«¡LIʼOTE! ¿Kʼu avelan?».

Xuʼ van ep ta velta jech kalojtik kʼuchaʼal taje. Jech xtok, kʼalal oy buchʼu ta jkʼopontik o ta jpastik saludare yikʼaluk van ta jtsakbetik skʼob o ta jmeytik. Li ta jujun lume jelajtik kʼu yelan nopem xkaʼitik ti ta jkʼopon jbatike, akʼo mi jech, koʼol li kʼusi oy ta koʼontontike. Jaʼ yuʼun, kʼalal muʼyuk ta jkʼopontik li krixchanoetike o kʼalal muʼyuk ta jtakʼbetik li kʼusi chalike, xuʼ xkakʼtik ta ilel ti muʼyuk ta jtsaktik ta venta li yantike xchiʼuk ti muʼyuk lek jtalelaltike.

Mu jkotoltikuk ti kʼun chkaʼitik skʼoponel li krixchanoetike. Junantike vokol chaʼiik ta skoj ti stsʼijetik noʼoxe o ti chiʼik jutuke. Junantik xtoke jaʼ vokol chaʼiik skʼoponel li buchʼutik yan-o stsʼunbalik, slumalik o li buchʼutik oy mas stakʼinik xchiʼuk ti lek ojtikinbilike. Akʼo mi uni jpʼel chaʼpʼel noʼox chijkʼopoj, xuʼ lek kʼusitik xkʼot ta pasel.

Xuʼ xi jakʼbe jbatike: «¿Mi oy sbalil kʼalal ta jkʼopon li krixchanoetike? ¿Kʼusi chal Vivlia ta sventa taje?».

«Mu snaʼ xtʼujvan li Diose» (Ech. 10:34). Taje jaʼo jech la yal jtakbol Pedro kʼalal la xchʼam ta tsobobbail li Kornelio ti jaʼ li buchʼu baʼyel kʼot ta yajtsʼaklom Kristo ti maʼuk juda vinike. Ta mas tsʼakale, li Pedroe laj yal li kʼusi oy ta yoʼonton Diose, xi laj yale: «Li kʼusi tskʼane jaʼ ti xasutes avoʼonton akotolike» (2 Ped. 3:9). Taje te kapal skʼoplalik li buchʼutik jaʼ to ta jchanubtastik ta Vivliae. Li Pedroe xi to laj yalbe li yajtsʼaklomtak Kristoe: «Ichʼik me ta mukʼ buchʼuuk noʼox krixchanoal, kʼanik me skotol li avermanotakik ta chʼunolajele» (1 Ped. 2:17). Jaʼ yuʼun chaʼa, oy me sbalil kʼalal ta jkʼopontik li krixchanoetik ti yan-o slumalik, stsʼunbalik o ti jelel stalel xkuxlejalike. Kʼalal jech ta jpastike, chkakʼtik ta ilel ti lek jnaʼ xij-ichʼvan ta mukʼe xchiʼuk ti jnaʼ xijkʼanvane.

Li jtakbol Pablo eke xi laj yalbe li yajtsʼaklomtak Kristoe: «Ta sjunuluk avoʼontonik chʼamo abaik ta jujuntal, jech kʼuchaʼal ta sjunul yoʼonton la xchʼamutik li Kristoe» (Rom. 15:7). Li Pabloe toj lek laj yalbe skʼoplal junantik ermanoetik ti koltaate, xi laj yale: «Jaʼ tspatbeikun tajek koʼonton». Li avi kʼakʼal eke, mas to toj tsots skʼoplal ti jtsatsubtas jbatik ta jujuntale, yuʼun li Satanase yakal tajek tstsak ta kʼop li steklumal Diose (Kol. 4:11; Apok. 12:12, 17).

Li Vivliae chal ti maʼuk noʼox sventa chkakʼtik ta ilel ti lek jnaʼ xijchʼamvan kʼalal ta jkʼopontik junuk krixchanoe, moʼoj, yuʼun oy to yan kʼusi chtun-o. Kalbetik jayibuk skʼelobil.

Kʼalal skʼan toʼox xakʼbe Jeova ta yalajeb Maria li Xnichʼone, la stakbe bal jun anjel sventa xchiʼin ta loʼil li Mariae, xi laj yalbee: «Liʼote tseb, ti ataoj bendisione, liʼ oy ta atojolal li Jeovae». Li Mariae mu xaʼibe smelolal ti kʼu yuʼun chchiʼinat ta loʼil yuʼun li anjele, jaʼ yuʼun «lik svul yoʼonton ta skoj ti kʼusi albate». Kʼalal laj yil anjel ti tsvul yoʼontone, xi laj yalbee: «Mu xaxiʼ Maria, yuʼun lek ilbilot yuʼun li Diose». Te la xchapbe smelolal ti oy ta yoʼonton Jeova ti jaʼuk svokʼes Mesias li Mariae. Kʼalal jech laj yaʼie, patbat tajek yoʼonton xchiʼuk la xchʼam li kʼusi albate, xi laj yale: «¡Kʼelo avil! ¡Jaʼ smosoun Jeova! Akʼo kʼotuk ta pasel ta jtojolal li kʼusi laj avale» (Luk. 1:26-38).

Jaʼ jun mukʼta matanal laj yaʼi li jun anjel ti ay yal jun aʼyej yuʼun li Jeovae. Maʼuk ti xi la snope: «Yikʼaluk van stsulesbun jbalil mi la jkʼopon li jpasmulil krixchanoe». Yuʼun li kʼusi baʼyel kʼot yale jaʼ liʼe: «Liʼote tseb». ¿Kʼusi chakʼ jchantik li skʼelobil liʼe? Jaʼ ti skʼan skotoluk ora jkʼopontik xchiʼuk ti jpatbetik yoʼonton li yantike. Akʼo mi jpʼel chaʼpʼel noʼox ta jkʼopontik pe xuʼ jvulesbetik-o ta sjolik ti ep tajek sbalilik li ta steklumal Jeovae.

Li Pabloe ep la yojtikinan ermanoetik li ta tsobobbail Asia Menor xchiʼuk ta Europae. Li ta skartatake oy buchʼutik  ti la stʼabbananbe batel sbie. Jech kʼuchaʼal li ta skarta yuʼun Romanos ta kapitulo 16, xi laj yalbe skʼoplal li Febee: ‹Li kermanatike›. Jaʼ yuʼun laj yalbe li ermanoetik ti akʼo xchʼamik ta sjunuluk yoʼontonik «ta sventa li Kajvaltike, jech kʼuchaʼal chchʼamvanik li buchʼutik chʼule» xchiʼuk ti skoltaik ta kʼusiuk noʼox chtun yuʼune. Xi to laj yal xtoke: «Chabanuk xavalbeik li Priska xchiʼuk Akilae [...], maʼuk noʼox jtuk ti ta jtoj ta vokole, yuʼun jech tstojik ta vokol ek skotol li tsobobbailetik ti jaʼik jyanlumetike». Jech xtok, laj yalbe chabanuk junantik ermanoetik ti muʼyuk mas jnaʼojbetik skʼoplalike, jech kʼuchaʼal «li Trifena xchiʼuk Trifosa ti jaʼ antsetik ti tsots ch-abtejik ta stojolal Kajvaltike» xchiʼuk li Epeneto ti lek skʼanoje. Kʼuchaʼal chkakʼtik ventae, oy tajek ta yoʼonton ti skʼoponan bal yermanotak xchiʼuk yermanatak li Pabloe (Rom. 16:1-16).

Xmuyubajik tajek li ermanoetik kʼalal yaʼiik ti albat skʼoplalik yuʼun li Pabloe. Ta skoj taje mas to lik skʼanik li Pablo xchiʼuk li yan ermanoetike. Maʼuk noʼox, yuʼun patbat-o yoʼontonik xchiʼuk jaʼ tsatsubtasatik-o sventa tukʼuk xakʼ sbaik. Jech ta melel, kʼalal chlokʼ ta koʼontontik skʼoponel li kermanotike xchiʼuk ti chlokʼ ta koʼontontik skʼupil kʼoptaele, mas to lek chkamigoin jbatik xchiʼuk jaʼ chkoltavan sventa jmojuk noʼox tsobolutik.

Kʼalal yal ta varko ta Puteoli li Pablo sventa xbat ta Romae, li ermanoetike bat snupik ta be. Li Pabloe ta nom to laj yil talel, jaʼ yuʼun «la stojbe ta vokol Dios xchiʼuk tsatsub-o yoʼonton» (Ech. 28:13-15). Bateltike, jaʼ noʼox van chijtseʼin o ta jpasbetik senya ta jkʼobtik li kermanotike. Pe kʼalal jech ta jpastike, xuʼ me jpatbetik-o yoʼonton li yantike yuʼun xuʼ van jaʼo chat yoʼontonik.

Kalbetik skʼoplal li jchankʼop Santiagoe. Li stuke lek tsots laj yalanbe mantal junantik yajtsʼaklomtak Kristo ta skoj ti jaʼ laj yamigoinik li balumile ti xkoʼolaj ti mulivajik ta mantale (Sant. 4:4). Jkʼeltik kʼuxi la slikes sloʼil li ta skartae:

«Voʼon Santiagoun, smosoun Dios xchiʼuk Kajvaltik Jesukristo, ta sventa li lajchaʼvokʼ nitilulal ti ta buyuk noʼox oyike: ¡Chabanukoxuk!» (Sant. 1:1). Li Santiagoe bikʼit laj yakʼ sba kʼalal la skʼopon batel li yajtsʼaklomtak Kristoe, jech oxal jaʼ koltaatik sventa xchʼamik li tojobtasele. Jaʼ jech li voʼotik eke, akʼo mi jpʼel chaʼpʼel noʼox ta jkʼopontik li jun krixchanoe xuʼ jaʼ te xlik-o jloʼiltatik li kʼusi mas tsotsik skʼoplale.

Akʼo mi jpʼel chaʼpʼel noʼox ta jkʼopontik li yantike, oy me sbalil mi melel li kʼusi chkalbetike xchiʼuk mi ta sjunul koʼontontik jech ta jpastike akʼo mi ta jnoptik ti muʼyuk buchʼu ta xakʼ ventae (Mat. 22:39). Kalbetik skʼoplal jun ermana ta Irlanda. Kʼalal kʼot ta salon li ermanae jaʼo xa chlik li tsobajele, pe oy jun ermanoe joypʼij batel xchiʼuk la stseʼinta, xi laj yalbee: «Toj lek ti latale». Li ermanae muʼyuk kʼusi laj yal, jaʼ noʼox bat chotluk.

Kʼalal echʼ junchibuk xemanae, li ermanae la skʼopon li ermanoe, te la xchapbe ti yakal chil svokol li yutsʼ yalale, xi laj yalbe li ermanoe: «Chkat tajek koʼonton li vaʼ mal kʼakʼale xchiʼuk mu xa ox jkʼan xital ta tsobajel. Mu xvul lek ta jol li kʼusi echʼ ta tsobajele pe jaʼ mu xchʼay ta jol ti laj akʼoponune, solel lek chʼambil laj kaʼi jba. Kolaval tajek».

Li ermanoe mu snaʼ mi lek kʼusi kʼot ta pasel ti jech la skʼopon li ermanae, xi laj yale: «Kʼalal laj yalbun ti laj la jkolta li ermanae, limuyubaj tajek akʼo mi jpʼel chaʼpʼel noʼox li kʼusi laj kalbee».

Xi la stsʼiba li ajvalil Salomone: «Chapalucot ta yaqʼuel ti avot avaʼale, ta sjalil un, ta xcʼot yorail ta xatabe xqʼuexol» (Ecl. 11:1, Ch). Jech oxal chaʼa, jkʼopontik li yantike pe mas to li kermanotaktike, yuʼun jaʼ jech ta jtsatsubtas jbatik ta jujuntal. Jaʼ yuʼun, mu me jnoptik ti chʼabal sbalil kʼalal ta jkʼopontik li yantike.