1, 2. 1) ¿Kʼu yuʼun skʼan jaʼuk xkakʼ jbatik ta stojolal li Jeovae? 2) ¿Kʼusi ta jkʼeltik li ta xchanobil liʼe?

LI Jeovae stuk noʼox toj tsots sjuʼel, toj pʼij xchiʼuk ti snaʼ xkʼanvane. Jech oxal, skʼan ti jaʼuk xkakʼ jbatik ta stojolale xchiʼuk ti mu xkiktatike (Sal. 96:4-6). Akʼo mi jech, oy jlom yajtuneltak Diose jaʼ chlik spasik li kʼusi chopole, vaʼun maʼuk xa chakʼ sbaik ta stojolal li Jeovae.

² ¿Kʼusi ta jkʼeltik li ta xchanobil liʼe? Ta jkʼelbetik skʼoplal krixchanoetik ti chalik chtunik ta stojolal Jeova pe ti la spasik xtok li kʼusi chopole. Li loʼiletik ta jkʼeltik batele jaʼ tskoltautik sventa tukʼuk-o xkakʼ jbatik ta stojolal li Jeovae.

3. ¿Kʼu yuʼun persa la spʼijubtas Kain li Jeovae, xchiʼuk kʼusi laj yalbe?

³ Kalbetik skʼoplal li Kaine. Li stuke xuʼ van tsnop ti muʼyuk yakal chichʼ ta mukʼ yan diose xchiʼuk ti jaʼ noʼox la chichʼ ta mukʼ li Jeovae. Pe oy kʼusi chopol laj yilbe Kain li Jeovae, jaʼ yuʼun muʼyuk lek laj yil ti kʼu yelan ch-ichʼat ta mukʼe (1 Juan 3:12). Pe albat ti xuʼ lek ch-ilat yan velta mi la sjel li stalelale xchiʼuk mi jaʼ lik spas li kʼusi leke. Jamal albat yuʼun Jeova ti xuʼ stsalat yuʼun mulil  mi muʼyuk tsjel li kʼusi snopoje. Xi albate: «Pero voʼot xuʼ chatsal ti me chacʼane» (Gén. 4:6, 7). ¿Kʼusi la skʼan laj yalbe li Jeovae? Jaʼ ti xuʼ lek ch-ilat mi la sutes yoʼonton xchiʼuk mi jaʼ laj yakʼ sba ta stojolale.

4. ¿Kʼusi la spas Kain kʼalal xuʼ ox lek ilat yan velta yuʼun li Jeovae?

⁴ Mi la sjel snopben li Kaine xuʼ lek x-ilat yan velta yuʼun li Jeovae pe muʼyuk la xchʼam li tojobtasel akʼbate. Ta skoj ti chopol kʼusi tsnop xchiʼuk ti chopol kʼusi oy ta yoʼontone, oy kʼusi toj chopol la spas (Sant. 1:14, 15). Kʼalal ta skeremal toʼox li Kaine, ¿mi laj van snopbe skʼoplal ti tsta yorail tstoy sba ta stojolal li Diose? Yikʼaluk van muʼyuk. Pe ta sjalile laj onoʼox stoy sba ta stojolal li Jeovae xchiʼuk la smil li yitsʼine.

5. ¿Kʼusitik chopol xuʼ jnoptik ti jaʼ muʼyuk xa lek chilutik-o li Jeovae?

⁵ ¿Mi xuʼ van jech xkʼot ta jtojolaltik jech kʼuchaʼal li Kaine? Xuʼ, yuʼun li jun yajtsʼaklom Kristoe xuʼ van chal ti chtun ta stojolal Jeovae pe ti xuʼ van yakal tspas xtok li kʼusitik chopole (Jud. 11). Xuʼ van muʼyuk chpaj ta cholmantal xchiʼuk ta tsobajeletik, pe mi tsnopilanbe skʼoplal li mulivajele, ti ep kʼusitik tskʼan tstae xchiʼuk ti tspʼaj junuk yermanoe, jaʼ xa me yakal tspas li kʼusi chopole. Taje xuʼ me jaʼ spas-o smul (1 Juan 2:15-17; 3:15). Li krixchanoetike mu xilik li kʼusi ta jnoptike pe li Jeovae chajal ta sat skotol xchiʼuk yiloj mi melel xkaltik ti jaʼ kakʼoj jbatik ta stojolale (kʼelo Jeremías 17:9, 10).

6. ¿Kʼuxi tskoltautik Jeova sventa jpastik ta kanal li kʼusi tskʼan koʼontontike?

⁶ Li Jeovae muʼyuk tsjipotik komel ta anil mi oy bu yakal ta jtikʼ jbatik ta spasel li kʼusi chopole, yuʼun mi yakʼ venta ti yakal xa chijnamaj ta stojolale, xi chalbutike: «Sutanic tal ta jtojol, jech chisut tal ta atojolic ec» (Mal. 3:7). Li Jeovae tskʼan ti jpʼajtik li choplejale, mas to kʼalal oy kʼusi vokol chkaʼitik stsalele (Is. 55:7). Mi jech la jpastik taje, jaʼ tskoltautik xchiʼuk chakʼ kipaltik ta mantal, ta jnopbentik xchiʼuk ta jbekʼtaltik sventa jpastik ta kanal li kʼusi tskʼan koʼontontike (Gén. 4:7).

7. ¿Kʼuxi sok yuʼun Salomon ti kʼu yelan xil sbaik xchiʼuk li Jeovae?

⁷ Li kʼusitik la spas li ajvalil Salomone toj ep kʼusi chakʼ jchantik. Yuʼun kʼalal ta skeremal toʼoxe, la saʼ beiltasel ta stojolal Jeova, vaʼun akʼbat lek spʼijil xchiʼuk akʼbat sbain svaʼanel jun mukʼta templo ta Jerusalen. Akʼo mi jech, li Salomone la sokes ti kʼu yelan xil sbaik xchiʼuk li Jeovae (1 Rey. 3:12; 11:1, 2). Li Smantal Diose jamal chal ti mu xuʼ saʼ ep yajnilik li ajvalil j-evreoetik sventa mu xchʼayik ta bee (Deut. 17:17). ¿Mi la xchʼun li Salomone? Muʼyuk, yuʼun kʼalal jelav kʼuk sjalile la saʼ vukub sien yajnil xchiʼuk oxib sien yan antsetik (1 Rey. 11:3). Li yajniltake maʼuk j-israeletik xchiʼuk jaʼ chichʼik ta mukʼ li jecheʼ diosetike. Jamal xvinaj ti muʼyuk la stsak ta venta li mantal ti chal ti mu stakʼ xnupunik xchiʼuk li antsetik ti maʼuk j-israeletike (Deut. 7:3, 4).

8. ¿Kʼu to stsatsal la saʼ smul ta stojolal Jeova li Salomone?

⁸ Li Salomone ta kʼunkʼun lik chʼayuk batel ti kʼu yelan skʼanoj li smantaltak Jeovae, jech xtok lik spas li kʼusitik toj chopole. La smeltsanbe skajleb smoton li meʼ dios Astorete xchiʼuk la spasbe skajleb smoton li dios Quemose. Li skajleb matanaletik taje te la svaʼan ta jpʼej vits ti jaʼ te ta yeloval bu vaʼanbil li stemplo Jeova ta Jerusalene. Vaʼun te lik yichʼ ta mukʼ jecheʼ diosetik xchiʼuk li yajniltake (1 Rey. 11:5-8; 2 Rey. 23:13). Laj van sloʼla sba stuk li Salomone, yuʼun xuʼ van xi la snope: «Te chchʼaybun jmultak li Jeovae, yuʼun ta onoʼox jchikʼbe smoton ek».

9. ¿Kʼusitik kʼot ta pasel ta skoj ti muʼyuk la stsak ta mukʼ Salomon li pʼijubtaseletik yuʼun Jeovae?

 ⁹ Li Jeovae muʼyuk chchʼay ta jech noʼox li jmultike. Xi chal li Skʼop Diose: «Li Mucʼul Diose [...] iʼilin ta stojol li Salomone yuʼun la svocʼ sba loqʼuel stuc, acʼo me laj yacʼ sba ta ilel ta stojol chib velta. Xchiʼuc laj yalbe ti mu me xichʼ ta mucʼ li yantic diosetique. Pero li Salomone muc xichʼ ta mucʼ cʼusi iʼalbat yuʼun li Mucʼul Diose». ¿Kʼusi kʼot ta pasel ta skoj li kʼusi la spas Salomone? Muʼyuk xa koltaat yuʼun li Jeovae xchiʼuk muʼyuk xa lek x-ilat. Pas ta chaʼvokʼ li ajvalilal ta Israele, vaʼun muʼyuk xa la spasik mantal ta sjunul jteklum li buchʼutik ochik ta xkʼexol li ajvalil Salomone. Jech xtok, epal jabil laj yil tajek svokolik (1 Rey. 11:9-13).

10. ¿Kʼuxi xuʼ xkakʼtik ta vokol ti kʼu yelan xkil jbatik xchiʼuk Jeovae?

¹⁰ Mi jaʼ chkamigointik li buchʼutik mu xaʼibeik smelolal li smantaltak Jeovae o ti mu xichʼik ta mukʼe, xuʼ me xkakʼtik ta vokol ti kʼu yelan oyutik ta mantal jech kʼuchaʼal la spas li Salomone. Taje, xuʼ van te tsakal skʼoplal li kutsʼ kalaltike, li jlakʼnatike, li jchiʼiltaktik ta abtel o ta chanun ti maʼukik stestigotak Jeovae. Xchiʼuk te skʼoplal junantik ermanoetik ta tsobobbail ti kʼunik ta mantale. Jech oxal, xuʼ me ta kʼunkʼun sok batel ti kʼu yelan xkil jbatik xchiʼuk Jeova mi jaʼ chkamigointik li buchʼutik mu sventaikuk li smantaltak Diose.

11. ¿Kʼusi xuʼ skoltautik sventa jtʼujtik lek li kamigotaktike?

¹¹ (Kʼelo 1 Korintios 15:33). Li buchʼutik maʼukik stestigotak Jeovae mu skotoluk oy kʼusi chopol tspasik, yuʼun jutuk mu skotoluk li krixchanoetike oy lek stalelalik. Pe ¿mi jaʼ skʼan xal ti mu xuʼ sokesutik mi oy kamigotik jeche? Xuʼ xi jakʼbe jbatike: «¿Mi tskoltaun sventa masuk to lek xkil jba xchiʼuk Jeova kʼalal te jchiʼukane?». Jkʼeltik xtok li kʼusitik oy ta yoʼontonike, xuʼ xi jnoptike: «¿Mi jaʼ chalbeik skʼoplal skotol ora ta sventa li saʼel takʼine, li kʼusitik mas achʼ chlokʼanuk tale, li chʼayob oʼontonaletike, li selularetike, li komputadoraetik o yan kʼusitike? ¿Mi lek chaʼiik sloʼiltael yantik o ti xalik ixtol loʼil ti chalbe skʼoplal li chiʼinejbail ta vayele?». Xi pʼijubtasvan li Jesus eke: «Jaʼ chlokʼ ta aveik li kʼusitik oy ta avoʼontonike» (Mat. 12:34). Jaʼ yuʼun, mi kakʼtik venta ti xuʼ sokes ti kʼu yelan xkil jbatik xchiʼuk Jeova li buchʼu yakal ta jchiʼintike, jpʼeluk ta koʼontontik ti jutuk xa noʼox jchiʼintike o ti mu xa jchiʼintik-oe (Prov. 13:20).

12. 1) ¿Kʼusi jamal albatik yuʼun Jeova li j-israeletik kʼalal lokʼemik xa ox tal ta Ejiptoe? 2) ¿Kʼusi la stakʼ skotolik kʼalal albatik yuʼun Jeova ti mu stakʼ xichʼik ta mukʼ yan diosetike?

¹² ¿Mi oy kʼusi chakʼ jchantik li kʼusitik kʼot ta stojolal j-israeletik kʼalal lokʼemik xa ox tal  ta Ejiptoe? Oy jayibuk kʼusi chakʼ jchantik. Kʼalal te xa ox oyik ta yeloval Vits Sinai li j-israeletike, li Jeovae laj yakʼ sba ta ilel ta jun skʼelobil juʼelal: la svol sba tal pimil tok, xvikʼlajet likel saksevul, bakʼ ep chauk, stsob sba tal chʼail xchiʼuk tsots lik bakʼuk jun okʼes (Éx. 19:16-19). Vaʼun xi laj yalbe Jeova li j-israeletike: «Vuʼun Diosun ti toj itʼix coʼnton me yan cʼusi chavichʼic ta muqʼue». Te laj yal xtok ti tukʼ chakʼ sba ta stojolal li buchʼutik skʼanojik xchiʼuk ti chchʼunbeik smantaltake (kʼelo Éxodo 20:1-6). Li kʼusi oy ta yoʼonton chale jaʼ ti te chchiʼinan j-israeletik mi tukʼ chakʼ sbaik ta stojolal eke. ¿Kʼusi van laj apas ti teuk oyot kʼalal jech laj yal li Jeovae? Jech van ta jtakʼtik jech kʼuchaʼal li j-israeletike, yuʼun xi takʼav skotolike: «Ta jpascutic scotol li cʼusitic laj yal Mucʼul Diose» (Éx. 24:3). Pe ta tsʼakal jutuke, muʼyuk bu la snopik ti chichʼik akʼel ta preva mi tukʼ chakʼ sbaike.

13. ¿Kʼuxi laj yichʼ akʼel ta preva stukʼil yoʼonton li j-israeletike?

¹³ Kʼalal laj yil j-israeletik ti la svol sba tal tok, ti xvikʼlajet likel saksevul xchiʼuk li yan sjuʼeltak Diose, lik ochuk xiʼel ta yoʼontonik. Vaʼun laj yalbeik Moises ti jaʼuk xbat skʼopon li Jeovae (Éx. 20:18-21). Muy batel ta Vits Sinai li Moisese xchiʼuk jalij tajek te. Jaʼ yuʼun li j-israeletike stuk xa laj yaʼi sbaik ta skoj ti muʼyuk te xchiʼukik li jbabe yuʼunike, ¿kʼusi van la spasik? Chʼajubik ta smalael li Moisese, yuʼun yileluke jaʼ spatoj tajek yoʼontonik ta stojolal, vaʼun xi laj yalbeik li Aarone: «Pasbun jdioscutic yuʼun jaʼ baʼyucbe chbat cuʼuncutic. Yuʼun li Moisés ti la sloqʼuesuncutic tal ta Egiptoe, mu jnaʼtic cʼusi la spas ti yoquel to muʼyuc ta sut tale» (Éx. 32:1, 2).

14. 1) ¿Kʼuxi la sloʼla sba stukik li j-israeletike? 2) ¿Kʼu yelan laj yil li Jeovae?

¹⁴ Li j-israeletike snaʼojik lek ti jaʼ jun tsatsal mulil chil Jeova mi laj yichʼik ta mukʼ li jecheʼ diosetike (Éx. 20:3-5). Pe mu ta sjaliluke lik yichʼik ta mukʼ slokʼol jkot chʼiom tot vakax akʼo mi snaʼojik lek ti muʼyuk xa yakal chchʼunbeik li smantal Diose. Jech noʼox la sloʼla sba stukik xchiʼuk la snopik ti jaʼ yakal-o chakʼ sbaik ta stojolal li Jeovae. Li Aaron eke laj yal ti jaʼ «jun qʼuin ta sventa li Mucʼul Diose», pe li Jeovae chopol laj yaʼi sba. Jaʼ yuʼun xi laj yalbe li Moisese: «Ichʼayic xa ta be. Yuʼun ta ora noʼox la scomtsanic li lequil be ti caloj jaʼ tstamic batele». Vaʼun li Jeovae tsan skʼakʼal yoʼonton ta stojolalik xchiʼuk la snop xtok ti tslajesbe stsʼunbal li jun achʼ jteklume (Éx. 32:5-10).

15, 16. ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel Moises xchiʼuk Aaron ti jaʼ yakʼoj sbaik ta stojolal li Jeovae? (Kʼelo li lokʼol ta slikebale).

¹⁵ Li Jeovae snaʼ xkʼuxubinvan, jaʼ yuʼun muʼyuk la xchʼaybe stsʼunbal li j-israeletike. Jech oxal li buchʼutik tukʼ yakʼoj sbaike laj yakʼbe ti akʼo stʼujik ti jaʼuk xakʼ sbaik ta stojolale (Éx. 32:14). Li j-israeletike x-akʼotajik noʼox, xkʼejinik noʼox xchiʼuk muʼyuk xa noʼox smelol ti kʼu yelan ch-avanik ta yeloval li chʼiom tot vakax ti pasbil ta oroe, kʼalal jech laj yil li Moisese la stikʼ ochel ta kʼokʼ xchiʼuk bikʼitik la slilin jaʼ to ti kʼuxi pas ta pukuke. Vaʼun xi laj yale: «Scotol li bochʼotic tscʼan to chichʼic ta mucʼ li Mucʼul Diose, liʼ acʼo talicuc ta jtojole». Jech oxal, «la stsob sbaic batel ta stojol Moisés scotol li levietique» (Éx. 32:17-20, 26).

¹⁶ Akʼo mi jaʼ la spas slokʼol chʼiom tot vakax li Aarone, la sutes yoʼonton xchiʼuk jaʼ laj yakʼ sba ta stojolal Jeova jech kʼuchaʼal li yan jlevietike. Maʼuk noʼox laj yalik ti jaʼ chakʼ sbaik ta stojolal li Jeovae, moʼoj, yuʼun la xchʼak sbaik lokʼel ta stojolal li j-israeletik ti muʼyuk tukʼ laj yakʼ sbaike. ¿Mi oy sbalil li kʼusi kʼot ta nopel yuʼunike? Oy, yuʼun li vaʼ kʼakʼale chamik ta smilal xa noʼox j-israeletik ta skoj ti laj yichʼik ta mukʼ jun jecheʼ diose. Li buchʼutik jaʼ laj yakʼ sbaik ta stojolal li  Jeovae laj yichʼik albel ti tstaik bendisione (Éx. 32:27-29).

17. ¿Kʼusi chchanubtasutik li kʼusi laj yal Pablo ta sventa li jkot chʼiom tot vakaxe?

¹⁷ Li jtakbol Pabloe laj yalbe skʼoplal li jkot chʼiom tot vakaxe xchiʼuk xi pʼijubtasvane: «Jaʼ jchanubtasobiltik kʼot li kʼusitik kʼot ta pasele, sventa mu [...] xkichʼtik ta mukʼ santoetik jech kʼuchaʼal la spasik junantike». Xi to laj yal xtoke: «Laj yichʼ tsʼibael sventa jpʼijubtasobiltik li voʼotik ti vul xa ta jtojolaltik li slajeb skotol li kʼusitik oy ta balumile». Vaʼun xi to pʼijubtasvane: «Li buchʼu tsnop ti lek vaʼale, akʼo me skʼel sba ti mu xyal ta lume» (1 Kor. 10:6, 7, 11, 12). Jamal xvinaj ti xuʼ xlik jpastik kʼusitik chopol akʼo mi yakal xa chkichʼtik ta mukʼ Jeova jech kʼuchaʼal laj yal li Pabloe. Li buchʼutik tstsʼujik ta junuk petsʼe xuʼ van xi tsnopike: «Xuʼ lek chilun-o jnaʼ li Jeovae». ¿Mi jech ta melel? Moʼoj, yuʼun li buchʼutik naka noʼox chalik ti tskʼan chamigoinik li Diose o ti tukʼ la yakʼoj sbaik ta stojolale, maʼuk me skʼan xal ti lek xa ch-ilatik yuʼun li Jeovae (1 Kor. 10:1-5).

18. ¿Kʼusi van xuʼ xlik jnoptik ti jaʼ chijnamaj-o ta stojolal li Jeovae, xchiʼuk kʼusitik vokolil xuʼ jtatik?

¹⁸ Li j-israeletike jaʼ chʼajubik-o ta smalael Moises kʼalal laj yilik ti jalij tajek li ta Vits Sinaie. ¿Mi xuʼ van jech xkʼot ta jtojolaltik taje? Xuʼ, yuʼun xuʼ van xijchʼajub ta smalael li skʼakʼalil Jeovae xchiʼuk li achʼ balumile. Vaʼun xuʼ van xi chlik jnoptike: «Jal to tajek skʼan xtal jnaʼ o naʼtik onoʼox mi xkʼot ta pasel». Mi jech lik jnoptik taje, xuʼ me jaʼ xlik kakʼ ta koʼontontik saʼel li kʼusi tskʼan koʼonton jtuktike, vaʼun ti jaʼ xnel xa noʼox chkaʼitik li spasbel yabtel Diose. Maʼuk noʼox, yuʼun xuʼ van xlik namajkutik ta stojolal li Jeovae xchiʼuk ti xlik jpastik kʼusitik ti muʼyuk toʼox bu jech jnopojtike.

19. ¿Kʼusi skʼan teuk ta joltik ti toj tsots skʼoplale, xchiʼuk kʼu yuʼun?

¹⁹ Skʼan me teuk ta joltik liʼe: Li Jeovae tskʼan ti lekuk tsʼakal jchʼunbetik li smantaltake xchiʼuk ti jaʼuk noʼox stuk xkichʼtik ta mukʼe (Éx. 20:5). Mi muʼyuk ta jpasbetik li kʼusi tskʼan yoʼonton Diose, jaʼ xa me yakal ta jpasbetik li yabtel Satanas ti jpʼel skʼoplal chikʼutik batel ta chʼayele. Jaʼ yuʼun xi tsvules ta joltik li Pabloe: «Mu me xuʼ ti te chavuchʼilanbeik sbel skopa Jeova mi yakal chavuchʼbeik li sbel skopa pukujetike; xchiʼuk mu me stakʼ ti te jech-o chalajesbeik li kʼusi oy ‹ta xmexa Jeova› mi yakal chalajesbeik li kʼusi oy ta xmexa pukujetike» (1 Kor. 10:21).

20. ¿Kʼuxi tskoltautik Jeova kʼalal oy bu chijtsʼuj ta mulile?

²⁰ Li sloʼil xkuxlejal Kain, Salomon xchiʼuk li j-israeletike oy kʼusitik lek chakʼ jchantik, yuʼun li stukike xuʼ ox la sutes yoʼontonik xchiʼuk ti sjel li kʼusi tsnopike (Ech. 3:19). Jvules ta joltik ti laj yakʼ ta perton Aaron li Jeovae, taje chakʼ kiltik ti muʼyuk bu tsjiputik komel ta anil kʼalal oy bu chijtsʼuj ta mulile. Li avie, jaʼ te tspʼijubtasutik Jeova li ta loʼiletik ta Vivliae, li ta vunetike o kʼalal tstojobtasutik ta slekil yoʼonton junuk ermanoe. Xuʼ me jpat lek koʼontontik ti chkʼuxubinutik Jeova mi ta jtsaktik ta mukʼ li pʼijubtaseletik chakʼbutike.

21. ¿Kʼusi skʼan jpastik kʼalal chkichʼtik akʼel ta preva mi tukʼ chakʼ jbatik ta stojolal li Jeovae?

²¹ Li slekil yutsil yoʼonton Jeovae oy kʼusi chtun-o kuʼuntik (2 Kor. 6:1). Yuʼun tskoltautik «ta spʼajel li kʼusi chopole xchiʼuk li kʼusitik tskʼan koʼontontik ta balumile» (kʼelo Tito 2:11-14). Ta skoj ti ep kʼusitik oy li ta balumile, oy kʼusitik ta jnuptantik ti xuʼ chakʼutik ta preva mi jaʼ noʼox chkichʼtik ta mukʼ li Jeovae. Jech oxal, kakʼbetik yipal sventa jaʼuk xkakʼ jbatik ta stojolal li Jeovae, yuʼun sta-o ti xijtun ta stojolale, ti jaʼuk noʼox jxiʼtatike xchiʼuk ti teuk oyutik-o ta stojolale (Deut. 10:20, Ch).