu oy li kʼanaletike, jaʼ jech snaʼoj lek ti bu oyutik eke, ti kʼu yelan chkaʼi jbatike xchiʼuk snaʼoj li kʼusi chtun kuʼuntik jujun kʼakʼale.

7, 8. 1) ¿Kʼusi ti xaʼibe smelolal ta jtojolaltik li Jeovae? 2) ¿Kʼusi skʼelobil chakʼ kiltik ti snaʼoj kʼu yelan chkaʼi jbatik li Jeovae?

⁷ Li Jeovae xaʼibe lek smelolal li kʼusitik ta jnuptantik ta jujuntale xchiʼuk toj ep sjuʼel sventa tskoltautik (kʼelo Salmo 147:5). Bateltike, toj tsots chkiltik li jvokoltike xchiʼuk ti mu xa xuʼ chkaʼitike. Pe li Diose snaʼoj ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntike xchiʼuk snaʼoj «ti lum achʼelutic noʼoxe» (Sal. 103:14). Ta skoj ti jpasmulilutike, mu onoʼox xkaʼi ta jpastik yan velta li kʼusi mu lekuke. Yuʼun jkotoltik xuʼ chopol chkaʼi jbatik ta tsʼakal ta skoj li kʼusi laj kaltike o li kʼusi chopol ta jkʼantik bateltike xchiʼuk ti chij-itʼixaj bakʼintike. Akʼo mi muʼyuk bu jech tsnuptan li Jeovae, xaʼibe lek smelolal ti kʼu yelan chkaʼi jbatike (Is. 40:28).

⁸ Xuʼ van xvul ta joltik junuk velta ti kʼuxi la skoltautik Jeova sventa stsal kuʼuntik li  jvokoltike (Is. 41:10, 13). Jkʼeltik kʼusi kʼot ta stojolal li ermana Kyoko kʼalal take batel ta yan lum sventa te xtune. Kʼalal te xa ox oye, chibaj tajek. ¿Pe kʼuxi laj yakʼ venta ti xaʼibe smelolal Jeova ti kʼu yelan chaʼi sbae? Li ta tsobobbail yoʼ bu kʼot li Kyokoe, ep ermanoetik xaʼibeik lek smelolal ti kʼu yelan chaʼi sbae. Xkoʼolaj ti xi ch-albat yuʼun li Jeovae: «Jkʼanojot tajek, maʼuk noʼox ta skoj ti prekursoraote, moʼoj, yuʼun jaʼot kuni tseb xchiʼuk avakʼojbun akuxlejal. Ta jkʼan ti xamuyubaj ti jaʼot jtestigoe». Li voʼote, ¿kʼuxi yakʼoj avil ti «muʼyuc spajebal [spʼijil]» li Buchʼu skotol xuʼ yuʼune?

9, 10. ¿Kʼusi baʼyel chakʼbutik li Jeovae? Albo junuk skʼelobil.

⁹ Bateltike jaʼ mas chbat ta koʼontontik li kʼusi chtun kuʼuntike, jech kʼu chaʼal li jveʼeltike. Pe li Jeovae la spas Balumil sventa xchʼi sveʼel skotol li kʼusitik kuxajtike. Maʼuk noʼox, yuʼun li Jeova xtoke «chacʼbe sveʼel li yol jojetic ti cʼalal xchʼivlajetique» (kʼelo Salmo 147:8, 9). Jaʼ yuʼun mi tsmakʼlin mutetik li Jeovae, xuʼ me jpat koʼontontik ta melel ti chakʼbutik skotol li kʼusi chtun kuʼuntik eke (Sal. 37:25).

¹⁰ Li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti chakʼbutik Jeova li kʼusi jtunel kuʼuntik sventa tsotsuk li xchʼunel koʼontontike. Chakʼbutik li jun oʼontonal «ti toj echʼ xa noʼox leke, ti jaʼ mu sta li snopben krixchanoetike» (Filip. 4:6, 7). Jnopbetik skʼoplal li kʼusi kʼot ta stojolalik li Mutsuo xchiʼuk yajnil ti laj yilik kʼu yelan koltaatik yuʼun Jeova kʼalal echʼ jun tsunami ta 2011 ta Japone. Sventa xkolike muy ta sjol snaik, pe jaʼ laj skotol li kʼusi x-ayan yuʼunike. Jaʼ te echʼ yuʼunik akʼobal li ta xchaʼkojal snaik ti jaʼ lek to jutuke, pe sik tajek laj yaʼiik. Li ta sob yokʼomale la saʼik kʼusi xuʼ xpatbat-o yoʼontonik, kʼajomal xa noʼox la staik li Anuario de los testigos de Jehová 2006. Li Mutsuoe la skʼel ta anil li subtitulo ti bu xi chale: «Li tsatsal tsunamietik ti muʼyuk bu jech ilbil-oe». Taje jaʼ chalbe skʼoplal li tsunami echʼ ta 2004 li ta lum joyol ta nab ti Sumatra sbie. Li tsunami taje toj echʼ xa noʼox tsots echʼ, yuʼun muʼyuk bu mas jech ilbil-o ti kʼu to yepal la slajes li kʼusitik x-ayane. Kʼalal jaʼo chchanik taje okʼik tajek. Xkoʼolaj ti xi albatik yuʼun Jeova laj yaʼiik kʼalal jaʼo chtun tajek yuʼunike: «Tsotsuk avoʼontonik, yuʼun jkʼanojoxuk tajek». Li yan kʼuxi laj yilik ti kʼanbilik yuʼun Jeovae jaʼo kʼalal ichʼbatik batel skʼuʼ spokʼik xchiʼuk sveʼelik yuʼun li ermanoetike. Pe li kʼusi mas to tsatsubtasbat yoʼontonike, jaʼ ti ay vulaʼanatikuk yuʼun li jbabeetik ta j-organisasiontike. Xi laj yal li Mutsuoe: «Liʼ xchiʼinojunkutik sventa xchabiunkutik laj kaʼi li Jeovae. Taje la spat tajek koʼontonkutik». Jech kʼuchaʼal chkakʼtik ventae, li Jeovae jaʼ baʼyel chakʼbutik li kʼusi chtun kuʼuntik ta mantale, vaʼun jaʼo chakʼbutik li yan kʼusitike.

11. ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa skoltautik li Jeovae?

¹¹ Li Jeovae chapal xa onoʼox sventa «tstoy liquel li bochʼo toj biqʼuit» yakʼoj sbae (Sal. 147:6 sbavokʼal). ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa skoltautike? Skʼan ti lekuk xkil jbatik jchiʼuktike. Pe sventa lekuk xkil jbatik jchiʼuktike, skʼan bikʼit xkakʼ jbatik (Sof. 2:3). Yuʼun li buchʼutik bikʼit yakʼoj sbaike tsmalaik ti akʼo xkoltaatik yuʼun li Jeovae xchiʼuk ti akʼo xpoxtabat li syayijemalike. Li buchʼu jech stalelal taje, lek tajek chil li Jeovae.

12, 13. 1) ¿Kʼusi skʼan jpʼajtik mi ta jkʼan akʼo skoltautik li Jeovae? 2) ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa lekuk xilutik li Diose?

¹² Jaʼuk li buchʼutik chopolike «tsbicʼtajes o ta jʼechʼel» (Sal. 147:6 xchaʼvokʼal). Taje  mu tajimoluk. Yuʼun mi ta jkʼan ta jtabetik sbalil li tukʼil kʼanelal yuʼun Jeovae xchiʼuk mi mu jkʼan jtatik ta makiel li skʼakʼal yoʼontone, skʼan jpʼajtik ta j-echʼel li kʼusitik tspʼaje (Sal. 97:10). Jech kʼuchaʼal liʼe, skʼan jpʼajtik li mulivajele. Taje te smakojbe skʼoplal ti jkʼel jbatik ta sventa li kʼusi xuʼ xijtsʼuj-o yuʼun li ta mulivajele, jech kʼuchaʼal li pornografiae (Sal. 119:37; Mat. 5:28). Xuʼ van vokol tajek chkaʼitik yiktael taje, pe xlokʼ me venta ti jechuk xkakʼtik persae, yuʼun ta jtabetik li sbendision Jeovae.

¹³ Sventa stsal kuʼuntik taje, skʼan jkʼanbetik ti akʼo skoltautik li Jeovae. Li stuke mu skʼan ti jaʼuk jsaʼ jkolebaltik ta stojolal «li caʼetic ti oy lec slomoique» mi jaʼuk ti jpat koʼontontik ta stojolal «li viniquetic ti lec xaqʼuique». Taje jaʼ skʼan xal ti muʼyuk lek chilutik Jeova mi la jpat koʼonton ta jtojolal jtuktike o ta stojolal li yan krixchanoetike (Sal. 147:10). Jaʼ yuʼun, li kʼusi skʼan jpastike jaʼ ti xijvokolet jkʼanbetik Jeova ti akʼo skoltautike. Yuʼun mu x-echʼ yoʼonton o mu xlub sventa xchikintabutik akʼo mi jujulikel te xijvulvun jchiʼuktik, mu jechuk kʼuchaʼal li jtojobtasvanej krixchanoetike. Xi chal li Salmo 147:11: «Jaʼ lec chil li bochʼo chichʼic ta muqʼue, ti jaʼ noʼox oy ta yoʼnton tsmalaic li cʼuxubinel yuʼune» o li tukʼil kʼanelal yuʼune. Jaʼ yuʼun, ta skoj ti skʼanojutik li Jeovae xuʼ jpat koʼontontik ti jech-o tskoltautik sventa jtsaltik li kʼusi chopol tskʼan koʼontontike.

14. ¿Kʼusi patbat-o yoʼonton li jtsʼibajom yuʼun salmoe?

¹⁴ Li Jeovae chakʼbutik lek srasonaltak ti kʼu yuʼun xuʼ jpat koʼontontik ta stojolal ti tskoltautik kʼalal jaʼo chtun tajek kuʼuntike. Xi laj yal li jtsʼibajom yuʼun Salmo 147: «[Li Jeovae] jaʼ la stsatsubtas lec li sbajubiltac stiʼtiʼ acoraltonale; laj yacʼbe bendición li anichʼnab te nacajtique. Jaʼ laj yacʼ pajuc mucʼta cʼop ta avosilal» (Sal. 147:13, 14). Kʼalal la stsʼiba taje, jaʼ yakal tsnopbe skʼoplal kʼalal mi sutik batel ta Jerusalen li j-israeletike. Jaʼ yuʼun, patbat tajek yoʼonton kʼalal laj yaʼi ti tstsatsubtas lek Jeova li stiʼtak Jerusalen sventa xchabi li yajtuneltake.

15-17. 1) ¿Kʼusi van xuʼ jnuptantik, pe kʼuxi tstunes Skʼop sventa tskoltautik li Jeovae? 2) Alo junuk skʼelobil kʼuxi «ta anil noʼox» tskoltautik ta Skʼop li Jeovae.

¹⁵ Xuʼ van ep kʼusitik tsotsik ta jnuptantik ti xuʼ jvul-o tajek koʼontontik yuʼune. Pe li Jeovae xuʼ xakʼ jpʼijiltik. Xi laj yal ta sventa Jeova li jtsʼibajom yuʼun salmoe: «Jaʼ tstac tal scʼop liʼ ta banamil; ta anil noʼox chvul li scʼope». Xi to laj yale: «Jaʼ chacʼ tal li tayo ti lec sac jech chac cʼu chaʼal saquil lanae; jaʼ ta stani tal jech chac cʼu chaʼal tan [li sikil job osile]. Jaʼ tstac tal li siquil bot ti lec xa pisajtic chvule». Vaʼun xi la sjakʼe: «Cʼalal chtal scotol li siquile, [«¿buchʼu xa noʼox stsʼik yuʼun?», TNM]». Ta slajeb une, la yal ti «cʼalal chtal [mantal yuʼun li Jeovae], ch-ul batel» (Sal. 147:15-18). Kʼuchaʼal chkakʼtik ventae, li Jeova ti jaʼ li Buchʼu skotol xuʼ yuʼune xuʼ spajesbe yip li taive xchiʼuk li bote, yuʼun xojtikin lek skotol li kʼusitik pasbile. Jech oxal, xuʼ yuʼun skoltautik yoʼ stsal kuʼuntik kʼusuk vokolil ta jnuptantik.

¹⁶ Li Jeova avie tstunes Skʼop sventa tsbeiltasutik. Xuʼ xkaltik ti «ta anil noʼox chvul li scʼope», yuʼun tsbeiltasutik ta mantal kʼalal jaʼo chtun tajek kuʼuntike. Jnoptik noʼox avaʼi kʼuxi ta jtabetik sbalil li Vivliae, li vunetik tslokʼes tal li «tukʼil xchiʼuk pʼijil [mosoile]», li Kanal JW, li jpajinatik ta jw.org, li moletik ta tsobobbaile xchiʼuk li yan ermanoetike (Mat. 24:45). ¿Mi mu jechuk ti «ta anil noʼox» tsbeiltasutik jech kʼuchaʼal chal li salmoe?

¹⁷ Kalbetik skʼoplal jun ermana ti Simone sbie, muʼyuk toʼox sbalil chaʼi sba xchiʼuk  tsnop toʼox ti muʼyuk lek ch-ile yuʼun li Diose. Akʼo mi jech, muʼyuk laj yikta-o sba ta skʼanbel Jeova ti akʼo xkoltaate. Xchiʼuk laj yakʼbe yipal ti jechuk-o xchan li Svivliae. ¿Mi laj yaʼi ti oy sjuʼel li Skʼop Diose? Xi chal kaʼitike: «Akʼo mi ep tajek kʼusitik la jnuptan, laj onoʼox kaʼi ti laj yakʼbun kipal li Jeovae xchiʼuk ti la sbeiltasune». Taje jaʼ koltaat-o sventa junuk xa noʼox yoʼonton.

18. ¿Kʼusi mukʼta matanal yakʼojbot li Diose, xchiʼuk kʼusi srasonal oy avuʼun sventa xavichʼ ta mukʼ li Jeovae?

¹⁸ Li jtsʼibajom yuʼun salmoe snaʼoj ti akʼbilik jun mukʼta matanal li j-israeletike, yuʼun li Diose jaʼ noʼox la stʼuj sventa xichʼbeik li ‹skʼope›, li «chanubtaseletic» xchiʼuk li mantaletik yuʼune (kʼelo Salmo 147:19, 20). Li voʼotik eke jtaojtik jun mukʼta matanal, yuʼun voʼotik noʼox stʼujojutik Jeova sventa xkichʼbetik li sbie. Xkojtikintik li Diose xchiʼuk tsbeiltasutik li Skʼope. Taje jaʼ tskoltautik yoʼ xijkʼot ta yamigo. Skotol taje ta jtojtik tajek ta vokol. Jech kʼuchaʼal li jtsʼibajom yuʼun Salmo 147, ep tajek srasonal kuʼuntik sventa xkichʼtik ta mukʼ li Jeovae xchiʼuk sventa xkalbetik yantik ti jechuk spasik eke.